Japanners op Java staken het vuren. Het
Frankrijk en
Engeland.
Schadeloosstelling
Zakelijk onderzoek
1
van Nederland.
aan de Geallieerden.
der Annexatie.
«Oo Jnarjrang \o. 1R100 x X 11 1 Maandag 30 Augustus 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 Tf* g TOA I I R Uitgave van de Stiehting
en Soendaplein 37, Haarlem I J J III I J V J V J L J I J II Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. JL ^k^nb Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
Capitulatie-besprekingen in Manila begonnen.
LT ET voor ons land belangrijkste bericht uit Oost-Axië is. dat volgens een in
Xew York opgevangen mededeeiing van het onder Japansehc controle slaande
radiostation van Batavia is gezegd: LH- keizerlijke Jajsmselie strijdkrachten op
Java hebben van het hoofdkwartier hei LvveJ ..staakt het vuren" ontvangen. I>e
keizerlijke Japansdie strijdkrachten zullen, zoolang dit nootiig is. de leiding in
handen houden om de rust en orde te verzekeren. De Japnnsclie troepen in liet
gebied van Weivak op Guinea, ter sterkte van 8.000 inau. hebben gemeld, «laf
zij de voorwaarden van overgave aannemen.
IK' Japansche capitulatie-delegatie, welke uit 10 leden bestaat, is in Manila aan
gekomen en de eerste besprekingen, welke W/s uur duurden, zijn gehouden.
Bijzonderheden omtrent het besprokene of de nog te bespreken punten zijn niet
bekend gemaakt.
In liet Sovjet-eommuniqué van Zondag wordt meegedeeld, «lat de Japanueezen
in Mantsjoerije aan de meeste fronten den tegenstand hebben opgegeven. Sovjet-
paracliutistcn hebben Charbin, Moekden en andere steden bezet. Sovjet-gezanten
waren bij Charbin geland om «len Japanse.hcn capitulatie-afgezant direct per
vliegtuig over te brengen naar den opperbcvel 1 lebber der Rasslsclic strijdkrachten,
maarschalk Vassilevsky.
IN een drietal artikelen heb ik, nu on
geveer een maand geleden, het onder
werp Federale Unie in Europa te berde
gebracht. Daarin werd de vraag opge
worpen of men niet zal moeten, overgaan
tot een samenwerking van staten, waarin
ook de volken direct betrokken zijn. Fe
derale Unie, zooals die door de Vereenigde
Staten van Amerika en ook in Zwitserland,
Australië. Canada, Argentinië en Brazilië
is toegepast, beteekent dat. De staten slui
ten een contract, waarbij zij hun eigen
Tegeeringsvorm behouden en waarbij de
volken in eigen wetgeving en beleid naar
hun bijzonderen aard kunnen blijven han
delen. De staten geven aan het centrale,
federale bewind slechts dat deel van hun
souvereiniteit prijs, dat in hun gemeen
schappelijk belang beter door een grooter
geheel kan overgenomen worden. In de
eerste plaats betreft dit de landsverdedi
ging en het buitenlandsch beleid. Inplaats
van de legers, violen en luchtmachten van
de afzonderlijke staten treden voorlaan
leger, vloot en luchtmacht van de Unie
op. En de staatsburger krijgt er een tweede
staatsburgerschap bij: dat van de Unie.
Hij wordt kiezer ook voor het Unie-parle
ment. Hij krijgt een werkelijk aandeel in
het groote nieuwe geheel. De burger van
de kleine natie, die zichzelf blijft, wordt
burger van een groote natie. Volgens het
Amerikaansche voorbeeld vervallen niet
de landsgrenzen, die immers de werkings
sfeer van eiken staat blijven bepalen,
maar wel de tolgrenzen. Er komt een
munteenheid voor hel geheel. Er komt
een centraal werkend post- en verkeers-
stelsel De mogelijkheid van doelmatige
verdeeling van productie en van centrale
regeling van de arbeidsmarkt is openge
steld. En de volken nemen in dit alles zelf
deel. Een ganseh andere toestand ontstaat
dan bij de militaire en andere allianties
tusschen zoogenaamd ..onbeperkt souve-
reine" staten, die zoolang gehandhaafd
plegen te worden als de betrokken regee
ringen dat in eigen staatsbelang gewenscht
lijkt en die al zoo tallooze malen tot mis
lukkingen hebben geleid.
