Haarlem's Dagblad
De
nieuwe
bon
nen
Aanvalsoperaties in het Oosten blijven met succes
verloopen. - Activiteit der luchtmacht boven N.-Afrika
19e JAARGANG No. 17864
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant*
Uitgaven en Algem Drukkerij N.V. Bureaux: Groot»
Houtstraat 93, bijkantoor Soendapleln 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Admlnistiatie 10724,
14825. Soendapleln 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directeur: P. W. P^EREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM, Heemstede
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 194Ï
Abonnementen per week 0.26, per maand 1.15,
per 3 maanden 3.42, franco per post 3.73, loss«
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regelt
2.—, elke regel meer 0.40. Reclames 0.65 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels 0.70, elke regel meer
0.17V2- Groentjes zie rubriek.
Gas- cn electriciteilsverbruik in
Haarlem en omgeving.
Vergelijkingen tusschen 1940 eh 1941.
In een vorig nummer hebben wij aan de Statistische
egevens der gemeente Haarlem bijzonderheden ont-
over het verbruik van gas en electriciteit in de
6 maanden van 1940 en 1941.
De productie van de gasfabriek steeg in dat halve
isr van 13.129.616 M3. tot 15.045.259, terwijl die van
et eleetrieiteitsbedrijf daalde van 23.731.299 KWU.
rt 20.571.217. Het zou evenwel verkeerd zijn daaruit
concludeeren dat de Haarlemmers in dat halve j&ar
905.6-43 M3. gas meer verbruikt hebben niettegen-
de rantsoeneering. Maar ook de besparing
an 3.160 082 KWU. electriciteit komt niet geheel op
an rekening. Men moet namelijk bij het beoordeelen
an doze cijfers bedenken dat de beide Haarlemsche
ook aan de omliggende gemeenten leveren,
bvendien produceert het G.E.B. veel electriciteit
de P.E.G.E.M. de gemeenschappelijke stroom-
erkoop-combinatie gevormd door Haarlem. Amster-
am en de Provincie.
Daarom is het voor de vergelijking van het ver-
ruik beter het verbruik voor de verschillende ge-
afzonderlijk te berekenen.
Dan ziet het staatje er voor gas als volgt uit:
le halfjaar.
Gas 1940: 1941:
aarlem 9.142.923 M3. 10.651.351 M3.
verlichting 932.698 M3. 43.332 M3.
1.086.135 M3. 1.187.799 M3.
604.630 M3. 778.100 M3.
[aarjemmermeer 356.631 M3. 520.176 M3.
[aarlemmerliede 77.497 M3. 101.242 M3.
jeemst.ede 602.000 M3.
Ziekenhuis 47.220 M3. 47.488 M3.
[Uit deze cijfers blijkt dat het gasverbruik zoowel in
(aarlem als ln de andere gemeenten eenigszins is
jegenomen. Dit is verklarbaar. Voor die periode gold,
men weet de bepaling dat men niet meer mocht
erbruiken dan in de overeenkomstige maanden van
Maar vele menschen die vroeger op petroleum
ekookt hadden en dus in 1940 geen gas gebruikten,
ïoegen nu om aansluiting. Voor hen werd een nor-
iaal verbruik geschat. Personen die vroeger gedeel-
op gas en petroleum gekookt hadden, kregen
extra toewijzing voor gas. Voorts waren er ook
die een hooger rantsoen kregen in verband
gezinsuitbreiding, enzoovoort.
[Ook moet bij de beoordeeling der cijfers rekening
tehouden worden met de normale uitbreiding van
inwoneraantal der verschillende gemeenten,
Haarlem steeg de bevolking van 1 Januari 1940
1 Januari 1941 met meer dan 1V2 pet., zoodat dit
tok reed# een verhoogd gasverbruik van bijna 150.000
13. beteekent. De totale stijging van het gasverbruik
Haarlem was in die 6 maanden ongeveer 1.500.000
13.,zoodat reeds een tiende deel van die toeneming
Heen te verklaren is dooi; de uitbreiding van het
intal inwoners.
Bovendien steeg het aantal aangeslotenen op het
aizennet der gasfabriek van 36.256 tot 37.907, wat een
leneming beteekent van 1.651 (4.6 pet.) Als die nieuwe
lanten in verhouding hetzelfde verbruikt hebben als
nude, dan is daardoor een toeneming van het ver-
ruik met 420.000 M3. verklaard. Voor andere factoren
lijft dan nog niet meer dan 930.000 M3. over.
