2
FLITSEN
Eigenaardigheden
y éefp«r'»9
WOENSDAG 19 FEBRUARI 1941
HAARDE M'S DAGBtAD
3
in Haarlem en omgeving
Een rijwielstalling in
een kloosterkelder.
3iet JCaactfe.
De rijwielstalling van de ambtenaren van Maatschappelijk Hulpbetoon in het
Proveniershuis te Haarlem.
(Foto De Haas)
De dienst van Maatschappelijk Hulpbetoon te
Haarlem is sinds jaren gevestigd in het Proveniers
huis aan de Groote Houtstraat. Dit is een heel oud
gebouw. Voor de ouden van dagen er een woninkje
kregen om er de laatste levensjaren te slijten (kost
gangers werden proveniers genoemd) was er een
Heerenlogement gevestigd. Er waren toen mooie
zalen in het gebouw die door de poorters gaarne
gehuurd werden voor feesten. Toen het gebouw in
de 16e eeuw bij de schutters in gebruik was heette
het de St. Joris Doelen. Toen was boven de poort
een beeld geplaatst van St. Joris, te paard gezeten,
[den draak doodend. Voor dien tijd stond in de
Groote Houtstraat, van. de Doelstraat tot de Kerk
straat, het in 1414 gestichte St. Michielsklooster.
Veel moois is er in het hoofdgebouw van het
(Proveniershuis niet overgebleven. Het is herhaal
delijk verbouwd, waarbij eiken keer iets van het
oude verloren ging. De trapgevel bij de Doelstraat
is oud, evenzoo het poortje dat nog altijd toegang
geeft tot de binnenplaats, waaraan ce woningen
voor ouden van dagen gelegen zijn. Ook is nog oud
de kelder die men onder het gebouw op der. hoek
van de Doelstraat vindt. Dit is een kelder met fraai
'gemetselde Romaansche bogen. Men vindt in het
oude gedeelte van de stad meer van zulke kelders,
die restanten zijn van klooster. O.a. is er een in het
'gebouw der Stads-Bibliotheek in de Jacobijnestraat
(die nu gebruikt wordt voor het. stoken der cen
trale verwarming) en onder een bijgebouw in den
Autoriteiten bezochten het
St. Franciscus-gasthuis te Rotterdam
St
I Dinsdagmiddag heeft dr. C. Volckers, Be^
',,?uftragte van den Rijkscommissaris met enkele
medewerkers, onder wie de heer Hank, een bezoek
(gebracht aan het Zaterdagavond door den En-
gelschen bomaanval getroffen St Franciscusgast-
huis. Tevens waren hierbij tegenwoordig de pro
cureur-generaal bij het gerechtshof in den Haag,
mr. R. van Genechten en de waarnemende hoofd
commissaris van politie te Rotterdam, de heer
P. J. Roszbach.
De directeur-geneesheer dr. Deelen ontving de
autoriteiten, waarna een bespreking aanving in
een der zalen, waaraan tevens deelnamen leden
ran het bestuur van het gasthuis.
Dr. Volckers betuigde namens den Rijkscommis
saris het bestuur diens medeleven met het vele
leed, aan patiënten en verplegend personeel be
rokkend. Vervolgens besprak men het voortref
felijke werk van de Rotterdamsche en Duitsohe
brandweerkorpsen onmiddellijk na de bominsla
gen. zoodat de ontstane branden spoedig konden
worden gebluscht.
Hulpvaardigheid werd voorts betoond door
Duitsche militairen, door de Rotterdamsche po
litiemannen en vele burgers. Men kwam tot de
slotsom, dat de geboden hulp zeer doeltreffend
Is geweest.
Tenslotte pleegde dr. Volckers met den voor
zitter van het bestuur overleg over de te nemen
maatregelen en over het aanschaffen van inven
taris en verdere materialen voor de omvangrijke
herstelwerkzaamheden.
