Haarlem's Dagblad Haarlem's Bevolking. Maastunnel. r Steunt Winterhulp Bh -- Nieuwe departementen ingesteld. Britsche vliegtuigen boven Duitsch gebied. De nooden zijn groot Artikelen enz. 58e JAARGANG No. 17622 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Couranf* Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor Soendapiein 37. Postgiro- dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12. Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724, 14825. Soendapiein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM Woensdag 27 Novomlter 1910 Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per regel. Regeiabonnementstarieven op aanvraag. Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15. Groentjes zie rubriek. Onder den titel „Groei van Haarlem" hebben wij in ons vorig nummer een aantal statistische gege- vers omtrent den aanwas van de bevolking ,in de gemeente Haarlem, die naar het zielental de vijfde des lands is, gegeven. De vijfde des lands! Dat geeft eigenlijk, als men de grootte der bevolking ten minste als een verdienste wil beschouwen, een ge flatteerd beeld van Haarlems belangrijkheid. Het ware juister te zeggen, dat het naar den omvang tot de tweede groep behoort. Immers reiken de drie grootste gemeenten des lands ver boven de volgen de. In afgeronde totalen heeft Amsterdam 800.000 inwoners, Rotterdam 600.000, Den Haag 500.000. Dan „komt er een heelen tijd niets", waarop Utrecht met een kleine 170.000 en Haarlem met meer dan 140.000 zich doen gelden als de tweede groep. In de derde vindt men dan verscheidene gemeenten die om en bij de 100.000 zielen tellen. Het bevolkingstotaal wordt in den geest van onzen tijd meestal inderdaad als een verdienste opgevat. Dat past zoo in de gewoonte, met records te rekenen. Dat begrip, uit Amerika naar Europa overgewaaid, heeft zoo sterk post gevat in veler gedadhten dat het veelal crifciekloos wordt toege past. En. in die gedachtenlijn blijvend hebben velen van buiten aan Haarlemmers meermalen „verwe ten" dat hun totaal niet op normale wijze behaald was. De annexatie van het jaar 1927 had het im mers ineens van 80.000 tot 110.000 doen stijgen! Intusschen kunnen wij, door-redeneerentd in de re cordtaai, er op bogen dat wij dan toch maar sinds dat jaar 1927 opnieuw met 32000 zielen gestegen zijn, hetgeen, op zoowat. 2500 per jaar uitkomt. En dat wij in de eerste negen maanden van dit jaar met 2321 groote en heel kleine Haarlemmers zijn verrijkt, zoodat het totaal nu bijna 143.000 is en de stads-statistici voorzien, dat de 150.000 eind 1942 of begin 1943 bereikt zal worden mits de groei zich in het tegenwoordige tempo voortzet. Of die 150.00^ste een spaarbankboekje van den burge meester zal krijgen durf ik in dezen omzekeren tijd niet voorspellen. Maar de zilveren lepel en vork zullen er zeker nog wel op overschieten. Het is evenrwel de vraag of het tegenwoordige tempo wel zal worden voortgezet. Weliswaar blijkt uit de gegevens, dat Haarlems regelmatige bevol kingsverlies aan de randgemeenten Heemstede en Bloemendaal is veranderd in een kleine winst op de welgestelde buren en ziet het gunstige verschil tusschen geboorte- en sterftecijfers er goed uit, maar er is ook nog zooiets als een vraagstuk van den woningbouw. Die staat stil. Er is uitzicht op een hervatting op beperkte schaal, waarbij de practische gevolgen der nieuwe bouwvoorschriften bestudeerd zullen moeten worden. Maar veel be looft dit nog niet. En het bestaande overschot aan woningen, het aantal leegstaande huizen dus, krimpt snel in. Het beloopt nu nog zoowat 500, hetgeen heel wat lijkt maar niet veel is. Want daartoe