Procentsgewijze is het verbruik het sterkst toegeno
men in de plattelandsgemeente Haarlemmermeer en
laarlemmerliede. Daar werd vroeger blijkbaar veel
etröleum gebruikt.
In het eerste halfjaar van 1940 betrok Heemstede
geen gas van Haarlem. Die regeling is pas in Juli
94Ö ingegaan.
Het gasverbruik voor de'openbare verlichting is zeer
verminderd, 'wat natuurlijk een gevolg is van
,^1-pliehte verduistering, waardoor de straatver-
chting tot een minimum beperkt is geworden.
Het Provinciaal Ziekenhuis te Santpoort heeft vrij-
rel dezelfde hoeveelheid gas verbruikt als in de over-
enkomstige maanden van het vorige jaar. Daar heeft
len ook in 1940 geen petroleum verbruikt.
Voor electriciteit zijn de cijfers:
le halfjaar.
1940
1941
4 917.889 KWU.
6.231.797
16.096
2.305.126
1.426.500
Electriciteit
Haarlem
ewone verbruikers 5.819.895 KWU.
root verbruikers 6.955.468
loenbare verlichting 535.900
- H. 2 528.769
eemstede 1.486.680 --
De gewone verbruikers hebben dus in dat halve
ir 902.006 KWU. minder opgemaakt. Ongetwijfeld
dit voor een groot deel een gevolg van het feit dat
verplichte verduistering tot minder lichtverbruik
De groep grootverbruikers zijn voor het meerendeel
idusfrieeie ondernemingen. Door die groep werden
237672 KWU. minder afgenomen.
Voor verlichting was nu bijna geen electriciteit
oodig.
De N.Z.H. bezuinigde 223.643 KWU.
Heemstede nam slechts 60.180 KWU. electriciteit
linder af.
De omzetten der bedrijven zijn na Juli natuurlijk
erminderd, want nu is het rantsoen voor gas en
lcctriciteit zooals bekend is, vastgesteld op 75 pet.
an het verbruik over de overeenkomende maanden
>an 1940.
le wijziging der Winkelsluitingswet.
Treedt 15 September a.s. in werking,
's-GRAVENHAGE, 11 September. Onder ver
rijzing naar het reeds eerder gepubliceerde bericht
etreffende de dezer dagen afgekondigde wijziging
an de winkelsluitingswet verzoekt men het A.N.P.,
er voorkoming van misverstand, nadrukkelijk
nder de aandacht te brengen, dat de wijziging per
i September a.s. in werking treedt.
Dit houdt dus in dat met ingang van 15 September
het sluitingstijdstip gedurende de eerste vijf
rerkdagen te 19 uur en voor den Zaterdag te 20 uur
al zijn, terwijl op dien datum tevens de verplichte
penstelling van 1018 uur wordt ingevoerd voor
akkers-, kruideniers-, melk- en zuivelwinkels, voor
roente-, aardappelen- en fruitwinkel, voor slagers
rinkels en voorts voor de kleeding en de rijwiel-
tlet ingang van 1 October a.s., van welken datum
de regeling voor het winterhalfjaar geldt, valt
an het sluitingstijdstip voor de eerste vijf werk-
Bgen van de week op 18 uur en voor den Zaterdag
lp" 19 uur.
Geen regeeringsconimissarissen
meer.
'8 GRAVENHAGE, *11 September. Naar het
LN.P. verneemt is de uitzonderingstoestand, krach-
lens welke verschillende gemeenten, die Ingevolge
le verordening no. 36/41 van den rijkscommissaris
foor het bezette Nederlandsche gebied betreffende
buitengewone maatregelen op staats- en odmini-
trat lef rechtelijk gebied. een regeeringscommls-
iaris kregen toegewezen, door par. 32. lid 2 der ver-
Mening no. 152/41 (achtste verordening betreffen
de bijzondere maatregelen op administratiefrechtelijk
lehied) opgeheven.
De verordening no. 152 immers stelt de bevoegd-
leden. die vroeger toekwamen aan den gemeente
rad en aan het college van B. en W., in handen
van den burgemeester. Dit' 1s evenzeer*van toepas-
llng op de vroegere regeeringsconimissarissen.
