Haarlems Dagblad
Volksopvoeding.
Hef Koninklijk bezoek aan Amsterdam
59e Jaargang. No. 18063
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplcin 37. Haarlem.
XJmuiden, Kennemerlaan 154.
Tel.: Dlr.-Hoofdred. 15054, Adm. 10724.
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Vrjjdag 29 Juni I91S
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: per week 31
cent. per kwartaal 4.-
Tel.: Redactie 10600, Expeditie 14825.
De nieuwe, vooruitstrevende geest, die
tot onze blijdschap zoo sterk spreekt uit de
regeeringsverklaring van het kabinet-
Schermerhorn, komt ook krachtig tot
uiting ten aanzien van het departement
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen. Zoo krachtig, dat wij verwachten
kunnen dat het woord Onderwijs in de
betiteling van dit departement eerlang
wel door Volksopvoeding zal worden ver
vangen. De minister-president heeft im
mers verklaard dat „maatregelen zullen
woroen getroffen om dit departement te
maken tot de centrale plaats, vanwaar uit
in dc toekomst de volksopvoeding in den
breedsten zin kan worden bevorderd. Het
onderwijs in de engere beteekenis des
woorös, de opvoeding in den ruimeren
zin en de zorg voor de Nederlandsche be
schaving zullen daartoe als terreinen,
welke elk afzonderlijk de grootste aan
dacht verdienen, niettemin nauw verbon
den moeten zijn."
Wij begroeten deze uitspraak met vol
doening Die neemt toe als wij den mi
nister-president hooren verklaren, dat de
pas afgetreden minister van Onderwijs,
dr. Bolkestein, zijn volledige plannen tot
reorganisatie van het onderwijs tot uit
voering gereed zal maken, dat die plan
nen zijn aangevuld met en verdiept zijn
door in de Angelsaksische landen opge
dane ervaring en dat de voor te stellen
maatregelen zoowel biijk zullen geven
van groote deskundigheid, als van de door
de regeering zoo gewenschte toenadering
tusschen opvoeding en onderwijs.
Wij vormen een %'olk. dat door zijn aan
leg en geest georiënteerd is naar het Wes
ten, maar dat niettemin ook invloeden
van andere zijden heeft ondergaan. Som
mige, in het bijzonder de Fransche, hen
ben tot ons voordeel gewerkt. Ons onder
wijs heeft evenwel in zooverre anderen
invloed ondervonden, dat het zich steeds
meer op de uitsluitende verwerving van
kennis is gaan toespitsen. Dit heeft op den
duur tot opdrijving geleid, tot het vol
proppen van kinderhoofden met steeds
meer parate kennis. Kinderhersens zijn
elastisch en kunnen dus heel veel opne
men. maar in de jaren voor den oorlog
begon het stelsel steeds grooter tegenstand
te ontmoeten. Het paste niet bij ons. In de
ondei wijskringen zelf rees verzet ertegen.
Ondür de ouders nam, nevens het protest
tegen de overlading met leerstof, het be
sef '.oe dat de lagere school aan de eigen
lijke opvceding hunner kinderen niet veel
deed en de middelbare school er nauwe
lijks meer aan toe kwam. Want er was
geen tijd voor. Bovendien beklaagde men
zich erover, dat zoo bitter wein.g voor
lichting werd gegeven omtrent h"t maat
schappelijk leven, waaraan het kind later
act.cf zou moeten deelnemen. Daar was
ook geer. tijd voor.
Ik heb in mijn ambteloozen tijd een boek
geschreven over journalistiek in de
jaren 19101940, eerst in Nederland, dan
tn Frankrijk, daarna in Engeland, ten
slotte weer in Nederland. Het is mijn En
gelsche periode geweest, een ruim vijf
jarige periode, die mij heeft geleerd, dat
de Engeische school met haar toespitsing
op karakter-opvoeding groote voordeelen
heeft boven de Hollandsche met haar toe
spitsing op kennis. Die ervaring heeft mij
ertoe genoopt, er in de jaren voor dezen
oorlog hoofdartikelen over te schrijven en
er ock in dat tijdens de bezetting geschre
ven boek (dat naar ik hoop spoedig zal
moger. verschijnen) weer op in te gaan.