be- hooren een aantal perceelen die voor onbewocribaar- verklaring in aanmerking komen, verder een reeks Winkelhuizen en tenslotte zijn de overige verdeeld over alle huurklassen. De bevolkingsaanwas heeft de hebbelijkheid, zich aan die indeeling niet te sto ren. Zoodat men, als er geen nieuwe huizen ge bouwd worden, spoedig voor het feit komt te staan dat er in een bepaalde en dan natuurlijk juist populaire huurldasse al een tekort aan wonin gen is terwijl er in een andere nog een overschot bestaat. Tekort aan woningen zal op den duur den be volkingsaanwas nadeelig beïnvloeden.. Tenminste op het hoofdstuk nieuwe vestiging. Er zullen, zoo als het in oorlogstijd pleegt te gaan, wel meer ge vallen komen van bewoning van éen huis door twee gezinnen, maar een aantal menschen van buiten zal van vestiging in Haarlem afzien als geen huis in de gewenschte huurklasse te vinden is of zelfs maar ean dat door zijn ligging, indeeling en solidi teit aanlokt. Er moet ook keuze zijn. En bovendien zal, zoolang er oorlog is, de animo om te verhuizen in de dalende lijn gaan. Zonder noodzaak zal nie mand er in dezen tijd licht toe besluiten. Dus zou het wel eens later dan begin 1943 kunnen worden eer Haarlem de 150.000 inwoners bereikt. En de verdere toekomst? Wie zal het zeggen. De record-opvattingen omtrent stedengroei hebben mij nooit aangestaan. Ik 'twijfel er niet alleen aan of het voor Haarlem gewenscht is, dat de bevolking maar steeds in zoo'n snel tempo blijft aangroeien, maar ben er van overtuigd dat hetzelfde verschijn sel op grooter schaal voor het Westen der lands, waarin het zich nog sterker voordoet, op den duur funest zou worden. Dit om verschillende redenen die al meermalen hier genoemd zijn. Daarbij komt het besef dat het hoogste belang, dat van ons ge- heele volk, zeker een versterking van den land bouw en een daarmee gepaard gaande „beweging terug naar het land" geldt. Niet alleen in ons land zijn velen den grooten trek naar de steden in den loop der jaren met ongerustheid gaan. waarnemen. De volkskracht is in sterke mate verbonden met het land, met de aarde die voortbrengt. En de volksgezondheid is immer beter gediend geweest met het buiten- dan met het stadsleven. Het Is trou wens «en opvallend verschijnsel van de laatste ja ren dat de liefde voor de natuur en daarbij voor het land zoo sterk groeiende ztjn. Ik heb over die vernieuwde liefde voor de na tuur geschreven toen ik verleden week het levens werk van mr. P. G. van Tienhoven, den voorzitter van de Nederlandsche Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten, in het licht stelde. En tel kens wordt men weer getroffen door de stijgende belangstelling voor den „boerenroman", zoowel voor dien van Nederlandsche herkomst als voor vertaalde romans, meestal van Scandinavischen oorsprong. Dat wil wat zeggen, dat is niet zoo maar een toeval. Er kan in vele landen, waarbij het onze, een trek „terug naar het land", intreden, voortkomend uit de bevolking zelf, dien men ook als de reactie op het tijdperk van voortdurenden groei der steden zal moeten beschouwen. En die in ons kleine overbevolkte land zeker nog het extra (Het negende en laatste stuk van den Rotterdamschen Maastunnel is ver voerd naar de plaats waar het tot zinken moet worden gebracht.) Wij leven in een waterland En men kan 't bruggen bouwen, Aan ons talent van hoofd en land Volkomen toevertrouwen. Maar tunnels bouwden we nog niet Tot nu pas kort geleden, Wij gingen niet op dit gebied Met andre landen mede. Er werd wel vaak over gepraat, Maar geen besluit genomen, Zelfs na het overrijpst beraad, Kon het er niet van komen. Totdat de Maasstad