Haarlem's Dagblad
De Rede van den
Rijkscommissaris.
Baby taalboek.
Fruit juweeltjes
BERICHT
Achttien dood
vonnissen voltrokken
Champiqnons
r
Artikelen enz.
58e JAARGANG No. 17711
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
VRIJDAG 14 MAART 1941
Abonnementen per week 0.25, per maand 1.10,
per 3 maanden ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentlën: 1-5 regels
ƒ2.elke regei meer ƒ0.40. Reclames ƒ0.65 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.70, elke regel meer
0.17^. Groentjes zie rubriek.
De redevoering die de Rijkscommissaris, Rijks
minister dr. Seyss-Inquart, in het Concertgebouw
te Amsterdam gehouden heeft is de derde groote
rede geweest die hij sinds zijn komst in Nederland
heeft uitgesproken. Een gansahe reeks onderwer
pen is er in behandeld en aan de meeste is uitvoe
rig, aandacht besteed. Dit alles te belichten in het
beknopte bestek van een enkel artikel is uitge
sloten; wij zullen op sommige punten een volgende
maal terugkomen.
In den aanvang van zijn betoog kwam meteen
een onderwerp aan de orde dat uit den aard der
zaak in vorige redevoeringen ontbrak, namelijk de
ongeregeldheden die onlangs in de provincie Noord
holland hebben plaats gehad. Daaromtrent heeft
hij zich in scherpe bewoordingen geuit die een
waarschuwing inhielden, omtrent welker duidelijk
heid geen misverstand kan bestaan. „Ik hoop, i'k
hoop", zei de hij, „dat het Nederlandsche volk uit
de ervaringen dei- laatste dagen geleerd heeft, hoe
onverbiddelijk de bezettingsmacht haar taak en
haar recht weet te handhavenWij zullen in de
toekomst, wanneer dat noodig is, nog harder zijn.
Vooral waarschuw ik er tegen, de Duitsche Weer
macht en de leden der Weermacht te beleedigen."
De Rijkscommissaris verklaarde dat in een door
oorlogshandelingen bezet gebied een staking en
evenzeer een uitsluiting in ieder geval ontoelaat
baar, ja, volkomen ondenkbaar is en steeds moet
worden beschouwd als een vergrijp tegen een door
de bezettingsmacht te handhaven orde. En hij
\*oegde daaraan toe, dat mooht een in openbaren
dienst zijnde ambtenaar of employé in het vervolg
staken hij daarmee zijn bestaan zou vernietigen en
dat de bezettingsmacht in staat is zelfs de atmos
feer, die tenslotte opwekt tot feitelijke handelin
gen van tegenstand en deze daarmee eigenlijk eerst
mogelijk maakt, te treffen.
In een beschouwing omtrent den geestestoestand
waarin het Nederlandsche volk zich in de huidige
omstandigheden bevindt constateerde de Rijkscom
missaris dat Nederland uit een eeuwenlangen
droom gewekt Is en zich tegelijk voor het eene
probleem Duitschland geplaatst ziet. Dat beduidt
de eisoh, een standpunt te bepalen ten aanzien van
de dingen der wereld. Het merkt dat 'het niet meer
naar zijn stillen tuin, zijn rustig omheinde bosscha
ge, zijn idylle terugkeert. Het begint te begrijpen,
dat de tot Nederland gerichte vraag van het lot
eerst dan een volksch Nederlandscfh antwoord zal
krijgen, wanneer het tegenover Duitschland een
waarlijk scheppende houding weet te veroveren.
Dit leidde tot een historische beschouwing om
trent de wording van gemeenschappelijkheden en
vermoede tegenstellingen in het heden, waaruit de
Rijkscommissaris concludeerde dat Nederlanders
en Duitsohers, gezien van het standpunt van den
nationalen staat, niet tot éen volk zijn geworden
maar dat zij beschikken over dezelfde voorwaarden
van ras en derhalve naar den bloede verwante vol
ken zijn, dm staat tot een steeds nauwer gemeen
schap.
