Jm het oag.
de* loeteid
N.V. Holster "iErSSi.*
BAGGEREN
FLITSEN nu-,
löoo
DE LICHAMELIJKE OPVOEDING.
ZATERDAG 19 OCTOBER 1940
H A A R L E M'S DAGBCAD
3
2% LE/olc^tftlL
RflRDflPP.-CROENTE -VLEESCH I
EEN REEKS VON SCHOTELS. OVERTREFT 11
QLLES! GEEN FOOIEN. BEDIENING 10% M
(Adv. Ingez. Med.)
Centrale Verwarming
AUTOM. OLIE - &OLENSTOOKINR.
SANITAIRE INSTALLATIES.
(Adv. Ingez. Med.)
Nieuw Jeugdwerkkamp te
Oisterwijk.
„De Vosseberg" is reeds vol.
Voor het jeugdkamp „De Vosseberg" te Vier
houten, dat georganiseerd wordt door de Moder
ne Centrale voor Werkloozenzorg is een dermate
groote belangstelling, dat genoemde Centrale
zich, in overleg met het Departement van So
ciale Zaken, genoodzaakt heeft gezien binnen
kort een nieuw kamp te moeten openen, tenein
de tegemoet te komen aan de wenschen van de
candidaten die in „De Vosseberg" niet meer ge
plaatst konden worden.
Dit nieuwe kamp, dat op Maandag 4 Novem
ber a.s. met de werkzaamheden een aanvang
wil maken is gelegen te Oosterwijk (N.B.)
Het wordt georganiseerd op het terrein van
de stichting „Natuurvriendenhuizen", op welk
terrein o.a. de volgende werkzaamheden moeten
worden verricht:
Het maken van een vijver, het aanleggen en
verharden van paden in een bosch, het uitdun
nen van een bestaand bosch. het aanbrengen
van twee moestuinen, het afbreken van een oud
huis, het maken van een rijwielstalling, het
maken van een kinderspeelplaats, het metse
len en timmeren van een Brabantsche regen
put, enz.
Zooals uit deze opsomming blijkt, zijn er in
het nieuwe kamp zeer aantrekkelijke werkob-
jecten aanwezig.
Voor dit nieuwe werkkamp gelden dezelfde
voordeelen en bepalingen als die in de andere
jeugdwerkkampen van kracht zijn.
Diegenen die hiermede nog niet bekend zijn
kunnen zich wenden tot het Gemeentelijke
Jeugdregistratiebureau. Nassauplein 2 te Haar
lem, alwaar men zich tevens voor deelneming
kan opgeven.
Hoe snel de ontwikkeling in die dagen ging, blijkt
wel hieruit dat de eerste drie in stukken en brok
ken werden getransporteerd en ter plaatse aan el
kaar geklonken: de twee volgende werden gedemon
teerd verschept, maar de laatste werd geheel in
scheepsvorm gebouwd en maakte de lange zeereis
op eigen kracht.
Ongeveer 40 jaar geleden is men op het denk
beeld gekomen niet slechts modder, zand of klei,
maar ook kostbaarder specie uit de diepten op te
halen.
Eerst in Australië, later ook in andere deelen van
de wereld ging men goud en tin baggeren. Een
goudmolen is een breed, plat vaartuig dat de
complete installatie voor het baggeren en wasschen
op het dek draagt. De emmers storten hun last in een
bak die de specie „naar de wasscherij stuurt". De
waschmachine bestaat uit een trommel, voorzien
van gaatjes. De opgebaggerde grond wordt er van
de eene zijde ingevoerd, terwijl er van de andere
met groote kracht water door wordt gespoten. De
straal spuit den grond fijn en drijft alle kleine
deeltjes, dus ook het goud in de gaatjes, terwijl de
groote stukken grond, hout en steenen hun weg
naar het einde der trommel vinden en vandaar
langs een goot een eind buiten het schip worden
geleid. Via de gaatjes komt het mengsel op kokos
matten. waarin zich de zwaarste substantie, dus
het goud, vastzet, terwijl de rest eroverheen vloeit.
Dagelijks wascht men de matten uit in een bak met
water en kwik, dat de gouddeelen oplost. Na de
verwijdering van de gronddeelen wint men dan door
het kwik af te destilleeren het goud terug.