Hieruit, volgt dus, dat genoemde 'uitzonderings
toestand niet alleen Is opgeheven voor de gemeente
Amsterdam, maar evenzoo voor andere gemeenten.
en regeeringscommissarls kregen toegewezen,
tooals Haarlem. Hilversum en Maassluis. De re
geringscommissarissen. welke vroeger in ieder ge
val tegelijkertijd tot burgemeester benoemd werden,
tungeeren nu nog slechts als burgemeester.
OPWEKKINGSSAMENKOMST.
Donderdagavond 18 September *hoopt Ds. C. J. Hoeken
dijk, Vrij Evangelisch predikant te Bussum. een spreek-
te vervullen in de Zuiderkapel aan de Zuiderstraat
te Haarlem.
Op 25 September spreekt de heer £d. W. Pera uit Den
Eaag; dé bariton Adr. Pape zal dan medewerking var
kenen.
's GRAVENHAGE, 12 September. Voor de week
van Zondag 14 tot en met Zaterdag 20 September
zljn als nieuwe bonnen aangewezen: 35 voor brood
vleesch en melk en 3G reserve voor 3 K.G. aard
appelen
Bon 33 voor eieren blijft geldig tot en met 20 Sep
tember.
BONAANWIJZING KAAS.
Eieren na 20 September voorloopig slechts voor
zieken beschikbaar.
's-GBAVENHAGE, 12 September. De Secretaris
generaal van het departement van Landbouw en Vis-
scherij maakt bekend dat in den vervolge, evenals bij
bloem e.d. het geval is. per periode van vier weken,
vier bonnen zullen worden aangewezen, welke elke
recht geven op het koopen van 100 gr. kaas. Aange
zien bon „34 kaas" reeds voor het tijdvak van 7
September tot en met 4 October geldig is verklaard,
worden thans nog drie bonnen voor kaas aangewezen,
welke eveneens tot en met 4 October a.s. geldig blij-
In verband met het bovenstaande is bepaald dat
gedurende het tijdvak van 14 September tot en met
4 October p.s. de met ,,35 kaas", „36 kaas" en „37
kaas" gemerkte bonnen elk recht geven op het koo
pen van 100 gram kaas.
De aandacht wordt er opgevestigd dat het uiter
aard in vele gevallen voor de winkeliers niet mogelijk
zal zijn in het begin van de'distributieperiode op alle
bonnen de vcreischte hoeveelheid kaas af te leveren.
In verband hiermede wordt het publiek verzocht niet
dadelijk alle aangewezen bonnen in te wisselen, doch
hiermede nog eenigen tijd te wachten, dan wel slechts
een gedeelte der bonnen in het begin van de distri
butieperiode in te wisselen en de rest een of twee
weken daarna.
De met „33 ei" gemerkte bon, welke geldig werd
verklaard tot en met 1.3 September a.s., zal voorts nog
geldig blijven tot en met 20 September a.s. Na Zater
dag 20 September zal voorloopig geen bon meer voor
het koopen van eieren worden aangewezen. De be
schikbare hoeveelheid eieren zal voorshands uitslui
tend voor zieken e.d. verkrijgbaar worden gesteld.
In verband hiermede zijn de noodige voorzieningen
getroffen om den handel in het bezit te stellen van
de voor de aflevering op bonnen voor „een ei" en
toewijzingen voor ziekenhuizen e.d. benoodigde hoe
veelheden eieren. De aandacht van grossiers en de
taillisten wordt gevestigd op de desbetreffende offi-
cieele publicatie.
PERSONALIA.
De heer H. G. v. d. Wolk te Haarlem is geslaagd
voor het Praktijkexamen Boekhouden, afgenomen
door de Ver. van Handelsexamens op Practischen
grondslag.
Clandestiene liandel in schoenen
ontdekt.
Vijf fabrieken worden gesloten.
ZWOLLE, 11 September. Bij een Ln samenwer
king met het Rijksbureau voor huiden en ieder te
Amsterdam gehouden controle bij schoen winkeliers
ter plaatse, kwam de gemeentepolitie te Zwolle een
uitgebreiden clandestienen handel in schoenen op het
spoor.
Bij den schoenwinkelier O. werd geconstateerd,
dat schoenen in den handel gebracht waren op andere
wijze dan een bonafide schoenfabriek deze onder.de
thans geldende voorschriften behoort af te leveren
Dit leidde tot aanhouding van O., die daarna
bekende een kleine W/eo duizend paar schoenen
frauduleus gejcocht te li ebben.