Ook in deze rede uitte de Rijkscommissaris er
kenning van de buitengewone prestaties van het
Nederlandsche volk op de gebieden van kolonisa
tie, waterbouwkunde, scheepsbouw en land- en
tuinbouw. Hij sprak van het unieke van de Neder
landsche schilderkunst en de belangrijke prestaties
op wetenschappelijk, yooral medisch 'gebied en
vatte dit alles samen als een beeld van karakter en
prestaties, dat de Duitschers als typisch Neder-
landsch en Hollandsch kunnen kenschetsen, dat zij
als een verrijking van het geheele avondland er
kennen en niet willen missen.
Zijn critische gevolgtrekking uit den loop van
Nederlands wording der laatste eeuwen was, dat
het evenwel door rijkdom in afhankelijkheid raak
te, doordat zijn volksche basis te smal was om de
afgelegen koloniale bezittingen uit eigen kracht te
beveiligen. Het zag uit naar een beschermende
mogelijkheid en werd politiek, economisch en ten
slotte maatschappelijk van Engeland afhankelijk.
Het werd bovendien belanghebbende bij een vre
despolitiek tot eiken prijs en de rijkdommen over
zee voerden tot een zelfvoldaanheid in het moeder
land, .die tenslotte tot stilstand werd. Die zelfvol
daanheid vindt niet hetzelfde begrip bij het Duit
sche wik als de Nederlandsche eigenschappen, die
tot kolonisatorische en cultureele prestaties hebben
geleid. Te minder omdat de oplossing van de
Europeesche machtskern en verlegging van het
zwaartepunt van de macht naar den Atlantischen
Oceaan gericht was tegen de Duitsche levensbe
langen.
Via deze breed opgezette beschouwing en an
dere over de gebeurtenissen van de oorlogsdagen
in Nederland, aan de werking van het liberalisme in
vroeger jaren, de houding van het Nederlandsche
volk, de instelling van het burgerlijke Duitsche be
stuur .in Nederland kwam de Rijkscommissaris er
toe nogmaals uiteen te zetten met welke bedoelin
gen de Duitsdhers hier gekomen zijn. Zoo herin
nerde hij er aan dat hij bij de instelling van het
Rijkscommissariaat heeft verklaard dat het Neder
landsche recht zooveel mogelijk van kracht zou
blijven, dat de Nederlanders hun land en hun vrij
heid voor de toekomst in veiligheid zouden ver
mogen te stellen indien zij de taak, die uit het
gemeenschappelijke lot voortkomt, zullen kunnen
vervullen en dat hij op 26 Juli in Den Haag ver
klaard had dat de politieke wilsvorming een zaak
van de Nederlanders is, doch dat de Duitschers zich
al naar den uitslag van deze wilsvorming hun
standpunt zouden voorbehouden en dat zij in geen
geval ooit zouden dulden, dat toestanden terug
keerden die weer tot een tienden Mei 1940 zouden
leiden.
Hierop volgde deze belangrijke passage in de
rede:
„De vrijheid van politieke beslissing, die daarmee
ran de Nederlanders gegeven is, zal slechts in zoo-
(Een kinderarts te New York heeft
ten bate van moeders een boek ge
schreven, waarin alle geluidjes van
zuigelingen worden behandeld en
hun bedoeling verklaard, met be
hulp tevens van bijbehoorende gra
mmofoonplaten.)
De babytaai is opgeschreven
En uitgeplozen tot en met,
Toen in een boekdeel weergegeven
En op de grammofoon gezet.
Van alle klanken en geluiden,
Die baby ooit maar uiten kan,
Is nu verklaard wat zij beduiden
Door een heel grooten wijzen man.
Komt er een zuchtje uit het hoekje
En snapt u 't niet direct misschien,
Kijk dan maar even in het boekje
Op bladzij tien of honderdtien.
En elders hebt u kans le lezen:
Als baby eensklaps hikkend lacht
En 't mocht u onverklaarbaar wezen,
Draai grammofoonplaat nummer acht
Wel moeders, zoudt u dit nu koopen
En, als u 't kocht, sloeg u het dan
Van dag tot dag opnieuw weer open?
