Haarlem's Dagblad
Staatsleening
h
T)e Adriaan.
Elfsteden-schaaktocht.
Een nieuwe
Vier procents
rentevoet.
Looptijd van tien jaar.
De nieuwe bonnen.
De bocht in het Spaarne bij den Koudenhorn
Duitsche luchtwapen
weer in den aanval.
Artikelen enz.
58e JAARGANG No. 17663
itgava Lourens Coster, Maatschappij vooi Courant-
,D- °l|itgaven en Algem Drukkerij N.V Bureaux: Groote
jtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37 Postgiro-
Ijenst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
[elefoon: Directie 13082 Hoofdred 15054, Redactie
Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825 Soendaplein 12230.
-1482
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
VRIJDAG 17 JANUARI 1941
Abonnementen per week ƒ0.25. per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3 25. franco per posi 3 55, losse
nummers 6 cent per ex Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer 0.35 Reclames ƒ0.60 per
regel Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0 60, elke regel meer
ƒ0.15 Groentjes zie rubriek.
ijden.r
sen t<
iie
C.
[ollanj
tten
klndt
k ges
el vat
Gisteren schreef ik over den groei van Haarlem's
svoHcing en over de daarmee gepaard gaande
:aak, de ontwikkeling van de stad en haar
»eving te waarborgen. Ook haar aantrekkelijk-
zou gediend kunnen worden door in het
iwe stratenplan niet uitsluitend de rechte lijn
niet jf* te Passen-
iet tel Die aantrekkelijkheid heeft een herinnering bij
Li gewekt aan een zwaar verlies dat Haarlem in-
jertiid geleden heeft en dat nog steeds niet is ver-
foed. Het werd veroorzaakt door brand. Op Zater-
Igd, Sag 23 April 1932, dus nu bijna negen jaar geleden,
tegen 's middags om zes uur plotseling rookwolk-
larleirles op uit de kap van den molen De Adriaan, aan
>t Spaarne. De brandweer werd snel gealarmeerd
rukte met volledig' materiaal uit. Maar het
al spoedig een hopeloos geval. Met groote in
ning slaagde men er in de aangrenzende huizen
huisjes voor het vuur te vrijwaren. De oude ko
llen zelf evenwel, die als pakhuis verhuurd
en veel brandbaar materiaal bevatte, bleek niet
redden. Na vijf kwartier stortte hij met hevig
;ld in. Toen was ook de brand, die een fantas-
schouwspel had opgeleverd en duizenden men-
ïen naar den Koudenhorn en de Hooimarkt had
vrijwel bedwongen. De brandweer kon zich
bepalen tot nablusschen. Alleen de steenen
ierbouw, het vroegere onderstuk van den Pape
die tot de oude vestingwerken van Haarlem
ïoord had, restte nog. En dat staat er nog immer,
lar de molen is nog steeds niet herbouwd, of-
ïoon na dei1 brand het plan daartoe onmiddellijk
>rmd werd en er meteen een geldinzameling
geopend. Zij bracht niet genoeg op: niet meer
i ongeveer f 4000. En het bedrag waarvoor de
!en verzekerd was door de Vereeniging de Hol-
ïe Molen f 12000 moest grootenceels
itemd worden tot aflossing van een hypotheek
ar in pc er op rustte.
atsenjHet was een trieste historie, dat verlies van de
'sC '^-k-iaan. Niet zoozeer omdat het Haarlem's laatste
>len gold ik wil niet beweren dat elke stad
•raak zou moeten maken op het behoud van
!ens éen molen maar omdat deze zoo mooi
is en vooral: zoo prachtig in het stadsbeeld paste,
sluitstuk, als accent, als kern mijnentwege deed
Adriaan het prachtig in de scherpe bocht van
Spaarne bij den Koudenhorn. Men kan zulke
;en moeilijk met nuchtere bewijsgronden staven,
lar éen ding moet vaststaan: er waren in den
>p der tijden op dat punt verhoudingen ontstaan,
[houdingen van water en beplanting en bebou-
van kleur en licht, van uitzicht en „door-
pjk", die een zuiver geheel vormden en waarin de
'iaan onmisbaar was. De molen rees slank om-
uit een stadsbeeld waarin hij behoorde en dat
hem riiet missen kon. Ik schreef toen, na den brand,
nee 'dat hij meer waard was geweest voor het behoud
jezitidvan oude stadsschoonheid dan honderd antieke
weitjes, versnipperd over allerlei smalle achter-
■aatjes. „Antiquarisch" was dat natuurlijk veel te
ras gezegd. Maar het is zeker dat de Adriaan
ijn" stadsbeeld een geheel waren blijven vormen,
stadsaspect en dus geen groep losse détails, dat
boven de veranderingen der tijden had weten
handhaven en bij de Haarlemmers niet alleen
Tingen aan hun jeugd, maar een zeker he
le historie van hun stad en ean ver-
iwd gevoel voor het stadseigen wekte. Hetgeen
ien wel de factoren zijn die bij het streven
behoud van het oude het zwaarst wegen:
Ier dan de oudheidkundige. Wij hebben dat
kunnen beseffen bij het dispuut over het al
niet behouden van de Bakenessergraeht
Hoe groot het verlies van de Adriaan was wordt
eigens wel aangeduid door ce twee foto's, voor
na den brand, die vandaag nog eens uit ons ar-
te voorschijn zijn gehaald en die hierbij wor-
afgedrukt. Ik hoop dat het niet de laatste maal
zijn dat zij in dit blad verschijnen. Ik hoop dat
ze nog eens zal kunnen afdrukkenals de
'len herbouwd zal zijn.
