De saneering van het geld.
De strüd der Artsen in bezettingstijd.
^ezetters moesten voor dit verzet wijken.
Minister Lieftinck over de eerste resultaten.
Herdenkingsweek
Stichting 1940-1945
Distributienieuws
DE meclici hebben in de bezettingsjaren
door een goed sluitende illegale orga
nisatie en een onwankelbare eenheid alle
Duiische aanvallen, om hen onder den duim
te -i-iigen en voor eigen onnationaal werk
te "êoruiken, afgeslagen. Het is voor hen
eej ware strijd geweest, waarvan het pu-
bi niet zoo heel veel heeft gemerkt,
hoewel het ook zijn rol erbij heeft gespeeld,
maar de overwinning is zooveel te eervoller
geweest, want de Duitschers hebben voor
de artsen het hoofd moeten buigen lang
■voordat zij de wapens in ons land hebben
neergelegd. En velen, die iets meer van dit
deel van den ondergrondschen strijd tegen
den bezetter afwisten, hebben zich afge
vraagd hoe liet mogelijk was, dat de zoo
individualistisci «Tederlandsche artsen
stand tot zulk straf georganiseerde,
autoritair bestuurde illegale beroeps- en
strijdorganisatie kon wordjen. Daarvoor zijn
twee redenen aan te voeren geweest. De eer
ste is, dat de medici door opleiding, weten
schap, onafhankelijkheid van de overheid,
betrekkelijke welstand en het voor leeken
onbegrijpelijke doktersjargon een homogene
groep vormen, die ook door die factoren ge-
makkelijk omgeschakeld kon worden. De
andere, belangrijkere, is evenwel, dat de
artsen hun vrij beroep niet zonder vrijheid
van denken en handelen kunnen uitoefenen
De Duitschers wilden hun een artsenkamer
geven met een dictator, ze wilden het am'ots
geheim aantasten en de teere band tusschen
dokter en patient verscheuren, ze wenschten
medewerking aan hun dwaze en misdadige
rassentheorie om het Joodsche volk uit te
roeien, ze wilden hebben, dat de doktoren
eigen landgenooten zouden verraden, wan
neer deze na een vaderlandslievenden over
val bij den medicus kwamen, ze wilden nog
heel veel meer. Maar de artsen voelden in
stinctief, dat dit alles on-Nederlandsch was,
dat ze ertegen moesten zijn. Uit dit instinc
tieve verzet is de kracht voortgekomen voor
hun strijd.
De artsen waren bij het uitbreken van
den oorlog vereenigd in de Maatschappij
tot bevordering van de Geneeskunst. Door
dat deze Maatschappij als representatief
voor alle artsen was te beschouwen, vormde
zij een machtsapparaat, dat 'de Duitschers
graag in handen wilden krijgen. De eerste
aanslag kwam in 1941 en in Mei van dat
jaar besloot het Hoofdbestuur den N.S.B.-er
Croin als adviseerend lid te aanvaarden. Het
meerendeel der artsen kon dit evenwel niet
goedkeuren en trad daarom uit, evenals de
meeste afdeelingen. De oppositie besloot,
dat de uitgetreden afdeelingen met elkaar
in contact zouden blijven en de uitgetreden
leden wenschten aaneensluiting. Zoo ont
stond Medisch Contact, de strijdorganisatie
der Nederlandsche Medici tegen den onder
drukker. De organisatie was eenvoudig. Zij
werd naar de provincies -in districten ver
deeld. Deze bestonden weer uit groepen, die
overeenkwamen met de vroegere afdeelin
gen. In deze groepen werden estafetteploe
gen gevormd, die de richtlijnen en advie
zen van het Centrum, dat uit ongeveer 10
artsen bestond, aan de leden moesten mede-
deelen. Op iedere slak werd door de orga
nisatie zout gelegd. Niets liet men passee-
ren dat in strijd was met de Nederlandsche
en medisch ethische opvattingen. En het
Was dikwijls moeilijk voor de leden de ad
viezen en parolen welke bij hen thuis ge
bracht werden op te volgen, daar zij uit den
aard der zaak niet altijd de kwe&ies kon
den overzien en dus vertrouwen moesten
geven aan een hun onbekende leiding. Des
niettemin werden de adviezen van het Cen
trum steeds opgevolgd. Het M. C. eischte
echter niet alleen, het gaf den leden ook
het prettige gevoel van voor een positief
doel te werken. Het heeft gemaakt, dat de
artsen in de tijden van de grootste terreur
hun innerlijke vrijheid hebben kunnen be
waren. Bovendien gaf het materieele steun
in alle gevallen, waarin men voor M. C.-be
ginselen of om nationale redenen w*rd ge
arresteerd.