Dr. Boikestein heeft nu ook vijf jaar in
Engeland gewerkt. Het is een geluk voor
ons geweest dat niet alleen aan journa
listen, maar nu ook eens aan een van onze
deskundigen op onderwijsgebied dit voor
recht .s ten deel gevallen. Het bewijst
opnieuw, dat ten voordeele van land en
volk buitenlanasche ervaring moet wor
den opgedaan ook door de vakspecialis
ten. Zijn zij bovendien nog minister, dan
is groote directe winst bijna verzekerd,
'laar df-t is natuurlijk een zeldzaamheid.
D.e w-nst danken wij nu tegen hun be
doeling in. wel te verstaan aan de Duit-
schers.
Vroeger heeft in ons land een eigen
wijze zi lfgenoegzaamheid over ons onder,
wijs bestaan. Daar zijn wij grootendeels
van bevrijd geraakt. In dien tijd van zelf
genoegzaamheid werd het Engelsche on
derwijs bespot, want de Engelsche kinde
ren leerden te weinig en deden teveel aan
sport l ot ontdekt werd, dat de Engelschen
zooiels als een opvoedings-stelsel toepas
ten, en zeker niet minder in de wereld
presteerden dan de onzeen dat wij
veel te weinig aan sport deden, waarin
een hoogst belangrijk opvoedend element
ligt. als zij ir. de juiste sfeer wordt na
gestreefd. Hetgeen wij ook niet deden en
nog moeten leeren.
Het zou onzin zijn te beweren, dat alles
op de Enge:sche scholen goed en alles op
de onze verkeerd is. Het zou dwaasheid
zijn te cotkrnnen dat wij vele uitsteken-
oe leerkrachten bezitten, die prachtig
werk voor de jeugd hebben gedaan en
nog doen, ondanks een stelsel dat hun
dat niet gemakkelijk maakt. Ik heb trou
wens a, gezegd dat in onderwijskringen
7.eif veel verzet gerezen is. De fout ligt
bij het stelsel. Het is een sterk bewijs van
den vernieuwenden en ondernemenden
geest, die deze regeering bezielt, dat zij'
opvoeding in den breedsten zin boven
onderwijs in engeren zin wil stellen en
zich ook daarmee oriënteeren op het Wes
ten, waartoe wij behooren. R. P.
Lijken van 5 gijzelaars gevonden.
In de bosschen bij Goirle (N.-B.) op en
kele honderden meters van de Belgische
grens, zijn de lijden gevonden van de
eerste vijf gijzelt die op 15 Augustus
1942 vielen als s)*c»»t*-ffers van de Duit-
sche terreur Oneer hen bevonden zich
drie vooraanstaande Rotterdammers, t.w.
de lieeren Willem Ruys, directeur-gene
raal van de Rott. Lloyd: Chr. Bennekers,
hoofdinspecteur van politie en mr. Rob.
Baelde. De andere slachtoffers waren: mr.
O. E. G. graal van Limburg Stirum, uit
Arnhem en baren Alex Schimmelpenninck
van der Oye uit Noord Gouwe (Z.)
Zooals men zich herinneren zal, was er
op 7 Augustus 1942 een bom neergelegd
op het spoorweg-viaduct te Rotterdam ter
hoogte van Oe Meent. Het projectiel ont
plofte ontijdig, doordat een fietsende
spoorwegman toevallig tegen een draad
reed waarmede het projectiel aan de rails
bevestigd was. De geringe uitwerking be
wees, dat de vervaardiger zeer oppervlak
kig te werk was gegaan. Generaal Chris
tiansen meende er echter een daad van
terreur in te moeten zien en hij stelde
een termijn van zes dagen binnen welke
de dader zich moest melden. Gebeurde
dit niet, dan zou een aantal gijzelaars
worden neergeschoten. Deze mededeeling
drong ook door in het kamp van Gestel
en dat van Haren In den nacht van 14
Augustus werden de heeren Ruys en Ben
nekers, die in Haren vertoefden, naar
Gestel overgebracht, en evenals de andere
drie uitgekozen slachtoffers werden zij in
een afzonderlijke kamer opgesloten, waar
zij een afscheidsbrief mochten schrijven
en geestelijken bijstand ontvangen. Inmid
dels waren eenige hooge Duitsche officie
ren gearriveerd, die van het komende
gruwelijke schouwspel getuige wilden
zijn. Kort daarop werden de gijzelaars
geëxecuteerd. Maar niemand zou geweten
hebben waar hun lijken verborgen waren,
indien niet een toevallige omstandigheid
een Nederlandsche getuige in de buurt
had gebracht van de plaats der executie.