Op dei- dag na den brand, die toevallig de „Bol-
zondag" van het jaar 1932 was, zoodat duizen-
p bezoekers van Haarlem de gelegenheid waar-
fómen om de ruïne van den molen te komen zien,
1°"^ ik het in den bouwval te bepraten met den
Borzitter van de Vereeniging De Hollandsehe Mo-
ln, mr. P. G. van Tienhoven en den voorzitter van
3 Dij? Vereeniging Haerlem. den heer J. L. Tadema en
pen wij alle drie hoopvol gestemd. Te hoopvol,
later bleek. Misschien was het oogeriblik wel
fg crgunstig: juist in dien tijd was de geweldige
Bonomische wereldcrisis tot een werkelijkheid ge
lorden, die de menschen benauwd stemde over de
bekomst.
Het proces der bezuinigingen was in zijn eerste
ankadl
- Ml C.1JI1 CCIOIC
|dium, dat den hevigsten indruk wekte, zooals da'
Pljd gaat. Men was sterk tot materiëele overwe-
Pëen geneigd en weinig tot erkenning van de nood
le zich opofferingen te getroosten voor het stads-
on. Er kwam 4000 bijeen en die zijn er nog, in
1 apart fondsje bij de Vereeniging de Hollandsehe
'len. Met de rente van negen jaar zijn ze misschien
aiddels aangegroeid tot 5500 of daaromtrent,
'ter hadden B. en W. nog eens een plan om den
»uw door jonge werkloozen te laten uitvoeren,
het kwam niet tot uitvoering.
'u is de tijd natuurlijk ook niet gunstig. Sinds 1932
ir heelemaal geen gunstige tijd meer geweest voor
om t dingen' Maar de belangstelling voor een zaak
- o'm fdeze is zeker veel grooter geworden. En daarom
£°t> 'k haar vooral warm te houden door er weer
over te schrijven, in de hoop dat zij ook bij de
leentelijke autoriteiten weer eens in oogensehouw
ien zal worden. Als er in dezen tijd van een
'Uw zou kunnen komen zou dat, geloof ik, voor
allen een bijzondere verheugenis zijn: een
'Sde en een opwekking tevens. Want het geeft
sch meCr v°ldoening dan ooit, iets te doen voor zijn
Hollandsehe oude omgeving, voor de stad die
stad is.
&P.
No het graszoeken voor de schapen door sneeuw en vorst zooveel moeilijker is geworden, gaan de vee
houders er toe over op het land bü te voederen, waardoor de woldragers beter tegen het koude jaar
getijde kunnen. (Foto Pax-Holland)
(In de tweede helft van Februari
zullen de schakers EuweKmoch,
Landau en Kramer een Elfsteden
tocht door Friesland ntalcen.)
D' Elfstedentocht per schaats
Vindt dezen nieuwen winter
In 't Friesche land niet plaats
Maar zie eens, men verzint er
Iets anders op dat smaakt,
Nu wordt om hem te houden,
D' Elfstedentocht gesohaakt,
In Februari koude.
De deelneming is klein,
Vier zijn er uitverkoren,
Die bij de sterksten zijn
Met paard, pion en toren
Zij gaan wel aan den slag,
Zelfs heel een reeks van dagen.
Maar wie er slagen mag
Bereiikt dat niet met slagen.
Bewegen doen ze wel
Maar volgens and re wetten
En volgens ander spel,
Ze zitten en ze zetten.