Einde 1941 wist het M. C., dat ue artsen
kamer en de vereeniging van ziekenfonds
artsen binnenkort zou worden afgekondigd.
Er werd verzamelen geblazen en 4200 artsen
zonden hun handteekening voor een pro
testbrief aan Seyss Inquart. Drie artsen na
men het op zich den brief te overhandigen.
De Duitschers wilden echter hun voorne
men verwezenlijken en in Dec. 1941 werd de
artsen verordening toch uitgevaardigd. 5400
medici vulden het artsenkamerformulier
niet in en riskeerden de boete van f 1000
bij niet-inzending. De secr.-gen. van Sociale
Zaken, Verwey, bemoeide zich ermee, maar
had ook geen succes. Intusschen dreigde
het gevaarlijke financieele wapen van boe
tes en verbeurdverklaring het M. C. te ver
moorden. Daarom legden op 24 Maart 1943
5300 dokters hun bevoegdheid neer om al
dus aan het lidmaatschap van de artsen
kamer te ontkomen, zij bleven hun prac-
tijk echter voortzetten. Het publiek trok
natuurlijk partij en de N. S. B.-ers werden
kwaad. Ze kwamen met kalk- en verf em
mers en kwast en gaven den medici weer de
eeretitel ,,arts". De Duitschers dreigden
met represailles en daarom werd besloten in
de bordjeskwestie toe te geven, omdat deze
ongewild ook een politieke demonstratie
was geworden, maar om goed te laten uit
komen dat het geen capitulatie was schre
ven 5300 artsen denzelfden dag aan Verwey,
dat ze zich niet als lid van de artsenkamer
beschouwden. Hiermede is de Kamer een
spoedigen en roemloozen dood gestorven. De
meest spannende phase van dezen strijd was
voorbij, doch het M. C. bleef paraat.
Want er was ook nog de ziekenfondsstrijd.
Toen Croin begin 1943 ziekenfondsdictator
Ged. Handelsmerk
wordt weer in oude samenstelling
gefabriceerd, in dezelfde uitsteken
de kwaliteit als vroeger.
probeerde te worden, schreven 3500 artsen,
dat ze hun werk voor de fondsen zouden
staken als deze plannen doorgingen. Daar
op werden de artsen met zware straffen, tot
zelfs de doodstraf, bedreigd als ze het werk
zouden staken of afstand zouden doen van
hun titel. Weer werd aan Seyss Inquart ge
schreven en de Duitschers werden zoo woe
dend, dat ze overal medici oppakten, in to
taal 360. Na een conferentie met dr. Wim-
mer werd voorgesteld te verklaren, dat het
niet de bedoeling was geweest politieke
actie te voeren, waarop de gevangengenomen
artsen werden vrijgelaten. Ieder van hun
moest f 50.boete betalen. Het leek een
Duitsche overwinning, maar het was toen
een critieke situatie, ook voor het Neder
landsche volk. Het slot is echter goed ge
weest, want het artsenverzet heeft een te
rugslag gehad op ons volk en eveneens daar
door besloten de Duitschers hun plannen
voor een artsenkamer en ziekenfondscon
centratie niet ten uitvoer te brengen. De
strijd op de beide fronten was door de
dokters gewonnen.