Niet alleen voor den sehoènwinkelier zullen de ge-
olgen onaangenaam zijn, doch ook de schoenfabri
kanten, 5 in getal, plukkenthans reeds de wrange
•ruchten van hun bedrijf, daar zij onmiddellijk na het
bekend worden van hun -handelwijze hieromtrent ge
hoord zijn, terwijl hun fabrieken gesloten zullen
worden. Verdere arrestaties staan nog te wachten.
De voorraad van den winkelier O. is in beslag geno-
Tevens zullen de koopers, die schoenen zonder bon
in dezen winkelier hebben betrokken, hiervoor
worden vervolgd. (A.N.P.)
Kinderverlamming in Groningen.
GRONINGEN, 11 September. Ook in de ge
meente Groningen zijn in den laaatsten tijd, even
als in verschillend^ plaatsen der provincie, verschil
lende gevallen van kinderverlamming van ernstigen
aard waargenomen. In de aatste week zijn twee ge-
allen van kinderverlamming van ernstigen aard
vaargenomen. In de laatste week zijn twee gevallen
met doodelijken afloop geconstateerd en wel bij een
17-jarigen jongen en een 2 2-jarig meisje, beiden uit
hetzelfde gezin. (A.N.P.)
Schending der Zwitsersche
neutraliteit.
Engelsche vliegtuigen boven
Zwitsersch gebied.
Uit Bern verneemt het D.N.B.: De Engelsche
luchtmacht heeft in den nacht van Woensdag op
Donderdag bij haar aanvallen op Italiaansch ge
bied opnieuw de Zwitsersche neutraliteit geschon
den, naar uit. mededeellngen van het Zwitsersche
Telegraafagcntsehap en bevoegde Zwitsersche
militaire zijde blijkt. In beide mededeelingen wordt
gezegd dat in dien nacht verscheidene golven
vliegtuigen van vreemde nationaliteit het Westelijk
deel van Fransch-Zwitserland hebben overvlogen,
eerst in de richting Noordwest-Zuidoost, later in
omgekeerde richting. Eenige vliegtuigen hebben,
naar verder wordt verklaard, gedurende zekeren
tijd boven Genève gevlogen.
Naar Reuter meldt zijn van-dén aanval op Turijn
•ier Britselie vliegtuigen niet teruggekeerd.
HAARLEMSCHE RECHTBANK
EEN JAAR WEGENS DIEFSTAL GEëlSCHT.
Een Jaar gevangenisstraf eischte de Officier hedenmor
gen tegen een 31-jarigen fabrieksarbeider uit Beverwijk,
die verdacht werd van diefstal van een konijn, een
overall een beddelaken en een handdoek. De verdachte
ontkende de diefstallen en vertelde dat hij den overall
had geleend. Van de handdoek en de beddelakens wist hij
niets af. De eigenaar wist echter van deze leening niets
af evenmin als de hospita aan wie de verdachte het ge
vraagd zou hebben. De verdediger Mf.' J. C.Baron achtte
het tenlaste gelegde niet bewezen en concludeerde na een
langdurig pleidooi tot vrijspraak. Uitspraak 25 September.
's GRAVENHAGE. 12 September. De onlangs
afgekomïigde tijdelijke verhooging van onder
scheidene ouderdoms-, invaliditeit^-, weduwen- en
weezenrenten, toegekend uit hoofde van de ouder
doms- en invaliditeitswet, heeft er toe geleid, dat
verscheidene personen, die een voorloopige, dan wel
een definitieve rente genieten krachtens de bepalin
gen van één der beide ongevallenwetten, zich om
inlichtingen tot het bestuur der Rijksverzekerings
bank wenden met de vraag of dientengevolge ook
de door hen genoten renten een verhooging hebben
ondergaan.
Ter vermijding van misverstand wordt er daarom
de aandacht op gevestigd, dat de genomen maat
regel niet van toepassing is op de beide onge
vallenwetten.
Horfhy in hef hoofdkwartier
van den Führer.
Hooge onderscheiding voor den
Hongaarschen rijksbestuurder.
Uit het hoofdkwartier van den Führer meldt het
D.NB. d.d. 11 September: Op uitnoodiging van den
Führer heeft de Hongaarsche rijksbestuurder Horthy
van 8 tot 10 September een bezoek aan den Führer
gebracht in diens hoofdkwartier aan het Oostelijke
front. Horthy was vergezeld van den Hongaarschen
minister-president en minister van buitenlandsche
zaken Bardossy en den chef van den Hongaarschen
gencralen staf luitenant-veldmaarschalk Szombathelyi,
terwijl ook de Hongaarsche gezant te Berlijn luite
nant-veldmaarschalk Sztojay en de Duitsche gezant
te Boedapest von Jagow aan de reis deelnamen.