op een dag Verblijd werd bij 't ontwaken, Met een bericht in 't raadsverslag: We gaan een tunnel maken. Zoo kwam dan, beter laat dan nooit, 't Project, nog kort geleden, Thans is de tunnel haast voltooid, Ondanks veel moeilijkheden. Het valt in 't water dit project, Instede van gejammer Heeft dat de trots juist opgewekt Van eiken Rotterdammer, Straks zullen drommen met elkaar Door dezen tunnel schrijden En veel millioenen ieder jaar Onder de Maas door rijden. Nu is er nog geen kwestie van, Dat spreekt vanzelf, maar later Blijft elke vrouw en elke man, In alle deugd en eere dan, Daar tijdlijk onder water. P. GASUS. oordeel zou opleveren van een betere verdeeling der bevolking; thans voor de helft samengeperst in twee Westelijke provincies: Noord- en Zuid holland. R. P. De Engelsche bomaanvallen op ons land. 's-GRAVENHAGE, 27 Nov. Er vallen over den afgeloopen nacht geen ernstige aanvallen van Engelsche vliegers te vermelden. Een man is zwaar gewond, eenige huizen zijn licht bescha digd. Postgiro voor Haarlem 395300 De Commissaris van de Provincie Noord- Holland, Mr. Dr. A. Baron Röell, schreef: „Elke gift is nog geen offer. En offers zijn noodig, zal niet slechts wor den voorzien in de dringendste behoeften van velen, maar zal ook eenige vreugde worden gebracht in de gezinnen van talrijke mede burgers, wier leven van alle licht en glans is ontbloot. De tijden zijn moeilijk en de eischen zijn vele. Brengt niettemin Uw offer met dezelfde blijmoedigheid als waarmede het zal ont vangen worden door allen, voor wie de Win terhulp een uitkomst zal zijn. Een betere toekomst, als de vrede is her steld en de welvaart herleeft, moge U voor Uw weldadigheidszin beloonen!" Het postgiro-nummer van Winterhulp Haarlem is 395300, ten name van den pen ningmeester D. Andréa, gemeente-ontvanger van Haarlem. De Postgiro-nummers van de bureaux van Winterhulp in de omstreken zijn: Heemstede: 397216 Bloemendaal: 39682S Bennebroek: 287195 Zandvoort: 40020 Haarlemmermeer: 39530 Haarlemmerliede: 66797. Het Postgiro-nummer van de Landelijke organisatie „Winterhulp Nederland" is 5553, Hofweg 7, den Haag. .-V- *4, -ïfc M Het hooge water van de Maas heeft de stuw bij Lith in een woesten stroom veranderd. (Foto Het Zuiden.) Behartiging der belangen van liet gezin. Nationaal Comité ingesteld. 's-GRAVENHAGE, 27 November (A.N.P.) Naar wij vernemen is kortelings in het leven ge roepen een comité dat zich ten doel stelt df studie en de behartiging van de zedelijke en materieele belangen van het gezin in Nederland. Het comité stelt zich op het standpunt van de Christelijke beginselen in het echtelijk leven, de huwelijkswetgeving en de opvoeding. Het zal zich op de hoogte houden van de omstandighe den, waarin het gezinsleven in Nederland ver keert en, waar noodig, niet alleen een beroep doen op de medewerking der betreffende autori teiten om de belangen van het gezinsleven te beschermen, maar zich ook wenden tot de pu blieke opinie, ten einde een gunstige mentaliteit ten opzichte van huwelijk en huisgezin aan te kweeken en te bevorderen. Het comité dat voorloopig is samengesteld uit de heeren: dr. J. P. Chr. de Boer, D. L. Daal der, dr. H. Hij mans, -dr. W. C. Meiss en dr. Fr. Twaalfhoven, is voorgesteld aan den secre taris-generaal, wdn. hoofd van het departement van sociale zaken. Beleediging van de Duitsche Weermacht. Drie jongelui tot tien maanden gevangenisstraf veroordeeld. 