'k Geloof er heelemaal niets van.
U zegt: hoe kun je me nu vragen,
Of ik dat in een boekje zoek,
Mijn baby is van d' eerste dagen
Al zelf voor'mij een open boek
En daarover een boek te schrijven?
Hoe komt zoo'n dwaze man erbij,
Hij weet, om niet te overdrijven,
Daar toch veel minder van dan wij.
Versche Champignons
Nieuwe VIJGEN,
DADELS.
DRUIVEN
Sinaasappelen
1 c soort Goudreinetten
Champagne-Reinetten
CR HOUTSTRAAT 128 - TElEf. 19248
ZIET ONZE ETALAGE
(Adv. lngez Med.)
Zij, die zich met ingang van 1 April per
kwartaal abonneeren, ontvangen de in
Maart nog te verschijnen nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
Een maatregel, waarvoor menig wielrijder dankbaar zal zijn. Bij wijze van proef
wordt langs een gedeelte van het rijwielpad van den Rijksweg Amsterdam
Haarlem een bermbeplanting aangebracht in den vorm van een ligusterhaag,
waardoor de wielrijders tegen den wind worden beschermd.
(Foto Pax Holland).
erre beteekenis hebben als de houding, die de
Nederlanders in dezen beslissenden strijd van het
Duitsche volk voor de toekomstige vorming van
Europa aannemen, den doorslag zal geven bij de
bepaling van de plaats der Nederlanders in de toe
komst. Ik geloof, dat deze verklaringen helder en
duidelijk zijn. Het is mij althans niet mogelijk in
te zien, hoe men nóg duidelijker en helderder kan
spreken.
Ik heb het niet juist geacht in het vervolg aan
deze verklaringen nog veel toe te voegen, want ik
ben nog steeds besloten de Nederlandets althans in
groote meerderheid voor nuchtere, ernstige, wik
kende menschen te houden, die in staat zijn, woor
den en hun eigenlijke beteekenis te begrijpen. Deze
verklaring in herhaalde toespraken steeds weer te
herhalen, scheen mij voor de Nederlanders onge
past en onjuist, in verband met den ernst van mijn
woorden. Ik heb derhalve in de Nieuwjaarsbood-
schap-1941 uitsluitend duidelijk gemaakt, dat thans
de teerling geworpen wordt, want de nieuwe op
bouw van Europa is begonnen en ieder afzonder
lijk is voor de beslissing gesteld: met ons of tegen
ons tertium non datur. In de toekomst spreken
en gelden daden."
De Rijkscommissaris heeft herhaald dat de Duit
schers in het geheel niet voor alle tijden als bezet
tende mogendheid in dit land willen blijven, dat zij
willen dat de Nederlanders zelf uit innerlijke over
tuiging en met hun geheele wezen aantreden voor het
groote werk van den opbouw van het Germaansche
gemeenschapsgebied en daarmee van een nieuw
Europa.
In een volgend samenvattend stuk zal ik andere
punten uit deze uitvoerige rede nog eens onder de
aandacht brengen. Het bovenstaande geldt een be
langrijk deel van de beschouwingen van den Rijks
commissaris. Het is goed dat men deze beschou
wingen nauwkeurig leest en zich rekenschap geeft
van haar beteekenis opdat men een juist begrip ver-
werve van de ontwikkeling van de gebeurtenissen in
dezen tijd en ook de houding die de bezettende mo
gendheid ten aanzien van het Nederlandsche volk
inneemt goed begrijpe. Er zijn menschen die dat
blijkbaar nalaten; dat is kortzichtig en herinnert
aan het vaak geciteerde gedrag van den struisvogel.
En aangezien wij hier in Noordholland wonen is het
van belang ook nog eens aan het slot bijzondere aan
dacht te vragen voor het begin: de waarschuwende
verklaringen ten aanzien van mogelijke verstoring
van orde en rust.
