De Minister-President spreekt. Een indrukwekkend regeeringsprogram. Werken en samenwerken! Prof Schermerhom begon niet op te merken, dat misschien reiden of nooit een regeering in ons land zal zijn opge treden onder zwaarder omstandigheden dan thans het geval is. Herdenking der gevallenen Terwijl hij den blik richtte op den weg omhoog, dien ons volk gaat betreden, was bet den minister-president een behoefte woorden van eerbiedige nagedachtenis te wijden aan de zeer velen die in den strijd geva!len zijn bij de vrijmaking van ons vaderland. De regeering en het vplk brengen allen eerbiedige hulde en zullen alles doen wat mogelijk is om de nagela ten betrekkingen het leven dragelijk te maker., ook al wordt beseft dat nooit te vergoeden is wat zij verloren hebben. Dank aan de geallieerden. Nederland ontveinst zich niet dat zijn aandeel in de wereldworsteling, naar ab solute maat gemeten, slechts bescheiden is en dat wij onze vrijheid danken aan de geweldige krachtsinspanning der geal lieerde groote mogendheden Onder dank baarheid voor dien bijstand die ons ver leend is, geeft het toch voldoening, dat algemeen erkend wordt, dat Nederland, overal waar zulks mogelijk was. naar zijn beste krachten voor de vrijheid gestreden beeft. Waardeering voor de afgetreden regeering. Prof. Schermerhom weidde daarna uit over de verdiensten die de afgetreden regeering gehad heeft bij den strijd voor de vrijmaking van ons land. In de eerste plaats past een woord van erkentelijk heid voor het wijze besluit om den zetel der regeering op het juiste oogenblik naar het gastvrije Engeland te verplaat sen. In het bijzonder moet de naam van Prof. Gerbrandy genoemd worden. In den eersten oorlogstijd waren alleen de wer kelijk sterken sterk. Het kwam aan op standvastigheid en onverzettelijkheid Het zou niet juist zijn te zeggen, dat er in dien tijd in ons land alleen bewonde ring is geweest voor alles wat het kabinet in Londen deed Niet altijd hebben wij alles begrepen De historieschrijvers van ons volksleven in de toekomst zullen, het beleid dier jaren ziende tegen den ach tergrond van de wereldworsteling, alleen nog het oog hebben voor die ééne groote gedachte, die alles heeft beheerscht, voor die onverzettelijkheid en voor die recht lijnigheid. aan welke het te danken is. dat na een periode van crisis, inzinking en erger, het Nederlandsche schip van Staat weer uit de nabijheid der dreigen de zandbanken vlot is geraakt en op de wilde oceanen, te midden van alle stroo men. zijn erkende en ook gewaardeerde plaats in de slagorde der geallieerde krijgsmachten heeft hervonden. Ook onder de collega's van Prof. Ger brandy waren sterke medestanders voor dien strijd tot het uiterste Prof. Gerbrandy heeft zich bereid ver klaard zijn volledige ervaring, zijn kennis van de verhoudingen en ook de persoon lijke vriendschappen, die hij zich in Engeland verwierf, ten dienste van het Vaderland te blijven stellen, zulks in sa menwerking met de huidige regeering en op de wijze als door de omstandigheden zal worden geboden. Eerbied voor de Koningin. Het is tijdens deze 5 jaren van strijd een zegen voor ons volk geweest, dat H.M. de Koningin in deze worsteling om ons volksbestaan zoo volstrekt voorop ge gaan is, zich daarbij tegenover ons in de verdrukking vaak uitend met een nauw verholen hartstocht. Haar geest was niet alleen een kracht voor hen die in Neder land zwak waren, niaar moet eveneens een prikkel ten goede hebben beteekend voor de ministers in Londen. Een nationaal kabinet voor herstel en vernieuwing. H.M. de Koningin heeft opdracht gege ven tot vorming van een nationaal kabi net voor herstel en vernieuwing. In die opdracht zijn