Een 25 jaar geleden werd de eerste tinmolen in
gebruik genomen, die in hoofdzaak volgens het
zelfde principe werkt. Alleen is het winnen van tin
nog moeilijker, daar het soortelijk gewicht lager
is en zelfs de kleinste korrels omgeven zijn door
een laagje aarde, dat tot in de poriën doordringt.
Welke giganteske bouwsels men noodig heeft om net
begeerde metaal te verwerven, weet iedere Neder
lander die zich de avontuurlijke loopbaan her
innert van de Karimata, de eenige tinmolen ter we
reld die goud ging baggeren en werkelijk ook één
baar naar boven bracht.
De trouwste vriend van den molenbaas en tevens
zijn vinnigste concurrent is de zuigbaas: de kapi
tein van den zandzuiger. Is de molen Hollandsen
in hart en nieren de zuiger werd hier geïmporteerd.
Niet alleen komt de eer van de uitvinding aan
Frankrijk en Engeland toe maar ook waren het
Engelsche zuigers die hier te lande voor het eerst
werden te werk gesteld bij het graven van het
Noordzeekanaal. Maar van dat oogenblik af hebben
de Hollanders ze zoover verbeterd, dat men in het
NIEUWE SERIE No. 131
De wereld op z n ergst
De ontdekking aan het eind van den zomer dat
Jantje uit zijn winterkleeren gegroeid is.
(Foto Werf Conrad).
De Werf Conrad te Haarlem heeft een nieuwen
baggermolen gemaakt voor rekening van de
Sovjet-Republiek, welke reeds naar zijn bestem
ming onderweg is. Het is een zelfvarende, zee
waardige baggermolen, die den naam Wolga Don
draagt. De afmetingen van het schip zijn: lengte
54 m„ breedte 11.20 m„ diepgang 3 m. De vaar-
snelheid is 8 zeemijlen per uur; de baggerdiepte
nogmaal 12 m., met hulpladder 15 en 18 m. De
emmers (met speciale bekbanden voor het bag
geren van steenen) hebben een inhoud van 750
liter.
De capaciteit is 500 m3. per uur. De machine is
van 650 I.P.K. (indicatun paardekracht) met 190
omwentelingen per minuut. Er zijn 2 Schotsche
ketels, elk 120 m2. V.O. (verwarmd oppervlak).
Het schip heeft accomodatie voor 52 man, spe
ciaal ingericht voor het koude Russische klimaat.
Er is een radio zend- en ontvangst-installatie aan
boord.
links en rechts geïnformeerd, gecorrespondeerd, ge
discussieerd en geargumenteerd. Want één ding is
zeker: om de gunning te krijgen is geen moeite te
veel en een Nederlandsche Baggermaatschappij
die in een werk wat ziet, springt op het bestek
als een tijger op zijn prooi.
Het werk is gegund en het materieel ondergaat
zijn laatste inspectie. Een moderne baggermolen,
dat is een gevaarte van omstreeks 50 meter lengte
een meter of negen breedte met hutten voor op
zichter, molenbaas. machinist, keuken en maga
zijn aan de eene zijde en afzonderlijke logiezen voor
dekknechts en stokers aan de andere zijde, met
machine- en ketelruimten, kolen- en materiaal
bergplaatsen en zoetwatertanks. Eén emmer van
de lange keten brengt tot ongeveer 1000 L. grond
naar boven en gemiddeld haalt de molen een snel
heid van 15 emmers per minuut. Dat wil zeggen
dat per week een kleine 2500 kubieke meter grond
wordt opgewerkt. Er wordt normaal mee gebag
gerd tot op een diepte van 18 meter, bij de Maas
tunnel zelfs tot 24 meter onder den waterspiegel.
Deze groot-scheepsche machine is het resultaat
van 400 jaar arbeid. Zij is immers de voortzetting
van de oude „beugel": een lange stok met een lin
nen zak, waarmee men nog den baggerman zijn
werk ziet verrichten in slooten en op rivieren. De
zak werd al spoedig vervangen door een ijzeren
emmer en reeds in de 16e eeuw is een slimmerd
op het' denkbeeld gekomen de bodem daarvan door
midden van een scharnier en een pal te openen ten
einde de inhoud sneller te kunnen lossen. Daarmee
was in zijn eenvoudigste gedaante de „ijzeren man"
ontstaan, de excavateur die met emmers van meer
dan elf kubieke meter inhoud harde en moeilijke
grondsoorten verwerkt. Nog een stap verder en
de grijpemmer ontstaat die geopend in de grond
valt, zich dan sluit en gevuld wordt opgeheschen.
