Haarlem s Dagblad
r
Rijkscommissaris sprak
te Amsterdam
Smokkelhandel
ontdekt
Haarlem in 1940
Artikelen enz.
Rollade.
Nachtelijke
luchtaanvallen
op Liverpool
58e JAARGANG No. 17710
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groots
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
DONDERDAG 13 MAART 1941
Abonnementen per week 0.25, per maand 1.10,
per 3 maanden 3.25, franco por post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ2.elke regel meer ƒ0.40 Reclames ƒ0.65 per
regel. Regelabonnementstarleven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.70, elke regel meer
0.17^. Groentjes zie rubriek.
Uit de Statistische Gegevens.
In de Statistische Gegevens die door de ge
meente Haarlem worden uitgegeven vinden wij
belangrijke cijfers over 1940.
Dat de bevolking van Haarlem in dat jaar steeg
van 140.468 tot 142.965 zielen hebben wij reeds
medegedeeld.
Er waren bij den aanvang van dit nieuwe jaar
74414 vrouwen en 68281 mannen.
De cijfers over geboorte, sterfte, vestiging en
vertrek waren berekend over 1000 inwoners:
1940 1939
Geboorte 17.8 17.0
Sterfte 9.7 8.3
Vestiging 69.7 76.4
Vertrek 62.2 63.8
Daaruit blijkt dus dat het geboortecijfer (verge
leken bij 1939) iets naar boven gegaan is. Daar
tegenover staat dat ook het sterftecijfer hoog er is.
Zoowel de cijfers over vertrek als vestiging zijn
naar beneden gegaan, blijkbaar een gevolg van de
schaarschte die er in woningen komt.
HAARLEM EN DE RAND
GEMEENTEN.
Ook in het afgeloopen jaar is er nog al heen en
weer getrokken,
603 Bloemendalers vestigden zich in 1940 te
Haarlem, terwijl 597 Haarlemmers Bloemendaal tot
nieuwe woonplaats kozen. De winst voor Haarlem
was dus 6, terwijl 1939 voor Bloemendaal een winst
opleverde van niet minder dan 228.
Uit Heemstede kwamen 581 menschen, terwijl er
uit Haarlem 589 heen gingen Een verlies voor
Haarlem dus van 8, maar 1939 gaf een verlies van
62.
Haarlem boekte in 1940 op Velsen een winst van
169 (493 tegen 324) tegen 9 in 1939.
Men kan dus zeggen dat Haarlem In 1940
geen Inwoners meer aan de randgemeenten
verloor. De trek naar de buitengemeenten Is
dus belangrijk minder geworden.
Dit jaar verhuisden 1615 Amsterdammers naar
Haarlem, terwijl 1313 Haarlemmers in Amsterdam
gingen wonen. Een saldo dus voor Haarlem van 312.
Het saldo over 1939 was evenwel 439. De vestiging
van Amsterdammers te Haarlem is dus iets kleiner
geworden.
BESMETTELIJKE ZIEKTEN.
Ia 1940 kwamen te Haarlem voor 195 gevallen
^an roodvonk (1939: 225). 9 van diphterie (1939:3)
en 4 van typhus (1939: 2).
AANTAL WERKLOOZJEN.
De werkloozencijfers loopen slechts tot October
1940 Toen waren er 3721 werkloozen tegen 4666 in
October 1939. Een vermindering dus van 945.
Naar leeftijd waren de werkloozen alsvolgt ver
deeld:
14—17 jaar220
1830 jaar 891
31—64 jaar 2459
65 jaar en ouder 151
De verdeeling naar de ambachten was:
Oct. '40 Oct. '39
Handels- en kantooi-bedienden522 552
Metaalbewerkers 30 580
Bouwvak 97 1157
Grafische vakken59 117
Fabrieks- en transportarbeiders 1046 1534
Land- en tuinbouw87 143
Andere beroepen 580 583
Het aantal werklooze metaalbewerkers is dus sterk
verminderd, evenals dat, van de bouwvakai'beiders.