Hoezeer z' op hun gebied
Ook glad ijs zullen vinden,
Zij zullen schaatsen niet
Maar wel den strijd aanbinden.
Zij slaan van ander soort
Ook wel eens rare schaatsen,
Maar reppen zich niet voort,
Zij blijven lang ter plaatse
De tocht wordt vast voltooid
Met 't weer kunnen zij spotten,
Want of het vriest of dooit.
Het laat hen warm tenslotte.
Tocht lijkt wat vreemd gezocht,
Om dit mee te benamev.
Hoogstens betreft het tocht
Door slecht gesloten ramen.
Elfstedentocht? een rit
Van zooveel kilometer,
Tc Noem dit Elfstedenzit,
Al klinkt het eerste beter.
P. GASUS.
Cuba naast de Vereenigde Staten.
Communique van het Cubaansche kabinet.
HAVANNA, 17 Jan. (D.N.B.) Na langdurige con
ferenties over den tegenwoordigen internationalen
toestand heeft het Cubaansche kabinet een com
muniqué uitgegeven, waarin verklaard wordt dat
Cuba zijde aan zijde staat met de Vereenigde
Staten en met hen in iederen mogelijiken vorm
zal samenwerken om de beschaving en de demo
cratie te redden.
Conferentie te Washington.
Roosevelt raadpleegt Huil en de militaire
autoriteiten.
WASHINGTON, 17 Jan. (D.N.B.) President
Roosevelt heeft gisteren den minister van oorlog,
den minister van marine, den minister van bui-
tenlandsehe zaken en den chef van den generalen
staf van het leger, Marshall, benevens den vloot-
ohef, admiraal Stark voor een speciale conferen
tie bijeengeroepen. Omtrent het doel der confe
rentie is officieel niets bekend gemaakt.
Uitbreiding der Amerikaansclie
koopvaardijvloot.
Roosevelt's voorstel bij het Congres ingediend.
WASHINGTON, 17 Januari. (D.N.B. President
Roosevelt heeft Donderdag het congres formeel
voorgesteld hem volmachten te geven voor den
bouw van een vloot van 200 koopvaardijschepo'
Hij stelde verder voor om 313.5 millioen dollar uit
te trekken voor de uitvoering van zijn plan. Roo
sevelt motiveerde zijn voorstel er mede dat hij de
Ver. Staten voor de gevolgen van een verminde
ring der handelstci na ge Ier wereld wil beschermen.
Om die reden moet zonder verwijl begonnen wor
den met den bouw. De bouw van deze koopvaardij
vloot, zoo verklaarde Robsevelt, mag echter geen
storenden invloed hebben op het overige bouwpro-
gram der fé5erale scheepvaart autoriteiten. De
scheepsonderdeeler zullen in de staalfabrieken ver
vaardigd worden en op de werven alleen maar in
elkander gezet. Ieder schip zal een waterverplaat
sing van 7500b.r.t. hebben.
Distributie van boter, margarine
en vet.
's-GRAVENHAGE, 17 Januari (A.N.P.) De
secretaris-generaal van het departement van Land
bouw en Visscherij deelt met betrekking tot de
distributie van boter, margarine en vet het vol
gende mede:
In het tijdvak van 18 Januari tot en met 16
Februari 1941 zal, evenals reeds eerder het geval
was, telkens een bon van de boterkaart en van de
vetkaart worden aangewezen voor het koopen van
hetzij 250 gram boter, of 250 gram margarine, hetzij
250 gram boter, of 250 gram margarine, of 200
gram vet.
Het ligt in de bedoeling de distributie in dit tijd
vak te doen verloopen volgens onderstaand schema
In het tijdvak van 18 Jan. t/m 24 Jan. zal op
bon 26 250 gr. boter of 250 gr. marg. verstrekt
worden;
in het tijdvak van 25 Jan. t/m 2 Febr. zal or
bon 250 gr. boter of 250 gr. marg. of 200 gr. vet
verstrekt worden;
in het tijdvak van 3 Febr. t/m 9 Febr. zal op
worden;
in het tijdvak van 10 Febr. t/m 16 Febr. zal op
bon 250 gr. boterbon 250 gr. boter of 250 gr
bon 250 gr. boter of 250 marg. of 200 vet ver
strekt worden.
De detaillisten zullen in verband met het bo
venstaande voor de in de week van 20 Januari in
te leveren bonnen vettoewijzingen ontvangen. In
de week van 27 Januari ontvangen zij margarine
toewijzingen; in de week van 3 Februari vettoe-
wijzingen: in de week van 10 Februari weder
margarinetoewijzingen
Zooals bekend geven de vettoewijzingen recht
op het koopen van boter, margarine en vet naar
keuze, terwijl de margarinetoewijzingen recht
geven op het koopen van boter en margarine naar
keuze, doch niet op het koopen van vet.