de gedachten uitgedrukt die de taak der nieuwe regeering bepalen ten aanzien van ons geteisterde vaderland. Het gaat om het scheppen van nieuwe vormen, waarin de wezen lijke geestelijke waarden, die ons volksleven door de ecuwen heen hebben gedragen en beheerscht, tot nieuwe uit drukking en als het kan, tot nieuwe heer lijkheid zullen komen. In de allereerste plaats ziet de nieuwe regeering haar taak in de oorlogvoering tegen Japan en in de bevrijding van Indo nesië. Juist nu wij vrij zijn bedenken wij hoe millioenen onzer rijksgenooten en honderdduizenden onzer landgenooten onder Japansche onderdrukking leven. Reeds zware offers zijn op dat deel van het oorlogsterrein gebracht. Het kabinet acht het een nationale zaak er voor te zorgen, dat ons aandeel in den bevrij- dingsstrijd zoo groot mogelijk zij. In het aangezicht van de zware taak is het begrijpelijk dat de Koningin deze slechts heeft willen toevertrouwen aan een nationaal kabinet. De formateurs hebben hieronder nog iets meer willen verstaan dan een kabinet op breede ba sis in den ouden zin van het woord. Zij moesten ook rekening houden met nog andere factoren dan met beginselen en programma's der partijen. Allerlei tegen stellingen beheerschen op dit oogenblik ons volksleven vaak sterker dan die in de politieke programma's tot uitdrukking komen. Indien men die veronachtzaamt «even zij aanleiding tot groote span ningen. De positie der illegalen. De minister-president vervolgde: „Wij denken aan de houding der voor malige illegaliteit tegenover de zgn. legale wereld Hierbij ontmoeten wij de poging der illegaliteit, om de krachten, die daar in tijdens bezetting en onderdrukking werden gewekt, thans ook maatschappe lijk tot gelding te brengen. Dn laatste houdt echter gevaren in. omdat, indien voor deze drang geen juiste wegen wor den gebaand, de neiging zal ontstaan de illegaliteit dien invloed te verschaffen langs staatkundigen weg, welk middel op den duur ondoeltreffend moet worden ge acht. Het staatkundig leven immers vol trekt zich nu eenmaal naar andere ge zichtspunten dan die welke gelden bij de selectie van persoonlijkheid en karakter, van durf en onbuigzaamheid, zooals die zich in de wereld van het verzet heeft geopenbaard En toch ligt in die verzets- weretd een voor ons volksleven bij uitstek vruchtbare scheiding der geesten en zal het noodzakelijk zijn deze groep op de plaats te brengen, waar zij het bevruch tende werk kan volvoeren dat noodzake lijk is. Naast deze thans vrij klemmende ver houding hadden de formateurs ook te zien eenerzijds naar de groepen die hun politiek tehuis in de bestaande par tijen blijven zien, anderzijds naar hen, die in dat opzicht andere denkbeelden voorstaan en die. als uitvloeisel van ver nieuwing in de houding van allerlei groe pen op sociaal en cultureel gebied, ook wijzigingen in de politieke structuur ver wachten en nastreven." De formateurs hebben, gelet op de taak die wacht, bij de samenstelling van een nationaal kabinet op deze punten ge streefd naar een synthese. Nederland in de wereld. Over het buitenlandsch beleid ver klaarde de minister, dat dit naast deel neming aan den oorlog tegen Japan zal zijn gericht op internationale samenwer king met de bondgenooten ter bevorde ring van vreedzame internationale ver houdingen en ter beveiliging van de po sitie van het koninkrijk. Plannen voor moderniseering van den buitenlandschen dienst zijn gereed. Dr. J. H. van Royen zal mr. v. Kleffens bijstaan en hem bij afwezigheid vervangen. Met Duitschland heeft het Nederlandsche volk een reke ning te vereffenen op schier elk gebied en het zal niet dulden, dat daaraan tekort wordt gedaan ter wille van het