Hierna maakte het gezelschap een rondwande
ling door het ziekenhuiscomplex. Een groot aan
tal zalen, kamers en gangen is ernstig getroffen
en ook leidingen van het ketelhuis naar het zie
kenhuis zijn door ingeslagen bommen ernstig be
schadigd. Vooral de verwoestingen in de zuster-
vertrekken. waar een voltreffer is neergekomen.,
zijn omvangrijk. Met de herstelwerkzaamheden is
reeds een begin gemaakt en men hoopt binnen
korten tijd weer een klein aantal patiënten te
kunnen opnemen.
De autoriteiten begaven zich hierna naar den
getroffen Provenierssingel, waar eveneens de ver
woestingen in oogenschouw genomen werden.
(A.N.P.)
De vliegeraanval op Rotterdam.
Gewonde overleden.
In een der hospitaalschepen te Rotterdam is
de 47-jarige heer W. J. van Dijk uit de Tweede
Gijsinghstraat aan zijn verwondingen, opgeloopen
bij het jongste luchtbombardement, overleden. Het
I slachtoffer bevond zich tijdens den Engelschen
vliegeraanval op Rotterdam in de getroffen Prove
nierswijk en werd door bomscherven ernstig ge
wond.
s
van de Winterhulp Nederland
Winterhulp Nederland, den Haag.
No. 5553. Als bank der Winterhulp
Nederland is aangewezen de Kasver.
eeniging N.V. Amsterdam No. 877.
Stort op 5553 of 877
Dr. E. Heldring:
„Er is geen twijfel aan, dat deze win-
ter grooter ontberingen dan gewoonlijk
voor ons land zal brengen. Wie den nood
lijdenden landgenooten daarin door een
gave aan Winterhulp tegemoet komen kan
doe dit naar zijn vermogen."
tuin van het voormalig Gouvernementsgebouw in
de Jansstraat. Daar worden nu de stukken van
overtuiging die dienen voor de rechtszittingen van
het kantongerecht geborgen.
De kloosterkelder in het gebouw van Maatschap
pelijk Hulpbetoon dient als rijwielbergplaats voor
de ambtenaren.
i 4jroom 4
De grootste besparing op Uw
stroomrantsoen verkrijgt U door het
gebruik van de beste en zuinigste
lampen ooit door Philips vervaardigd:
PHILIPS
LAMPEN
(Adv. Ingez Med
Jiuustr
in Haarlem
en daarbuiten.
Een onbekend familieportret door
YVijbrand Hendriks.
Van dezen Haarlemschen schilder, die tot de
zeer kleine groep kunstenaars behoort, die, arbei
dend in de eerste helft der negentiende eeuw, door
hun qualiteiten ver boven hun omgeving uitsta
ken, toonde men mij een paar maanden geleden de
schilderij, die hiernaast wordt gereproduceerd. Ze
was in den achtergrond met W. H. 1817 gesigna
leerd, doch ook zonder dat zou men moeilijk een
anderen schilder uit dien tijd hebben kunnen aan
wijzen, wiens kleur en werkwijze met die van dit
familieportret in verband had kunnen worden ge
bracht. Bovendien had het in de familie van de
eigenares steeds als een schilderij van Hendriks
bekend gestaan, er viel dus, om zoo te zeggen, niets
te „ontdekken", alleen maar te constateeren.
Te constateeren viel vervolgens ook niet veel an
ders. nadat voorzichtig een laagje tijdsvuil van de
schildering verwijderd was, dan dat dit curieuse
familieportret vol mooie stukken kleur en schilder
techniek zat, zooals dat van een Wybrand Hendriks
verwacht kon worden.
De deftige heer achter zijn kasboek heeft een
prachtig geschilderde blauwe jas aan; boven zijn
witte das is de leuke expressieve kop met vaste
hand treffend neergezet. Mevrouw heeft een
roomwit kleed aan, ook mooi en met groote zeker
heid geschilderd en men kan er vrij wel zeker van
zijn dat de gelijkenis naar uiterlijk zoowel als naar
karakter treffend moet geweest zijn. Het voorste
kindje heeft iets overgezonds door de te sterk op
gedreven karmozijnroode wangejes; het kan zijn
dat daarin, in den loop van honderd twintig jaar
een kleine beschadiging onhandig is weggewerkt
maar prachtig van kleur en stofuitdrukking is dan
weer het zijden shawltje, dat achter de dame van
haar stoel hangt. Op de foto is van een mahonie-
kast, waarop een beeldje onder glazen stolp, niet
veel meer te zien, doch ook daarin is in het origineel
de kleurtoon zuiver-juist getroffen.