Aan valide werkloozen werd in 1940 f 2.434.726
Steun uitgekeerd, tegen 2.702 276 in 1939.
Eind November 1940 waren 1597 werkloozen ge
heel of gedeeltelijk voor rekening der gemeente te
werk gesteld. Een jaar geleden waren er dit slechts
478.
DE POLITIE.
De politie maakte 116 processen-verbaal wegens
overtredingen van de Arbeids- en de Veiligheids
wet (1939: 225). 18 voor de Drankwet (1939: 20),
12119 wegens overtreding der Verkeersbepalingen
(1939: 8817), 87 voor de Winkelsluiting. 2555 voor
overtreding van andere verordeningen (1939: 2289)
en 2224 wegens misdrijven (1939: 1315).
Vóóral het aantal processen-verbaal wegens
overtreding der Verkecrsvoorschriften is zeer
sterk gestegen.
DE GEMEENTEBEDRIJVEN.
De Haarlemsche gasfabriek verkocht in 1940
24.852.147 M3. gas, tegen 22.796.774 M3. in 1939.
Een stijging dus van 2.055.373 M3. of ongeveer
9 procent.
Het electriciteitsbedrijf leverde in 1940 af:
38.331.060 KWU. tegen 40.722.422 in 1939. Dit is
dus een vermindering van 2.491.360 KWU. of ruim
6 procent.
Dit is natuurlijk een gevolg van de verlenging
van den zomertijd, verplichte verduistering, enz.
Alleen voor de openbare verliohting werd 930.413
KWU. minder verbruikt.
De waterleiding pompte in 1940 2.246.829 M3. op
tegen 2.286.141 in 1939.
DE SCHOLEN.
De openbare lagere scholen werden in Dec. 1940
bezocht door 6716 kinderen, de bijzondere scholen
door 11337. Over 1939 waren deze cijfers 6739 en
11291.
HEDEN: 10 PAGINA'S.
P. Gasus: Rollade pag. 1
Haarlem in 1940 pag. 1
De vliegende fiscus. pag. 3
B. K.: Op ontdekkingsreis in de ar
beidssfeer van de huisvrouw.
pag. 3
D.: De poëzie der bloemennamen.
pag. 3
Indrukken van de Jaarbeurs, pag. 3
L.: De bodemproductie moet stijgen.
pag. 5
Zandvoort's verwachtingen voor het
a.s. seizoen pag 9.
J
(Een schoenmaker uit Los Angeles,
genaamd Johann Balans heeft reeds
voor de tweede maal een tocht op
rolschaatsen door Amerika volbracht,
waarbij hij met een gemiddelde van
750 KJtf. per week ongeveer 10.000
K.M. aflegde).
Die schoenmaker hield zich heel slecht aan zijn
leest,
Maar zoo zijn er meermalen eerder geweest,
De reden aan dezen wat aandacht te wijden
Ligt meer in zijn hartstocht voor
rolschaatsenrijden.
Daar hield hij .het schoenlappen niet meer bij vol,
Zijn hart trok te zeer naar een anderen rol,
Toen heeft hij de schoenen de schoenen gelaten
En ging aan den rol door Amerika's staten.
Wel honderd en meer kilometers per dag
Sportief ook een stuk dat genoemd worden mag.
Een krachttoer die echter ook weer is te snappen,
Want wat zou een schoenmaker niet kunnen
lappen
Hij rolde een berg over, dan door een dal,
Hij rolde zoo nu en dan weieens ten val,
Hij rolde in zonlicht en rolde in regen,
Hij rolde langs mooie en leelijke wegen,
Hij rolde van 't eene in 't andere uur,
Genietend van sport en de vrije natuur,
Zoo rolde en rolde hij meter na meter
Dag in en dag uit en verlangde niet beter,
Zoo leek hem het leven het allermeest waard,
Als rollende steen -die geen mossen vergaart
Misschien zal zijn denkbeeld ook andren
bekoren,
Die weieens hun lust in hun leesten verloren,
Dien liefhebbers raad ik ten stelligste aan,
Om toch niet te gauw op dat rolpad te gaan
Iets anders is, of het niet wijs is te leeren,
Om rolschaatsenrijdend bekwaam te verkeeren.