De medici hebben zich ook nog op andere
terreinen doen gelden: ze weigerden o.m.
naar Duitschland te gaan, ze protesteerden
tegen de arrestatie van artsen om M. C.-
beginselen en verklaarden zich solidair met
de gearresteerden, ze protesteerden tegen
de lage rantsoenen en verleenden hulp aan
het Roode Kruis.
Dit zijn enkele grepen geweest uit het
werk van het Medisch Contact. De arbeid
werd gedaan door en voor de artsen, maar
in zijn uitwerking had hij voor het heele
Nederlandsche volk groote waarde, want
dit verzet bezielde de massa. Het artsen-
verzet is een onderdeel, en een belangrijk,
geweest van den grooten illegalen strijd. Het
Nederlandsche volk is zijn artsen, van wie
meerdere hun leven en vrijheid voor het
vrijmaken van ons volk hebben gegeven,
grooten dank schuldig.
Positie der „Huygens" iets beter
Wat er met de Huygens" een schip van
de Mij. „Nederland" en niet van de Rott.
Lloyd, zooals Maandag is gemeld, gaat ge
beuren is nog niet bekend. Het is op de
Zuidsteenbank gezet en had een diepgang
van 40 voet.
Tot de opvarenden van het schip be
hoorde de heer W. F. Serné uit Haarlem,
chef-bakker van de Huygens, die met een
zware hersenschudding in het ziekenhuis
Coolsingel te Rotterdam is opgenomen.
PROGRAMMA HAARLEMSCHE FEESTEN
Het Haarlemsche comité voor de nationale
feesten heeft een programma uitgegeven,
dat een overzicht geeft van alle festiviteiten,
die op 31 Augustus, 1 en 2 September alhier
gehouden zullen worden. De hoofdmomen
ten op 31 Augustus zijn de aubade op de
Groote Markt, het groote militaire défilé op
de Dreef, een kerkconcert, de sportoptocht
in het centrum en gecostumeerde optochten
in de buitenwijken, ballet Tilly Sylon en
watersportdemonstraties. Op 1 September
hebben zwemwedstrijden in Stoop's Bad
plaats, is er een Oranje-cantate, zijn er ge
costumeerde optochten, athletiek- en voet
balwedstrijden, concerten en op 2 Septem
ber worden voorts nog gehouden handbal
en honkbal wedstrijden en een zwemwedstrijd
in de Delft.
BURGERLIJKE STAND
BEVALLEN: 24 Aug., T. van Gennip
Westerman, d.; 25 Aug., S. J. van Rijswijk
Jansen, d.: 26 Aug., T. E. DerksHart, z.
OVERLEDEN: 24 Aug., P. Berbée, 81 j.,
Schoonoordlaan; 25 Aug., A. Smallegange—
Bakker, 74 j., Zijlweg; 26 Aug.. J. G. F.
Delgman, 71 j., Twijnderslaan; 27 Aug., J.
M., 13 m., z. van A. G. B. Broclce, Vergier-
deweg.
ONDERTROUWD: 28 Aug., G. W. SchOO-
pens en A. M. J. Glifiers; A. J. B. de Groot
en J. C. Mantje; A. F. Halshof en F. van
Schoonhoven; B. P. Germes en C. van
Leeuwen; H. W. Versteeg en G. J, van Tel
gen; C. Romers en M. Borghegger; J. G. W.
Kliom en H. K. Slozak; H. van Dijk en A.
J. Rijbroek.
GEHUWD: 28 Aug., J. Nolten en A. Val-
lentgoed; G. Smit. en C. Scholtens; J. F.
Harmsen en W. Ploeger; J. N. Kauling en
M. P. Keijzer.
De x ooi-bereidingen voor (le grootsche feestelijkheden in het Ain.steidain.sche
Stadion, ter herdenking van den bezettingstijd, zijn in vollen gang. Regisseur Briel
en balletleidster mevr. Hartnng in critische beschouwing tijdens de repetities voor
het historische oj>enhiehtspel.
