Medewerkers van Pétain gehoord. Een Edel Spel. Nippon voor de vernietiging. De bom mef Uranium. Voorjaar 1946 verkiezingen in België. De komende verkiezingen. Het woord is aans 60c Jaargang No. 18097 11 1 Woensdag 8 Augustus 1915 Bureaux: Groote Houtstr. 93 V* 1^*^ £8 B I i^*^, I if9*® Uitgave van de Stichting en Soendaplein 37, Haarlem I I I 1 I I I B™- 111 I MI 11 J I if 1 1 1 Voorlichting te Haarlem. IJmuiden: Kennemerlaan 154. VA A rib A rib 9<J A V^L Abonnementen: p.week 31 cfc. Telef. 5437. Atnay per kwartaal 4. Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Kobcrt Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825. GIJ weet dat de oud-minister Bolke- stein, in opdracht van de Regeering, bezig is met het ontwerp van een plan tot algeheele herziening van ons onderwijs. In de Regeeringsverklaring is medege deeld, dat het beïnvloed wordt door zijn ervaringen in de Angelsaksische landen. Er is meer van gezegd, dat ons het ver heugende vooruitzicht heeft geopend, dat het zwaartepunt in de toekomst niet meer op het eenzijdig verwerven van kennis, maar op karakter-opvoeding gelegd zal worden. Daarbij zal ook aan de sport een behoorlijke plaats worden ingeruimd. Ik heb erover geschreven en de verwachting uitgesproken, dat dit een juister opvat ting van de sport zal kweeken, dan tot dusver in ons land gegolden heeft. Want wij hebben onze groote leermeesters op dit gebied, de Engelschen, niet goed be grepen ten aanzien van de werkelijke waarden van de sport. Technisch en or ganisatorisch hebben wij er veel in be reikt. Wij hebben zelfs, ofschoon maar een betrekkelijk klein deel van onze jeugd sport beoefent en de groote meer derheid er slechts naar gaat kijken of er heelemaal geen notitie van neemt, aar dige topprestaties volbracht. Ook is het heil der lichamelijke opvoeding in ons land geproclameerd. Dit alles vinden de Engelschen even wel minder belangrijk dan de karakter- vormende waarde van de sport. Zij heb ben weliswaar ook hun recordhouders en andere specialisten, beroepsvoetballers bijvoorbeeld, die van het spel een levens doel maken en kijkspul voor het publiek leveren. Maar in de Engelsche opvatting is deze minderheid niet de belangrijkste groep. Dat wordt eigenlijk al bewezen door het feit, dat vrijwel de geheele En gelsche jeugd en zelfs een groot percen tage van de volwassenen uit geregelde sportbeoefenaars zonder publiek bestaat. Hoe is dit bereikt? Doordat men in En geland den nadruk, van den beginne af, op de karakter-vormende waarde van de sport heeft gelegd. Daarom hecht iedereen er aan, wetend wat ermee te winnen valt. Dat is van veel meer beteekenis dan een kampioenschap en zelfs dan een harmo- nieuse ontwikkeling van borst, longen en spieren. Er is een Engeisch kernwoord dat zegt: „De slag bij Waterloo is gewonnen op de speelterreinen van Eton." In zijn letter lijke beteekenis kan men de juistheid van dat. woord betwijfelen. In zijn beeldende inhoud wil het zeggen: Öp de sportterrei nen van de scholen wordt onze jeugd ge staald voor den strijd des levens. Daar verwerft zij moed, zelfvertrouwen, con centratie, zelfbeheersching, geschiktheid om leiding te geven zoowel als om zich aan te passen in ploegverband en ten slotte ook de eigenschap, het spel te spe len zooals het gespeeld moet worden en het te beëindigen als goede verliezers of hetgeen ook niet zoo gemakkelijk is als goede overwinnaars. In dezen geest wordt sport op de En gelsche scholen en in de amateur-clubs geleid en geleerd. In dezen geest wordt er ook over geschreven. En omdat de En- gelschman van alle spelen die hij heeft uitgevonden cricket het meest geslaagde acht. om het