's HERTOGENBOSCH, 27 November. Voor het Duitsche Kriegsgericht, dat zitting hield in het Paleis van Justitie te 's Hertogenbosch, stonden gisteren drie opgeschoten jongens, H. S„ F. van D. en F. P., terecht, die in den nacht van 26 op 27 October j.l. in de vestiaire van het Victoria Hotel te Tilburg eenige petten van of ficieren van de Duitsche weermacht hadden weg genomen, waarmede zij zoowel in de vestiaire van het hotel als op straat hadden gevoetbald, waaiTia zij twee petten hadden vei-scheurd met de kennelijke bedoeling de Duitsche weermacht te beschimpen en te beleedigen. De schuld van alle verdachten, die thans in voor arrest zitten, kwam tijdens de behandeling dei- zaak volledig vast te staan. De openbare aanklager eischte tegen F. P. één jaar gevangenistraf, tegen H. S. zes maanden en tegen F. van D. acht maanden, met aftrek van voorarrest voor alle verdachten. Het Kriegsgericht veroordeelde, elk wegens beleediging der Duitsche weermacht tot tien maan den gevangenisstraf, met aftrek van drie weken voorarrest. Lijk uit liet Spaarne opgehaald. Gistermiddag is uit het Spaarne het lijk opge haald van een 36-jarige dame uit Haarlem, die sedert 3 November werd vermist. Vermoedelijk is zij toen door de duisternis misleid te water ge raakt en verdronken. Departement van Onderwijs, K. en W. gesplitst. In het gisteren verschenen Verordeningenblad is opgenomen een verordening van den Rijkscom missaris voor het bezette Nederlandsche gebied tot instelling van departementen van algemeen bestuur, welke den naam zullen dragen van departementen van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming en van departement van Volksvoorlichting en Kun sten. Hierin is bepaald, dat in de plaats van het departement van Onderwijs, Kunsten en We tenschappen worden ingesteld het departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbe scherming, alsmede het departement van Volks voorlichting en Kunsten. Aan het departement van Opvoeding, Weten schap en Cultuurbescherming is opgedragen de zorg voor al hetgeen met inrichtingen van open baar en bijzonder onderwijs en opvoeding samen hangt, met inbegrip van de inrichtingen van hoo- ger onderwijs; de opleiding van onderwijzers, het schoolfilmwezen, de lichamelijke opvoeding; de jeugdleiding en de cultureele verzorging der jeugd; de ontwikkeling van volwassenen, met inbegrip van de zorg voor openbare bibliotheken: de wetenschap met inbegrip van de bibliotheken, inrichtingen en vereenigingen van wetenschappelyken aard, van de wetenschappelijke literatuur, alsmede van opgra vingen; de openbare en niet openbare musea en andere collecties, de monumentenzorg en de zorg voor het archiefwezen, alsmede de natuurbescher ming en de heemschut. Aan het departement van Volksvoorlichting en Kunsten is opgedragen de zorg voor het pers- en radiowezen en, onverminderd het bepaalde in de Bioscoopwet 1926 (artikel 1 der verordening no. 160/1940), het filmwezen; de niet-wetenschappe- lijke literatuur, de muziek, de beeldende kunsten, met inbegrip van de architectuur en de kunstnij verheid, het theaterwezen, de kunstdans en het ten toonstellingswezen; de bestrijding van al hetgeen in strijd is met 9e openbare orde en de goede ze den, alsmede al hetgeen samenhangt met propa ganda en met bekendmakingen ten behoeve van doelen, die niet op het maken van winst gericht zijn. Aan beide departementen is opgedragen de zorg voor de instandhouding van den volksaard, ieder van hen oefent zijn bevoegdheden dienaangaande zelfstandig uit voor zooveel het de aan zijn zorg toevertrouwde onderwerpen aangaat, doch in onder ling overleg, waar zulks noodzakelijk is. Hetzelfde geldt ten aanzien van de uitwisseling van cultu reele waarden. Deze verordening is in werking getreden on den dag harer afkondiging. Nieuwe secretarissen-generaal Prof. dr. J. van Dam en dr. T. Goedewaagen 