BOLS
Vogelhulp.
LANGS DEN WEG.
(jKunst w £ettecen
TOBIAS
Bach-Concert
AGENDA
HAARL. DAGBLAD, Donderdag 2 Oct. 1941
De aangifte voor de Inkomsten
belasting.
Uiteenzetting van Hoofdinspecteur
C. M. Moolenburgh,
Voor de Middenstandscentrale voor Haarlem en Omstre
ken hield de hoofdinspecteur der Directe Belastingen de
heer C, M. Moolenburgh gisteravond ln rest. Brinkmann,
Groote Markt te Haarlem een lezing over het Invullen van
het aangifteformulier voor de inkomstenbelasting.
De heer Th. S. J. Hooy voorzitter van de Middenstands
centrale voor Haarlem en Omstreken heett.e den heer
Moolenburgh hartelijk welkom en verheugde zich over de
drukke opjcomst van de leden. Hierna nam de heer Moo
lenburgh het woord.
Het voornaamste verschil van de nieuwe inkomstenbelas
ting met de oude Inkomstenbelasting (wet van 1914) ls wel
de overgang van de bronnentheorie naar het reëele stel
sel. Niet alles wat iemand verrijkt behoort tot het inkomen.
Erfenissen, legaten, loterijprijzen en sportprijzen van ama
teurs behooren niet tot het inkomen. Wel tot het inkomen
behoort al datgene dat: 1. opbrengst ls van onderneming
of arbeid; 2. opbrengst is van vermogen; 3. behoort tot de
inkomsten in den vorm van periodieke uitkeeringen; 4.
behoort tot de inkomsten uit speculatie. Zooals bij iedere
regeling van een inkomstenbelasting deed zich ook nu de
vraag voor of het Inkomen reeds ontstaat bij vermogens
vermeerdering door zekere oorzaak dan wel eerst als deze
vermogensvermeerdering in geld'beschikbaar komt of in.
geld geïnd wordt. Dit laatste stelsel is gekozen maar met
de volgende uitzonderingen: 1. bij het bepalen van de.
winst van een bedrijf of vrij beroep worden o.a. geldvor
deringen die nog niet opeischbaar zijn in aanmerking ge
nomen; 2. de premie die door den werkgever gestort wordt
ln de werknemersspaarfondsen wórdt belast ln het jaar van
storting; 3. de bonus wordt belast op het oogenblik van
uitreiking. Alleen natuurlijke personen zijn belasting
plichtig. De belastingplichtigen worden verdeeld in bin-
nenlaridsche en buitenlandsche belastingplichtigen. Het
voorwerp van de ^elasting is het zuiver inkomen, dat in
één kalenderjaar is genoten. Voor sommige belasting
plichtigen treedt een gedeelte van het kalenderjaar voor
dit kalenderjaar in de plaats. Dit ls o.a. het geval bij ves
tiging hier te lande, bij geboorte, ontbinding van het
huwelijk, overlijden, bij het metterwoon verlaten van
het Rijk en bij het huwelijk van de vrouw.
De bestanddeelen van het zuiver inkomen worden in
vier hoofdgroepen onderschelden: 1. zuivere opbrengst van
eigen onderneming en arbeid-, 2. zuivere opbrengt van ver
mogen; 3. zuivere opbrengst van periodieke uitkeeringen
voor zoover ze niet onder de voorgenoemde opbrengsten
Vallen en 4. zuivere inkomsten uit speculatie.
De eerste hoofdgroep wordt onderscheiden in winst uit
landbouwbedrijf en winst uit ntet-agrarische bedrijven.
De zuivere opbrengst van vermogen wordt onderschelden
ln zuivere opbrengst van goederen en zuivere opbrengst
van roerend kapitaal. Winst is het gezamenlijke bedrag van
de voordeelen die onder welken naam en in welken vorm
ook worden verkregen uit het bedrijf of uit het zelfstan
dig uitgeoefende beroep. De winst voor belastingplichti
gen, die regelmatig boekhouden met geregelde jaarlijksche
afsluitingen, gepaard gaande met een inventarisatie is
gesteld op het verschil tusschen het zuivere bedrijfs- of
berocpsvermogen bij het einde van het boekjaar en het
zuivere bedrijfs en beroeps vermogen. Bij het begin van
dat jaar wordt dit verschil verhoogd met het geldelijk
beloop van de onttrekkingen en verminderd met het be
drag der ingebrachte kapitalen. De onttrekkingen kunnen
ln geld en ln natura geschieden.