R. P.
Vijfhonderdduizend gulden voor
Winterhulp te Amsterdam.
De Beauftragte van de Stad Amsterdam, senator
Böhrncker, heeft naar de „Deutsche Zedtung in
den Niederlanden" meldt, een brief van den Rijks
commissaris ontvangen waarin de Rijkscommissa
ris mededeelt, dat hij overeenkomstig het voorstel
van senator Böhrncker uit de te zijner beschikking
staande bedragen een som van f 500.000 voor het
Winterhulpwerk in Amsterdam beschikbaar stelt.
De Rijkscommissaris gaat daarbij uit van het feit
dat dat deel van de Amsterdamsche bevolking, dat
de gelegenheid en plicht had bij een dergelijke
hulpactie zijn sociaal gevoel te toonen, voor een
aanzienlijk deel in gebreke is gebleven. Bij de ver
deeling van deze f 500.000 verzoekt de Rijkscom
missaris senator Böhrncker invloed uit te oefenen,
dat rekening wordt gehouden met de jongste ge
beurtenissen in Amsterdam.
Het A.N.P. meldt: Door het bureau van den be
velhebber der Duitsche weermacht in Nederland
wordt bekend gemaakt:
Op 13 Maart zijn van de aohttien Nederlanders,
die, zooals bekend Is gemaakt, in het Haagsche
proces tegen een terreur-, sabotage en spionna^e-
organisatie ter dood waren veroordeeld, vijftien
door den kogel terecht gesteld. Een gratieverle
ning kwam niet in aanmerking, daar bedoelde
organisatie behalve ernstige sabotagehandelingen
tegen militaire inrichtingen op de laagste wijze en
met de gemeenste middelen, zooals zij anders
slechts bij onbeschaafde volken bekend zijn, b.v.
allerlei gifmoorden en aanvallen op Duitsche mi
litairen beraamd en in een aantal gevallen ook
ten uitvoer heeft gebracht. Slechts drie der ver
oordeelden heeft de bevelhebber der weermacht
tot een levenslange tuchthuisstraf begenadigd,
omdat zij bij het plegen der daad nog geen twintig
jaar oud waren. De weermachtbevelhebber wenscht
hiermede een laatste 'beroep te doen op het ver
stand en het inzicht van de Nederlandsche jeugd.
Tegelijk zijn drie te Amsterdam veroordeelde
ophitsers, die tot de stakingen in de provincie
Noord-Holland hadden aangezet, doodgeschoten.
Tot levenslange tuchthuisstraf begenadigd wer
den voorts 2 Nederlanders, die in een ander pro
ces door een Duitsch krijgsgereóht wegens een
ernstige sabotagehandeling ter dood waren ver
oordeeld. Ook in dit geval is de gratie voor de
laatste maal verleend, daar de veroordeelden
ten tijde van de daad nog geen twintig jaar oud
waren.
De tunnelbouw te Velsen.
Wij verwijzen naar pag. 8 van dit nummer, waar
is opgenomen een verslag van een onderhoud met
Ir. C. Wolterbeek, hoofdingenieur van den Rijks
waterstaat in Noord-Holland, waarin deze be
langrijke mededeelingen doet over den bouw van
een spoorweg- en autotunnel te Velsen.
Engelsche industriesteden
bestookt.
Felle aanvallen op Glasgow
BERLIJN, 14 Maart (D.N.B.) Naar het D.N.B.
van betrouwbare zijde verneemt is een groot aantal
Duitsche bommenwerpers gisteren reeds vroeg in
den avond overgegaan tot een aanval op verschei
dene belangrijke industriesteden in Engeland. Naar
verluidt waren de aanvallen in de eerste plaats ge
richt op een reeks opslagplaatsen van levensmid
delen en ravitailleeringsbedrijven. Men gelooft uit
de eerste berichten te kunnen afleiden dat een aan
tal belangrijke installaties der levensmiddelen
industrie zeer te lijden heeft gehad.
Naar het D.N.B. verder verneemt, zijn verschil
lende andere fabrieken in Engeland en Schotland
bestookt met bommen van soms zwaar kaliber.