Bij het verwerken van kleileem in den Afsluitdijk
heeft deze machine uitnemende diensten bewe
zen.
Met de eigenlijke moddermolen, die misschien
een uitvinding is van Jan Jansz. Nieng, in 1632,
Burgemeester van Hoorn en die eerst door menschen
daarna door paarden werd bewogen, zijn we alweer
een heele stap verder. Nog geen eeuw geleden deed
een dergelijk werktuig dienst in het Groot Noord-
Hollandsch kanaal. Ongeveer 359 kubieke meter
grond kon deze molen per dag verwerken.
Dan gaat het plotseling met sprongen: het paard
wordt vervangen door de pardenkracht. En dan
beginnen weldra de bagggermolens hun zwerftocht
over de zeeën. Voor de havenwerken van La Plata
in Argentinië werden er in 1884 zes uitgezonden.
Een „moddermolen", zooals deze in het begin van de 17e eeuw dienst deed.
(Naar een oude gravure van E. Vermorcken).
BAGGERENdat is een Hollandsch be
drijf. Hollandsch in merg en wezen. Van
oudsher zijn wij vertrouwd met water en
klei, met slik, zand en leem. Dwars door
hei en wei hebben wij de strakke lijnen onzer ka
nalen getrokken. Dwars door de zee deden, wij een
dijk verrijzen, opgeworpen uit de eigen leem van
den bodem. Het water, dat is altijd onze groote
geliefde geweest. Een nukkige geliefde, een boos
aardige en wreede soms, maar een geliefde altijd.
Andere volkeren kennen dat gevoel van ver
bondenheid aan het water niet, of niet zoo Men
moet „uit poelen en moerassen, uit wier en dras
geweld" zijn, men moet in Hollanld- met zijn plas
sen en zijn vaarten zijn geboren en getogen, om
te weten: zonder water is Holland Holland niet
meer.
Maar ook andere volkeren hebben him rivieren
die met breeden mond uitstroomen in zeeën en
oceanen. Ook bij 'hen zijn steden aan de kusten ver
rezen en ankeren schepen waarvan vele het
fiere rood-wit-blauw in de mast voeren, het rood-
wit-blauw dat zwiert en flappert en slaat bijwijlen,
maar het loome neerhangen niet kent, omdat het
de vlag van Nederland is. En als dan in die verre
landen moet worden gebaggerd en gegraven en ge
bouwd aan «nieuwe havens dan wappert telkens weer
boven dat werk diezelfde driekleur, want wien zou
men dit werk van water en klei en leem en zand1
beter toevertrouwen dan den Nederlander?
Zoo zijn ze uitgevaren over heel de wereld, de
logge baggermolens en zandzuigers, de bakken en
onderlossers. En bij de ladderbok staat de zuigbaas
of de molenbaas, kapitein op zijn kolos zoo goed als
de beste. Gouden galons en een uniformpet draagt
h(j niet. Geef hem z'n trui en z'n klompen, z'n
neuswarmertje en een handle tusschen zijn vereelte
handen, dat is hem genoeg en meer verlangt hij
niet. Geef hem een ervaren machinist en een brok
water dat uitgebaggerd moet worden. Hij zegt zijn
vrouw en kinderen vaarwel en kiest zee. Waar zal
H wezen deze keer? Zuid-Amerika, China? 't Doet
er niet toe. Als er maar water is. Water en werk.
En aan de kaai staat de vrouw en kijkt hem na.
Daar gaat hij, de zwerver en thuis staat zij er weer
alleen voor. Wat het geld betreft, dat zal wel gaan.