In het stelsel van waardeering van de bedrijfsobjecten
ls ir. vergelijking met dié welke gold voor het bepalen van
de winst volgens de wet op de inkomstenbelasting 1914
weinig gewijzigd. Uit de opsomming van de uitgaven die
ln mindering van het inkomen kunnen worden gebracht
zien wij dat de afschrijving alleen kan plaats hebben:
1. op aanschaffingskosten van gereedschappen voor zoover
zij niet rechtstreeks als kosten in mindering van het in
komen zijn gebracht; 2. op aanschaffingskosten van be-
roepskleeding met lezelfde restrictie; 3. op gebouwen en
verhuurde roerende goederen. Dit laatste is nieuw.
Een particulier mag dus afschrijven op zijn onroerende
goederen; een lang gekoesterde wensch is daarbij in ver
vulling gegaan. De inkomsten worden beschouwd als te
zijn genoten zoodra zij ontvangen of verrekend zijn dan
Wel vorderbaar tevens inbaar zijn of ter beschikking van
den belastingplichtige gesteld zijn of rentedragend ge
worden zijn. De kosten van verwerving worden als uit
gegeven beschouwd zoodra zij betaald of verrekend zijn dan
wel door den belastingplichtige ter bschikklng gesteld
zijn of rentedragend geworden zijn. Inkomsten die in
andere landen zijn geblokkeerd kunnen in het algemeen
niet geacht worden te zijn genoten zoolang zij geblokkeerd
zijn en op een geblokkeerde rentelooze rekening bij een
bankinstelling zijn tegoed geschreven. Inkomsten die op
een geblokkeerde rentedragende bankrekening zijn te
goed geschreven worden geacht te zijn genoten. Van 't on
zuiver inkomen worden ter berekening van 't zuiver inko
men afgetrokken: 1. het verlies, dat de uitkomst vormde van
het bepalen van het onzuiver inkomen in de beide vooraf
in mindering kan worden gebracht.
Verder 'mogen afgetrokken worden persoonlijke ver
plichtingen zooals pensioenen, altijddurende renten, lijf
renten, interessen van -schulden en premiën vqor lijf
renten tot een zekere maximum bedrag. Tot persoonlijke
verplichtingen behooren geen lijfrenten enz. aan bloedver
wanten In de rechte linie. Het laatste deel van de uitvoe
rige en met vele voorbeelden toegelichte rede van den
hoofdinspecteur waaruit wij slechts hier en daar een ge
deelte hebben kunnen weergeven was gewijd aan de
Inkomsten uit vermogen, de periodieke uitkeeringen en
de inkomsten uit speculatie.
Voor den Economischen Rechter.
GEEN LEVERINGSCONTRACT.
Een Assendelftenaar had zich Woensdagmiddag
voor den Economischen Rechter te verantwoorden
wegens het houden van 2 varkens, zonder dat het
bij deze dieren behoorende leveringscontract in zijn
bezit was. Wel had hij vergunning, maar op 9 Mei
was een wijziging van het Varkensbesluit m wer
king getreden, met de bepaling betreffende het
leveringscontract. Op den 12en Mei was deze wij
ziging per radio afgekondigd, maar eerst den 14en
Mei had verdachte er uit de krant kennis van ge-'
nomen. Hij heeft toen dadelijk de noodige stappen
gedaan, maar inmiddels hadden controleurs hem
reeds bekeurd.
Het O.M. vroeg wegens bijzondere omstandigheden
ontslag van rechtsvei'volging en de Economische
.Rechter vonniste conform dien eisch.
PETROLEUM.
Een kleine veertig verdachten moesten allen
terechtstaan, omdat zij van hun geblokkeerde pe
troleum een hoeveelheid in hun tractors hadden ge
stookt, „om den productieslag te winnen".
Het O.M. meende, dat zij maar gebruik hadden
moeten maken van paardentractie. In ieder geval
hadden zij een overtreding begaan. De eisch leidde
voor allen f 10 boete of 6 dagen hechtenis.
De Economische Rechter vond echter in de bij
zondere omstandigheden aanleiding, hen allen vrij
te spreken.
BAK- EN BRAADVET.
De zaak van een los arbeider te Beverwijk, die
terecht had gestaan wegens het verkoopen-van bak
en braadvet, zonder dat daarvoor bons afgegeven
werden, werd onlangs geschorst voor nader onder
zoek.
Thans werden nog een agent-rechercheur en een
agent van politie te Velsen gehoord, die beiden ver
klaarden, dat verdachte bij het politieonderzoek had
gezegd, dat hij het vet aan anderen had verkocht,
maar hij wilde niet verraden aan wie(n). Nu be
weerde hij weer, dat hij dat maar gezegd had, om
te voorkomen, dat de politie huiszoeking zou doen.