doel te verwezenlijken, heeft hij dat spel den eeretitel van the King of Games den Koning der Spelen gegeven. In ons land vindt dit edele spel een veel te klein aantal beoefenaars, ofschoon het in den loop der jaren wel in aanhang heeft gewonnen. Een kijkspel is het alleen voor de kenners, die bijna allen zelf spe lers zijn of het in hun jeugd hebben be oefend. Voetbal kan iedereen begrijpen, die voor het eerst van zijn leven een wed strijd ziet. Hij doorgrondt de finesses wel niet. maar de bedoeling van het hard nekkig streven der strijdende ploegen namelijk om den bal in het doel van de tegenpartij te werken en hem uit eigen doel te houden is hem onmiddellijk duidelijk. Het tempo waarin het gebeurt, de botsingen van de spelers en het ru moer dragen er alle toe bij. hem plezierig op te winden. Wie voor het eerst een cricket wedstrijd gaat bijwonen en de moeite wil nemen, zich het spel te laten uitleggen, moet er zich in schikken dat het volstrekt niet op voetbal lijkt. Van opwinding moet hij, als nieuweling, voorloopig geheel afzien. Aan vankelijk schijnt het hem toe. dat alles met zonderlinge traagheid verloopt. Al leen door Aritische aandacht komt hij er achter dat dit spel. hoewel het geen voort gezet snel tempo heeft, bestaat uit een reeks spelmomenten, die elk groote re actie-snelheid en de grootste concentratie van de betrokken spelers vergen. Die uiterste concentratie verklaart de bijna plechtige stilte, waarin gespeeld wordt. En de regels van het spel zijn niet zoo heel eenvoudig, al kan ieder mensch met een gezond verstand ze begrijpen. Cricket heeft zijn bijzondere eigenschap pen, waardoor het zooveel opvoedende, karakter-vormende waarde bezit. Het kan niet alleen volgens de letter van de regels worden gespeeld. Ook de geest moet wor den nageleefd. Het eischt onderwerping aan de beslissingen van den aanvoerder. Hij is een veel belangrijker man dan zijn collega bij voetbal en moet onvoorwaar delijk worden gehoorzaamd. Aan de sa menwerking van de ploeg moeten de spe lers vaak het behalen van persoonlijk succes opofferen. Aan teleurstellingen staan zij zoowel met bowlen als met bat ten in iederen wedstrijd bloot. Door een ongelukkig begin verdwijnt de batsman Maandag hebben meer dan 300 vliegtui gen de systematische aanvallen op steden op Kioesjoe voortgezet. Hagosjima viel ten offer aan ruim 200 bommenwerpers; bommen werden ge plaatst op de haveninstallaties en de spoor wegemplacementen. 100 „Invaders" en „Thunderbolts" bestookten Mijakonoho waarbij spoorwegemplacementen en fabrie ken in vlam werden gezet. Het doel van met brandbommen geladen „Liberators" vormde de stad Nagosjima. Patrouilleerende bommenwerpers brach ten een 3000 ton groot vrachtschip tot zin ken en beschadigden een ander. Laagvlie- gende ..Mitchells" vernietigden een vracht boot in de haven van Toesan, op Zuid Korea. Generaal C. Spaatz heeft in aansluiting op de gepubliceerde onthullingen omtrent de „atoombommen" een verklaring aige- legd, waarin hij een pamflettencampagne tegen Japan aankondigt. Deze campagne zal tot doel hebben, de bevolking voor te bereiden op en in te lichten over de ver schrikkingen en mogelijkheden van een grootscheepsche aanwending van de atoom energie in den strijd tegen Japan. „Er staan meer superforten gereed op De Belgische premier van Acker heeft in de Kamer van afgevaardigden een regee ringsverklaring afgelegd. Hij zeide. dat de regeering er prijs op stelt, uiting te geven aan haar wil, om over te gaan tot uitschrij ving der verkiezingen. Het aanleggen van kiezerslijsten zal worden bespoedigd en de regeering zal de kamer vragen het reeds uit gewerkte ontwerp, dat