De Führer en de rijksbestuurder hebben besprekin
gen gevoerd over den politieken en den militairen
toestand. Deze besprekingen waren gekenmerkt door
den geest van de traditioneele wapenbroederschap
der beide volken die thans in den gemeenschappelijken
strijd tegen het bolsjewisme bekrachtigd wordt.
Aan deze politieke en militaire bespreking werd van
Duitsche zijde deelgenomen door den minister van
buitenlandsche zaken Von Ribbentrop en den chef van
het opperbevel van de weermacht generaal-veldmaar-
schalk Keitel, van Hongaarsche zijde door Bardossy
en Szombathely.
Gedurende zijn verblijf in het hoofdkwartier Van
den Führer heeft Horthy een bezoek gebracht aan den
opperbevelhebber van het leger generaal-veldmaar-
schalk von Brauchitsch. Voorts bracht hij een bezoek
aan rijksmaarschalk Goering in diens hoofdkwartier.
De besprekingen tusschen den Führer en den Hon
gaarschen rijksbestuurder eindigden op 10 September.
De Führer verleende den rijksbestuurder in diens
hoedanigheid van oppersten bevelhebber der Hon-
eaarsclie weermacht in een plechtigheid het ridder
kruis van het IJzeren Kruis. Hij eerde daarmede de
dapperheid der Hongaarsche troepen die in trouwe en
beproefde wapenbroederschap schouder aan schouder
met de Duitsche soldaten tegen den bolsjewistischen
vijand der Europeesche beschaving strijden.
Naar het A.N.P. uit welingelichte bron verneemt
zijn van niet-officieele Duitsche zijde o a. nog de vol
gende bijzonderheden over het bezoek van Horthy
bekend gemaakt:
De ontmoeting tusschen den Führer en den Hon
gaarschen rijksbestuurder was gekenmerkt door het
feit dat de Duitsche en Hongaarsche troepen sedert de
eerste dagen van den opmarsch tegen de bolsjewisten
schouder aan schouder voor de redding der Europee
sche cultuur en de vernietiging van het bolsjewistische
wereldgevaar strijden en overwinnen. De traditioneele
wapenbroederschap, waarvan het officieele commu
niqué melding maakt en die van oudsher het stempel
drukte op dc Duitsch-Honsaarsche samenwerking bij
de nieuwe ordening van Europa, wordt sinds vele
weken bij het gedreun der kanonnen opnieuw beves
tigd. Hongarije was de eerste Europeesche staat, wel
ke zich aansloot bij het driemogendhcdenpact cn zoo
doende de rechtsbeginselen van de' jonge volken er
kende. Toen het er nu om ging de bolsjewistische be
dreiging definitief van het Europeesche continent weg
te vagen, heeft Hongarije, dat reeds in het jaar 1920
het communisme in den vorm van het schrikbewind
van een Bela Khun uit eigen land had verbannen,
zich onmiddellijk aan de zijde van Duitschland en zijn
bondgenooten gesteld en thans strijden de dappere
Hongaarsche formaties reeds diep in het hart der
Oekraïne aan den Dnjepr in een zegevierenden op
marsch langs het 3000 kilometer lange front van het
nieuwe Europa. Derhalve ligt het voor de hand dat
thans het tijdstip voor een nieuwe ontmoeting tusschen
de chefs der beide volken gekomen was, die sinds
lang in politiek opzicht en thans ook weer in militair
opzicht denzelfden weg bewandelen.
Het programma van het bezoek van den rijksbe
stuurder was geheel en al gericht op militaire doel
matigheid en werd hiet, zooals in Augustus 1938, be-
heerscht door een feestelijke ontvangst en hartelijke
huldiging door het Duitsche volk. Doch dit keer ston
den in de afzondering van het hoofdkwartier van
den Führer in het Oosten uitvoerige besprekingen
van den Führer met zijn hoogen gast over den mili
tairen en politieken toestand op den voorgrond. Deze
besprekingen werden deels in tegenwoordigheid van
de nauwste medewerkers op militair gebied en het
gebied der buitenlandsche politiek deels onder vier
oogen gevoerd.