De politie had intusschen tóch huiszoeking gedaan,
maar het vet niet gevonden. Dit vond verdachte
niet zoon'n wonder, want met zijn gezin met 10
kinderen kon hij 25 pond vet best gebruiken. Er
was, zeide hij, geen sprake geweest van verkoop
aan anderen.
Het O.M. wees er op, dat deze vei'dachte in den
kettinghandel zit en een leelijk strafregister heeft.
Intusschen meende het in deze zaak vrijspraak te
moeten eischen wegens gebrek aan bewijs.
De Economische Rechter vonniste conform dezen
eisch.
Verdachte kwam er nog eens met nadruk tegen
cp, dat het O.M. hem met den kettinghandel in
Verband had gebracht.
„Ik ben heelemaal geen kettinghandelaar!" ge
tuigde hij nog eens bij het verlaten van de Rechts
zaal.
FRAUDULEUZE SLACHTING.
Een Velsenaar en twee Beverwijkers stonden
terecht wegens het tezamen en in vereeniging
slachten van 2 varkens, in huisslachting, in October
1 1940. De Velsenaar was een zoon van een der Be
verwijkers. De andere Beverwijker zou den beiden
varkens een strik om den nek hebben gelegd en
die met een stok hebben aangetrokken.
Het O.M. eischte tegen den vader uit Beverwijk
en den anderen Beverwijker 4 maanden hechtenis
met aftrek en tegen dén zoon, uit Velsen, die een
feringer aandeel in de slachting had gehad, 1 maand
echtenis.
De verdediger van den Beverwijker (niet de
vader) betoogde, dat men door een strik om den
hals van een varken te leggen en dien daarna aan
te halen, nooit een slachting kan verrichten. Men
kan zoo alleen het varken het schreeuwen beletten.
Zijn cliënt kon dus, zoo meende pl., nooit als
me d e d a der terecht staan, maar alleen als
medeplichtige en behoorde dus te worden
vrij gesproken. Mocht de Economische ^Rechter deze
mecning niet deelen, dan verzocht pl. in ieder geval
de uiterste clementie.
Ook mr. Pliester, de verdediger van den vader en
den zoon, vroeg voor beiden een clemente straf.
Het vonnis van den Economischen Rechter luidde
Conform den eisch van het O.M.
(De Vereeniging voor Dierenbe
scherming wendt zich tot alle
vogelvrienden in de stad en op het
land, om vogelvoer te verzamelen
voor den winter).
Vogels die hier 's winters blijven
En niet naar het Zuiden gaan,
Voelen straks weer aan den lijve,
Dat ze voor problemen staan.
Als ze niet aan 't trekken komen
Komen ze niet aan hun trek,
In den grond en in de boomen
Is geen spekkie voor hun bek. 4
Alle echte vogelvrienden
Gaven aan dit trouwe ras
Gul en graag wat het verdiende,
Steeds wanneer het winter was.
En wanneer men nu komt vragen:
Kom verzamel nu vast wat
Voor de kleine vogelmagen,
Wel, nietwaar, dan doen we dat.
Hennepzaadjes, zonnepitten,
Droge bessen en dat slag,
Geven, als ze kleumend zitten.
Hun straks weer een goeden dag.
Laat ons hun dat niet onthouden,
Musch en mees worden gevoerd.
Voor de vogels in de koude
Wordt de hamstertrom geroerd.
De Hervorming te Haarlem.
376 jaar geleden.
In de Haarlemsche Kroniek wordt op 12 October
1566 het volgende feit vermeld: „Aan verscheidene
burgers, zich noemende de Gereformeerde gemeente,
wordt door de Vroedschap vergund, om een schuur,
die het „Geuzenhuis" wordt genoemd, aan de Baan
te hebben, tot uitoefening van hun godsdienst".
Dit was voor zoover nagegaan kan worden de
eerste samenkomst der Hervormers in een officieel
erkend gebouw te Haarlem.
Op 17 April 1567 werd het „Geuzenhuis" op last
yan de Landvoogdes weer opgeruimd.
EXAMENS
ACADEMISCHE OPLEIDING.
Bevorderd aan de Gem. Universiteit te Amsterdam
tot arts mej. C. Lqurijsen (Amsterdam) en de heeren
D. Eskes, Deventer, A, C. Kars, Ouwerkerk, K. S.
Oey, Serang, B. J Roodenburgh, Amsterdam en C.