Duitsche bedrijfsleven. De mogelijkheid van schade vergoeding door middel van annexatie van Duitsch gebied wil de regeering open houden, maar zij stelt prijs op 't bevorderen, dat door een openbare dis cussie de publieke meening zich hierover in bijzonderheid kan vormen. Leger en vloot. Ten aanzien van de krijgsmacht merkte prof. Schermerhom om. op, dat de dienstplicht gehandhaafd blijft, maar dat voorloopig de aanneming van oorlogs vrijwilligers voor het overgroote deel in de personeelsbehoefte voorziet. De B.S. worden omgevormd tot onderdeelen van de Ned. krijgsmacht. Met de vorming van een officieren- en onderofficieren kader is een begin gemaakt. De uit krijgsgevan genschap teurggekeerde officieren zullen na nauwkeurige selectie een nieuwe op leiding ontvangen en daarna opnieuw worden geselecteerd. Een nieuw Nederlandsch leger is in wording voor den strijd in Indië en de bezetting van Duitschland. De regeering wil de legerorganisatie opbouwen in aan sluiting aan de organisatie van de gealli eerde legers. De goede illegale werkers zullen in de normale legerorganisatie moeten worden opgenomen en die B.S.- ers, die niet in het leger kunnen of willen komen, zullen in hun passende maat schappelijke posities worden geplaatst. De sterkte van de Kon. Marine wordt be paald door het beschikbare materieel en het aantal kader leden en manschappen met oorlogservaring en kennis van mo dern materieel. Naar liquidatie van het M.G. T.a v. het beleid in Nederland zeide spr., dat iedere burger gemakkelijk moet welen, welke instantie over een bepaalde zaak heeft te beslissen en tevens, dat er inderdaad beslist wordt. iDt heeft-tot ge volg. dat nergens bestuursapparaten van 't M.G. worden gehandhaafd, waar de te vervullen taak even goed of beter door het burgerlijk bestuur kan worden ver vuld. Dat kan in de eene plaats sneller gebeuren dan in de andere. Spr. uitte waardeering voor het werk van M.G. ,en deelde mede, dat de regeering heeft besloten de werkzaamheden van het M.G in de door haar vast te stellen volgorde te doen beeindigen, waarbij maatstaf zal zijn of het civiele bestuur volkomen in staat is de bestuurstaak volledig over te nemen. Het M.G. zal uiterlijk op 1 Sept. zijn geliquideerd, uitgezonderd in die plaatsen, waarop hiervoor gedoeld werd en in die functies, die voor instandhouding van de verbinding met de geall. milit. autoriteiten in Nederland gewenscht zijn. Het tempo der liquidatie hangt dus in belangrijke mate af van de kracht der civiele organen. Herstel der democratie' Voor herstel der gezagsverhoudingen is ook herstel der democratische organen noodig. Openbaarheid is een der ssentieele punten van de democratie. Het optreden an allerlei plaatselijke colleges van ad vies, welke niet in het openbaar werken, kan daarom de werking der normale or ganen niet vervangen en belemmert het ontstaan van klare gezagsverhoudingen. Zoowel Staten-Generaal, als Prov. Staten en Gemeenteraden zullen hersteld wor den. Daar men zich hierbij niet aan de wet kan houden, zal een oplossing moe ten worden gevonden, die de beste vruch ten en de geringste politieke spanning geeft. Een nood-parlement wordt door de regeering noodzakelijk geacht en bij de samenstelling ervan kan de nationale adviescommissie een belangrijke taak vervullen. De in 1940 fungeerende Staten- Generaal zullen na zuivering bijeen wor den geroepen ter aanneming van de re geling op het noodparlement, dat dan in functie zal blijven tot de eerstkomende verkiezingen. Het tijdstip voor deze ver kiezingen wordt niet alleen door techni sche redenen bepaald. Het volk zal zich ook een oordeel moeten kunnen vormen en daarvoor zal zeker een jaar noodig zijn. Intusschen kunnen er eerder beslissin gen noodig zijn, dat een uitspraak van het volk noodzakelijk is. Ook een con flict met het noodparlement zou tot ver kiezingen kunnen voeren. Voor de samenstelling der gemeente raden wordt een wijziging van het uit voeringsbesluit overwogen. De zuivering. De minister zeide, dat de regeering over de hieraan vastzittende kwesties slechts kan spreken als zij niet alleen met kracht zal optreden tegen N.S.B.