Haarlems Dagblad
Regeering en Pers.
Weer een Britsche vloot in Singapore.
De gevangenen in Oost-Azië.
Kort en bondig
Het eerste doodvonnis geveld.
80e .Jaargang: Wo. 18118 t
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Dinsdag 4 September 494!»
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p.week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
DE verhouding tusschen Overheid en
Pers is een eeuwenoud vraagstuk. Ik
zal haar geschiedenis niet gaan ophalen,
want daar ontbreekt de ruimte voor. Mis
schien zal er in die gezegende toekomst,
waarin wij weer over kranten van rede
lijken omvang zullen beschikken, wel eens
gelegenheid voor zijn. Genoeg zij thans,
eraan te herinneren, dat de Overheid
eeuwenlang gepoogd heeft de opkomst
van de Pers te verhinderen, omdat zij van
directen volksinvloed niet gediend was,
dat bij vele gelegenheden journalisten in
gevangenissen werden geworpen, dat de
Engelsche Pers ten slotte in de achttien
de eeuw haar vrijheid verwierf en dat de
vastelandsche het zoover bracht na de
Fransche Revolutie. Nederland kreeg zijn
persvrijheid pas in 1848 en toen duurde
het nog 21 jaar eer het fiscale dagblad
zegel was verdwenen, dat de kranten zoo
duur maakte dat de kleine man ze niet
betalen kon. Na 1869 ontwikkelde zich dus
pas de moderne dagbladpers in ons land.
Maar de verhouding van Overheid en Pers
bleef, al moesten zij nu wel samenwerken,
een vraagstuk dat niet overal zijn geluk
kige oplossing vond Ik wil niet beweren
dat de journalisten daar altijd onschuldig
aan waren. Ook hunnerzijds werden fou
ten begaan. Maar de groote moeilijkheid
bleef de zwijgzaamheid van een aantal
overheidspersonen. Veelal waren dat niet
de sterksten. Zij vreesden critiek op zich
zelf of hun dienst en meenden ten on
rechte dat geheimhouding, voorzoover dan
mogelijk bij een democratisch beleid, de
veiligste tactiek was. Ook speelde bij
sommigen van hen een zekere neiging tot
gewichtigdoenerij mee. Het was die hou
ding. die een Franschman eens het woord
in de pen gaf: „Van den kamerbewaarder
tot den minister schijnt iedere autoriteit
te meenen. dat regeeren een geheimzinnige
zaak is." Dat is in zooverre overdreven,
dat er ook waren die er anders over dach
ten. Maar het woord typeert veler geestes
gesteldheid.
Omdat op den duur bleek dat er iets aan
gedaan moest worden, werden wij, jaren
voor den oorlog, verblijd met den Regee-
Tings Persdienst. De beide tactvolle vak
mannen, die de journalistiek verlieten en
overheidspersoon werden om dit instituut
te besturen, konden niet al hun nieuwe
Collega's ontdooien maar bereikten toch
veel in hun taak van „officiers de liai
son", zooals dat in het leger heet. Helaas
nam de regeering hen in 1940 niet mee
naar Londen en het resultaat was een
ambtelijk Persbesluit betreffende de zui
vering, in September 1944 gewrocht, waar
mee na de bevrijding niemand bleek te
kunnen werken. Het wordt nu al maan
denlang herzien.
Intusschen wil het niet marcheeren met
de publiciteit in Nederland. Vele gewes
telijke en plaatselijke bladen wachten nog
steeds op verschijningsvergunning, of
schoon zij allang met een redactie van
gezuiverde samenstelling hadden kunnen
uitkomen. Met den aankoop van voldoende
papier in het buitenland vlot het tot dus
ver ook niet en de toegelaten dagbladen
moeten blijven verschijnen in een om
vang, die ver beneden redelijke eischen
ligt.