GDOOTE HOUTSTDPQT (nflQST LUXOB)^
(Adv. Ingez. Med.)
's-GRAVENHAGE, 17 Januari. Naar wij
van bevoegde zijde vernemen zal zeer binnen
kort een nieuwe staatsleening worden uitge
geven tot een bedrag van 500 millioen gulden.
De rentevoet zal 4 procent bedragen, terwijl
de leening een looptijd zal hebben van 10
jaar.
De obligaties dezer leening zuUen gebruikt
kunnen worden voor de betaling van aansla
gen in de succSssierechten.
Het prospectus zal a.s. Maandag verschij
nen.
Geen vet op de boterkaart
verkrijgbaar.
Wel margarine.
De secretaris-generaal van het departement
van Landbouw en Visscherij maakt het volgende
bekend.
BOTER EN VETTEN.
Gedurende het tijdvak van Zaterdag 18 Januari
tot en met Vrijdag 24 Januari a.s. geeft de met-
„26"genummerde bon van de boterkaart en var
de vetkaart recht op het koopen van een half pond
boter of een half pond margarine. Deze bon geeft
derhalve geen recht op het koopen van vet.
De met „26" genummerde bonnen die op Vrijdag
26 Januari nog niet gebruikt zijn blijven voorts
nog geldig tot en met Vrijdag 31 Januari a.s.
BROOD EN GEBAK.
Gedurende het tijdvak van Maandag 20 Januari
tot en met Zondag 26 Januari a.s. geeft elk der met
„24" genummerde bors van de broodkaart recht op
het koopen van ongeveer 100 gram roggebrood of
ander brood. Voorts geeft elke der met „24" ge
nummerde broodbons recht op het koopen van een
rantsoen gebak. Dit omvat voor de hierna
noemde bakkerijproducten telkens ten mirste het
daarachter geplaatste aantal grammen:
Beschuit 75 gram, biscuits en wafels 90 gram,
speculaas 140 gram, andere koekjes 200 gram, koek
160 gram. cake 300 gram, gevuld klein korstgebak
(b.v. amandelbroodjes) 400 gram, gevuld groot
korstgebak (b.v. boterletter) 500 gram, taart en
gebakjes 600 gram.
Voor geheel of ten deele uit meel of bloem ge-
hakken producten, welke hierboven niet genoemd
*:jn, geldt, dat een rartsoen een hoeveelheid omvat,
vaarin 70 gram meel of bloem is verwerkt.
De op 26 Januari nog niet gebruikte bons blij
en voorts nog geldig gedurende de week van 27
Januari tot en met 2 Februari a.s., met dien ver
stande. dat zij gedurende laatstgenoemde week niet
■nogai worden gebruikt in hotels, restaurants e.d.
EIEREN.
Gedurende het tijdvak van Maandag 20 Januari
tot en met Zondag 26 Januari a.s. geeft de met „46"
genummerde bon van het algemeen distributiebon-
boekje recht op het koopen van één ei.
De bons welke op 26 Januari nog riet zijn ge
bruikt blijven geldig tot en met Zondag 2 Februari
a.s.. met dien verstande, dat zij gedurende de week
an 27 Januari tot en met 2 Februari niet gebruikt
mogen worden in hotels, restaurants e.d.
SUIKER.
Gedurende het tijdvak van Zaterdag 18 Januari
tot en met Vrijdag 14 Februari a.s. geeft de met
„91" genummerde bon van het algemeen distribu
tiebonboekje recht op het koopen van één kilogram
suiker.
PETROLEUM.
Gedurende het tijdvak van Maandag 20 Januari
tot en mei Zondag 23 Februari a.s. geeft de met
„periode d" gemerkte zegel van de serie, welke is
uitgereikt ten behoeve van hen die voor verlichting
in het huishouden uitsluitend op het gebruik van
petroleum zijn aangewezen, recht op het koopen
van 2 liter petroleum.
Vóór den brand diq den molen De Adriaan ver woestte.
Na den brand.
„(Foto archie! H, D.),
GROOTE JAARL1JKSCHE
OPRUIMING
18-28 JANUARI
j BOEKHANDEL H. COEBERGH
GED. OUDE GRACHT 74 HAARLEM J
(Adv. Ingez. Med.)
Boren Londen en andere
deelen van Engeland.