Ik heb de vraag gesteld of met name
voor de kleine volken nog een andere
weg openstond om hun bestaan te ver
zekeren, dan te streven naar -dergelijke
opneming in een grooter geheel. Let wel:
met behoud van hun eigen regeerings-
vorm, van eigen Koningshuis, van eigen
wetgeving die de handhaving van eigen
aard waarborgt! Ik heb den Spaanschen
geleerde Ortega y Gasset geciteerd, die al
in 1931 met vele argumenten betoogd
heeft, dat Europa in zijn ontwikkeling was
vastgeloopen door de v.erdeeling in een
aantal kleine staten. Hij schreef: Zijn
luisterrijk en lang verleden heeft Europa
tot een nieuwe levenstaak doen komen,
waarin alles grooteren omvang heeft ge
kregen, doch tegelijkertijd zijn de in stand
gebleven instellingen van dat verleden
dwergachtig klein en beletten zij den
tegenwoordigen groei.
In het derde artikel heb ik eraan her
innerd dat in 1939, het jaar waarin de
oorlog begon, belangrijke verschijnselen
van nieuwe toenadering der volken zich
hebben voorgedaan. Het belangrijkste was
wel. dat Federale Unie tusschen Engeland
en Frankrijk, twee groote landen die al in
den oorlog betrokken waren, zich eind
1939 in een stadium van gevorderde voor
bereiding bevond. In dien tijd hielden de
Fransche diplomaat Jean Hennessy en de
Fransche professor Charles Brun een reeks
voordrachten over Federale Unie in de
Sorbonne. Daarin werd de meening uit
gesproken dat kleine landen als Neder
land. België en Denemarken na dezen
oorlog Federale Unie zouden gaan na
streven, om veiligheid en bestaanszeker
heid te verwerven. Dat zou de geheele
Europeesche staatkunde beïnvloeden.
Nu doet zich het belangrijke feit voor
dat prof. Harold Laski, de voorzitter van
de in Engeland regeerende Labour Party,
verklaard heeft dat als Frankrijk bij de
komende verkiezingen een socialistische
regeering aan het bewind zal brengen,
Engeland zijn aanbod van begin 1940, tot
het vormen van een Federale Unie van
Engeland en Frankrijk met gemeenschap
pelijk staatsburgerschap, zal hernieuwen!
Churchill, voor het eerst optredend als
leider der oppositie in het Lagerhuis, is
over deze en andere uitingen van profes
sor Laski gevallen. Toch was hij het. van
wien in 1940 het voorstel tot schepping
van een Federale Unie van Engeland en
Frankrijk afkomstig was. Maar hij meen
de dat het thans, na de veranderingen die
in vijf oorlogsjaren waren opgetreden,
opnieuw zorgvuldig bekeken moest wor
den. Zijn algemeene grief gold eigenlijk
het feit dat Laski, die geen minister is.
verklaringen over buitenlandsche politiek
aflegt.
Attlee, de premier, antwoordde dat het
de ministers zijn die de regeeringspolitiek
bepalen. Maar op Churchill's vraag, of de
regeering instemde met Laski's verkla
ring. gaf hij geen antwoord. Dat is veel-
beteekenend. De regeering wees haar niet
af. Zoodat wij hieruit moeten afleiden,
dat de vraag der instelling van Fede
rale Unie in Europa ten aanzien van de
twee belangrijkste landen in het Westen
weer aan de orde is gesteld. Geen won
der! Er moeten groote dingen gebeuren
op het gebied der buitenlandsche politiek,
willen waarborgen voor de toekomst ver
kregen worden. En niet voor niets zijn
in het Charter of the United Nations, het
TOEN Japansche afgezanten in het ge-
gemeentehuis van Manila aankwamen,
kregen zij opdracht de inlichtingen te ver
schaffen. die de Geallieerden noodig hebben.
Het verzoek der Japanneezen om hun pisto
len in de conferentiezaal te mogen mede-
nemen werd afgeslagen. Wel mochten zij
hun sierdegens en decoraties behouden.
Lt-gen. Richard Sutherland nam hun geloofs
brieven in ontvangst, waarna de zes leiden
de gedelegeerden opdracht kregen hem naai
de conferentiekamer te volgen. Er zijn geen
berichten uitgegeven, die erop zouden wij
zen, dat MacArthur aan de onderhandelin
gen zal deelnemen. Zijn troepen maken zich
gereed Japan binnen te rukken. Voordat de
bijzonderheden der voorwaarden van over
gave besproken worden, moeten de Jappen
inlichtingen verstrekken, welke deze troe
penbewegingen vergemakkelijken.