Rest de vraag overigens niet van artistiek,
doch meer van historisch belang wie worden
hier voorgesteld? De vroegere eigenares kon daar
over niet inlichten. Toen Wybrand de groep schil
derde, was hij nog „casteleyn" van Teyler, hij was
een man van erkende bekwaamheden en ook als
portrettist gezocht. Kleeding, houding en omgeving
onzer groep wijzen er op dat hier een famiie uit de
Haarlemsche aristocratie dier dagen is afgebeeld.
Hendriks kende veel van die maatschappelijk hoog-
geplaatsten hij beeldde hen af op bijeenkom
sten, bij feesten etc. en het zal voor wie tijd en
lust tot snuffelen heeft niet moeilijk zijn onze
groep te identificeeren.
Wybrand Hendriks was geboren Amsterdammer,
doch bracht het grootste deel van zijn leven in
Haarlem door. In zijn eerste huwelijk woonde hij
te Ede en schilderde daar veel landschap, doch ce
stad trok hem spoedig weer tot zich. Hij was te
Haarlem gedurende drie en dertig jaar casteleyn
van Teyleris Stichting en bezette het ambt van wat
nu custos der kunstverzameling heet. Zijn voorgan
ger Vincent van der Vinne had in 1786 dat ambt
neergelegd en daarop was Hendriks, toen juist uit
Ede terug, in zijn plaats benoemd. Tot zijn dood
zou de laatste evenmin dat eervol ambt beklee-
den: hij vroeg in 1819 ontslag, maar voelt zich vol
strekt nog niet oud en blijft tot zijn dood in 1831
rustig verder schilderen. Als hij sterft, heeft hij
den hoogen leeftijd van zeven en tachtig jaar be
reikt.
Een huis is precies een menschenhoofd. Het dak
is de hoed, die beschermt tegen al de vormen van
neerslag, die uit de wolken plegen te dalen in
den zomer is het hoedje glanzend rood, des winters
dof en stemmig! de ramen zijn de oogen, die
overdag voor zich uitstaren en des avonds toe gaan,
het erkertje vormt de neus, en de brievenbus is
de mond, waar op gezette tijden van alles wordt
ingestopt. De post voert ons met brieven en of de
maag die brievenkost verdragen kan of niet, ver
werkt moet ze worden! Want wanneer de tartend-
keurig geschreven rekeningen en biljetten, die
beduiden dat je over de brug moet komen (ik
noem opzettelijk niet de belasting met name, want
dan krijg ik zooiets weg van een conférencier, die
om een praatje verlegen zit) onze spijsverterings
capaciteiten te boven gaan komt de dokter met
de wonderolie, met ami ere woorden de deurwaarder
met een exploit, en dan trekken we een vies ge
zicht en slikken. Want je moet tenslotte heel wat
slikken in dit leven. En dan zijn daar die eeuwige
brieven van tante zusofzoo, die steeds zeurt over
het feit dat ze het zoo beroerd heeft terwijl een
heele boel menschen op hun knieën zouden gaan
liggen om het nog zoo te hebben als zij en die in
ononderbroken cirkelgang dezelfde hatelijkheden
debiteert aan het adres van een oom, die niets van
haar moet hebben en een neef, die haar advies ii
den wind heeft geslagen en zijn eigen weg is ge
gaan, heelemaal misplaatste hatelijkheden maar
ze wil nu eenmaal gelijk -hebben die tante dan,
die ook met onverzwakte geestdrift telkenmale het
huishouden van nicht Miep, idie beneden haar stand
getrouwd is, over den hekel weet te halen het
gaat vast mis zegt ze, maar het gaat best vindt
Miep en men zou toch zeggen dat die het weten
kan die tante, die zoovelen van ons er
honderd, wat zeg ik, honderd, neen, duizend varia
ties er op na houden, en wier brieven wij toch tact
vol stipt op tijd dienen te beantwoorden, want je
kunt nooit weten en tante zusofzoo heeft tenslotte
net eeuwige leven niet.