Thans zijn de kuilen, waarin de lijken
waren geborgen, opengemaakt. De familie
heeft de slachtoffers aan de gevonden
goederen herkend, zoodat hun identiteit
vaststaat. De stoffelijke resten zijn naar
de algemeene begraafplaats te Tilburg
overgebracht.
Als een bewijs dat er in die Augustus
dagen slachtoffers moesten vallen
om het Nederlandsche volk te intimidee-
ren moge dienen, dat er eenige dagen
vóór de executie een verdachte van den
spoorwegaanslag gearresteerd was, die
echter pas verhoord werd toen het drama
in de Rovertsche bosschen zich had afge
speeld.
De aanval op Balikpapan
Ook Indië heeft zijn
„Vliegende Hollander'
De aanval op Balikpapan door vliegtuigen
en marinevaartulgen waarvan een dezer da
gen melding is gemaakt geschiedde op
klaarlichten dag, seint de correspondent van
A.N P.-Aneta die deze actie van een Austra-
lischen liberator uit heeft waargenomen.
Hij vervolgt: wij verlieten tegen het aan
breken van den dag onze luchtmachtbasis
ergens in de Halmaheira-groep, om Balik
papan zijn dagelijksche lunch te bieden, na
melijk bommen voor de Japanners en strooi
biljetten met het laatste nieuws voor de
Indonesische bevolking. De bommen gingen
het eerst omlaag op Japansche batterijen op
een der heuvels bij Balikpapan. Het doel
werd degelijk bestookt en getroffen, waar
door een nieuwe reeks branden aan die,
welke aan de zeezijde van deze petroleum-
stad gesticht zijn, werd toegevoegd.
Na de bommen gingen de strooibiljetten
omlaag. Duizenden exemplaren van het Ma-
leisch Dagblad ..Indonesia", twee pagina's
druk in oranjeomlijsting, fladderden precies
op de s{ad neer.
Balikpapan is, zooals ik dit heb kunnen
waarnemen, een vreemde, verlaten stad ge
worden, terwijl voor de kust geallieerde
schepen een oogje in het zeil houden. Het
geschut dezer schepen had even voor dat wij
arriveerden dit gebied gebombardeerd en
wij zagen dichte zwarte rookwolken omhoog
stijgen uit de getroffen doelen.
Onze formatie, die dertien Australische en
Amerikaansche squadrons sterk was, voeg
de nog meer rook en vlammen toe aan wat
door de marine veroorzaakt wa^ Wij zagen
de oliebronnen fel branden, terwijl de Ja
pansche stellingen vernield weiden, die nu
al zeven weken lang vrijwel onafgebroken
bestookt zijn. Ditmaal ondervonden wij in
het geheel geen tegenstand van het Japan
sche afweergeschut dat den dag tevoren nog
maar zwakke teekenen van leven getoond
had, waaruit wij de conclusie mogen trek
ken, dat nu eindelijk het verdragende Japan
sche afweergeschut door de onafgebroken
bombardementen is uitgeschakeld.
Over den strijd in O.-Azië wordt meege
deeld, dat Amerikaansche troepen een lan
ding hebben verricht op zes eilandjes van
de Noordelijke Marianen en op hun bases
zijn teruggekeerd na de eilanden te heb
ben verkend als mogelijke noodlandingster
reinen voor geallieerde vliegers die terug-
keeren van luchtaanvallen op Japan. Er wa
ren geen teekenen te vinden van eenige
Japansche bezetting op deze eilandjes, zoo
dat de Amerikanen geen schot behoefden
te lossen. De groep is gelegen op duizend
mijl ten zuiden van het Japansche vasteland.
De troepen hebben vele inlanders van de
eilanden meegenomen naar Saipan om hen
een medische behandeling te laten onder
gaan. De Marianen vormen een Noordelijke
en Zuidelijke groep. Tot de Zuidelijke groep
behooren o.m. Goeam en Saipan.