Hedenmorgen werden de besprekingen
hervat. Na afloop van deze conferentie zijn
de afgevaardigden naar Japan teruggekeerd.
Een persoonlijke gezant van Hirohito is
op weg naar het Japansche hoofdkwartier
in Burma voor het overhandigen van de be
velen inzake de overgave. Men schat het
aantal Japansche troepen in dezen sector
op 50 a 70.000 man.
De Japansche opperbevelhebber in China
heeft verklaard de voorwaarden voor het
stellen van de formeele overgave te aan
vaarden.
Gouv.Gen. uit Mantsjoerije.
Lt.gen. Wedemeyer, de Amerikaansche
commandant in China heeft bekend gemaakt,
dat een medische eenheid per parachute is
neergelaten in een krijgsgevangenkamp 160
km. ten N. van Moekden in Mantsjoerije,
Onder de vele hooge geallieerde officieren
en bestuursambtenaren in dit kamp bevond
zich ook de Gouv. Gen. van Ned. Indië jhr.
mr. A. W. L. Tjarda van Starkenborch
Stachouwer, die op speciaal verzoek van
Koningin Wilhelmina uit Mantsjoerije ge-
evacueerd wordt. De medici ondervonden
geen tegenstand van de Japanneezen en
vonden de omstandigheden veel beter dan
zij hadden verwacht.
Het Japansche hoofdkwartier heeft zich
in een boodschap aan generaal Mac Arthur
beklaagd over het per parachute neerlaten
van hulpverleenings-teams in door de Ja
panneezen ingerichte krijgsgevangenkampen.
De in de kampen bij Moekden. Keyo en
Hongkong neergelaten teams zijn door de
Japanneezen „naar hun bases" terugge
stuurd. De Japanneezen zeggen, dat zij niet
op de hoogte zijn gesteld van de plannen
tot. dergelijke parachute-acties „welke de
uitvoering van ons verlangen, om op een
geleidelijke en bevredigende wijze tot sta
king van de vijandelijkheden en tot over
gave van de wapenen te komen", zouden
kunnen „belemmeren".
Nederland en
de overgave van Japan
De Nederlandsche regeeringsvoorlich-
lingsdienst te Londen deelt mede, dat ter
stond na het bekend worden van het be
richt der capitulatie van Japan door de
Nederlandsche regeering de noodige stap
pen zijn gedaan bij de regeeringen van de
landen welker strijdkrachten in de onmid
dellijke omgeving van Nederlandsch-Indië
aanwezig zijn, teneinde er voor zooveel
noodig aan te herinneren, dat Nederland
naar behooren dient te worden gekend in
alles wat de overgave van Japan betreft.
Het conflict in
de Rotterdamsche haven
De havenarbeiders te Rotterdam zijn van
morgen op de oude voorwaarden aan het
werk gegaan.
In een brief aan de Scheepvaartvereeni-
gïng-Zuid, heeft het bestuur der Eenheids
vakbeweging medegedeeld, dat het bereid is
zich aan de regelen van het spel en aan de
uitspraak van den rijksbemiddclaar te on
derwerpen. Hiermede behoort deze tweede
havenstaking tot het verleden.
Handvest van San Francisco, de „regio
nale overeenkomsten" met zoo grooten
nadruk naar voren gebracht.
In de Britsche Labour Party is prof
Harold Laski. de voorzitter der Partij,
een der knapste koppen. Hij is professor
geweest in Amerika (Mc. Gill University.
Harvard en Yale) en behoort sinds 1920
tot London University. Op het gebied
van zijn vak. de politieke wetenschap,
heeft hij een tiental werken gepubliceerd.
Het spreekt vanzelf dat een dergelijke
leidende figuur in de partij zich zulke
uitlatingen niet veroorlooft zonder rugge
spraak met de regeering.
R. P.
Nederl. geïnterneerden
te Sjanghai vrijgelaten.
Volgens mededeel!ng van den Zwitser-
scheu zaakgelastigde te Sjanghai aan liet
Britsclie ministerie van Buitenlandsche
zaken zijn op lï Aug. J.I. Britsche, Ameri
kaansche en Nederlandsche geïnterneer
den In het gebied tan Sjanghai door de Ja
panneezen vrijgelaten. Hierbij zijn ongeveer
6000 burgers van Engeland en de Dominions
en een kleine duizend Amerikaansche en
Nederlandsche onderdanen betrokken. Door
gebrek aan behuizing moeten z(j in kam
pen verblijven, totdat de Geallieerde troe
pen zullen z(Jn aangekomen. Bijzonderheden
omtrent den persoonlijken welstand van dc
geïnterneerden zijn nog niet bekend.