Met een zekere terughoudendheid is het dat ik de
brievenbus ledig, want er is bij die brieven zoo nu
en dan wel wat aardigs en opbeurends, maar het
wil iemand voorkomen dat er heel wat van in de
pen hadden kunnen blijven.
In oen loop der jaren krijg je er zoo'n beetje
kijk op. wat ze nou weer allemaal in de bus heb
ben geduwd! Groote enveloppen voorspellen zelden
veel goeds, vooral niet wanneer ze voorzien zijn
van zoogenaamde venstertjes. Langwerpige enve
loppen zijn eigenlijk zoo gemeen-smal omdat z<
het beeld bij u op moeten roepen van slanke vin
gers, d e zich naar u uitstrekken om te kijken of
er wat te halen is. Gekleurde enveloppen zijn
volgens 't lumineuze idee van geleerde kenners der
menschenziel gebaseerd op het principe van de
gekleurde bloem, die de bijen aan weët te trekken,
en zij bevatten dus doorgaans reclamepaperassen,
waarin u kunt zien wat u koogen moet en soms
ook wel wat u niet moet koopen. Die gekleurde en
veloppen zijn de kwaadste niet, trouwens alle cou
verts, die niet dichtgeplakt zijn, kan men ongevaar
lijk achten, want de afzender heeft weinig porto
er voor over gehad, hetgeen er op duidt dat de
brief ook aan vele anderen verzonden werd en dus
onpersoonlijk is (en mocht er al eens een circulaire
tusschen door loopen, die toch verplichtingen op
legt. dan voelt men dat gedeelde smart halve smart
is). Doch sommige reclame-experts, menschen, die
u diverse waren in de maag moeten splitsen, heb
ben dit in de gaten en sturen wat zij te zeggen
hebben in gesloten couverts, hetgeen duurder is
maar meer baten afwerpt, want het stemt gunstig
wanneer uit een brief, waarin wie weet wat
voor vervelends vermoed werd, een vriendelijke
aanbeveling voor het een of andere product te voor
schijn komt. Overigens, verwisseling met de brief
van mijn tante is uitgesloten, want die komt steeds
in een vierkant couvert, dat hard aanvoelt van
wege de carte, die er in zit. Alle tantes schrijven
op cartes.
Te midden van dien stroom van groote gele,
middelmatige en gekleurde, vierkante harde en an
dere enveloppen komt er zoo nu en dan één enve
lopje, dat ik zonder voorbehoud welkom heet.
Zoo eentje heb ik vandaag ook weer in de bus
-rekregen. Het is zoo klein dat het adres voorzich
tig geschreven is moeten worden, want anders kon
de postzegel er niet meer op. En wanneer ik het
opvisch uit de verzameling grootere confraters
laat mijn geestesblik, vóór dat de vingers den
inhoud te voorschijn gehaald hebben, zich gaan
over de lange rij van kennissen. Wie is de geluk
kige? En het antwoord laat niet lang op zich wach
ten, want op de kleine kaart staan de namen van
een heer en een mevrouw (wat eenig dat zij het
zijn want zij hebben er zoo naar verlangd!) en met
een lieflijk-ukkig lintje zit aan dit kleine kaartje
nog een veel kleiner kaartje vast; en daar staat al-
No. 233
Het strijkijzer
1. Vermaakt zich 2. Een onrustige
bij een goede film. gedachte flitst door
haar hoofd.
3. Heeft zij er om 4. Vraagt man of
gedacht het electri
schc strijkijzer af te
zetten.
hij het zich mis
schien herinnert.
5. Deze toont zich,
door ervaring wijs
geworden, weinig ge
ïnteresseerd.
6. Tracht alles te
bedenken wat zij ge
daan heeft voor zij
uitging.
7. Fluistert dat ze
wou, dat hij pro
beerde het, zich te
herinneren.
8. Man zegt dat ze
het wel gedaan zal
hebben, denkt er
niet meer aan.
9. Verzoekt man
even naar huis te
tclefoneeren.
10. Man weigert
en er vallen ge
fluisterde harde
woorden.
11. Man gaat weg
om te telcfonceren,
9 menschen lastig
vallend.