hoofdzakelijk de be doeling heeft de buiten-de-wet geplaatsten hun stemrecht te ontnemen, goed te keuren. Het ware onbillijk, dat zij, die twijfel heb ben gekoesterd omtrent 's lands lotbestem ming tijdens den oorlog, vergunning zouden krijgen, zijn toekomst te beïnvloeden. Het administratief en rechtelijk werk zal begin Maart klaar zijn. Op dat tijdstip zullen de verkiezingen plaats hebben. De regeering zal eerst en vooral het werk der financieele zuivering, dat sedert 10 maanden wegens politieke crisissen werd vertraagd, voltooien. Dadelijk na de behandeling der financieele ontwerpen zal de regeering de kamer vragen over te gaan tot het onderzoek van de ont werpen betreffende schadelooss celling voor oorlogsschade, molest aan goederen en per sonen, waarbij ook .het ontwerp betref fende het statuut van de politieke gevan genen. Hij zeide, dat met ingang van Octo ber zal worden aangevangen met de maan- delijksche uitdeeling van huiskolen. Aangaande de textielpositie, deelde van Acker mede, dat met ingang van September tamelijk groote hoeveelheden goederen ter beschikking zullen worden gesteld van hen. wier inkomsten minder dan frs. 36.000 per 'jaor bedragen. In September zal de ver koop van visch volkomen vrij zijn en het is niet uitgesloten, dat in October de rantsoe neering van het brood wordt afgeschaft. Ten aanzien van de salarissen van ambtenaren zal de regeering overgaan tot een volledige herziening. Over de administratieve zuive ring, zeide van Acker, dat de regeering er voor zal zorgen, dat de groote schuldigen onmiddellijk en onmeedoogend worden ver volgd. Voorts deelde van Acker mede, dat het Belgische leger aan de bezetting van Duitschland zal deelnemen. CHINEESCHE PREMIER WEER NAAR MOSKOU. De Chineesche premier Soeng, de minister van buitenlandsche zaken Wang en de zoon van Tsjang Kai Sjek zijn uit Teheran naar Moskou vertrokken, na een kort verblijf aldaar. Het doel van het bezoek is de be sprekingen met Stalin, Molotov en andere Sovjetleiders, die afgebroken werden voor de besprekingen te Potsdam, te hervatten. NADAT Vrijdagmiddag de oud-Premier van Frankrijk Pierre Laval gehoord was in het proces-Pétain, in welk eenige dra matische momenten voorkwamen, teweeg gebracht door felle zelfverdediging van La- val, die het proces tegen Pétain leek te willen gebruiken om ook zijn eigen gedrag schoon te praten, werd de zitting gisteren geopend met het hooren van den vroege- ren minister van buitenlandsche zaken van Vichy Peyrouton, die evenals Laval in Fres hes zit opgesloten. Peyrouton verklaarde onder meer, dat Laval in 1940 de eenige verbindingspersoon was tusschen bezet en onbezet Frankrijk, en dat zijn reizen naar Parijs hevige pole mieken verwekten. Er bestond toen reeds meermalen voor een nul of enkele runs en komt dan den heelen dag niet meer aan bat. Tengevolge van een door iemand gemisten, eenvoudigen vang verspeelt de bowler soms zijn kans op succes en moet urenlang doorzwoegen tegen een waak zaam geworden tegenstander. Die tegen slagen onbewogen te incasseeren en moe dig voort te gaan behoort tot den stijl en tot de „houding" van cricket. Er wordt nooit bij gejuicht, hoogstens zwak ge applaudisseerd. Het spel haat overdrijving en rumoerigheid. Ik zeg „het spel", want het schijnt iets van een eigen leven te bezitten. Een eigen aroma. Ik moet eindigen met dit voor een hoofdartikel ongewone onderwerp. Het is belangrijker dan het oppervlakkig lijkt. Te verwachten is, dat cricket veel meer aanhang in ons land zal krijgen bij den komenden groei van Westersche cultuur. Dat zal goed voor ons zijn. Vraag het onze oudere cricketers maar eens. Die weten wat zij eraan te danken hebben. R. P. de bases van de 20e luchtmacht op de Ma- rianen om de eerste, die een atoombom wierp op de basis Hirosjima te volgen". De generaal weigerde inlichtingen te verstrekken omtrent de wijze van vervoer het formaat en de hoogte y^arvan de nieu we bom wordt afgeworpen. Het gehavende spoorwegbedrijf Aan een A.N.P.