Een groot aantal toestellen deed geslaagde aan
vallen op belangrijke fabrieken en havenwerken te
Glasgow. De rapporten van de eerste vliegtuigen
zijn reeds binnengekomen en daaruit blijkt dat te
Glasgow, het belangrijkste scheepsbouwcentrum
van Groot-Brittannië, reeds na de eerste aanvals
golf meer dan twintig groote branden konden wor
den waargenomen.
Andere afdeelingen der Duitsche luchtmacht
hebben in den afgeloopen nacht het havengebied
van Liverpool-Birkenhead dat 24 uur tevoren reeds
een hevigen aanval had ondergaan bestookt met
brisantbommen. Opnieuw deden zich hevige ont
ploffingen voor en braken groote branden uit, die
de verwoestingen van den vorigen dag voltooiden.
Naar het D.N.B. voorts verneemt is gisteren in
de nabijheid van Portsmouth een Duitsch verken
ningsvliegtuig dat op den terugweg naar de Fran-
sche kust was, bij verrassing aangevallen door vijf
Engelsche Spitfires. In weerwil van de overmacht
verweerde het Duitsche toestel zich door met de
boordwapenen naar alle zijden te vuren. Het schoot
een Britschen jager neer. waarna de andere vijan
delijke toestellen op de vlucht gingen. De Duitscher
keerde volkomen onbeschadigd op zijn basis terug.
DAGELIJKS VERSCHE AANVOER.
RAMAKERS' FRUITPALEIS
GASTHEISVEST 45 - Telefoon 16458
(Adv. lngez. Med.)
Een foto genomen tijdens de rede welke de Rijkscommissaris voor het bezette
Nederlandsche gebied, dr. Sevss-Inquart, Woensdag in het Concertgebouw te
Amsterdam heeft uitgesproken.
(Foto Stapf)
Duitsch
weermachtsbericht
Honderden Duitsche vliegtuigeri
in den aanval
Haveninstallaties van Liverpool
met groot succes bestookt
BERLIJN, 13 Maart (D.N.B.) Het opperbevel
van de weermacht maakt bekend:
Verscheidene honderden Duitsche gevechtsvlieg
tuigen hebben gedurende den geheelen nacht bij
maneschijn en helder uitzicht onafgebroken en
met zeer groot succes de haveninstallaties van.
LiverpoolBirkenhead aangevallen. Talrijke ha
veninrichtingen en opslagplaatsen van levensmid
delen alsmede aan de haven gelegen fabrieken
werden verwoest of zwaar getroffen. Verscheidene
schepen geraakten in brand. Andere nachtelijke
aanvallen van zwakkere formaties gevechtsvliegtui
gen Waren gericht op militaire doelen en fabrieken
in Schotland en het Zuiden van Engeland. Ver
kenningsvliegtuigen plaatsen bij aanvallen op kon
vooien aan de Oostkust van Engeland voltreffers op
drie groote koopvaardijschepen en brachten een
schip van 1000 b.r.t. in het zeegebied van van Great-
Yarmouth tot zinken. Lichte gevechtsvliegtuigen
vernielden overdag hangars en schuilplaatsen op
een vliegveld in Zuid-Engeland. Een „Schnellboot"
bracht bij een aanval op de Zuidoostkust van Enge
land een Britschen torpedojager tot zinken.
In het gebied van de Middellandsche Zee onder
namen Duitsche gevechtsvliegtuigen tezamen met
Italiaansche formaties, gewapende verkenningen
naar het eiland Malta.
In Noord-Afrika bestreed het Duitsche lucht-
wapen Britsche colonnes voertuigen en concen
traties automobielen op doeltreffende wyze met
bommen en boordwapenen.