12. Herinnert zich
opeens dat zij het
toch wel gedaan
heeft. Is innig op
gelucht.
leen een voornaam op. De voornaam van een nieu
wen burger, een aanwinst voor de gemeente (een
stap verder op den weg naar de 100.000 inwoners)
en een uitbreiding van de volkskracht.
En in de verbeelding zien we de kleine baby een
keel opzetten in zijn wiegje, trappelen met zijn roze
beentjes en graaien met de mollige armpjes. De
schat! En we vergeten één oogenblik, één geluk
zalig oogenblik, dat hij wanneer het een jongen
is eens ook rekeningen zal schrijven, of zij in
geval de ooievaar een meiske heeft gebracht
mettertijd kan opgroeien tot een vrouw als mijn
tanbe.
v. H.
Vijftigduizendste octrooi verleend.
Onlangs hebben wij gemeld, na een onderhoud
dat wij met één der leiders van den Octrooiraad
mochten hebben, dat binnen afzienbaren tijd het
50.000ste octrooi zou worden verleend. Dit is op
17 Februari thans inderdaad geschied aan den heer
Louis van Stolk te Rotterdam, voor een wissel voor
monorail-hangspoor met twee wisseltongen, elk
individueel behoorende bij een bepaald railstuk.
Het eerste octrooi werd verleend op 3 April 1913,
het 10.000ste op 17 Augustus 1923, het 25.000ste op
16 Augustus 1931.
Echtpaar door kolendamp om het
leven gekomen.
Te Arnhem zijn twee personen het slacht
offer geworden van kolend impvergiftiging. Dezer
dagen bemerkten buren van het echtpaar Krieger
aan de Spijkerstraat aldaar, dat de woning gesloten
bleef. Zij waarschuwden de politie, die ie echtge-
nooten in bewusteloozen toestand als gevolg van
kolendamp aantrof. Beiden werden naar het ge
meente ziekenhuis vervoerd, waar de man spoedig
na aankomst en de vrouw Dinsdag is overleden. De
man was 58 jaar, de vrouw 48 jaar oud.
Korten tijd na zijn dood is zijn artistieke nalaten
schap in Haarlem in openbare veiling gebracht en
verkocht. Het staat vast, en is bij een zoo produc
tief kunstenaar als Wybrand Hendriks gedurende
zoo vele jaren geweest is, zeer begrijpelijk, dat op
die veiling tallooze werken en werkjes, schilderijen
schetsen, aquarellen en teekeningen naar alle kan
ten verstrooid zijn geraakt en er moet mijns inziens
nog vrij veel daarvan bij Haarlem's burgerij ver
borgen zijn, zoncer dat deze er zich misschien zelfs
van bewust is iets van dien schilder te bezitten.
Want ook Hendriks zal natuurlijk niet alles wat hij
in zijn atelier naliet, gesigneerd, gedateerd of van
zijn initialen voorzien hebben en de handelswaarde
van kunst was juist rond den tijd van zijn sterven,
in 1831, niet bijster hoog aangeslagen. Men zal het
bezit er van niet op hoogen prijs gesteld hebben en
het lijkt me volstrekt niet onwaarschijnlijk dat er
juist uit de oude burgerfamilies onzer stad, vandaag
of morgen nog wel het een en ander uit die nalaten
schapsveiling opduikt. Meer of minder belangrijk
werden mij er de laatste jaren alleen reeds een
viertal vertoond.
Wat tenslotte de hier gereproduceerde familie
groep betreft, die heeft in een Amsterdamsch ver
zamelaar een nieuwen eigenaar gevonden. Wanneer
het plan doorgaat dezen zomer in het Gemeente
museum aldaar een collectie werken van Hendriks'
tijdgenooten bijeen te brengen, zal men de schilderij
daar in natura kunnen terugzien. Misschien heeft
één onzer lezers intusschen ontdekt, wie er op ons
plaatje van vandaag zijn voorgesteld. Mocht dat
zoo zijn dan houdt schrijver dezes zich, terwille
der juiste beschrijving, voor mededeeling aanbe
volen.