Nu is de huidige regeering zich op an
dere wijze met het onderwerp publiciteit
gaan bezighouden. Zij heeft den Regee-
rings Persdienst uit het vooroorlogsch ver
leden vervangen door een Regeerings
Voorlichtings Dienst, terzijde gestaan door
perschefs op de departementen, straks
door inliöhtingentoureaux in de voornaam
ste steden en nu reeds uitdijend tot een
duur en omvangrijk ambtelijk apparaat.
Toen dit nieuwe instituut werd aange
kondigd, heb ik al bezorgdheid gevoeld.
Nu het er is en zijn program ontwikkeld
heeft, wordt die bevestigd. Een contact
tusschen Overheid en Pers (de Regeerings
Persdienst) was noodig en nuttig. Een
Regeerings Voorlichtings Dienst, die niet
alleen de Pers wil inlichten maar zelf de
openbare meening met voorlichting be
werken en haar anderzijds ook peilen, is
iets heel anders. Zij begeeft zich op het
terrein van de Pers zelf en poogt haar
taak te vervullen onder regeeringsmerk.
Op deze wijze gaan wij onvermijdelijk
<3en weg van het propaganda-ministerie
op. Dat is een woord met een leelijke
reputatie en ik moet er bijvoegen dat ik
'de goede bedoelingen van de leiders van
het instituut, de heeren dr. H. BVugmans
en Wansink, niet betwijfel. Zij zijn goede
democraten, zij willen geen politieke pro
paganda voeren. zij hebben hun pure
voorlichtings-plannen omstandig toege
licht.
Maar publiciteit is een gecompliceerd
Wanen met een gevaarlijke eigenschap.
Het gaat te gauw af Als het in handen
van deze Regeering. die vele schoon
niet alle politieke richtingen in den
Volke in zich vereenigt, uitsluitend als
..nationale voorlichting" gebezigd wordt,
wat zal een volgende partij-regeering er
dan mee doen? En hoe moet. het zelfs nu
het onderscheid tusschen zakelijke voor
lichting en politieke propaganda ten allen
tijde vaststellen? Wordt niet een .schier
bovenmenschelijke eisch van objectiviteit
aan den minister gesteld, die moet voor
lichten omtrent zijn eigen beleid?
Ik heb hooren spreken over een hiaat,
veroorzaakt door de huidige tekorten bii
de Pers. Waarom vult de Regeering dat
hiaat niet. door ten snelste vergunningen
te geven aan de talriike bladen, die daar
nog voor in aanmerking komen en door
deviezen beschikhaar te stellen voor den
aankoop van papier in het buitenland?
A een afwezigheid van 3Vi jaar is de
Royal Navy teruggekeerd in Singapore,
de grootste vlootbasis van het Verre Oosten.
Vier en twintig uur nadat de mijnenvegers
met hun werk in de Straat van Malaka wa
ren begonnen, ging admiraal Sir Arthur
Power, de opperbevelhebber van de Oost-
Indische vloot, op den kruiser Cleopatra
voor anker ter hoogte van de basis.
Toen het vlaggesehip aan het noordelijke
einde van de Straat van Malaka den door
tocht begon, gaf een Japansche torpedoja
ger te verslaan, belangrijke documenten aan
boord te hebben. Het waren de kaarten van
Singapore en andere havens. Zij werden
aan boord gebracht van de Cleopatra.
Mijnenvegers voeren voorop en deze werden
door een Japansch vaartuig voorafgegaan.
Schout-bij-nacht Cedric Holland, aan boord
van den kruiser Sussex, is met de bezetting
van Singapore belast. Reeds heeft admiraal
Mountbatten den Japanschen commandant
gelast uit te varen. Zoodra de eerste schik
kingen zijn voltooid, zal een Britsche strijd
macht aan land gaan.