„Door de intrekking van de bank- en
muntbiljetten van honderd gulden is de
positie van de schatkist veel sterker ge
worden en de regeering ziet, ondanks
bepaalde onvermijdelijke moeilijkheden
voor het bedrijfsleven, vol vertrouwen
een spoedige algeheele saneering van het
geldwezen tegemoet".
Aldus verklaarde de minister van finan
ciën, Prof. Mr. P. Lieftinck, in een uiteen
zetting voor A.N.P.-Aneta over de sanee
ring van ons geldwezen. Spoedige saneering
was een der eerste besluiten van het tegen
woordige ministerie. De regeering had hier
voor drie motieven: 1ste, het ontnemen van
ongerechtvaardigde winsten aan zwarte han
delaars en collaborateurs; 2de, inkrimping
van de geldhoeveelheid, welke onder de
Duitsche bezetting o.a. als gevolg van hooge
bezettingskosten en een zeer eenzijdige han
delsbeweging in het verkeer, met Duitsch
land schrikbarend was toegenomen en 3de
het scheppen van de basis voor bepaalde
fiscale maatregelen, welke o.a. moeten die
nen, om de in den oorlog van 5 milliard
tot waarschijnlijk 23 milliard gulden geste
gen staatsschuld, eenigszins te verminderen.
Hoepel de geldsaneering uiteraard een
ruimer gebied beslaat, moest namelijk toch
in de eerste plaats worden gedacht aan het
papiergeld, al was het alleen maar óm het
feit, dat de winsten van den zwarten handel
nog voor een aanzienlijk deel daarin waren
gestoken. Afgezien van de muntbiljetten was
alleen reeds de hoeveelheid bankbiljetten
gestegen van f 1 milliard in 1939 tot ca. f 5.5
milliard aan het eind van den oorlog in
Europa.
Gaarne had de regeering tegelijk met
een blokkeering van de bank- en girosaldi
de inlevering van alle bank- en muntbiljet
ten gezamenlijk gelast, doch dit bleek op
korten termijn onmogelijk en wel om de
volgende redenen.
In de eerste plaats verkeerden de voor
bereidende maatregelen van de vorige ka
binetten nog in een te weinig vergevorderd
stadium. In de tweede plaats waren er moei
lijkheden ten aanzien van de uitvoering der
regeeringsorders. Wat het papiergeld be
treft, werden zoowel in Engeland als in
Nederland opdrachten tot vervaardiging van
biljetten gegeven. Het verkrijgen van het
daartoe benoodigde papier was het eerste
probleem, terwijl verder ook de vereischte
arbeidskrachten voor dit werk, dat bijzon
dere vakkennis vraagt, niet dadelijk be
schikbaar waren. Ten aanzien van het in het
buitenland aangemaakte zilvergeld, dat ge
leidelijk naar opslagplaatsen in Nederland
wordt overgebracht, ziet de regeering zich
voor het gevaar geplaatst, dat bij uitgifte
daarvan een groot deel zal worden geëxpor
teerd of omgesmolten. In verband hiermee
is het voorshands niet raadzaam dit geld in
circulatie te brengen. Als derde moeilijkheid
moet nog worden genoemd de aanwezigheid
van vreemde strijdkrachten in Nederland,
voor wie de last van inleverings- en blok-
keeringsmaatregelen niet te groot kan wor
den gemaakt.
Wat de te verwachten resultaten van de
geldzuivering betreft, vormen de gevolgen
van de intrekking van de biljetten van hon
derd gulden ongetwijfeld een bemoedigend
voorteeken.