Want dreigt voor den fietser een fiets zonder band,
Misschien maakt de rolschaats dan school in
ons land.
P. GASUS.
Gestolen goederen
te Heemstede, Haarlem,
en Beverwijk achterhaald
Inbreker en smokkelaars
gearresteerd
Dinsdag is door de politie, afd. distributie-
controle, van Heemstede, een melkrijder v. Z. uit
Haarlem aangehouden. Bij controle werd in een
der melkbussen een zak aangetroffen inhoudende
ongeveer 25 K.G. kol'fieboonen.
In verband hiermede werd de melkrijder aan
gehouden en bij verhoor bleek dat de knecht van
v. Z., zekere Th. P. ook in de zaak betrokken was,
daar deze de koffie a f 6 verkocht aan J. V., kap
per te Haarlem.
In samenwerking met de Haarlemsche politie
werd direct een onderzoek ten huize van den
melkrijder en diens knecht, die bij hem inwoont
ingesteld, met als resultaat dat 5 flesschen sla
olie, die frauduleus gekocht waren bij een melk
handelaar te Haarlem a f 2.50 per flesch, in be
slag genomen.
De kappersbediende bekende na een scherp ver
hoor 25 pond koffie aan den knecht te hebben
verkocht en aan andere particulieren 12 half-
pondspakjes koffie a f 3.50 per pond en 15 pond
thee a f 8 per pond.
Uit een nader onderzoek bleek dat hij de koffie
en thee had gekocht van een groentehandelaar B.
te Haarlem-Noord. Bij een onderzoek daar inge
steld werd nog een kleine hoeveelheid thee, koffie
en cacao aangetroffen.
In verband hiermede werd deze groentehan
delaar eveneens overgebracht naar het politie
bureau.
Bij verhoor kwam vast te staan dat de goederen
bij een inwoner van Haarlem J. O., waren ge
kocht. Ook J. O. werd daarna aangehouden en
overgebracht naar het politiebureau:-
Bij een verder onderzoek kwam aan het licht
dat een groote partij thee en koffie naar Beverwijk
was verhuisd.
In samenwerking met de Beverwijksche politie
werd Dinsdagnacht bij een zekeren C. K. een
inval gedaan. Daar werden op een tafel aange
troffen 100 halve ponden koffie.
In de woning van C. K. werd mede aangetrof
fen de 17-jarige J. T. uit Haarlem die even te
voren bij K. was aangekomen met de mededeeling
dat er eenige personen te Haarlem waren gesnapt
zoodat daar wel op het juiste moment was inge
grepen. Beide personen wei-den eveneens aange
houden. De koffie, alsmede 6 halve ponden thee
en een partijtje losse koffie in bussen, werden
eveneens in beslag genomen.
Woensdagmorgen werd het onderzoek voortgezet
en werden bij eenige particulieren te Haarlem par
tijtjes koffie en thee in beslag genomen, die van
deze personen afkomstig waren. alsmede een
hoeveelheid peper.
Bij het voortgezet onderzoek bleek dat al deze
goederen afkomstig waren van een inbraak, de
vorige week te Haarlem bij de N.V Kremer's
koffie- en theehandel gepleegd, terwijl voornoem
de O. bekende zich aan deze inbraak te hebben
schuldig gemaakt.
Ook de echtgenoote van den groentehandelaar
B. te Haarlem werd aan een verhoor onderworpen
en nu kwam aan het licht dat een groote partij
goederen zich bevonden te Beverwijk. Weer trok
de politie er op uit en Woensdagmiddag werden
in een schuurtje van een buurman van den Bever
wijken C. K. alsmede bij W. K. aldaar 2 kisten
thee, inhoudende 80 halve ponden thee, een zak
amandelen, 2 baaltjes rijst een hoeveelheid pakken
cacao, een doos chocoladetablelten, een aantal
pakken bakmeel en eenige doosjes vanillesuiker
aangetroffen, alles van voornoemden diefstal af
komstig. Door de politie te Beverwijk werd te-
zelfder tijd een groote hoeveelheid diverse soorten
zeep in verband met de distributie wet, in beslag
genomen.