F. Brenkman, Langweer; geslaagd voor het artsexa
men le ged^ de heeren M. van Straten, Amsterdam,
C. V. de Kokck, Zaandam, P. R. J. Pinxter, Tandjong
Balei en J. van Duinen, Amsterdam. Geslaagd doet.
ex. wijsbegeerte, de heer D. C.-Ruarus. Geslaagd voor
cand. ex. wis- en natuurkundeJ. H. van Waert, H.
Brunink en H. W. Berkhout.
'Aan de Leidsche Universiteit slaagde voor het cand.
ex. geneeskunde mej. T. Duyvendak te Haarlem en de
heer G. R. van Veen, te Bloemendaal.
Uitspraken Arrond. Rechtbank.
DIEFSTAL BIJ DE GRUYTER.
De los werkman te Haarlem, die zich met een mede
plichtige had schuldig gemaakt aan diefstal met inbraak
uit een filiaal der firma De Gruyter en thee, boter en
distributiebonnen gestolen had, werd heden door de Arr.
Rechtbank te Haarlem overeenkomstig den eisch veroor
deeld tot 6 maanden gevangenisstraf. De medeplichtige
kreeg dezelfde straf.
VRIJGESPROKEN.
De brievenbesteller die verdacht werd. een aangetee-
kenden brief niet afgegeven te hebben, maar die zelf vol
hield, dat hij den brief wél afgegeven had, werd heden
door de Haarlemsche Rechtbank vrijgesproken.
FIETSENDIEFSTALLEN.
De 43-jarige Haarlemmer die 4 fietsen te Ovei-veen had
weggenomen en 2 te Halfweg, werd veroordeeld tot 2 jaar
gevangenisstraf met aftrek.
De eisch luidde 3 jaar gevangenisstraf.
De heler kreeg 1 jaar en 6 maanden gevangenisstraf. De
eisch luidde 2 jaar.
JACOB VAN LENNEP.
„Het gouden kalf".
De Haarlemsche Tooneelvereeniging „Jacob van
Lennep" gaf Dinsdagavond voor de gewonde militai
ren van Kareol in het Jeugdhuis te Bloemendaal de
eerste opvoering van het nieuwe stuk „Het gouden
kalf", een vroolijke verwikkeling in 3 bedrijven.
De voorstelling had een zeer vlot verloop en was
een doorslaand succes. Mevr. Annie Dreyer en de
heer J. van Eden wekten speciaal de lachtlust der
aanwezigen op. De voorstelling werd tevens bijge
woond door eenige genoodigden van Bloemendaal en
ook de heer en mevr. S. Prins, die zooveel voor Jacob
van Lennep gedaan hebben woonden de voorstelling
bij. Aan het slot heeft de commandant, de heer Pahud
de Mortanges, de werkende leden bedankt voor
dezen gezelligen avond en het mooie spel, waarna de
heer J. van Eden namens Jacob van Lennep den
wensch uitsprak dat de vereeniging nog dikwijls voor
liefdadige doeleinden belangeloos zou mogen spelen.
Woensdagmiddag had in één der lokalen van het Gemeentelijk Gasbedrijf de
receptie plaats van den heer J. A. A. Ochtman, ter gelegenheid van zijn zilveren
jubileum als directeur van het Gasbedrijf in Haarlem. Dr. A. I. den Hollander,
adj.-directeur van het Gem. Gas- en Waterbedrijf (links) feliciteert den jubilaris
en mevrouw Ochtman.
(Foto De Haas)
n Een Vrachtauto
In de vredige stilte van den' schoonen herfstmiddag
gleed dit voertuig een liefelijk Veluwsch dorp binnen
en stopte voor de plaatselijke Zwaan of Leeuw
ik ben vergeten welk verguld dier boven den ingang
van die herberg prijkte. Er stegen "twee landbouwers
uit, die met trots hun vehikel bezagen en onmiddel
lijk in gesprek raakten met een paar late toeristen.'
Deze stadsmenschen bleken levendig in de vrachtauto
geïnteresseerd. En geen wonder, want zij was niet
echt. Voor den stedeling zijn echte auto's zelfs in
dezen tijd nog bekende verschijnselen. De nabootsing
daarentegen is zeldzaam en boeit hem dus.