's-GRAVENHAGE, 27 November (A.N.P.) De Rijkscommissaris voor het bezette Neder landsche gebied heeft tot secretaris-generaal van het departement van opvoeding, weten schap en cultuurbescherming prof. dr. J. van Dam te Amsterdam en tot secretaris-generaal van het departement van volksvoorlichting en kunsten dr. T. Goedewagen te 's-Gravenhage benoemd. De beide nieuwbenoemde secretarissen- generaal zijn vandaag door den Rijkscommis saris voor het bezette Nederlandsche gebied beëedigd. In een korte toespraak wees de Rijkscommissaris op de redenen voor de in stelling van de nieuwe departementen als mede op de taak, welke zij zullen hébben te vervullen. WETHOUDER REINALDA BREEKT EEN ARM. Naar wij vernemen is den heer M. A. Reinalda Maandagavond een ongeval overkomen. Op weg naar huis is hij in de Kamperlaan tengevolge van de duisternis over een trottoirband gestruikeld en gevallen, waarbij hij het ongeluk had, den rechter bovenarm te breken. De heer Reinalda is naar het St. Elisabeths- gasthuis overgebracht, waar hij thans verpleegd wordt. Ofschoon zijn toestand geen reden tot ongerustheid geeft zal het toch eenige weken duren, alvorens hij naar zijn woning zal kunnen terugkeeren. BU DV.N DUITSCHEN KIJKSARBEIDSDIENSl IN AS-LOTHARINGEN. Bij den wederopbouw worden puinresten gebruikt voor het vullen van granaat- trechters. (Foto Weltbild.) EIEREN TE DUUR VERKOCHT. Tegen een winkelier in Haarlem-Noord is pro ces-verbaal opgemaakt omdat hij zijn eieren te duur verkocht. Er zijn 87 eieren in beslag ge nomen. BERLIJN, 27 Nov. (D.N.B.) In den nacht van Dinsdag op Woensdag hebben verscheidene Brit sche vliegtuigen geprobeerd de rijkshoofdstad aan te vallen. Als gevolg van het zware luchtdoelge schut gelukte het hun echter niet over de ver- sperringszöne heen te vliegen. Zij moesten terug keeren alvorens de stad bereikt te hebben, na eenige bommen te hebben laten vallen aan den uitersten rand van de stad. Er werd slechts ge ringe schade aan huizen en landerijen aangericht. Britsch convooi aangevallen. BERLIJN, 26 November (D.N.B.) Duitsche verkenners hebben in den loop van Dinsdag een uit dertig schepen bestaand, krachtig beveiligd convooi bij Southend ontdekt. Het voer in de richting van de monding der Theems. Draadloos ontboden Duitsche gevechtsvliegtuigen en duik bommenwerpers vielen van een hoogte van tien. tot twintig meter verschillende schepen met suc ces aan. Nadere bijzonderheden ontbreken nog. Een Engelsch gevechtsvliegtuig van het type „Lockheed" heeft volgens inlichtingen van het D.N.B. gistermorgen op de Noordzee een Duitsch patrouillevaartuig aangevallen. Ondanks zwaren zeegang slaagde de boot er in dit vliegtuig door goed gericht afweervuur tot voortijdig afdraaien te dwingen. Alle bommen, die voor de patrouille boot waren bestemd, misten hun doel. Twee andere Duitsche patrouillebooten werden in den loop van den middag eveneens op de Noordzee door twee Britsche torpedovliegtuigen aangevallen. De schepen openden terstond het vuur en verijdelden de vijandelijke aanvallen door handige afweermanoeuvres. Ondanks de ongun stige omstandigheden als gevolg van zwaren zee gang en slecht zicht slaagden zij er in een der aanvallende, vliegtuigen naar beneden te halen, Een gewond lid van de bemanning van dit En gelsche vliegtuig kon worden geborgen. De Duit sche patrouillevaartuigen zijn onbeschadigd. Steunt daarom „Winterhulp" De leiders van de stichting „Winterhulp Neder land" zijn overtuigd, dat het Nederlandsche volk eensgezind haar actie zal steunen als het besef door dringt dat de nooden in ons land zeer groot zijn. De heer S. C. de Haas van Dorsser, directeur