Dank zij de snelheid van het onderzoek waarbij
de agenten, met den opsporingsdienst belast. 2
dagen en 1 nacht onafgebroken in touw zijn ge
weest, konden zoovele goederen achterhaald wor
den
Hevige branden braken uit
BERLIJN. 13 Maart. (D.N.B.) Sterke af-
deelmgen Duitsche gevechtsvliegtuigen hebben
in den afgeloopen nacht, naar het D.N.B. ver
neemt, voor den oorlog belangrijke doelen in
stad en haven van Liverpool aangevallen.
Men kon goedgeplaatste treffers en hevige
branden waarnemen.
Voorts hebben Duitsche gevechtsvliegtuigen
Woensdag in den loop van den dag verscheidene
scheepseenheden aan de Engelsche Oost- en Zuid
oostkust1 aangevallen. Talrijke patrouillevaartuigen
en kustwachtschepen werden gebombardeerd. Een
van deze sohepen met een inhoud van ongeveer
1.000 br.t. werd tot zinken gebracht.
Een Britsch vliegtuig heeft getracht een Duitsch
patrouillevaartuig met bommen en mitrailleurvuur
aan te vallen. Door het af weer vuur, dat onmiddel
lijk geopend werd, werden de mitrailleurkoepel en
de motoren van het Engelsche vliegtuig verschei
dene malen getroffen, zoodat het vliegtuig gedwon
gen werd rechtsomkeert te maken. Bij het weg
vliegen van het. Engelsche toestel op slechts zeer
geringe hoogte boven de wateroppervlakte, werden
zware slingerbewegingen waargenomen zoodat aan
genomen kan worden dat het vliegtuig verloren is
gegaan.
HEVIG LUCHTGEVECHT
BOVEN HET KANAAL.
BERLIJN, 12 Maart. (D.N.B.) In den loop van
den dag is boven het Kanaal een hevig luchtge
vecht geleverd tusschen Duitsche jachtvliegtuigen
en Engelsche Spitfires. Naar het D.N.B. verneemt
naderden de Engelschen op tamelijk groote hoogte.
Binnen enkele minuten werden drie Spitfire-ma
chines omlaag geschoten. Toen de Britsche forma
tie merkte dat het gevecht ongunstig voor haar
verliep, onttrok zij zich aan den sstrijd en vloog zij
snel terug.
Luitenant-kolonel Mölders behaalde bij dit ge
vecht zijn 61e overwinning in de lucht. Alle Duit-
;ehe jachtvliegtuigen keerden naar hun bases terug.
Duitsch
weermachtsbericht
Doelen te Birmingham, Londen
en Southampton
gebombardeerd.
BERLIJN, 12 Maart. (D.N.B.) Het opperbevel
ran de weermacht maakt bekend:
„De handelsoorlog tegen Engeland heeft gedu
rende de vier wintermaanden van November 1940
tot en met Februari 1941 aanzienlijke resultaten
opgeleverd. De vijand verloor in dien tijd 2.037.000
br.t. koopvaardijsoheepsruimte. Daarvan werden
1.524.000 br.t. door de marine en 513.000 br.t. door
het luchtwapen tot zinken gebracht. Bovendien be
schadigde het luchtwapen 175 vijandelijke koop
vaardijschepen door bom treffers ernstig, in deze cij
fers zijn niet berekend de verliezen van den vijand
als gevolg van mijnen.
Formaties gevechtsvliegtuigen deden vannacht
doeltreffende aanvallen met bommen op voor de
oorlogvoering" belangrijke industreele installaties te
Birmingham, alsmede op de haveninrichtingen van
Londen en Southampton. Een verkenningsvliegtuig
bombardeerde voor de kust van Noord-Sehotland
een in convooi varend groot koopvaardijschip dat
een voltreffer kreeg en bleef liggen. Geslaagde
aanvallen waren overdag gericht op vliegvelden in
Zuid-Engeland en op de haveninrichtingen van
Portsmouth. Verdragend geschut van het leger be
schoot vijandelijke oorlogsvaartuigen in het Ka
naal.