-verslaggever heeft Ir. W. Hupkes nadere mededeelingen gedaan over den toestand bij de Ned. Spoorwegen. De Duitschers hebben veel gestolen en veel vernield. Van de 865 locomotieven zijn er nog 562 weg, 221 zijn thans bruikbaar, de rest is beschadigd. Van het oude electrische ma teriaal is 77 pet. weg. 65 pet. is weg van de 133 gestroomlijnde electrische treindeelen; 46 stuks bleven er dus over, maar daar van zijn er slechts 7 bruikbaar, De overige zijn meest zwartgeblakerde geraamten. Van de 57 Diesel-electrische treinstellen zijn er 33 over, maar van 23 bestaat niet veel meer dan de onderbouw en het chassis. Slechts 10 kunnen er binnenkort hersteld worden. 65 pet. van de goederenwagens is ver dwenen. 870 K.M. spoor is opgebroken en weggevoerd, 400.000 dwarsliggers zijn ge stolen. 1/5 van de spoorwegstations is ver nield, 40 pet. der seinhuizen werd vernie tigd. De werkplaatsen werden volkomen geplunderd. En wat nog het ergste is 3/4 van de spoorbruggen werd beschadigd. I>e schade aan het Spoorwegbedrijf be draagt eenige milioenen guldens. Er wordt gedaan wat mogelijk is om het spoorwegverkeer zoo snel mogelijk te her stellen. Thans is 2500 K.M. van het 3438 K.M. lange spoorwegnet weer berijdbaar. De grootste moeilijkheid van het oogen- blik is het schreeuwend tekort aan wagens. Dat zal nog wel eenige jaren aanhouden. Daardoor zal het noodig zijn in dien tijd het spoorwegvervoer gedeeltelijk door weg vervoer te vervangen. In de toekomst zal het zoo worden dat op alle lijnen van beteekenis electrische treinen zullen komen te rijden met een snelheid van 150 K.M. per uur. De reis Am sterdamGroningen zal dan 2 uur duren. Evenzoo AmsterdamMaastricht. Half November zullen weer de electri sche treinen rijden van Amsterdam naar Rotterdam. Op 15 Augustus wordt de elec trische lijn AmsterdamHaarlemOver- veen hersteld. Begin van het volgend jaar hoopt men gereed te zijn met de electrische lijn AmsterdamAmersfoort. Binnen afzienbaren tijd zullen de kiezers opgeroepen worden om te stemmen voor de volksvertegenwoordiging en voor de ge meenteraden. De moeilijkheid is evenwel dat er geen kiezerslijsten zijn. Deze kunnen pas opgemaakt worden als de reconstructie van de bevolkingsregisters is voltooid. Voor men nieuwe kiezerslijsten heeft, zal zoo ver zekerde men ons geruime tijd voorbijgaan want al zijn de bevolkingsregisters weer in orde, dan eischt het opmaken van de kie zerslijsten ook op zich zelf nog veel werk. Maar in kringen van ambtenaren die be last zijn met de technische voorbereiding van het verkiezingswerk bestaat de over tuiging, dat het mogelijk is een stemming te houden zonder kiezerslijsten. Men kan een voudig op het Persoonsbewijs laten stemmen. Op de Persoonsbewijzen staat de ouderdom aangegeven, dus het stembureau kan zien wie bevoegd is zijn stem uit te brengen. Tweemaal stemmen met één Persoonsbewijs is te voorkomen als op elk bewijs een stem pel wordt gezet als de kiezer zijn stem heeft uitgebracht. Natuurlijk zou ieder kiezer moeten zorgen dat hij een Persoonsbewijs heeft. Er zijn nu wel vervalschte Persoons bewijzen in omloop, maar er is al een be schikking afgekomen, dat deze omgewisseld moeten worden voor een geldig. een kloof tusschen Laval en Pétain, en dit was dan ook de oorzaak, dat Peyrouton, op gezag van Pétain