Britsche mariniers zijn aan land gegaan te
Penang. nadat een vlootmacht onder bevel
van vice-admiraal Walker de haven was
binnengeloopen. De overeenkomst voor de
bezetting werd geteekend aan boord van
Walker's vlaggesehip. de Nelson. Ook zijn
Britsche mariniers wellicht reeds aan land
gegaan te Sabang. De stukken en kaarten
zijn reeds overhandigd en Britsche officie
ren hebben toegezien, dat de vertrekkende
Japansche troepen geen eigendommen zouden
De formeele intocht van de Geallieerde
troepen in Tokio is binnen een week of tien
dagen te verwachten en binnenkort zal gene
raal MacArthur zijn hoofdkwartier verplaat
sen van Jokohama naar de Amerikaansche
ambassade in de Japansche hoofdstad.
De Jongste berichten uit Hongkong ver
melden, dat admiraal Cecil Harcourt met zijn
Britsche vlooteenheden wachtte om de over
gave in ontvangst te nemen.
De ontwapening der Japanners op Bou
gainville is" beëindigd, maar voor de uitein
delijke capitulatie wordt gewacht op instruc
ties uit Rabaul en Tokio.
Generaal Hayes, hoofd van de Britsche
militaire, missie voor China, is op weg naar
Nanking, om de formeele overgave van de
Japansche strijdkrachten in China bij te
wonen.. De eerste groep van bijna 500
krijgsgevangenen is uit de baai van Tokio
op een Brïtsch oorlogsschip vertrokken om
huiswaarts te gaan.
Een overeenkomst is tot stand gekomen
omtrent de Japansche overgave aan Britsche
mariniers van het Nederlandsche eiland
Bintang, 56 km. ten Oosten van Singapore.
Toen Britsche landingstroepen de Japan
ners te Hongkong wilden ontwapenen, ont
stonden kleine geschillen, die door onder
handelingen tusschen den Britschen en Japan
schen vertegenwoordiger werden bijgelegd.
Een aantal gewapende Japansche soldaten
De Haarlemsche Politie.
Nog meer versterking
met Hulpagenten.
Eenige weken geleden is de Haarlemsche
politie die zooals men weet in den laat-
sten tijd door verschillende oorzaken ver
zwakt was aangevuld met 50 hulpagenten.
Naar wü vernemen is de bedoeling dat
over een maand nog 50 hulpagenten
zullen worden aangesteld. De mogelijk
heid is niet uitgesloten dat later nog een
derde groep, eveneens 50 man, zal
volgen.
De waarnemend Commissaris van Politie,
de heer J. P. Weyburg, deelde ons mede, dat
de ervaring die hij tot heden met de hulp
agenten heeft opgedaan gunstig is. Er zijn
evenwel nog verschillende moeilijkheden
te overwinnen. Het pakje dat de hulpagen
ten dragen is niet fraai, de overtuiging be
staat, dat een gewone uniform voor een
politieman meer indruk op het publiek
maakt, wat het toezicht vergemakkelijkt.
Daarom zal getracht worden de hulpagenten
zoo spoedig mogelijk een gewoon uniform
te geven. Voorloopig is daarop evenwel nog
geen kans. De grootste zorg is te bereiken
dat voor de hulpagenten voor de komende
wintermaanden een jas wordt verkregen.
Nog weinig benzine
In de maand September Is voor het per
sonenvervoer vrijwel geen benzine beschik
baar. daar de aanvoer van benzine onvol
doende is. Degenen, die in aanmerking
komen voor een benzine-toewijzing zullen
deze per post van den rijksinspecteur voor
het verkeer te Amsterdam ontvangen.
Dat is de logische weg. Als de Pers, om
verschillende redenen, nu maar op 25%
van haar vooroorlogsche capaciteit werkt
niemand kan het percentage schatten,
maar ik noem er een om de gedachte te
bepalen dan moet men de ontbrekende
75% niet door een officieelen voorlich
tingsdienst vervangen, maar door de Pers
van het noodige te voorzien: van meer
dagbladen en meer grondstoffen!