In het gebied van de Middellandsche Zee plaat
sten formaties van het Duitsche luchtwapen bom-
treffers van zwaar kaliber op militaire inrichtingen
op het eiland Malta. Andere geslaagde aanvallen
waren gericht op Britsche colonnes voertuigen in
Noord-Afrika.
De vijand liet vannacht op eenige plaatsen in
Noord-Duitschland brisant- en brandbommen val
len. Behalve geringe materieele schade werden
eenige burgers gedood of gewond. In den tijd van
6 tot 11 Maart verloor de vijand elf vliegtuigen,
waarvan vier in luchtgevechten, twee door lucht
doelartillerie en een door marine-artillerie werden
neergeschoten. Vier vliegtuigen werden, naar met
stelligheid kon worden waargenomen, op den be-
ganen grond vernield. De vernietiging van andere
op den beganen grond aangevallen vliegtuigen kan
met zekerheid worden aangenomen. Gedurende
denzelfden tijd bedragen de eigen verliezen negen
machines".
(Foto J. A. Stevens)
Het publiek, dat vroeger 's avonds met de pont
te Velsen wilde overvaren, moest aan een bel
trekken, als het bleek dat het vaartuig aan den
overkant lag. Thans is de bel buiten werking ge
steld en vervangen door een claxon, die meer
effect sorteert. Men moet nu eenvoudig op een
knop drukken om het pontpersoneel te waar
schuwen.
„Wie niet
voor ons is,
is tegen ons'
Verhouding van Nederland tot
Duitschland principieel uiteengezet
Houding tegenover Duitschlands strijd
beslissend voor toekomst van ons land
In een groote bijeenkosmtmst, welke de kring
Noord-Holland van het „Arbeitsbereich" der N. S.
D. A. P. in Nederland Woensdagmiddag in het Con
certgebouw te Amsterdam had georganiseerd, heeft
de Rijkscommissaris, Rijksminister Seyss-Inquart,
een belangrijke rede gehouden.
De belangstelling voor deze gebeurtenis was
overweldigend groot. Niet alleen was er geen stoel
meer onbezet, maar reeds een half uur voor het
begin der bijeenkomst stonden de belangstellen
den in dichte drommen tot in alle uithoeken van de
groote zaal, welke met bloemen, dennegroen en
vlaggedoek feestelijk was versierd. Ook het podium,
waarop een militair muziekcorps had plaats geno
men, was smaakvol aangekleed. Toen de Rijks
commissaris om 4 uur in de zaal verscheen, verhie
ven de aanwezigen zich van hun plaatsen, waarbij
zij de hooge autoriteit den Duitschen groet brachten.
De heer W. Paustian. leider van den kring Noord-
Holland van het „Arbeitsbereich" der N.S.D.A.P-
Nederland, heette de aanwezigen vervolgens
welkom. In het bijzonder richtte spr. zich hierbij
tot den Rijkscommissaris en tot de eeregasten van
dq^en middag, tot wie o.m. behoorden de generaal
der infanterie Ruoss als vertegenwoordiger der
weermacht, de commissaris-generaal S.S. Briga-
defuehrer Rauter, commissaris-generaal dr. Wim-
mer, commissaris-generaal tevens leider van het
Arbeitsbereich der N. S. D. A. P. in Nederland
Schmidt, de vertegenwoordiger van het ministerie
van Buitenlandsche Zaken te Berlijn, gezant Bene.
Brigadefuehrer Knoblauch, de generaal der politie
Schumann, de Marinebefehlshaber admiraal Kie-
nast, verder alle provinciale en stedelijke gevol
machtigden van den Rijkscommissaris, de commis
saris van de provincie Noord-Holland, mr. A. J.