Deze schijnauto was uit hout en buizen en geheel
volgens het principe trap-auto-voor-kleine-kinderen
gebouwd. Alleen was zij geen miniatuur, maar bezat
werkelijk de afmetingen van een kleine automobiel,
laat ons zeggen een Citroen. En er zaten twee stel
fietstrappers in, met twee tandwielen en kettingen
op de achteras. Het autostuur was echt; levensgroot,
blijkbaar uit een afgedankte oude hoogpootrFord ge
haald. De achterwielen hadden tot een motorrijwiel
behoord, de voorwielen tot een gewone fiets en de
laadbak borg een aanmerkelijke hoeveelheid stroo.
Het was dus geen speeltuig maar een nuttig vervoer
middel. En snel! De beide landbouwers getuigden
daarvanmet groote tevredenheid- Zij hadden er pas
weer dertig kilometer mee afgelegd en waren er
Veluwsche hellingennou, je kon wel zeggen: mee
afgestormd.
De toeristen bewonderden het ongelakte houten
koetswerk, dat weliswaar op een vooroorlogsch Con
cours d'Elégance niet verder dan den poedelprijs zou
zijn gekomen en de beroeps-carrossiers met minach
ting zou hebben vervuld, maar als primitieve uiting
van het begrip stroomlijn toch zeer opmerkelijk was.
En toen zij alles goed bekeken hadden vroegen zij
of zij ook eens met de auto mochten rijden, hetgeen
gul werd toegestaan. Het bleek een feest vooral voor
den man achter den volant, die sinds de Meidagen
van 1940 geen autostuur meer in handen had gehad en
zich kinderlijk verheugde. Ook was de wagen inder
daad verrassend snel, vermoedelijk vanwege die
stroomlijn en wegens 'de horizontale1 houding van
de trappende beenen, die lichter werk schenen te
verrichten dan in den verticalen stand op een fiets.
De vrachtauto schoot weg. Toen zij voldoende vaart
had freewheelde het tweetal bij een scherpe bocht,
wou remmen, keek omlaag en daarna links en rechts
overboord, maar vond geen rem. Er bleek er geen te
zijn. Zoodat de kostbare schoenzolen er aan gewaagd
moesten worden. Toen werd men enthousiast en be
gon kunstige sf.uurmanoéuvres uit te voeren tegen eea
heilinkje op. Waarbij de trekstang van de „stuur-
kolom" losraakte en de wagen onbestuurbaar werd.
Gelukkig bleek dat die verbinding doorgesleten was.
Er moest nu alleen maar een nieuw trekstangetje in
en dat leverde de (echte) dorpsgarage voor vijfenzestig
cent, op kosten van de toeristen, die de beide land
bouwers gelukwenschten met hun ontsnapping aan
den öood op die steile helling die zij afgestormd
waren Want toen had dat versleten stangetje bet
toch ook kunnen begeven. „En als wij nou niet ge
reden hadden, misschien was het u dan op de volgen
de helline overkomen".
De beide landmannen knikten zwaarwichtig. Zij
vonden het al lang goed
Dit stukje strekke ter aanbeveling van de zelf-
getrapte. auto in levensgroot model. Af en toe zie ik
een dergelijk exemplaar in de stad. Het is geen
vrachtwagen maar een luxe-auto, een echte Flat
Balilla of zooiets, waarin: fietstrappers en kettingen
zijn aangebracht. Dames winkelen er mee. Staan er
niet meer van die kleine lichte wagentjes in garages,
die op deze wijze nuttig, comfortabel en zelfs „licha
melijk opvoedend" zouden kunnen worden gebruikt?
Allicht zullen er ook nog meer van die houten naboot
singen op den weg verschijnen, goed voor vrachtver
voer. Dit vooral als het onderzoek van het bureau
C.I.V.I. naar de ware plaatsvervangster van de lucht
band, waarop bij uitvinders-enquête duizend inzendin
gen zijn ingekomen, tot een goede oplossing mocht
leidenx
Maar waar moet het dan in de toekomst, heen met
de bandenfabrieken?
BOLS zegt het Breêro na:...
„Ick ben besorcht hoe ick dit best sal nutten".
Maar aan de kivaliteit, die traditie van een grijs
verleden, wordt niet getornd, in weerwil van de
beperkte aflevering. Blijf dus BOLS vragen, juist nü.
Wie BOLS drinkt, kan gerust zijn.
Uw leverancier ontvangt ook thans nog ruim een derde van
zijn afname over het jaar 1939U kunt dus Uw goede BOLS-
gewoonte nog altijd in eert houden.
(Adv. Ingez. Med.)
Van Dalsem en Fientje de la Mar
in „DE GETEMDE FEEKS".