Een verdwenen hoekje van landelijk Amsterdam. De laatste woningen van de
2de Boerhaavestraat zijn verlaten en dichtgespijkerd. De eenzame wilg herin
nert nog aan het beroeipde buitengoed „Somerleven", dat zich eertijds ter plaat
se bevond. .(Pax-HollandDe Haan. m)
DUITSCHLAND STRIJDT VOOR EUROPA
Duitsch weermachtsbericht
HOOFDKWARTIER VAN DEN FÜHRER, 11
September (D.N.B.) Het opperbevel van de
weermacht maakt bekend:
„In het oosten blijven de aanvalsoperaties met
succes verloopen.
In Noord-Afrika hebben Duitsche gevechts
vliegtuigen gisteren bommen laten vallen op op
slagplaatsen van vijandelijke voorraden bij
Tobroek en Mersa Matroeh. autocolonnes uit
eengejaagd en spoorwegemplacementen uit
Noord-Egypte vernield. In de Golf van Suez ver
nietigde het luchtwapen in den nacht van 9 op
10 dezer een koopvaarder van 6000 ton. Bij
luchtgevechten aan de kust voor Noord-Afrika
verloor de vijand Dinsdag 5 jagers.
Boven Duitsch gebied heeft de vijand over
dag noch des nachts militaire acties uitgevoerd".
Radiorede van Roosevelt.
Oorlogsschepen van Duitschland
en Italië bevaren de Amerikaan-
sche „verdedigingswateren" van
nu af op eigen risicoaldus de
president.
WASHINGTON, 12 September. (D.N.B.) In zijn
aangekondigde radiorede heeft president Roose%"elt
o.m. verklaard dat oorlogsschepen van Duitschland
en Italië van nu af aan Amerikaansche „verdedigings
wateren" slechts op eigen risico mogen bevaren. Hij,
Roosevelt, heeft als opperbevelhebber van leger en
vloot het bevel gegeven deze politiek terstond in de
practijk te brengen. De uitsluitende verantwoordelijk
heid, zoo beweerde Roosevelt, ligt bij Duitschland.
Het zal niet tot schieten komen, tenzij, zooals Roose
velt zeide, „Duitschland een crisis zoekt".
Roosevelt zette uiteen dat het tot de historische
politiek van de Ver. Staten behoorde om de „vrijheid
der zeeën in stand te houden. De president geloofde
de Duitsche duikbooten en handelsraiders langs de
leverantielijn van de Ver. Staten naar de tegenstan
ders van de spil te kunnen aanduiden als „ratelslan
gen van den Atlantischen Oecaan" en als „een be
dreiging van den vrijen weg op volle zee'". Wij heb
ben geen schietenden oorlog met Hitier gezocht", zoo
beweerde Roosevelt, om voort te gaan: Wij .doen
dat ook thans niet. Maar evenmin wenschen wij een
vrede, waarvoor wij zouden moeten betalen door
Hitier te veroorloven onze vloot en koopvaarders aan
te vallen, zoolang deze op rechtmatige wijze optre
den". Roosevelt beweerde verder dat aanvallen op
Amerikaansche schepen geen op zich zelf staande ge
vallen zijn gebleven en dat deze daden van „inter
nationale rechteloosheid" de manifestatie vormen van
een bedoeling die het Amerikaansche volk reeds lan
gen tijd duidelijk gemaakt is. Het is de bedoeling der
Nazi's, zoo zeide Roosevelt, de vrijheid der zeeën te
vernietigen en een absolute controle en beheersching
der zeeën voor zichzelf te veroveren. Zoodra zij de
controle der zeeën in eigen handen zouden hebben zou
de weg vrij kunnen worden voor hun volgenden stap,
nl. voor de beheersching der Ver. Staten en van het
Westelijk Halfrond en Hvel een „beheersching met
geweld".
Roosevelt herhaalde vervolgens de bewering dat
de Ver. Staten een „zuiver defensieve politiek" voe
ren. Men moet daarbij niet ingaan op kleinigheden
en zich niet afvragen, of de Ver. Staten na den vijf
den, den tienden of den twintigsten aanval moeten
beginnen. „De tijd voor ons om ons te verdedigen is
thans gekomen", zoo besloot Roosevelt zijn rede.
HET INCIDENT MET DE
„GREER".