Backer, de regeeringscommissaris en burgemeester
van Amsterdam de heer E. J. Voute en de commis
saris van het N. V. V., de heer Woudenberg. Voorts
erscheidene vertegenwoordigers van partij, weer
macht en politie, alsmede belangrijke figuren uit
de N. S.B. en de N. S. N. A. P., proféssoren van de
Amsterdamsche universiteit, vertegenwoordigers
van het Amsterdamsche stadsbestuur, enz.
Dr. Seyss-Inquart spreekt.
Na de begroeting hield de Rijkscommissaris een
rede, waaraan het volgende is ontleend:
PARTIJGENOOTEN, KAMERADEN,
Ongeveer twee weken geleden waren Amster
dam en eenige steden in Noord-Holland het tooneel
van beroeringen, die gericht waren tegen de open
bare orde en de veiligheid van het openbare leven.
Amsterdam is weliswaar het terrein, waar niet al
leen tengevolge van de structuur der sociale ver
houdingen van zijn bewoners, maar ook door de
samenstelling der bevolking op zichzelve vaak on
geregeldheden voorkwamen, die het radicale op
treden noodig maakten van de organen voor de
handhaving der orde, zoodat dergelijke woelingen
en stakingsbewegingen niet als iets geheel onge
woons beschouwd kunnen worden In het onder
havige geval hebben echter zonder twijfel bij die
krachten vooral weer de Joden, die ten slotte dezen
als vernietigingsoorlog tegen het Duitsche volk be
doelden strijd hebben ontketend, weer de hand in
het spel gehad en een deel van de tot dusver orde
lijk haar werk verrichtende bevolking tot tegen
stand opgehitst en verleid.
Juist orh deze reden was het noodzakelijk met de
scherpste middelen en op de meest besliste wijze
dezen tegenstand te breken Ik hoop. dat het Ne-
derlandsche volk uit de ervaringen der laatste da
gen geleerd heeft, hoe onverbiddelijk de bezettings
macht haar taak en haar recht weet te handhaven
Tk hoop. dat het Nederlandsche volk zich in de toe
komst niet meer zal laten \rerleiden door elementen
vreemd aan land en volk. Wij zullen in de toe
komst, wanneer dat noodig is. nog harder zijn.
Vooral waarschuw ik er voor. de Duitsche weer
macht en de leden der weermacht niet te be-
leedigen
De door den bevelhebber der weermacht gegeven
instructies zijn ondubbelzinnig en radicaal. De Ne
derlandsche bevolking moet er kennis van nemen
dat ïn een door oorlogshandelingen bezet gebied
een staking en evenzeer een uitsluiting in ieder ge
val ontoelaatbaar, ja voycomen ondenkbaar is en
steeds moet worden beschouwd als een vergrijp te
gen de door de bezettingsmacht te handhaven orde.
Mocht een in openbaren dienst zijnde ambtenaar
of employé in het vervolg staken, dan vernietigt hij
daarmede zijn bestaan.
Na gewezen te hebben op de maatregelen tegen
ongerechtvaardigd ontslag en de controle op de
loonverhouding, zeide de Rijkscommissaris, dat
waar de sociale behoeften dit eischen ongerecht
vaardigde en a-sociale toonverschillen uit den weg
zullen worden geruimd. Het strikte stakingsverbod
is een maatregel in het eminent belang voor de in
standhouding der orde in het bezette gebied.
De beschikking betreffende het innen der
boete zal als gevolg hebben, dat naar alle waar
schijnlijkheid de groote kring van hen, dié
met open blik de nieuwe vormgeving der din
gen tegemoet zien en deze houding trouw
gebleven zijn, slechts by uitzondering getroffen
wordt; met uitzonderingsgevallen kan echter
rekening gehouden worden
Deze episode in de geschiedenis der bezetting is
afgesloten. De voor de bezetting als normaal gelden
de omstandigheden zyn weer ingetreden. De vast
beslotenheid der bezettingsmacht om haar stand
punt te verwezenlijken is duldeiyk
De Rykscommissaris zeide vervolgens uiteen te
willen zetten waarom het thans gaat, in het be
wustzijn dat ook de niet in de zaal aanwezige Ne
derlanders hem zullen hooren.