In dezen tijd van bioscoop en radio, van het mo
derne, jachtende leven, waarin alles naar verande
ring en vernieuwing schijnt te roepen, staat
Shakespeare nog ongeschokt daar en blijkt even
boeiend en levend als altijd. Hoe vaal en doodsch
lijkt het moderne tooneelspel vergeleken bij een van
levenskracht bruisend en sprankelend werk als het
blijspel „De getemde Feeks". Welk een meesterschap
toont dé dichter ook in dit spel ondanks al zijn
kluchtigheid. Is de eerste ontmoeting van Petruccio
en Katharina" niet geniaal voorbereid, zoodat wij vol
spanning er op wachten en wij bij dat grandiose
voorpostengevecht tusschen de twee strijdende par
tijen reeds opgevoerd worden tot een der hoogste
toppen van de dramatische kunst? Een strijd tus
schen den man en de vrouw, beiden schijnbaar even
sterk, maar zij de zwakkere, zoodra zijn lippen de
hare hebben gekust Dan is de vrouw feitelijk reeds
overwonnen en bereid zich door Petruccio, den man.
te laten temmen.
Zoo boordevol tooneel is De getemde Feeks, dat
zelfs in een voor dit blijspel allerminst geschikte
omgeving, de opvoering waarin het voorspel wij
selijk was geschrapt boeit en meesleept, omdat de
strijd tusschen de twee hoofdpersonen, waarom het
in dit werk toch allereerst gaat, het geheel van het
begin tot het einde beheerscht.
Van Dalsum is een krachtige, robuste en wilde
Petruccio prachtig phantastisch zag hij er uit in
zijn versleten plunje bij zijn huwelijk Fientje de
la Mar een vinnige, schei-pe en toch au fond vrou
welijke Katharina en samen geven zij breed, forsch.
sterk aangezet, levendig en kleurrijk spel. Twee
partijen, die volkomen ook in spelkwaliteit te
gen elkaar zijn opgewassen en wier strijd men met
klimmende vreugde volgt. Zij vulden met hun uit
bundig spel en hun daverend geluid niet alleen het
kleine tboneel maar ook de zaal, zoo zelfs, dat het
soms te luidruchtig en te druk werd. Dit lag met
aan de. spelers, maar aan de spelgelegenheid. Het
muzieklyceum leent zich zooals uit deze voor
stelling wel duidelijk bleek mindeiJ goed voor een
opvoering als van ,.De getemde Feeks". Van Dalsum
had met de kleurrijke décors van het tooneel ge
maakt, wat er van te maken viel, maar wij zitten
in dit zaaltje, dat toch voor andere doeleinden ge
bouwd is, zoo dicht op de spelenden en hun omge
ving, dat dit de illusie en wat is tooneel anders
dan illusie? herhaaldelijk stoort. Het tooneeltje
was dikwijls geheel gevuld met de acteurs, van wie
sommigen zelfs met de hoofden tot bijna de plafonds
raakten en het daverde dikwijls zoo van de stem
men, dat het geheel ook door de groote vaart in
de opvoering nu en dari een min of meer chaoti-
schen indruk maakte. Ik meen dat in een grootere
zaal de voorstelling veel beter tot haar recht zal ko
men en wil met mijn eindoordeel dan ook wachten
tot zich die gelegenheid daartoe heeft voorgedaan.
Alleen thans dit. Van Dalsum heeft met zeer vele
ionge. nieuwe krachten moeten werken. Wanneer
wij daarmee rekening houden, kunnen wij de resul-,
taten, die hij met hen bereikte, bewonderen. Mies
Hagens was een schalksche Bianca, maar als con
trast met Katharina vond ik haar niet zacht genoeg.
Van de heeren onderscheidde zich Paul Storm, die
van den ouden, verliefden Gremio een zeer komi
sche. prachtig volgehouden Shakespeare-figuur
maakte' J. B. SCHUIL
SCHILDERKUNST.
VALERIUS DE SAEDELEER OVERLEDEN.
In zijn mooie huis te Etichove, op een hoogen heu
vel, een uur gaans buiten Oudenaerde gelegen is, Vale
rius de Saedeleer: le bon jgéant. de goedige reus, op
75-jarigen leeftijd overleden. Ik heb dien schilder,
een der fijnste artisten van België, jaren geleden daar
eens bezocht en zijn aantrekkelijke figuur is in mijn
herinnering nog niet verflauwd. Zijn kunst, die overal
in de Belgische musea vertegenwoordigd is, zal hem
steeds doen kennen als een der interessantste schil
ders van Vlaanderen in de laatste halve eeuw.