De vijand wierp vannacht brand- en brisant
bommen in grooten getale op plaatsen van het
Noord-Duitsche kustgebied alsmede op de rijks
hoofdstad. In woonwijken werd een aantal gebou
wen, waaronder kerken en ziekenhuizen, bescha
digd. Industrieele installaties leden slechts onaan
zienlijke schade. Onder de burgerbevolking valt een
reeks dooden en gewonden te betreuren. Tien der
aanvallende vliegtuigen werden door nachtjagers
en luchtdoelartillerie neergeschoten. Bovendien
verloor de vijand overdag drie vliegtuigen in lucht
gevechten. Zes eigen toestellen worden vermist.
LIVERPOOL ZWAAR
GETROFFEN.
BERLIJN, (D.N.B.) Liverpool is in den nacht
van 12 op 13 Maart het doel geweest van een
bijzonder geslaagden grooten Duitschen aanval.
Verscheidene honderden Duitsche gevechtsvlieg
tuigen zijn in golven gedurende den geheelen nacht
naar deze belangrijke haven aan de Westkust van
Engeland gevlogen, om daar bommen van allerlei
kaliber op belangrijke militaire doelen te werpen.
Het zwaartepunt van den aanval lag ditmaal in het
bijzonder op het stadsdeel Birkenhead, waar tal
rijke pakhuizen en graansilo's alsmede stapelplaat
sen voor de levensmiddelenvoorziening van mid-
den-Engeland gelegen zijn. De silo's en graanpak-
huizen werden ernstig getroffen. Een graansilo werd
volkomen verwoest. Talrijke graanpakhuizen ston
den in brand. De vlak aan de Mersey gelegen
slacht- en koelhuizen van de veehaven stonden
eveneens in brand. Het Engelsche luchtdoelgeschut
probeerde eerst door krachtig afweervuur de Duit
sche vliegers van hun doelen weg te houden. Na
korten tijd echter werd het vuren verrassend zwak
en werden de stralen der zoeklichten bijna in het
geheel niet meer gezien. Hieruit kan geconclu
deerd worden, dat ook de voornaamste stellingen
luchtdoelgeschut door de bommen van de Duit
sche gevechtsvliegtuigen getroffen werden.
BERLIJN, (D.N.B.) De Duitsche luchtaanval
op Liverpool beteekent een nieuwen, zwaren slag
tegen de Engelsche levensmiddelenhuishouding.
Op grond van verklaringen van vliegtuigbeman
ningen die door het D.N.B. ontvangen zijn, staat
vast, dat de vernielingen in Liverpool die van Co
ventry nog overtreffen. De pakhuizen voor graan
en meel werden vooral zwaar getroffen. Wanneer
men bedenkt, dat de invoer van deze haven voor
50 ingesteld is op levensmiddelen en veevoer en
dat Liverpool na Londen de belangrijkste haven
is, kan men zich voorstellen, dat de zware vernie
lingen in Liverpool door het Duitsche luchtwapen
voor den algemeenen Britschen economisch en toe
stand beteekenen.
THE AMERICAN CLUB TIVOLI
DANSSCHOOL TIVOLI
vegens de enorme drukte a.s. ZONDAG 16 MAART
géén DANSEN in „DE LEEUWERIK", doch in de
gezellige tuinzalen van het Gem. Concertgebouw
van 7.3011 uur.
(Adv. lngez. Med.)
HEDEN: 10 PAGINA'S.
R. P.: De rede van Rijkscommissaris
pag. 1
P. Gasus: Baby taalboek. pag. 1
Flitsen pag. 3
B. K.: Jaarlijksche reprise pag. 3
Van T.: Oude martelwerktuigen
pag. 3
Eigenaardigheden in Haarlem en
omgeving. pag. 3
Bijzondere correspondentie. Castel-
rosso vroeger en nu pag. 5
Voor de kinderen pag. 6
Criticus: Kampioenen van vroeger
en nu. pag. 6
S. B.: De voorgeschiedenis van den
tunnelbouw. pag7
L.: Indrukkén van de Jaarbeurs.
pag. 8
S. C. D.: Uit het leven van Bach.
pag. 8
G. J. Kalt: Zar und Zimincrmann
pag. 8
De tunnel te Velsen. pag. 8
Laatste Berichten op pagina 2