WASHINGTON. 12 September. (D.N.B.) President
Roosevelt begon zijn radiorede met een herhaling van
de Noord-Amerikaansche lezing van het incident met
de „Greer". In strijd met de officieele Duitsche con
stateering verklaarde hij dat de Duitsche duikboot
het eerst, zbnder waarschi^ring, op den torpedoboot-
jager had gevuurd. De Amerikaansche torpedoboot-
jager bevond zich in wateren, die dè Amerikaansche
regeering had uitgeroepen fot wateren der eigen de
fensie.
Uit deze handeling, zoo beweerde Roosevelt, spreekt
een politiek van ongebreideld geweld tegen ieder
schip dat de zeeën bevaart, onverschillig of het oor
logvoerend of niet-oorlogvoerend is. Het betrof een
daad van „zeeschuimerij". Het was niet de eerste
Duitsche zeeschuimersdaad in dezen oorlog tegen de
Amerikaansche vlag. Aanval Is gevolgd op aanvall.
Roosevelt noemde in verband hiermede het geval van
de „Robin Moore", het geval van de „Sessa", en het
geval van de „Steel Seafarer". Bovendien beweerde
hij dat in Juli jl. een Amerikaansch oorlogsschip in
Noord-Amerikaansche wateren geruimen tijd door
een duikboot was achtervolgd. Vier van de schepen,
die tot zinken gebracht of aangevallen zijn, voeren
onder de Amerikaansche vlag.
In het vijfde geval betrof het een schip dat on
der Panameesche vlag voer.
Roosevelt zeide verder dat de Ver. Staten deson
danks hun zenuwen meester bleven en niet hysterisch
werden. "Het zou een groote natie onwaardig zijn een
enkel incident te overdrijven. Het zou echter een niet
te verontschuldigen dwaasheid zijn, wanneer men
dergelijke incidenten wilde bagatelllseeren, gezien het
bewijsmateriaal, dat duidelijk aantoont dat dit inci
dent niet op zichzelf staat, maar veeleer een „deel
vormt van een algemeen plan".
In het verderen verloop van zijn rede sprak Roo
sevelt over „Nazicomplotten" op het geheele Weste
lijke halfrond en verklaarde hij. dat zoodra de we
reld buiten het Amerikaansche continent onder de
heerschappij der spil zou staan, de spilmogendheden
aan scheepsbouwmogelijkheden de Ver. Staten verre
zouden overtreffen.
De Ver. Staten, zoo zeide Roosevelt, .hebben een
zeer eenvoudige fundamenteele politiek, nl. die dat
geen enkele natie het recht heeft de Oceanen der
wereld op grooten afstand van het eigenlijke oorlogs-
toonecl voor den handel van andere landen onveilig
te m3ken. De tijd is gekomen dat het Amerikaansche
volk moet inzien dat „de veiligheid der Ver. Staten
wordt bedreigd" en dat dat zoo niet kan doorgaan.
De „twee bolwerken der defensie" zullen instand
gehouden worden, en wel ten eerste de leverantielijn
voor materiaal aan de vijanden van Hitier en ^en
tweede de vrijheid der zeeën. De tijd voor de „ac
tieve verdediging" is thans gekomen. Ook de pa
trouille ter zee en in de lucht van de Ver. Staten
heeft den plicht de Amerikaansche politiek van vrij
heid der zeeën ten uitvoer te leggen en wel nu. Dat
beteekent zeer eenvoudig en duidelijk dat de patrouil-
Ieschepen en vliegtuigen alle koopvaarders zullen be
schermen en wel niet alleen Amerikaansche schepen,
maar schepen onder alle vlaggen, die handel drijven
in Amerikaansche „verdedigingswateren".
Het is geen oorlogsdaad van den kant van Ame
rika, wanneer men de zeeën verdedigt, die voor de
Amerikaansche verdediging belangrijk zijn.
„Van nu af aan", zoo zeide Roosevelt woordelijk,
„loopen Duitsche of Italiaansche oorlogsschepen in
deze wateren, welker bescherming voor de Ameri
kaansche defensie belangrijk is, alleen op eigen risico
binnen. De bevelen, die ik als opperbevelhebber van
het Amerikaansche leger en de vloot heb gegeven,
houden in dat deze politiek moet worden uitgevoerd
en wel terstond. De uitsluitende verantwoordelijkheid
berust bij Duitschland. Het zal niet tot een schiet
partij komen, tenzij Duitschland daar naar blijft
streven".