De directeur heeft gezegd: „Wat denk je noodig te
hebben, Dirk?" en de rest 'het vrouwengeld
wordt haar door het kantoor wekelijks toegezon
den. Maar er zijn andere dingen: er zijn kinderen,
jongens die opgroeien en ook al op den baggermo
len klimmen willen.. Want als er één bedrijf is dat
overgaat van den vader op den zoon, dan is het 't
bedrijf van molenbaas. Drie generaties maken pas
'n gentleman, zeggen de Engelschen. Dan zijn onze
zeelui en waterwerkers graven en baronnen met een
heel wat eerbiedwaardiger stamboom. Van den
ouden Jan Evertsen wordt verhaald, dat hij de
Zeeuwsche Staten verzocht nog ééns met 's Lands
vloot te mogen uitvaren tegen den Engelschman en
zijn goed recht bepleitte door te zeggen: mijn va
der, een van mijn zoons en vier van mijn broeders
zijn ook in den strijd tegen den vijand op zee ge
bleven. De meeste zeerotten komen uit zeerotten
voort.
Dit alles weet de vrouw niet. Ze staat maar en
kijkt naar het schip dat haar man meevoert en
••ar de lompe klomp van hout en ijzer die gehoor-
het zog van de puffende sleepboot volgt. Dan
draait zij zich om. Het is goed zoo. Het is zijn be-
•taan en het hare. En je mag niet in opstand ko
ften als je man werkt in het bedrijf dat zijn liefde
heeft al zou hij een paar groote verbaasde oogen
opzetten, als je hem over die liefde sprak.
Het is maar een klein troepje dat daar in die
verre landen het werk komt verrichten dat hun is
opgedragen omdat niemand het beter doet. In-
heemsche krachten worden snel geworven en och,
zegt de molenbaas, met die kerels kan je best
worden. Een lier moeten ze kunnen bedienen en
d'r lui handen moeten ze uit de mouwen kunnen
steken en verder? De taal is geen bezwaar en als
de Argentijn z'n Spaansch klapt en de Chinees z'n
Chineesch. dan is dat heelemaal niet erg. Daar
vangen we gauw genoeg een woordje of wat van
op en als zij dan een hap en een snap van ons over
nemen, dan versta je mekaar binnen drie weken.
Wie bij een groot werk ook altijd van de partij
is. dat is de kok. De Hollandsche werkman wil een
Hollandsche pot, ook als hij in Montevideo of in
Shanghai resideert En wonderlijk genoeg uit de
vreemdste Zuid-Amerikaansche ingrediënten, uit
de wonderlijke uitzonderlijkheden die men in China
consumeert, weet de Hollandsche kok in zijn kom
buis een Hollandsch maal te tooveren. Hoe hij 't
lapt, zegt de molenbaas, moet je niet vragen Maar
bij lapt 't.
Intusschen, voor de vloot zee kiest, is er al heel
Wat werk verzet, waarvan de uitvoerders alleen de
resultaten te hooren krijgen. Directie en ingenieurs
hebben geconfereerd en zich op het bestek gewor
pen. Weken, soms maanden hebben zij zitten cijfe
ren. Want het valt niet mee hier in Nederland
te berekenen voor hoeveel een haven kan worden
uitgediept ergens in Australië of een rivier be
vaarbaar gemaakt in Britsch-Indië. Met allerlei
factoren moet men rekening houden. In welke
grondsoort moet ik werken? Wat voor weer is het
fewoonlijk in dat verre land? Op hoeveel „werk
bare" dagen per jaar kan er globaal gerekend
worden, stormt het er vaak en is er in dat geval
een plekje te vinden een eilandje voor de kust
een geschikte baai of inham waar de vloot veilig
kan liggen tot Aeolus is uitgeraasd? Zoo wordt er
„Dat hebben wij in onze jeugd toch maar gemist".
erklaring; van drie burgemeesters.
De persdienst van de N. S. B. meldt:
Naar wij vernemen hebben de burgemeesters der
aan elkaar grenzende Zeeuwsche gemeenten Oude-
lande. Driewegen en Ellewoutsdijk zich met een
gezamenlijk onderteekend rondschrijven gewend
tot alle burgemeesters in de provincie Zeeland,
alsmede tot de leden der Provinciale en Gedepu
teerde Staten dier provincie, waarin zij mededee-
len, dat zij. na ernstige overweging en grondige be
studeering van het programma en de bronnen der
N. S. B„ meenen hun krachten te moeten geven bij
den heropbouw van ons land, door zich aan te
sluiten bij deze beweging.