Het probleem: Duitschland
Nederland Is uit een eeuwenlangcn droom ge
wekt. De Nederlanders zien zich met dit ontwaken
tegelyk geplaatst voor het eene probleem: Duitsch
land. Duitschland beteekent voor de Nederlanders
in het algemeen en voor de Hollanders in het by-
zonder, zoo als in een aan gedachten ryk geschrift
van een Hollander uiteengezet ts, de eisch, een
standpunt te bepalen ten aanzien van de dingen der
wereld.
Rijkscommissaris-Rijksminister Seyss-Inquart.
(Foto archief H.D.)
Nederland merkt, dat het niet meer naar zijn
stillen tuin en rustig omheinde bosschage terug
keert. Het begint te begrijpen, dat de tot Nederland
gerichte vraag van het lot eerst dan een volksch
Nederlandsch antwoord zal krijgen, wanneer het
tegenover Duitschland een waarlijk scheppende
houding weet te veroveren. De voorwaarde voor
een zoodanige actieve, dus een actie eischende hou
ding is, dat men een duidelijk inzicht heeft in de
grondslagen van deze actie. Gemeenschappelijk
heden en vermoede tegenstellingen uit het heden
moeten haar motiveering en ontwikkeling vinden
in de historische wording.
In een historisch overzicht wees de Rijkscommis
saris erop, dat omstreeks de wisseling van de zes
tiende eeuw het Nederlandsche volk precies zoo als
de overige volksstammen, die toen verbonden wa
ren in het gemeenschappelijke Duitsche rijk, heeft
beschikt over de eigenschappen en voorwaarden om
bij een overeenkomstige verdere ontwikkeling een
element te worden van het Duitsche volk, waartoe
de in het rijk gebleven stammen intusschen zijn
versmolten.
Dit te constateeren zegt ons, dat de Nederlanders
en de Duitschers. gezien van het standpunt van den
natïonalen staat, niet tot één volk zijn geworden,
maar dat zij beschikken over dezelfde voorwaarden
van ras en derhalve naar den bloede verwante
volkeren zijn. in staat tot een steeds nauwere ge
meenschap.
In den strijd tegen Spanje veroverden de Neder
landen hun confessioneele en dynastieke vrijheid,
wat tevens beteekende dat zij wegvielen uit het
ryksverband. welk verband eigenlijk op zichzelf
reeds verbroken was.
Marnix van Sint Aldegonde heeft als ver
tegenwoordiger der Nederlanden, op den Rijksdag
te Worms in 1578 in een door volksche verant
woordelijkheid gedragen redevoering de Duitsche
vorsten en stammen heeft bezworen, de Nederlan
den in den strijd tegen de Spanjaarden niet te ver
laten en niet te dulden dat deze landen uit het
rijksverband zouden worden gescheurd. Toen
heeft het ryk gefaald.
Bititengewone prestaties
Erkend moet worden dat dc volkeren van de rond
de machtskern liggende randgebieden en daaron
der versta ik niet alleen de gebieden die eens afhan
kelijk geweest waren van het rijk, maar ook die,
welke zich richtten naar het machtszwaartepunt
van het rijk, zonder deel'en te zijn geweest van dit
belangengebied uit de kracht van hun Ger-
maansch-volksche substantie, buitengewone
prestaties hebben volbracht. Wij herinneren ons
de even koene als geniale veldtochten van Karei
XII en tot deze categorie van appreciatie behoort
de kolonisatie van de Hollanders, voorts de pre
staties op het gebied van den dykbouw en van
de waterbouwkunde in het algemeen, van den
scheepsbouw en tenslotte ook him prestaties
in land- en tuinbouw. Indien wy hieraan
nog het unieke van de Nederlandsche
schilderkunst en de belangrijke prestaties op
wetenschappelyk, vooral medisch gebied toe
voegen, dan vormt zich voor ons, toeschouwers
en buitenstaanders, het beeld van karakter en
(Vervolg zie pag. 2).