-ers, maar ook tegen profiteurs. De regeering acht het noodzakelijk, dat dezulken voor loopig in verzekerde bewaring worden gesteld en hun het onrechtvaardig ver- kregene wordt oninomen. Ook een doortastende rechtvaardige zuivering van het ambtenaren-apparaat wordt noodig geacht, waarbij de eischen scherper worden naarmate de verant woordelijkheid van den ambtenaar stijgt en naar gelang van zijn positie, waarbij erop gelet zal worden of soms in bepaal de gevallen geen politieke onbetrouw baarheid maar onherstelbaar verlies van algemeen vertrouwen in aanmerking moet worden genomen. Er is een regeling getroffen, waardoor meer keuze in disci plinaire maatregelen mogelijk is. Voor stellen zijn te verwachten het bedrijfs leven door middel van tuchtrechterlijke beoordeeling te zuiveren. Verwijdering of vrijheidsberooving zal alleen in de direc te, ernstige gevallen geschieden. De on rechtmatig verkregen winst zal teniet worden gedaan. Snelle berechting van leidende N.S.B.-ers, oorlogsmisdadigers en snelle zuivering der politie staan op het program, waarbij ook op corruptie zal worden gelet. Na de zuivering der politie moet de Politieke Opsporings dienst zooveel mogelijk in handen der po litie komen. Het tribunaalbesluit moet worden herzien. Leniging stoffelijken nood. Er is ontzettende nood op het gebied van huisvesting en huisraad, van klee ding en schoeisel. Leniging is nood zakelijk. Het volk moet het besef hebben, dat onze arbeidskracht vrijwel het eenige is wat ons gelaten werd Werkelijke wel vaart voor iedereen is slechts op te bou wen op den grondslag van het herstel van ons productievermogen, dat wil zeggen: door arbeid Ook moet gemaakt worden, dat de men- schen in de meest-geteisterde gebieden een nieuw leven beginnen dat eenigszins dragelijk is. De regeering hoopt dat de in zameling van huisraad enz. voldoende re sultaten zal opleveren om andere maat regelen overbodig te maken. Zij staat evenwel op het standpunt dat het in be ginsel ongeoorloofd is, dat de eene burger door den oorlog geen stoel heeft om op te zitten en de ander over huisraad be schikt dat hij slechts éénmaal in de week of in het geheel niet gebruikt. Economisch herstel Betreffende het verder herstel van het economische leven wordt vooropgesteld, dat organisatorische en financieele sa neering noodzakelijk is. Herstel en op bouw van het productievermogen zal alleen doeltreffend kunnen geschieden op den grondslag van een algemeen sociaal- economisch-financieel plan, waarin de richtlijnen zijn vastgelegd. Zulk een plan dient te worden ontworpen, na aanwij zingen van den Ministerraad, door een in te stellen wetenschappelijk bureau. Voor de stichting van zulk een bureau zal de regeering een vaste kern van eerste rangs krachten ter beschikking stellen: verder zal een beroep gedaan worden tot mede werking op alle wetenschappelijk en practisch geschoolde krachten waarover ons land beschikt, zoowel uit het bedrijfs leven als uit de wereld van het hooger onderwijs. Voor de eerste phase van het regeerings- optreden is noodig een noodplan-1915. waarby speciaal de urgentie der verschil lende noodvoorzieningen wordt overwo gen. Daarnaast moet direct een begin ge maakt worden met een herstelplan 