J. H. DE BOIS.
eenvoud is het kenmerk van het
ware. En niets is eenvoudiger
dan het plaatsen van een
GROENTJE in HAARLEMS DAG
BLAD.
Pannekoek met havermout.
Een raadgeving van den
Voedingsraad.
Het voorlichtingsbureau van den Voedingsraad
deelt mede:
Onze broodbonnen zijn niet toereikend en pan
nekoek kunnen wij tegenwoordig niet meer bak
ken, zucht menige huisvrouw op de voorlichtigs-
cursussen, wanneer het brood- en koffierantsoen
besproken wordt. Kunnen wij nu heelemaal geen
pannekoek meer bakken? Wij probeerden het be
slag dikker te maken, geen resultaat. Het beslag
op een harder of zachter vuur, met meer of minder
vet; het ging niet. Een beslag werd gemaakt van
rijst en bloem. Dit gaat wel, maar geeft toch geen
echte pannekoek, het zijn rijstkoeken Nu gaan wij
de rij langs van de andere grutterswaren. Haver
mout. Wij nemen 1(3 havermout en 2/3 bloem en
krijgen hiervan pannekoeken, welke gemakkelijk
gebakke nkunnen worden en heerlijk van smaak
zijn. Pannekoek, welke een grootere voedings
waarde bezit dan de vroegere, die uitsluitend van
bloem gebakken werd.
Vergelijkt u de voedingswarde eens van een
portie ouderwetsche pannekoek met die van een
zelfde hoeveelheid van deze nieuwe; met bloem:
cal. 469; eiwit 105; vet 2.6; koolh. 221; kalk 2.922;
phosphor 2.265: ijzer 4.85 vit. a vit. bl 30;
vit. c.
Met bloem en havermout: cal. 556; eiwit 108; vet
4.8; koolh. 216; kalk 2.949; uhosphor 2.415; ijzer
6.10: vit. a. vit. bl 118; vit. c.
Het groote verschil is te vinden in de zouten
en vitamines, de voor ons zoo belangrijke voedings
stoffen. De cijfers spreken hier voor zich en men
zal er toe overgaan gebruik te maken van de op
de bons verkrijgbare hoeveelheid havermout of gort
mout
Smaakt boerenkoolstamppot of raapstelenstamp
pot niet heerlijk met havermout er door?
Probeert u daarom ook eens pannekoek met 1/3
havermout erdoor
Hot ledenconeort dor H. O. V.
Oily Folge Fonden soliste.
Op het ledenconcert der H.O.V. dat Vrijdagavond
a.s. onder leiding van Toon Verheij zal worden ge
geven, wordt voor de pauze een programma van
Hollandsche composities uitgevoerd.
Zoo vangt het concert aan met de Ouverture
„Gijsbrecht van Aemstel" van Henk Badings, waar
na de soliste Olly Folge Fonden het concert voor
viool en orkest van denzelfden componist zal voor
dragen.
Na de pauze wordt op verzoek de zesde sympho-
nie op. 74 (Pathétique) van Peter Tschaikowsky
uitgevoerd.
Op veelvuldig verzoek zal het concert te 7.30 uur
beginnen.
EXAMENS.
ACADEMISCHE OPLEIDING.
Geslaagd aan de Gem. Universiteit te Amsterdam
voor het doctoraal examen aardrijkskunde de heer
W. Jongerius.
Een familiegroep, geschilderd
door Wybrand Hendriks.
(Foto De Haas).
OBERBEFEHLSLEITER FRIEDRICHS
IN ONS L2\ND.
Het A.N.P. meldt:
Oberbefehlsleiter Friedrichs van den staf van
den plaatsvervanger van den Führer vertoeft sinds
eenige dagen in ons land. Maandag bezocht hij het
Arbeitsbereich der N.S.D.A.P. in den Niederlanden
en liet zich door verschillende afdeelingsnoofden
inlichten over hun werkterrein. Daarbij informeerde
hij jn het bijzonder naar den stand van het Winter-
hilfswerk en van het werk der natïonal-sozialisti-
sche Volkswohlfarht.
Gisteren heeft de heer Friedrichs de opening van
de eerste Duitsche moederschool te Amsterdam bij
gewoond.