Een nota
De Nederlandsche regeering heeft een
nota gericht tot de regeeringen van de
Vereenigde Staten, Groot-Brittannië,
Sovjet-Rusland en Frankrijk, waarin de
Nederlandsche aanspraak op schadever
goeding van Duitschland formeel naar
voren wordt gebracht. De nota herhaalt
het eerder gedane verzoek om zoo spoe
dig mogelijk restitutie van door de Duit-
schers uit Nederland gestolen eigendom
men. die als zoodanig kenbaar zijn, hetzij
die eigendommen in Duitschland of elders
gevonden worden. De regeering kan den
onbevredigenden toestand, die nog steeds
en zonder noodzaak of rechtvaardiging,
ten aanzien van vele gestolen goederen,
van levend vee en andere Nederlandsche
activa heerscht, niet aanvaarden. Deze
goederen zijn nog niet vrijgegeven door
de militaire autoriteiten in Duitschland.
In de tweede plaats maakt de Neder
landsche regeering aanspraak op een eer
lijk en rechtvaardig aandeel, waarbij re
kening wordt gehouden met de bijzondere
positie van Nederland, wat alle Duitsche
binnenlandsche en buitenlandsche activa
betreft, welke voor herstelbetaling zullen
worden aangewend.
Voorts herhaalt dc Nederlandsche re-
gccring. dat zij het recht voorbehoudt aan
spraak te maken op aangrenzend Pruisisch
grondgebied, in dien zin, dat Nederland
compensatie kan verkrijgen voor den Duit-
schen overval.
De nota roept vervolgens In herinnering
dat met het oog op de bewezen diensten
en de zware verliezen, welke de Neder
landsche koopvaardijvloot gedurende den
oorlog heeft geleden, de Nederlandsche
regeering aanspraak maakt op een eerlijk
en rechtvaardig aandeel van alle schepen,
die Duitschland zal overgeven.
De regeeringsvoorlichtingsdienst deelt
mede:
Na het accoord van Potsdam is het
vraagstuk der annexatie door Nederland
van Duitsch gebied hangende gebleven.
De regeering meent dat deze aangelegen
heid op dit oogenblik nog niet rijp is voor
het doen van een voorstel, doch wel voor
het doen instellen van een zakelijk onder
zoek naar de verschillende aspecten daar
van.
Bij dit onderzoek zal in de eerste plaats
de vraag worden gesteld, of annexatie
moreel geoorloofd, juridisch rechtmatig
en politiek (sociaal-economisch-cultureel)
verantwoord zou zijn.
Voorts of annexatie doelmatig en uit
voerbaar is En tenslotte hoe groot een
eventueel te annexeeren gebied zou moe
ten zijn. Reeds zijn door allerlei particu
liere instanties inleidende onderzoekingen
gedaan, o.a. inzake de militaire en stra
tegische kanten van het probleem, doch
in de meeste gevallen hadden zulke werk
groepen zich gebonden aan een bepaald,
van te voren reeds vaststaand standpunt.
Thans is de regeering overgegaan tot
het instellen van een staatscommissie, die
op korten termijn een duidelijk omlijnd
zakelijk en zedelijk gefundeerd voorstel
zou moeten doen. Deze commissie is sa-
A ARD APPELBON SEN VERLENGD.
Omdat de aanvoer van aardappelen gestag
neerd heeft zijn de aardappelbonnen 524, 525
en 560 verlengd tot en met «5 Augustus.
woord is aan
C h n i e r:
Wie vertrouwen stelt in
de edele aandriften van het
menschelijk hart komt zel
den bedrogen uit.
Het beleid der
Londensche regeeringen
Een memorandum van
prof. Gerbrandy.
De regeeringsvoorlichtingsdienst deelt
mede:
De ministerraad heeft besloten het ver
zoek tot Prof. Mr. P Gerbrandy te rich
ten om een uitvoerig memorandum samen
te stellen, omtrent het beleid van de op
eenvolgende Nederlandsche regeeringen te
Londen, tijdens de bezettingsjaren. Ook
de periode De Geer zou hierin dus be
grepen zijn.