BERLIJN. 17 Januari .(D.N.B.) De Engelsche
berichtendienst heeft medegedeeld dat in Lon
den sedert 't invallen der duisternis Donderdag
avond laat reeds tweemaal luchtalarm was ge
maakt. Volgens berichten der nieuwsagent
schappen zijn Donderdagavond ook boven an
dere deelen van Ergeland Duitsche vliegtuigen
verschenen.
Duitsch
weermachtsbericht.
Stad in Midden-Engeland
aangevallen.
Station van Dover getroffen.
Bij Engelschen aanval op
Wilhelmshaven 20 dooden.
BERLIJN, 16 Januari. (D.N.B.) Het op-
perbevql van de weermacht maakt bekend:
Het luchtwapen heeft Woensdag bij daglicht
tijdens een gewapende verkenning een troepen-
kamp en een ander doel in Zuid-Oost-Engeland
met bommen bestookt.
In den nacht van Woensdag op Donderdag
hebben formaties gevechtsvliegers ondanks den
ongunstigen weerstoestand voortdurend voor
den oorlog belangrijke doelen in een stad in
Midden-Engeland en in geringen omvang ook te
Londen aangevallen. Het station van Dover
heeft verscheiden voltreffers gekregen. Voorts
zijn weer mijnen gelegd voor Engelsche ha
vens.
De vijand heeft in den nacht van Woensdag
op Donderdag op verscheidene plaatsen in
Noord-Duitschland brisant- en brandbommen
geworpen. Te Wilhelmshaven is brand in ver
scheidene huizen ontstaan. Het energieke in
grijpen van den veiligheids- en hulpdienst en
van de zelfbescherming kon echter uitbreiding
van deze branden voorkomen. Ook in het ha
vengebied lagen enkele brandbommen te gloeien,
zonder evenwel noemenswaardige schade aan te
richten. De verliezen te Wilhelmshaven bedra
gen twintig dooden en 35 gewonden.
DE ACTIE BOVEN MIDDEN
ENGELAND.
Naar het D.N.B. in aanvulling op het weer
machtsbericht van Donderdag verneemt, heeft het
Duitsche luchtwapen ondanks hevige sneeuwstor
men ook op 15 Januari boven het Britsche eiland
een groote bedrijvigheid ontplooid. Met groot succes
is Midden-Engeland aangevallen. Motoren- en
automobielfabrieken zijn daar met merkbaar resul
taat onder vuur genomen. Ook andere voor de
oorlogvoering belangrijke doelen, vooral machine
fabrieken, zijn door formaties Duitsche gevechts
vliegtuigen met bommen bestookt. De groote ran
geerstations in Dover, die voor het havenverkeer
van groot belang zijn, hebben in het middelpunt
van den zwaren aanval gestaan. Verscheidene
treffers zijn waargenomen. Voorts kon men tot in
verren omtrek branden waarnemen in opslag
plaatsen en loodsen. In Zuidoost-Eqgeland zijn
troepenkampen en oefenterreinen aangevallen en
krachtig onder vuur genomen.
Pact tnssclien Tsjoenkin**. Engeland
en de Vereenigde Staten?
Op 1 Februari zou het gesloten worden.
TOKIO, 17 Januari (DN.B.) De „Tokio
Nlitsjï Nitsji" meldt in een speciaal bericht
dat volgens betrouwbare inlichtingen uit
China op 1 Februari oen drlemogendheden-
pact zal worden gesloten tusschen Tsjoeng
king. Engeland en de Ver. Staten, Een afzon
derlijke overeenkomst tusschen Tsjoengking
en Londen is hieraan reeds voorafgegaan.
Naar Domei verneemt heeft Tsjoengking
zich tot Engeland en de V.S zoowel als tot
Birma gewend om den spoorweg Birma
Yoennan weer in orde te brengen.
HEDEN: 8 PAGTNA'S
j«^WHBBBHIIIIIiMIIMIIMMBIHIHWBIBlHBWBIWIIiBM8IBIHIIlll!!ll!niininil?IHI
R. P.: De Adriaan. pag. I
P. Gasus: Elfsteden-schaaktocht
vag. 1
Bouwwerken te Haarlem. pag. 2
Trouwlustigen te Haarlem, pag. 2
Een hondenleven: de chow-chow
■pag. 3
Flitsen: Op en neer. pag. 3
J. C. E.: Langs de straat pag. 3
Rü1--- '-Mo'cn in 1940. pag. 3
De Kunstenaar in dienst van hel volk
pag. 5
oma/