Op Mindanao een der Philippijnen
hebben de Amerikaansche troepen, in het
gebied van Davao de steden Kabangay en
Enapan ingenomen tijdens hun opmarsch in
Noordelijke richting.
Een onverwachte tochf van Hare Majesteit door de volksbuurten.
De laatste der drie feestdagen in Amster
dam is Donderdag het gloriepunt geworden
door het bezoek van de Koningin. Na de
aankomst van H M.. waarover wij in ons vo
rig nummer reeds iets mededeelden, had op
den Dam de groote parade der Canadeezen
plaats waaraan veel troepen en eenige mu
ziekkorpsen deelnamen o.a. doedelzakspelers
Commandant der parade was brigadier Bell
Swing. Veel troepenafdeelingen voerden ma
teriaal mede. ook zware stukken geschut,
tanks. enz.
Op de tribune hadden vele genoodiEden
een plaats gevonden. De Dam was verder
overvol met belangstellenden, die enthou
siast het militaire schouwspel gadesloegen.
Aan het défilé voor de Koningin namen
vele vereeniglngen. meest uit de hoofdstad,
deel. verder waren er vertegenwoordigers van
tallooze groepen uit de bevolking. Ook uit
de Illegale beweging, o.a. deelnemers aan de
proteststakingen tegen de vervolging der
Joden en het wegvoeren van arbeiders naar
Duitschland. In totaal waren er 15.000 deel
nemers. voorts werden 120 praalwagens mee
gevoerd. De meeste dezer wagens hadden be
trekking op de ellende en de onderdrukking
in den bezettingstijd.
Tijdens de parade en het défilé werd de
Koningin herhaaldelijk toegejuicht.
's Middags heeft de Koningin in de groote
burgerzaal verscheidene personen ontvangen
o.a. den wnd. Commissaris van N.-Holland
baron dr. J. E. de Vos van Steenwijk en den
eersten commandant der Canadeezen ln Am
sterdam. Tegenover het Amsterdamsche ge
meentebestuur gaf H M. haar bewondering
en waardeering te kennen voor de houding
die de Amsterdammers in den oorlogstijd
hebben aangenomen. Aan de spoorwegman
nen gaf H.M. te kennen, dat zij den moed en
de volharding van het spoorwegpersoneel op
prijs gesteld heeft.
Voor het verlaten van Amsterdam heeft
de Koningin voor een verrassing voor de be
volking gezorgd. Geheel onvoorbereid heeft
H. M„ ontroerd door de hulde die liaar ge
bracht was, een groote rijtoer gemaakt om
de verslering in alle buurten in oogen-
schouw te nemen. Het eerst reed men door
de oude Jodenbuurt. Het gerucht dat de Ko
ningin zou komen verspreidde zich zeer snel
zoodat in vele straten nog dichte hagen
menschen stonden die H.M. toejuichten. Te
meer omdat in verschillende wijken reeds
feesten georganiseerd waren zoodat er al
velen op de been waren. In smalle straten
was het zoo vol van geestdriftige belang
stellenden dat H.M. moeite had te passeeren.
Door de Jordaan werd naar het Frederik
Hendrikplantsoen gereden waar een herden-
klngsteeken is opgericht ter nagedachtenis
Hoe de Koningin bericht der
capitulatie ontving.
Nu het contact met het Zuiden hersteld
is wordt vernomen hoe de Koningin het be
richt der capitulatie hoorde. Het bericht
werd vernomen door de radio. Een der ad
judanten bracht H M. het bericht toen zij
confereerde met den chef van het militair
gezag. Ontroerd hoorden H. M. en Prinses
Juliana het bericht, dat de bevrijding In
hield van zoovele landgenooten.
Toen de Koningin de gelukwenschen van
haar stafleden in ontvangst nam, dee' e
men haar mede, dat een groote menigte
menschen op weg was naar haar buitenver
blijf. Onmiddellijk verklaarde zij zich bereid
hun gelukwenschen in ontvangst te nemen.