Zijn kunst bleef in hoofdzaak tot het Vlaamsche
landschap beperkt, maar hij zag en schilderde dat
op een slechts hem geheeleigene wijze, waarin de
stille intimiteit van een winterschen Breughel met het
•meer droomerig-suggestieve der modernen van om
streeks 1900 verbonden werd. Hoewel hij weer anders
is zou men de geaardheid van zijn kunst met die van
Karsen en Voerman ten onzent hebben kunnen ver
gelijken. Geen hartstochtelijk impressionist was hij
dus doch meer de bezonken peinzer in zijn materie,
die in Vlaanderen met de opleving der litteratuur
I en de vernieuwde geestelijke belangstelling in ver-
i binding gestaan heeft, zooals in ons land schilders
I zich tot den kring der Nieuwe Oidserc aangetrok
ken gevoeld hebben. Het ls uit dien tijd dat de
I vriendschap tusschen De Saedeleer en den beeld
houwer George Minne en de beide Van de Woestij-
ne's dateert. Met hen woonde hij langen tijd in het
bij Gent gelegen aardige dorp Sinte-Maertens
Laethem. Karei en Gustave van de Woestijne, Minne
en De Saedeleer hebben dat dorp beroemd gemaakt
tot ver buiten de Belgische grenzen. Zij schiepen te
zamen daar een geestelijke sfeer, waardoor men er
later toe gekomen is van een Laethemsche school te
Kolenman geweest.,
spreken, hoewel ieders uitingen een verschillend ge
bied bestreken: alleen Gustave van de Woestijne
en Saedeleer schilderden.
In den eersten wereldoorlog woonden zij en ook
Minne in Londen. Daar hebben de dochters van De
Saedeleer zich vevder in de nobele weefkunst be
kwaamd, die ook de vader in zijn jeugd beoefend
had. Na 1918 tvestigden zij zich niet meer in Laethem,
doch in het 'aan de andere zijde van den berg ge
legen Etichove, waar de meisjes De Saedeleer lan
gen tijd hun ateliers voor weefkunst bestuurd heb
ben.
Valerius de Saedeleer was een goed en gul gast
heer. Overdaad van goede spijzen stond steeds klaar
voor hem wiens bezoek hem aangenaam was. Hijzelf
geleek een dier figuren uit Jordaens' schilderijen als
„De koning drinkt" uit Brussel's museum. Een goe
dige reus, een goed mensch, een fijn kunstenaar.
J. H. DE BOIS.
te Bloemendaal.
Den avond tevoren had Piet Halsema een om«
vangrijke taak als orgelsolist en begeleider vers
vuld in de aan de Kloosterstraat te Haarlem staan*
de Ned. Herv. Kerk, een taak die hij besloot met
een indrukwekkende voordracht van Bach's d
mineur-Toccata en Fuga; Woensdagavond heeft hij
een vervolg daar op gegeven in de Ned. Herv. te
Bloemendaal met een concert, dat geheel aan
werken van Bach gewijd was. Twee van Bach's
meest grootsche orgelwerken: het Preludium en
Fuga in Es en de Passacaglia vormden de hoek-
steenen van dat concert; in het centrum stonden
de Fantasie in G voor orgel en de Sonate in g mi
neur voor vioolsolo, geflankeerd door liederen en
aria's. Halsema mag Bach spelen: zijn vakkennis
evenaart zijn piëteit. Wel is Jiet oude orgel te
Bloemendaal voor Bachvertolkingen nog lang geen
ideaal instrument, al wint het 't van net nieuwe
in de Kloosterstraatkerk. Voor een stuk als de
Passacaglia verlangt men rijkere registreermogelijk-
heden, wil men aan Schweitzer's eisch, om aan eike
variatie een andere kleur te geven, voldoen: de
Tripelfuga en de Fantasie verlangen een klank
volume, dat de grootste stijgingen toelaat en dan
toch vrij van hardheid blijft. Aan zulke eischen kan
slechts een orgel als dat onzer Groote Kerk vol
doen. Maar Halsema kent zijn instrument door en
door en haalt er uit, wat er uit te halen is.
Hef Preludium en Fuga in Es hoorden we eei%:
vorig jaar reeds van hem; hij speelde het geweldige,
uit Bach's laatsten tijd dateerende werk nu rustiger,
meer als organische eenheid dan toen en technisch
bijna vlekkeloos. Het eerste deel der triptiek, die
de Fantasie in G vormt klonk zeer gaaf; het laatste
zou nui. door een iets minder snel tempo aan dui
delijkheid hebben kunnen winnen.