Zoolang de Pers. als geheel beschouwd,
onder de huidige beperkingen van omvang
en aantal bladen moet werken, zal de
persvrijheid in Nederland niet hersteld
zijn. De Pers moet zich onbelemmerd kun
nen ontplooien. Dat is primaire voorwaar
de voor de vervulling van haar taak in de
democratie. De overheid moet zich daar
niet in mengen. Een overheidsdienst kan
niet op deze wijze werken, omdat hem de
grondslag ontbreekt. Hij treedt op namens
de regeering. do Pers namens het volk.
En zoo zal het volk het altijd voelen.
Evenmin als de Pers ooit moet trachten
mee te regeeren, hetgeen haar taak niet
is, dient de Regeering zich op haar terrein
te begeven, R. P.
zijn aoor het Chineesche publiek dood
geranseld.
De Japansche pers raadt de bevolking aan
niet slechts passief, maar door actieve me
dewerking. de capitulatie-verplichtingen na
te komen.
De Japansche keizer zal persoonlijk de
openingszitting van den Japanschen rijksdag,
welke heden zou beginnen, presideeren.
Blokzijl
voor den Rechter.
De ten laste legging.
Aan Blokzijl, die Dinsdag 11 dezer des
ochtends om 10 uur voor het bijzonder ge
rechtshof te "s Gravenhage zal terecht staan,
wordt ten laste gelegd, dat hij tusschen
Mei 1940 en Mei 1945 opzettelijk.-terwijl Ne
derland in oorlog was met Dultschland in
het door den vijand bezette Nederlandsche
gebied ln het openbaar ivoor een zeer groot
deel per radio» veelvuldig propaganda heeft
gevoerd, gericht op het breken van het
geestelijk verzet van het Nederlandsche volk
en ontrouw doen worden van dat volk aan
zijn regeering en de gemeenschappelijke ge
allieerde zaak. als blijkende uit een aantal
passages uit zijn redevoeringen. In hoofd
zaak zijn deze passages gelicht uit het
boekje Brandende Kwesties Waarschijnlijk
Z3l zoo meldt de N. R. Ct het O. M
deze feiten beschouwen als hulpverleening
aan den vyand. Aan verdachte ls als ver
dediger door den president toegevoegd mr.
Aug. V. de Lauwere
Hef woord is aan....
Henri Bordeaux:
De zonen leeren pas later
het geduld van hun vaders
kennen, en alleen in de leer
school ran het vaderschap.
De dijkdoorbraak bij Woubrugge
1156 H.A. polderland overstroomd
Nadat eerst tengevolge van dijkbreuk de
90 H.A. groote Voorofsche polder onder
Woubrugge onder water was geloopen. is
later ook de dijk van de Ruigekade bezwe
ken. Als gevolg hiervan staan nu de Lagen-
waartsche en de Bruimaardensche polder,
welke tezamen 403 H.A. groot zijn, onder
water evenals De Achthoven polder,
groot 377 H.A.. de Boespolder, groot 90 H.A.,
en de Vlietpolder groot 196 H.A. Personeel
van Rijnland en van de provincie is met
man en macht aan het werk om de gaten te
stoppen.
ONZE MARINE
Keu nieuwe bevelhebber
Luitenant-admiraal J. Th. Furstner is. ia
verband met zijn benoeming tot lid van den
Raad van State eervol ontheven uit zijn
functie van bevelhebber der zeestrijd krach
ten In zijn plaats is benoemd vice-admiraal
C. E. L. Helfrïch. die tevens bevorderd is
tot den rang van luitenant-admiraal, tot
dusver bevelhebber van onze zeestrijdkrach
ten in het Verre Oosten.
In Bangkok wapperen de Nederlandsche.