1946- 1948. De "tijd, die verloopt voor die plannen klaar zijn. mag niet ongebruikt voorbij gaan. Onmiddellijk moet op allerlei ge bied aangepakt worden. Het bedröfsleven. De regeering zal een regeling ontwer pen voor de organisatie van het bedrijfs leven in groote samenwerkende eenhe den, waarin overheid, ondernemers en arbeiders hun plaats verkrijgen, welke organen, onder goedkeuring van hooger gezag, algemeen bindende regelingen zoo wel op sociaal als economisch terrein voor de bedrijfstakken kunnen vaststel len: De scheepvaart De koopvaardijvloot leed in den oorlog zware verliezen. Plannen voor vernieu wing zijn in behandeling. Binnen korten tijd kan aangevangen worden met den bouw van nieuwe schepen, zooveel moge lijk op Nederlandsche werven. Nieuw- f bouw van zeeschepen, kustvaartuigen ent l visschersschepen is noodig. Voortgegaan zal worden met de uitwer king van plannen voor een pensioenrege ling voor het personeel van de koop vaardijvloot. Diverse onderwerpen Onderzocht zal worden of een overgang van particulier eigendom naar publiek- of semi-publlek eigendom, naast het miinbc- drijf en de Ned. Bank. van verschillende ondernemingen geboden is en wat zal moeten gebeuren met de bezittingen van N.S.B.-ers enz. Wat land- en tuinbouw aan gaat werd verklaard, dat voor de geteister de gebieden ingrijpende maatregelen noo dig zullen zijn en dat alles zal worden ge daan om te bereiken, dat de bewerkers van den bodem duurzaam die belooning ont vangen welke hun toekomt- T.a.v. de finan cieele kwesties zeide dc minister, dat dc- flatiepolitiek tot eiken prils moet worden voorkomen. De erkenning van de bestaan de openbare schuld. Inch het uitstaande Staats- en centrale bankgeld, en het toe kennen van een economisch en sociaal ver antwoorde tegemoetkoming ln geleden per- soneele en materleele oorlogsschade moet als een nationale verplichting worden be schouwd. De geldovervloed moet zoo spoe dig mogelijk verdwijnen. De rentedienst zal dragelijk moeten blijven en daardoor zul len eenige heffingen ineens onvernilldelijk zijn. Btj de financiering van het economisch herstel komt de oprichting van een natio nale financieringsmaatschappij in aanmer king. De belastingopbrengsten zullen groot moeten zijn, doch in de begrootingspolitielc zal aan het sociaal-economisch gezichts punt de plaats worden verleend, die daar aan volgens nieuwere inzichten toekomt. Vergrooting van arbeidsgelegenheid en scheppen van arbeidsverhoudingen, waar onder met animo en zonder conflicten wordt gewerkt. Is dringend noodig. Wer kers van hoog tot laag moeten zóó bij het bedrijf worden betrokken, dat zij inzien mede verantwoordelijk te zijn. Onderne mingsraden voor georganiseerd overleg zul len moeten worden gevormd Ken minimum levensstandaard, rekening houdende met de prijzen der gedistribueerde goederen, zal zijn te waarborgen. Opvoering der productie is echter voorwaarde voor opvoering van den levensstandaard. Wachtgeldregelingen en werkloosheidsregelingen moeten komen voor hen. voor wien geen arbeid is. maar niet voor hen die redelijken arbeid weigeren. Uitbreiding der sociale verzekeringen en ver betering der ouderdomszorg zullen met kracht worden aangepakt, evenals de gezond heidszoig. Het departement van Onderwijs. K. en W. zal de plaats worden, waaruit in de toekomst de volksopvoeding in den breedsten zin kan worden bevorderd. Regeeringsbemoellng met de kunst zal van den grond af worden gere organiseerd. Algeheele reorganisatie van Hoo ger tot Lager Onderwijs zal worden voorbe reid. waarbij oud-minister Bolkestein mede werking zal verleenen. Openbare Werken en Wederopbouw. Er is een ministerie van openbare werken Ingesteld