Pierre Laval liet arrestee ren en overbrengen naar Chateldon, ,,met alle egards, verschuldigd aan een man, die zulke hooge posten had bekleed". Een der rechters verweet getuige in een interruptie dat hij na de afkondiging van de Jodenwetten het eerste concentratie kamp had ingericht. Peyrouton protesteer de tegen deze opmerking en vroeg of dit zijn proces was of dat van Pétain. Ook tegen de aantijging, dat hij een anti- republikeinsche politiek zou hebben ge voerd, verzette getuige zich, en hij ontkende dat Pétain op de hoogte zou zijn geweest van de misstanden in interneeringskampen in N. Afrika. De ontmoeting te Montoire tusschen Pé tain en Hitler was aan de orde, en Pétain riep toen plotseling uit: Maar daar weet hij toch niets van, daar kan hij niets van we ten, dat betrof hem heelemaal niet. De volgende getuige, vice-admiraal Fer net, sprak over de onderhandelingen in het najaar van 1940 tusschen Londen en Vichy en over de affaire Rougier. Rougier is niet op eigen voorstel maar op gezag van het staatshoofd naar Londen gegaan, om te probeeren de blokkade te verzachten. Al deze getuigenissen a décharge kunnen samengevat worden in de uitspraak van Chevalier, die dezen middag eveneens in de getuigenbank plaats nam en waarin hij Pétain citeerde: ,,Ik sta tusschen twee soor ten politiek, n.l. samenwerking met de ge allieerden en ondergaan van de Duitsche wetten." Chevalier maakte melding van verschei dene gelegenheden, waarbij Pétain zich te gen de Duitsche eischen had verzet. Deze getuige wilde het geheele „dubbele spel" van Pétain onthullen, maar de advocaat van den beschuldigde verzocht hem niet op zijn pleidooi vooruit te loopen. De financieele politiek van Vichy werd voorts verdedigd door den vroegeren min. van financiën, Bouthillier. Milton: De wraak, schoon zoet in 't eerst, keert weldra bitter tot zichzelf terug. door prof. dr. A. D. Fokker MAANDAGAVOND voer een schok door de wereld: de eerste zwaar-atoombom op Japan neergelaten! Sinds Prometheus het vuur uit den hemel stal hebben de menschen het in dienst van vernielende oorlogvoering gesteld. Nu hebben zij gegre pen naar de titanische krachten van vulka nisch geweld, die uit het allerbinnenste van de atomen der materie ontspringen. Dit is de toepassing der laatste vrucht van den boom der kennis, der kennisse van goed. en van kwaad. God sta de arme menschheid bij, dat zij van den booze verlost worde, en zich niet aan een helsche uitwerking dezer uitvinding doodschroeie Hetzelfde element uranium, waaraan Henri Becquerel in 1896 de radioactiviteit ontdekte, is in deze nieuwe bom het werk zame bestanddeel. Het eeuwenlange ver- geefsche zoeken naar den steen der wijzen leidde tot de wetenschappelijke grondstel ling, dat niemand de atomen in hun kern kon veranderen. Maar: het kan verkeeren, zei Bredero. In uranium vertoonde de na tuur zelf een atoom verkeering, van uranium in ionium, ionium in radium, dit in ra- don-emanatie, een heele reeks van spontane atoom-afbraken, die tenslotte doodloopt in lood. Vijfentwintig jaar geleden begon Ruther- ford in Cambridge te zoeken naar kunst matige omzetting van atomen in andere door beschieting met alphastralen. Onder zijn bezieling vond Chadwick bij aluminium Blackett bij stikstof zulke opzettelijk te weeggebrachte atoomverkeeringen. Op zijn aansporing ontdekten Cockcroft en Walton dat. indien zij lithiumkernen beschoten met protonen (dat zijn de positief geladen kernen der waterstofatomen)de kernen die een protontreffer geincasseerd hadden iii tweeën uiteenspatten. Hierbij komt on gehoord veel energie los, beantwoordende aan een vermindering van massa van de bij het