De bloemstukken, die men haar had gezon
den toen zij een paar dagen tevoren was
aangekomen, werden naar buiten gedrag*n
op het bordes, kaarsluchters daaromheen
opgesteld. In het gebouw werden alle lam
pen ontstoken, in den tuin de koplamoen
der auto's, die met hun felle licht het bor
des beschenen, waarop onze landsvrouwe,
gekleed in een witten mantel, temidden der
bloemen de spontane hulde in ontvangst
nam Het moet een onvergetelijk tafereel ge
weest zijn.
Hare Majesteit begroette de menschen:
..Ik ben verheugd dezen dag met u te zi'jn.
Leve het vaderland Iedereen drukte zii de
hand. Urenlang stroomden de uitbundige
Brabanders het donkere park binnen. Men
hief het volkslied aan. Jubelde en zwaaide
met vlaggen. Tot laat in den nacht duurde
dit feestbetoon. En telkens weer informeer
de de Koningin of er nog meer menschen
kwamen, want zij wilde niemand voor het
hoofd stooten. niemand onbegroet huis
waarts laten keeren. Tot laat ln den nacht
nam zij deze hulde in ontvangst Toen de
laatste groep het park verlaten had, de laat
ste jubelklanken waren verstorven, het Dark
hek werd gesloten, trok de Koningin zich in
haar werkkamer terug voor het voleinden
der besprekingen.
Haarlemkrijgtweerboomen
Als er gas is.
Door de burgerij zijn dezen winter zeer
veel boomen in de Haarlemsche straten ge
kapt om de kachel brandende te houden.
Er is wel geen officieele telling gehouden
maar de directeur van den dienst voor den
Hout en Plantsoenen schatte dat van de
15000 boomen. die voorheen het Haarlem
sche stadsbeeld verfraaiden, er ongeveer
10 000 geveld zijn. Gelukkig waren het
meest Jonge boomen. maar toch waren er
ook exemplaren van 25 en 30 cM. dikte
onder.
Het plan bestaat Haarlem weer. zoo
gauw dat mogelijk is. met nieuwe boomen
te beplanten. Met het najaar zal daarmee
begonnen worden. Tenminste zoo werd
ons gezegd als Haarlem dan gas heeft
en er ook geen kolennood meer heerscht.
want anders is het immers toch een hope
loos geval en is het maar beter nog te
wachten.
Als er weer zonder gevaar boomen ge
plant kunnen worden zal. zoo gauw de
grondgesteldheid dit toelaat, met het werk
begonnen worden. De gemeentelijke kwee-
kerij heeft zelf vrij veel boomen in voor
raad en bovendien heeft men tijdig con
tracten met particuliere kweekers afgeslo
ten, Het nieuwe materiaal is dus beschik
baar!
van de gevallen strijders, waar even werd
stil gehouden. In de Apollolaan verliet HM.
even de auto om bij het monument voor de
gefusllleerden een krans te leggen.
Na deze rondrit vertrok H M. naar Apel
doorn.
Het bevrijdingsfeest van Amsterdam werd
Donderdagavond besloten met een vuur
werk aan de Stadionkade.
Koninklijke Verjaardag
Prins Bernhard 34 jaar.
Vandaag vlaggen wij weer. ditmaal Ier
eere van den verjaardag van Z K H. Prins
Bernhard. Onze hartelijke gelukwenschen
gaan uit naar den jarige, die zich een
waren Prins der Nederlanden heeft ge
toond in de zwaarste beproevingen, die
'ons land en volk sinds eeuwen ten deel
waren gevallen. Na den blijden, onbe-
zorgden tijd van zijn jonge huwelijk met
Prinses Juliana, in die eerste jaren ge
zegend met de geboorte van twee kinde
ren, trof de bittere ernst des levens ook
het jonge Prinselijke gezin. Van Prins
Bernhard werden groote geestkracht en
toewijding gevergd. Hij gaf zich tenvolie
aan de Nederlandsche zaak, trad in nau
we samenwerking met de verzetsbewe
ging in ons land nadat hij in het buiten
land voortdurend voor de zaak van onze
bevrijding had gewerkt en nam op 6 Sep
tember 1944 het bevel over de Binnen-
landsche Strijdkrachten op zich. In ge
regeld contact met de commandanten der
geallieerde legers kwam hij op voor de
Nederlandsche belangen. In de onder
handelingen met de Duitschers, die leid
den tot hun volledige capitulatie in Ne
derland, nam hij een belangrijk aandeel.