van Maatschappelijk Hulpbetoon te Haarlem, die ook een belangrijk aandeel heeft in de taak die „Winter hulp" te Haarlem op zich genomen heeft, verklaar de aan één onzer redacteuren: In de laatste jaren bent u herhaaldelijk met mij komen praten over den nood der Stille Armen. Als u op dit oogenblik alleen kwam om te informeeren naar die groep, zou ik zeggen: voor die menschen is de toestand nog nooit zoo erg geweest als nu. In den laatsten tijd worden er geen officieele statis tieken gegeven over de stijging van de kosten van levensonderhoud, maar ieder weet toch wel hoeveel die naar boven gegaan zijn. Die stijging van de kosten van levensonderhoud heeft natuurlijk niet alleen betrekking op de Stille Armen, die altijd om principieele of moreele rede nen bezwaar gemaakt hebben om aan te kloppen om steun bij de officieele instanties, maar ook, en in zeker niet mindere mate voor tal van burgers die ook door de distributie-maatregelen hun bedrijf of handel achteruit zagen gaan, waardoor zij zoo langzamerhand zijn afgegleden naar een levens niveau dat weinig verschilt van hen die in steun zijn. Het komt mjj voor dat deze menschen het zeer arm hebben, zij leven op de grens van de steunbe dragen en missen bovendien nog de voordeelen die de gesteunden hebben, zooals brandstoffen-toeslag, goedkoope boter en vet, enzoovoort. Tenslotte kom ik tot de categorie der menschen die in steun zijn. De steunnormen voor de werk- loozen en de armlastigen zijn eenige jaren geleden opgesteld met de bedoeling dat zij het noodzakelijk levensonderhoud zouden geven. Die normen waren op dat oogenblik naar aangenomen kan worden wel juist. Onlangs is een rapport verschenen van de staatscommissie die belast was met het instellen van een onderzoek naar den gezondheids- en den voedingstoestand van de werkloozen. Die commis sie is volgens min of meer wetenschappelijke nor men tot de conclusie gekomen dat de voedingstoe stand voldoende moest worden beschouwd, maar zij voegde er toch aan toe dat er ook aanwijzingen waren die tot voorzichtigheid bij het nemen van die conclusie maanden. Intussehcn zijn na het on derzoek van deze commissie de» levensomstandighe den veel en veel slechter geworden, zoodat het op het oogenblik niet wel mogelijk moet worden geacht met de huidige steunbedragen rond te komen. Zooals bekend is, zijn de steunnormen der arm lastigen aangepast aan die voor de werkloozen. Er zijn dus verschillende zeer groote categorieën onder de bevolking die het op het oogenblik in ma terieel opzicht heel slecht hebben. Het is daarom een verheugend feit, dat er inmid dels een orgaan in het leven geroepen is om aanvul lend te werken. „Winterhulp" kan straks als soepel orgaan naar mijn meening de noodige hulp brengen. Het is een gelukkig verschijnsel dat er zooveel be langstelling bij de bevolking voor dit werk aanwezig blijkt te zijn en ik heb ook het vertrouwen dat de collecte, die a.s. Zaterdag te Haarlem gehouden wordt, het bewijs zal leveren, dat zij die iets kun nen missen bereid zullen zijn hun offer te brengen tot het leenigen van den nood onder zoovele mede burgers". HEDEN: 10 PAGINA'S. R. P.: Haarlem's Bevolking pag. 1 P. Gasus: Maastunnel. pag. 1 De nooden zijn groot. Steunt daarom „Winterhulp". pag. 1 J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daarbuiten. pag. 3 Op den Haagschen kikkerzolder. pag. 3 Flitsen. Moppen. pag. 3 Eldert van Elk: Sint Nicolaas krijgt concurrentie. pag. 6 Damrubriek. pag. 6 K. de Jong: Eerste Haarlemsche Piano-Accordeon Orkest. pag. 7 l Laatste Berichten op pagina 7

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1940 | | pagina 1