De baukbiljettencirculatie is ingekrom
pen van i 5 milliard tot ongeveer f 2700
millioen op 20 Augustus. Toch is dit be
drag nog altijd een veelvoud van de
vooroorlogsche hoeveelheid van om
streeks 1 milliard, waartegenover men
echter niet mag vergeten, dat het prijs
peil in den oorlog met ongeveer 50
is gestegen, zoodat ook meer chartale
ruilmiddelen noodig zullen zijn.
Natuurlijk mag men bij dit alles de in
krimping der papiergeldcirculatie en in het
bijzonder van de bankbiljettenomloop, niet
gelijkstellen met inkrimping van de totale
geldcirculatie, daar immers in de plaats van
de ingeleverde biljetten een vordering op
een bank is ontstaan. Slechts voor het be
drag der niet-ingeleverde biljetten om
streeks een half milliard gulden kan men
spreken van een beperking der totale geld
circulatie.
Het défilé op 31 Augustus
Er is een wijziging gekomen in de route,
die de militaire eenheden op Koninginnedag
zullen volgen. Deze wordt nu:
Vertrek van de Ripperdakazerne om 10
uur v.m. Marsch door de stad via Kenne-
merstraat, Fr. Halsstraat, Kennemerplein,
Bolwerk, Viaduct, Kinderhuissingel, Zijl
singel, Wilhelminastraat, Raamsingel, v.
Eedenstraat. Tempeliersstraat, Plein, Dreef
(Défilé voor'Hotel den Hout) Zuiderhoutlaap,
BI. Brug, Heemsteedsche Dreef tot Juliana-
plein, terug naar Blauwe Brug, waar de
eenheden worden ontbonden.
Winkelsluiting op Koninginnedag
Ingevolge beschikking van den minister
van Handel en Nijverheid, is de verplichte
openstelling van winkels niet van toepas
sing op den komenden Koninginnedag. Dien
tengevolge zulle winkeliers gerechtigd zijn
op dien dag hun zaak gesloten te houden.
Zoo langzamerhand is ons volk ver
trouwd geworden met de stichting
19401945, met namen als Volksherstel
en H.A.R.K. Toch beseft men nog niet
genoeg, welk een veelomvattende taak
deze instellingen verzorgen en hoe nauw
de verplichtingen van ons volk met die
van deze „opbouw"-instituten samen
hangen.
De stichting 19401945 wil de onder-
grondsche strijders, de mannen en de
vrouwen, die vaak het spit afbeten
voor het geheele volk, en die daardoor
in de ellende van de concentratie
kampen werden gedompeld, weer ge
zonde, krachtige menschen laten
worden. Drie sanatoria werken op het
oogenblik aan de verwezenlijking van
dit ideaal. Dit kost geld. Veel geld
zelfs. Er wordt op gerekend, dat Ne
derland zijn plicht in deze verstaat, en
probeeren wil iets van zijn eereschuld
te delgen. Om de aandacht op het werk
van de stichting te vestigen, is een her
denkingsweek georganiseerd. Van ve
lerlei kanten is medewerking toege
zegd. De P.T.T. zal in 14 plaatsen van
ons land een speciaal poststempel ge
bruiken en ook de radioprogramma's
zullen deze week dit werk belichten.
Minister Schermerhorn hoopt voor de
microfoon zijn steentje bij te dragen
en de artistieke zijde is niet vergeten.
Verzetsliteratuur zal tot ons komen
bij monde van eenige voordrachtskun
stenaars. De gecombineerde actie van
Volksherstel en Stichting moet sla
gen! Nederland, geef met milde hand!
Het gironummer is zoo gemakkelijk te
onthouden: 194045!
Dat in Haarlem en omgeving uitslui
tend voor de Stichting 19401945 wordt
gecollecteerd, komt omdat Volksherstel
meent, daar in Mei reeds een geld- en
goedereninzameling is gehouden en
later voor Venray en Nijmegen is ge
offerd, niet opnieuw de hand te moe
ten ophouden. Daardoor heeft thans
hier de Stichting 19401945 volop ge
legenheid een beroep op de geheele be
volking te doen. Teneinde misverstand
te voorkomen, stelt Volksherstel op
prijs dit te verklaren
Gedroogde bananen,
In het Westen krijgen kinderen tot 3
Jaar gedroogde bananen. Daarvoor moet bon
D 664 der 6de noodkaart bij een detaillist
op 3, 4 of 5 September ingeleverd worden.