proces betrokken stof. Volgens Einstein weegt een gram massa op tegen 25 mil- lioen kilowattuur! Bij de vangst van een proton door een lithiumkern, gevolgd door een splitsing in twee heliumkernen, komt twee per duizend van de massa als energie los! Dit proces kan echter uit zichzelf niet aan den gang blijven, Daartoe is iets an ders noodig. Alleereerst neutronen. In Heidelberg had Bothe uit het element beryllium onder de werking van Alphastralen een eigenaardige straling zien komen. In Parijs ontdekten Joliot en Irene Curie nieuwe details, die in Cambridge Chadwick tot de slotsom leidden dat er een massaal deeltje in het spel was, een tweelingbroertje van het proton, maar electrisch neutraal, een neutron. Alle atoomkernen zijn, gelooft men, gemaakt van protonen en neutronen. Een kern die er van elk één bevat heeft chemisch de eigenschappen van een dubbelwiehtige wa terstofkern, in de wandeling genoemd „zware" waterstof. Door Urey is gevonden dat bij de ontleding van water door een electrischen stroom de allerlaatste restjes geen gewoon, maar „zwaar" water zijn. In Noorwegen, waar zooveel electrische energie beschikbaar is dat men uit de stikstof der lucht er kunstmest mee maakt, is men dat zware water op groote schaal gaan be reiden. Dat kan. zooals Rutherford met Oliphant aantoonde, ook als bron voor neutronen gebruikt worden De uraniumertsen, die vooral in Bohe- men, de Congo en Canada gevonden worden bevatten in hoofdzaak uraniumatomen met atoomgewicht 238, maar voor een uiterst gering deel ook uraniumatomen van gewicht 234. Deze laatste kunnen neutro nen vangen. De processen die daarop vol gen zijn onderzocht door den Italiaan Fermi, de Fransche Joliots, maar het best in Dahlem bij Berlijn door Lise Meitner, Hahn en Strassmann. Lise Meitner. Oostenrijksche Jodin, was na de annexatie van Oostenrijk in 1938 niet meer veilig in Duitschland. Door Nederland (ook door Haarlem week zij naar Zweden uit. Na haar vertrek ont warde Hahn in Maart 1939 de raadselen: op de vangst van een electron splijt de uraniumkern 234 uiteen in twee stukken. Een vloed van publicaties brak nu los. Bij elke splijting komt ongeveer een per mille van de massa als energie vrij. De atoom- brokken kunnen zijn een barium-kern en een kryptonkern, of een strontiumkern en een xenonkern, benevens een aantal neu tronen, ongeveer op de manier van een brempeultje in de zomerzon, dat in twee bladen splijt en zijn zaadjes met groote vaart de'lucht in slingert. Het loskomen van die neutronen werd o.a. door G. P. Thomson aangetoond. Doordat elke splijten de uraniumkern een aantal nieuwe neutro nen prijsgeeft en deze. als zij door versche kernen van uranium-234 gevangen worden tot nieuwe splijtingen aanleiding geven, kan dit proces om zich heengrijpen tot een catastrofale explosie. Het is moeilijk om het uranium 234, dat uiterst verdund door uranium 238 heen zit, te concentreeren. Het is moeilijk om in klein bestek uit' het zware water de neutro nen te maken die op het gewilde oogenblik de reactie op gang moeten brengen. Men mag nog niet weten hoe die moeilijkheden overwonnen zijn. Wij weten alleen, dat in menschelijke oorlogvoering de eerste van een reeks van kunstmatige vulkanische uit barstingen is ontketend. MISLUKTE DIEFSTAL TE BLOEMENDAAL Twee inwoners van Haarlem zagen een kar, volgeladen met hout aan den weg staan. Gemakkelijker kan het niet, dachten ze. Dat hout kunnen we best gebruiken. Ze trok ken met kar en al Haarlem-waarts, maar ver kwamen ze niet. Ze werden door de polite aangehouden en proves-verbaal werd tegen hen opgemaakt.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1945 | | pagina 1