Zijn vertolking der Passacaglia was klaar en
sober. Merkwaardig is, dat Bach dit kolossale stuk
oorspronkelijk niet voor orgel, maar voor clavecin
met pedaal geschreven schijnt te hebben. Des
niettemin vindt het als örgelstuk zijn weerga niet,
ook niet in de oudere voorbeelden die Buxtehude
schiep, maar waarin de geniale vonk ontbreekt. En,
zooals men in het Preludium in Es de symbolisee
ring der Goddelijke Majesteit ,in de aansluitende
Tripelfuga die der Drieëenheïd mag zien, zoo zou
men aan het thema der Passacaglia het begrip „Een
vaste burcht is onze God" ten gronde kunnen leg
gen: een burcht, die voor geen verwikkelingen of
opstapelingen zwicht.
Ook de violist Giis Beths mag zich gerüst als
Bachvertolker laten hooren. Dat bleek reeds eenige
jaren geleden, toen hij bij een „orgelbespeling" m
hetzelfde kerkgebouw te Bloemendaal Bach's Par
tita in d mineur (met de groote Chaconne) voor
droeg. Nu had hij de 1ste Sonate gekozen; ma
gistraal klonk het Adagio, duidelijk gedetailleerd
op een enkel minder geslaagd tusschenspel na
de Fuga, zangerig de Siciliana. onberispelijk zuiver
en vlot het Presto. Door zijn instrument werd aan
de volledige werking geen afbreuk gedaan: zijn
viool bezit prachtige kwaliteiten, en om de uit
voering der drie- en viersterrjmige accoorden zoo
foed mogelijk te doen zijn gebruikte hij een ge-
ogen strijkstok van het model dat in Bach's tijd
in zwang was.
De zangkunst van Annie Popma-Tymstra is
.echter voor Bach's muziek niet rijp. In de drie
'liederen die zij zong droeg het orgel, in de beide
aria's met obligaat-viool droeg deze den prijs der
vertolking weg.
Dit Bach-concert was relatief druk bezocht; het
verdiende dat ten volle.
K. DE JONG.
NEDERLANDSCHE KINDEREN NAAR
WÜRTEMBERG.
ZWOLLE, 2 October. Met een cxtratroln, die
om 5 uur èistermiddiig uit Zwolle vertrok, zijn eenige
honderden Nederlandsche kinderen naar Wiirtem-
berg vertrokken, waar zij zes weken zullen verblijven.
In totaal zullen 650 kinderen, 5 leiders (sters) dien
tijd dftar doorbrengen. De kinderen, die to Zwolle op
den freln gingen, waren afkomstig uit Groningen,
Leeuwarden en Assen. In Arnhem voegden zich kin
deren uit Den Haag, Rotterdam en Amsterdam bij
hen en ln Zutfen kwamen de kinderen uit Almelo,
Hengelo en Enschedé erbij. Deze reis was mogelijk
gemaakt door het Arbeltsbereich in den Niederlanden
van de N.S.D.A.P. amt für Volkswohlfahrt. (A.N.P.)
Heden:
DONDERDAG 2 OCTOBER.
Stadsschouwburg: De Voortrekkers: „Eindelijk..
Werk!!", 8 uur.
Zuiderkapel: Ds. A. M. Berkhoff: Herdenkings
bijeenkomst 3 en 7.30 uur.
Groote Markt: Concert „Harmonie Crescendo",
6.30—7.30 uur.
Rembrandt Theater: „VaarwelVrijgezel",
2.30, 6.30 en 8.45 uur.
Luxor Theater: „Voor Duitschland start....",
2.30, 6.30 en 8.45 uur.
Palace: „Verdachte ontkent", 2, 6.30 en 8.45 uur.
Frans Hals Theater: „Ontwakende liefde", ,2.30,
6.30 en 8.45 uur.
VRIJDAG 3 OCTOBER.
Cqncertgebouw: Lezing Dr. Colin Ross over Der
Eurasiatische Steppenkontinent, 7.30 uur.
Bioscooptheaters: "Voorstellingen des middags en
des avonas.
Nachtdienst Apotheken.
De volgende apotheken te Haarlem zijn van des
avonds acht tot des morgens acht uur (ook op
Zondag) geopend:
Bosch en Vaart-apotheek. Bosch en Vaartstraat
26, Tel. 13290.
H. Remmers en Zoon, Kruisstraat 6, Tel. 10354.
-Noorder-Apotheek, Jan Gijzenkade 181, TeL
23821.
Te Heemstede is geopend:
Apotheek Schotsman, Binnenweg 206. Tel. 28320*