Rozynen.
Het Centraal Distributiekantoor deelt
mede, dat de rozijnen met Ingang van 17
September afgeleverd mogen worden.
Radiorede minister-president
Prof. Ir. W. Schermerhorn
Op Vrijdag 31 Augustus zal de minister
president, Prof. Ir. W. Schermerhorn, om
12.30 uur een toespraak tot het Nederland
sche volk richten ter herdenking van de
slachtoffers van het verzet en tot opwekking
om bij te dragen aan de collecte's, die de
„Stichting 1940-1945" van 25-31 Augustus aan
de huizen, en die Nederlands Volksherstel
op 31 Augustus op de straat organiseert.
Gecostumeerd voetbalspel
in Aerdenhout
Als vroolijk bestanddeel van de Konin
ginnedag-viering te Aerdenhout, vindt op
31 Augustus, aanvang kwart over 4 's mid
dags, op het feestterrein Zwaluwenweg, eind
Boekenroodeweg een gecostumeerd voetbal
spel plaats. Aldaar zal dan, keurig en vak
kundig uitgedost, een deel van de bloem
van Aerdenhout's Jongelingschap (De Tul
pen) zich met alle energie, die in de kna-
gen is, meten met het overig deel van die
loem (de Pulpen).
Om nu niet te zeer in een bloemzoete
vertooning te vervallen, zijn aan beide
teams enkele robuste veteranen toegevoegd.
Insiders weten immers, dat veteranen ge
meenlijk nog wel een duwtje plegen weg te
geven en wij houden ons dan ook ervan
overtuigd, dat ze ..de bloempjes wel eens
even buiten het veld zullen zetten!"
In dezen gigantischen strijd dus van Tul
pen en Pulpen, die bij ons allen herinne
ringen wakker roepen aan den tijd, die ach
ter ons ligt en waarin jong of oud, arm en
rijk, kennis maakte met het hulsvrouwelijk
kunst-gewrocht de P. T. T.-koek. de Pulp-
Tulp-Tarwe-koek, kan wat schoons ver
wacht worden. Ja, zooals Normandië zijn
D-Day heeft gehad en de N.S.B.-er zijn Dol
len Dinsdag, zoo zullen wij op den laatste
van de maand ook onzen D-dag hebben: een
Dolle Dag van Dwaze Dingen!
De Tulpen trainen reeds enkele weken
serieus. De Pulpen zijn in mentale con
centratie. Over den uitslag valt niets te
voorspellen. Weddenschappen zijn niet toe
gelaten. Nochtans laat ieder zijn favo
riet kiezen, laat het publiek, in grooten ge
tale toegestroomd, zijn Tulp of Pulp toe-
Juichen en dit voetbal-tooneelspel wordt
een waardige episode in de Koninginnedag
viering Aerdenhout.
Nederland en de leen- en
pachtwet
Eenige onduidelijkheden over de uitvloei
sels van de opheffing der leen- en pacht
overeenkomst zijn op een persconferentie
te Washington opgehelderd. Reeds lang voor
de bedoelde opheffing is er een contract
tusschen Frankrijk, Belgic en Nederland
eenerzijds en de Vereenigde Staten ander
zijds gestoten, waarin het recht van deze drie
landen op een koopovereenkomst nadruk
kelijk wordt genoemd. Deze koopovereen
komst gaat over het aanschaffen van goe
deren de termijn is 30 jaar en er is een
rentevoet van 2 3/8 vastgesteld Onder
handelingen over bankleeningen zijn gaande.
De recente gebeurtenissen zijn van geen
invloed op de uitvoering van de bestaande
verbintenissen.