waaronder vele diensten ressortee ren. o.a. ook de Volkshuisvesting. Voor de samenvoeging pleitte o.a. de behoefte aan centrale leiding op het gebied der bouwnij verheid, waardoor het eenvoudiger wordt bouwprogramma's aan te passen aan de hoeveelheid beschikbare bouwvakarbeiders en de beschikbare materialen. Het zwaartepunt van de taak van het mi nisterie ligt In de zorg van het herstel van het verkeerswezen, de drooglegging van het onder water gezette land en den opbouw van het onroerend goed dat in den oorlog verlo ren ging. Voor den aanvoer van voedsel moe ten de voornaamste waterwegen en de ha vens zoo gauw mogelijk hersteld worden. Walcheren en Wlerlngermeer moeten water- vrij gemaakt worden voor de winterstormen verwacht kunnen worden. Het woningtekort is ontstellend groot «loor de vernielingen in den oorlog. In nor malen tijd werden 40.000 nieuwe huizen per jaar gebouwd. Wil men den achterstand in 10 Jaar inhalen, dan zullen .jaarlijks 65.000 a "0.000 huizen moeten verrijzen. Dit alles kan pas geschieden als er vol doende materialen zijn. Aan alles is behoefte Ook moeten de werklieden kleeding. schoei sel en gereedschap hebben. In den aanvang, moet men geen te groote verwachtingen van het tempo hebben waarin de nieuwe huizen zullen verrijzen. Toch zal het tempo er in komen als de wil er ls om de moeilijkheden te overwinnen en die wil ls er zeker bij het Nederlandsche volk. Verkeer en Energie en Voorlichting Ook ls een afzonderlijk ministerie voor verkeer en energie gesticht. Op luchtvaartgebied zal versterking en moderniseering toegepast moeten worden om te bereiken dat de vooraanstaande plaats die Nederland op dit gebied had, behouden wordt. Er zal een Voorlichtingsdienst komen die onder den minister-president ressorteert. ZIJ zal de burgerij op de hoogte houden van de plannen, de vorderingen, de successen, maar ook van de moeilijkheden, tegenslagen en mislukkingen der regeering. Voor alles moet de eerlijkheid betracht worden, opdat er ver trouwen zij tusschen regeering en burgers. De dienst zal ook het contact met de pers onderhouden. De minister-president hoopte dat het ver schil duidelijk is tusschen dezen dienst en het door velen gehate Instituut van propa- ganda-mtnlsterie. De ambtenaren. Er zijn bij de organisatie van de werkver- deeling in het ministerie maatregelen geno men om de regeeringsmachlne zoo vlot mo gelijk te laten werken. Nederland bezat voor den oorlog een uit stekend corps ambtenaren- In de bezettings jaren heeft dit corps ook na. r den geest zeer geleden. Wij hebben gesaboteerd, de lijn is getrokken en de discipline is bedenkelijk achteruitgegaan. Het moet helaas open én eerlijk gezegd worden, dat de nood van me nig braaf mensch de scherpste kantjes afge slepen heeft en dat de corruptie op onge kende wijze voortwoekert. Aan dat alles moet een eind komen. Er moet een eind ko men aan al het geknoei en de regeering zal als het noodig ls niet opzien tegen harde -eien. Tot slot richtte de minister zlcli als lid van de Advies Commissie van de landelijke K. P.-lelding tot hen. die bereid zijn zich op eigen gelegenheid recht te veischaffen en eventueel weer de ondergrondsche practijk tot nieuw leven te wekken, met de vraag: ..bent gij bereid, bij voorbaat bereid ln deze Regeering te zien de Centrale K. P van het Nederlandsche volk. die gereed staat om met uw aller hulp uit Gods kracht, de oneindig zware maar niet hopelooze taak te aanvaar den, om alle krachten in het Nederlandsche volk te bundelen en te richten op het eene doel: de herrijzenis van het nationale be- (Vervolg op de volgende pagina)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1945 | | pagina 2