Roosevelt beweerde tenslotte dat dit de eenige mo
gelijkheid is om den defensiemuur in stand te hou
den, dien de Ver. Staten verplicht zijn om het Weste
lijk Halfrond in stand te houden. Hij maakt zich geen
illusies ten aanzien van den ernst van dezen stap.
De strijd in het Oosten. Een Duitsche voltreffer
heeft een stuwdam met brug geraakt. De gevol
gen zijn zichtbaar. (Atlantic-Holland)
Nieuwe luchtaanvallen op
Leningrad.
Mobilisatie der bevolking van
Leningrad en Odessa.
Het D.N.B. meldt: Woensdag en in den nacht van
Woensdag op Donderdag hebben Duitsche gevechts
vliegtuigen opnieïw aanvallen gedaan op het aan alle
zijden ingesloten Leningrad. In alle wijken braken
groote en vele kleine branden uit die de Duitsche
troepen voor de stad nog lang konden zien woeden.
Naar de Engelsche Berichtendienst uit Moskou meldt,
wordt in Leningrad en Odessa de mobilisatie van de
geheele bevolking ln het belang der verdediging
voortgezet.
Tijdens de gevechten der afgeloopen dagen aan het
Finsche front hebben Duitsche troepen, naar het D.
N. B. van militaire zijde verneemt, een uitgestrekt
moerassig terrein veroverd. Hierbij werden acht pant
serwagens, 13 tractors, 415 stukken geschut, 27 vracht
auto's deels met aanhangwagens, alsmede 83 andere
voertuigen, veldkeukens en platboomde vaartuigen
buitgemaakt.
Bij de gevechten aan het Karelische front Werd op
September een groote Sovjetformatie omsingeld. De
Sovjets trachtten in hevige tegenaanvallen de Duit
sche linies te doorbreken om zoodoende te kunnen
terugtrekker.. Onder zware verliezen voor de Sovjets
werden deze doorbraakpogingen afgeslagen. De Sovjets
lieten meer dan 900 dooden op het slagveld achter.
Bij andere gevechten verloren de Sovjets 300 dooden
en een groote hoeveelheid oorlogsmateriaal.
In aanvulling op het weermachtsbericht verneemt
het D.N.B. van militaire zijde het volgerjde: Het
Duitsche weermachtsbericht ls in de afgeloopen da
gen weer zeer terughoudend geweest met betrekking
tot opgaven over de operaties in het Oosten. De re
den hiervan is weer dat men den Sovjets geen aan-
knoopingspunten wil geven over de in feite reeds be
reikte doelen. Volgens Britsche berichten zou er een
z.g. groot ontlastingsoffensief der Sovjets van Smo
lensk tot Gomel aan den gang zijn om de Duitsch»
bedreiging van Moskou op te heffen. Naar aanleiding
hiervan kan werden opgemerkt dat Smolensk even
als voorheen in Duitsche handen is en ongeveer 70
kilometer achter het Duitsche front ligt.
Hetzelfde geldt voor Gomel dat nog verder acht»r
het Duitsche front ligt
In de sectoren van het front ten Oosten van Smo
lensk en ten Oosten van Gomel hebben de Sovjet»
meermalen aanvallen met formaties van verschillend»
sterkte ondernomen, welke echter zijn gestaakt. Der»
aanvallen hebben op geen enkele wijze de groot»
Duitsche operaties gestoord, die dagelijks terrein win
nen en leiden tot de vernietiging van vrij groote on-
derdeelen der Sovjets. Het beste bewijs hiervoor is d»
omsingeling van Leningrad. Overeenkomstige bewij
zen kunnen binnenkort ook uit de andere deelen van
het front verwacht worden. De Sovjets weten nauw
keurig dat zij voor het aanbreken van den winter
zware Duitsche slagen kunnen verwachten, waaraan
zij in hun tegenwoordigen toestand het hoofd niet
meer zullen kunnen bieden.
Oorlogsmateriaal voor
Engeland verloren gegaan.
Aan boord van tot zinken gebracht
Amerikaansch schip.
NEW YORK. 11 September. De „International
News Service" meldt betreffende het tot zinken
brengen van een Amerikaansch stoomschip op de
Roode Zee door vliegtuigen dat de in een haven aan
de Roode. Zee aangekomen leden der bemanning
verklaard hebben dat het schip een typische ..leaa»
and lend"-lading aan boord had, dat wil zeggen
oorlogsmateriaal voor Engeland. (D.N.B.)