Het is de bedoeling, de behandeling van
dit stuk in handen te stellen van de Na
tionale Advies Commissie. Deze zou voorts
de bevoegdheid krijgen ook zelfstandig
onderzoek te doen en inlichtingen te vra
gen aan allen, wier getuigenis gewenscht
wordt, opdat zij zich een zoo klaar moge
lijk beeld ter zake kan vormen.
Prof. Gerbrandy heeft bereids verklaard,
dat hij volgaarne wil medewerken tot het
afleggen van rekening en verantwoording
door de Londensche regeeringen en heeft
met de samenstelling van het memoran
dum reeds een aanvang gemaakt.
De nadruk wordt gelegd op de mate van
de verwoesting, welke door den oorlog is
veroorzaakt, meer dan 8 van den bouw
grond van ons land is onder water gezet
en meer dan 2 heeft braak gelegen met
het oog op den aanleg van versterkte
zones, mijnenvelden en vliegvelden door
de Duitschers, 6 is bovendien onbruik
baar gemaakt voor onmiddellijk gebruik
door de militaire operaties.
Eereraad voor het tooneel
Vele tooneelspelers
uitgesloten.
De eereraad voor het tooneel heeft de
volgende beslissingen gegeven:
Voor goed worden uitgesloten: Louis van
Dommelen (Keuvelaar na Rienks), Piet
Rienks (Keuvelaar voor Van Dommelen),
Ceesje Speenhoff (Klessebes) en Wi'.ly
Timrott.
Voor 10 jaar moeten worden uitgesloten:
K. Baars. J. Boezer, Adolf Bouwmeester,
Philippe la Chapelle, Willy Dunselman, Ellen
Durieux, M. Duymaer van Twist, Minny
Erfmann. Jacques de Haas. J. Hageboud, A.
van Hees, Han Koenig, Folkert Kramer. Jan
Lamers, Jan Lena aire Sr., Jan Mulder, Tine
Opseholtens, Tonny van Otterloo; Eduard
Palmers, 'Corry Roozendaal, Jean Stapel
veld, Willem van der Veer, C. Veerhoff,
Jules Verstraete, Jan C. de Vos Jr.
Voor 5 jaar moeten worden uitgesloten:
Ton van Aalst, Gerard Arbous, Cecilia
Bach, Tonny Bok, Joke Busch, Gusta Cris-
pijn—Mulder, H. Emmelot. Jaap Engeiberts,
Jo van Erp. Annie Frauenfelder. Jan Jas
pers, Shella Klanjs.
Voor 2 jaar moeten worden uitgesloten:
G. riexander, Elly van Stekelenburg-
De lijst is nog niet volledig en er zullen
meer uitspraken volgen.
mengesteld uit personen, niet aangewezen
op grond van hun meening te dezer zake,
doch op gronden van bekwaamheid en
integriteit.
Weer gas.
Hedenmorgen is de gaslevering in Haarlem
en omgeving hei-vat. Om zoo snel mogelijk
het rookgas uit de buizen te verwijderen,
was men Zaterdagmiddag op de Haarlem-
sche fabriek al begonnen gewoon gas daar
in toe te laten. Op enkele punten in de
stad was dan ook Zondag al een ouderwet-
sche gaslucht waar te nemen.
Nu moesten vanmorgen om 11 uur de
huismoeders gaan experimenteren met de
kraantjes van comfoor en fornuis, zooals
wij dat Zaterdag hebben aangekondigd, om
gezamenlijk het rookgas uit de leiding te
laten ontsnappen. Er was door de directie
op aller medewerking aangedrongen, maar
wij hebben de vrees, dat er wel zullen zijn
geweest, die deze ongewone „zuivering"
aan de buurvrouw hebben overgelaten. Ook
al omdat rookgas (dat niet gebruikt kan
worden) op den meter toch registreert. Al
is hel maar MO m3. dan beteekent dit toch
nog Iets bij een karig rantsoentje. In elk
geval wel een keer theewater koken!
Hier en daar kon men al om even half
twaalf op he: gas gaan koken. Groote
vreugde natuurlijk bij de hulsvrouw, die
nu eindelijk verlost wordt van haar nood-
kacheltje en houtmisère. Op enkele punten
haperde het nog wat. zoodat er geen vol
doende druk was. De technische menschen
deden wat mogelijk wss om die storingen
te verhelpen.