Zij verklaren nadrukkelijk de in de bronnen van
het nationaal-socialisme vastgelegde punten (Gods
vertrouwen liefde voor volk en vaderland
eerbied voor den arbeid) te erkennen als den
juisten opbouw van den staat. Zij wijzen voorts op
het bewezen feit, dat de eenige man, die ons volk
in het verleden den waren toestand heeft voorge
houden, ir. A. A. Mussert is.
De burgemeester van Ellewoutsdijk, die in de
oorlogsdagen getuige is geweest van het internee
ren van 200 N. S. B.'ers in zijn gemeente en de
burgemeester van Oudelande, die gedurende dien
tijd met het doorzenden van de correspondentie
dier volksgenooten was belast, erkennen, dat tegen
de bevolkingsgroep der N. S. B. hoon noch laster
is gespaard.
De drie onderteekenaars verwachten van de N.
S. B. een gelukkige toekomst voor volk en vader
land.
Het rondschrijven is onderteekend door de hee-
ren A. W. Nieuwenhuize, burgemeester der ge-
meent Oudelande, G. M. C. Ort. burgemeester der
gemeente Driewegen en P. M. Smallegange, bur
gemeester der gemeente Ellewoutsdijk.
buitenland thans veelal spreekt van de „Holland
sche Zandpomp". Bij de havenwerken te Duinker
ken en te Bordeaux bijvoorbeeld heeft men deze
verhollandschte zuigers gebruikt. Toen hadden wij
er den mond van den Nieuwen Waterweg al mee vol
tooid. Aanvankelijk werd het opgezogen zand in
langszij gemeerde bakken gelost, daarna constru
eerde een Nederlandsche firma met een internatio
nale faam de „zelfladende hopperzuiger" die de
specie in het eigen scheepslichaam bergen kan en
vooral voldoet in onstuimig water, waar zuiger en
bak in te onzachte aanraking met elkaar zouden
komen. Tenslotte ontstond de „zichzelf ladende en
leegzuigende hopper" die het opgezogen zand uit
het laadruim naar den wal perst. Binnen het halve
uur is het schip weer leeg en het laden kan opnieuw
beginnen.
Behalve zand ging men ook slib zuigen. Rivieren
voeren meestal deze lichte kleideeltjes mee die zich
overal neerzetten waar weinig of geen stroom is
en die op uiterwaarden even gewenscht zijn als in
riviermondingen gevreesd. De slibzuiger, een Duit-
sche uitvinding werd het eerst in den breeden Elbe-
mond gebruikt. Daarna ging de Argentijnsche
regeering er mee experimenteeren en van de twee
zuigers die zij na de proefnemingen bestelde, moest
er een in Holland gebouwd worden. En al heel
gauw kreeg de fabrikant opdracht voor een nieuwe.
Nauwelijks was deze gereed of er kwam een order
van de Nederlandsche regeering die met twee slib-
zuigers de toegang tot de haven van Belawan wilde
verbeteren. Een afzonderlijk probleem vormde
aanvankelijk de verwijdering van het opgezogen
slib. Wat te doen met de 4000 kubieke meter slib
die ieder uur naar boven kwamen? Alweer een
nieuwe machine dacht het menschelijk vernuft uit:
de bakkenzuiger een instrument dat het slib uit den
molen- of zuigerbak met groote kracht wegperst.
Te Rotterdam spoot men de specie van de rivier tot
aan de Kralingsche plas, d. w. z. over een afstand
van ruim 3 K.M.; de toegangswegen tot de Hem-
brug werden ermee opgespoten tot een hoogte van
13 meter boven den waterspiegel.
Genoeg feiten en cijfers. Ondanks den staatkun
digen toestand der wereld ligt thans gelukkig heel
weinig materieel werkeloos in de havens. Nog wer
ken de molens en zuigers in het eigen land: bij de
Zuiderzeewerken, de Maastunnel en in de groote
rivieren. Oorlog kan hoogstens de vaderlandsche
energie remmen nooit ze temmen. En we weten met
volkomen zekerheid dat, zoodra Europa vrede zal
kennen onze Hollandsche baggerlui er weer op uit
zullen trekken naar alle landen waar gebaggerd
moet worden. Zij kunnen niet buiten hun werk.
De wereld kan niet buiten hen.
P. H. SCHRöDER.
door P. v. d. HEM.