Zijn initiatief leidde o.a. tot het uitwer
pen van voedsel door de Royal Air Force
voor de hongerende bevolking van West-
Nederland. Hij neemt thans een groot
aandeel in den opbouw van het nieuwe,
moderne Nederlandsche leger.
Dus hebben wij redenen te over om
Prins Bernhard dankbaar te zijn. Onze
gelukwenschen op dezen dag richten zich,
behalve tot den jarige zeif. tot de Ko
ninklijke Familie in haar geheel.
Met groote opgewektheid werd vandaag
ook in Haarlem en omgeving de verjaar
dag van Prins Bernhard gevierd. Reeds
vroeg in den morgen werd in alle straten
de vlag uitgestoken en vele mensehen
tooiden zich met Oranje zoodat de her
innering aan den bevrijdingsdag bijzonder
levendig werd. Ook sierde, evenals vijf
jaar geleden, een witte anjer menige jas
en mantel.
De R.K. Harmonievereeniging „Eupho-
nia" te Overveen, gecombineerd met de
Spaarnestad-Harmonie en het trommel-
korps van de Kathedrale kerk St. Bavo,
maakte vanmorgen onder leiding van den
heer J W. Lefèber een muzikale wande
ling door de stad, die besloten werd met
een concert op de Groote Markt
Om 31 uur v.m. werd op de Groote Markt
een défilé van de oorlogsvrijwilligers uit de
B.S. van Gewest 12 gehouden, dat werd af
genomen door den heer E v. Vollenhovcn.
Gew. Comm B.S. Op het bordes van het
stadhuis stonden de burgemeester, de heer
M. a. Reiimlda en de vier bataljonscomman
danten Ongeveer 200 B.S.-ers namen aan
het défilé deel. leder bataljon van gewest 12
had 1 peloton (36 man) gestuurd De defl-
leerende troep stond onder commando van
compagniescomm. Ie comp. IVe bataljon
j. a Zimmerman. Het fanfarecorps EudUo-
nia-Spaarnestad-Harmonle en enkele roffe
laars van de padvinders verleenden assis
tentie,
Hedenochtend vond bij het monument aan
de Westergracht een kransleeglng plaqts.
De eerewacht werd door 2 pelotons van 'de
B.S. betrokken.
Tusschen twaalf uur en half één speelde
de heer H. W. Hofmeester op het carillon
vaderlandsche liederen.
Vanavond zou bovengenoemde vereeni-
ging wederom een muzikale wandeling
door de stad maken, waarna in de muziek
tent op de Groote Markt een concert zou
worden gegeven.
Plechtige herdenking van
gevallenen.
In Haarlem-N. vond Donderdagavond een
plechtige herdenking plaats van hen. die
voor het Vaderland bij de j. Gijzenbrug hun
leven lieten.
De plechtige herdenking werd ingeleid
door den heer G. H. Köhnke, voorzitter vat*
het comité „Centrum Noord", die een korte
toespraak hield tot de honderden aanwezi
gen die zich op het Soendaplein hadden ver
zameld en waarin hij wees op de plicht eerst
aan onze gevallenen te denken vóór de be
vrijding te vieren. Na het spelen van het:
Wilhelmus en het hijschen van de vlag begaf
men zich op weg naar de plaats bij de Jar*
Gijzenbrug, waar de mannen van het verzet
zijn vermoord. Hier werden, na het roffelen
van de trommels door de padvinders en t
minuut stilte, kransen gelegd door den na
mens de nagelaten betrekkingen. Dr. r.r
d. Voet hield een korte herdenk -
Kinderen uit Haarlem-N. brachten
de plechtigheden een ontroerend.;
hulde. De orkestklassen van hei li -nis
Muziekinstituut en enkele koren o.l v de hee
ren Karei Mengelberg en Nico Hoogerwerf
zorgden voor stemmige muziek, w.o. „Zor-
gennacht" van N. Hoogerwerf, gecompo-t
neerd in het concentratiekamp te Vughti
Onder de aanwezigen bevonden zich de hee-:
ren Townmajor Labouchère Sparling. E v.
Vollenhoven, Gew. Comm. B.S. cn Kapitein
dr, P. J. Bouman van het M. G,