Britsche en Amerikaansche vlaggen fier bo
ven de kampen van de Geallieerde krijgsge
vangenen. Zoodra de gevangen officleren^in
het gebied van Bangkok hoorden, dat de
oorlog was afgeloopen, begonnen zij onmid
dellijk de evacuatie van de soldaten in de
hooger gelegen kampen te organiseeren.
De Roode Kruispakketten, die in de kam
pen lagen opgeslagen, werden snel verdeeld
en in Bangkok zelf werd een voorloopig Ge
allieerd hoofdkwartier ingericht. Toen het
eerste transportvliegtuig arriveerde met
doktoren en medische hulpmiddelen, kon
dadelijk de eerste groep krijgsgevangenen
naar Burma terugkeeren. Nu bevinden zij
zich ln het hospitaal te Rangoon, waar zy
op de goedkeuring van een dokter wach
ten om de lange maar heerlijke tocht naar
huis te kunnen maken. Nog altyd houden
Japansche soldaten de wacht buiten de ge
vangenkampen. maar daarbinnen hebben
de krygsgevangenen zelf geheel de leiding.
Vrachtauto's, die van de Slameezen zijn
verkregen, brengen nu voedsel en medica
menten naar de verschillende kampen. Er
zijn in alle kampen bureaux Ingericht, waar
een telling gehouden wordt in afwachting
van een behoorlijke organisatie.
vy'fhonderd Britsche krygsgevangenen zijn
Maandag de thuisreis van Japan uit aan
boord van een Brltsch oorlogsschip be
gonnen.
Toen liberators van het Roode Kruis voor
raden en medicamenten boven Medan uit
wierpen, konden de bemanningen waarne
men, dat de bevolking wuifde Als plaats,
waar men de kostbare last zou uitwerpen,
werd een groote open ruimte gekozen met
aan de eene zijde een groote fontein, waar
bij de R.K. kerk. waarin, naar men meende,
zich krijgsgevangenen bevonden.
Zoodra de Geallieerde vliegtuigen boven
de stand begonnen te cirkelen, liepen de
bewoners uit. Al spoedig waren de wegen
vol menschen, waarvan sommigen met tafel
lakens wulfden. Alle pakketten vielen be
houden in de voorgeschreven ruimte.
Boven Ned. en Port. Timor zijn 450.000
strooibiljetten uitgeworpen.
Radio Singapore heeft volgens Un Press
lijsten met namen van Amerikaansche. Brit
sche en Ned. Indische krijgsgevangenen en
civiele geïnterneerden uitgezonden en om
versterkende middelen voor 5.000 patiënten
verzocht. 4500 personen lijden aan beii beri.
1100 hebben malaria, 400 dysenthrie en 1000
hebben t.b.c.
Radio Delhi heeft medegedeeld dat geal
lieerde parachutisten meer dan 20.000 krijgs
gevangenen en geïnterneerde burgers uit 5
G. G. is gezond
Jhr. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer
zal na zijn bezoek aan Nederland en na
overleg met de regeering terugkeeren om
zijn post die hij in 1942 noodgedwongen moest
verlaten, weer in te nemen. De G. G. ver
keert in uitstekende geestelijke en lichame
lijke gezondheid, ondanks zijn gevangen
schap die 3V6 jaar geduurd heeft. Het lijkt
trouwens of de Nederlandsche geïnterneer
den het kampleven en de karige voeding
beter doorstaan hebben dan die van andere
nationaliteit, zoo meldt Un. Press.
van de 23 kampen tc Singapore hebben be
vrijd. Onder de geredden bevinden zich
6.500 Britsche soldaten, mariniers en vlie
gers en meer dan a.ooo man van het Austra
lische leger. (l>n. Press)
BINNENLAND
In het plaatsje Leende bij Eind
hoven hebben de heeren H. van Kuyk Sr.
enJ van Kuyk Jr. een vliegtuigindustrie
gesticht.
- In ons land worden momenteel per
week gemiddeld 240 auto's gestolen, waar
van alleen 40 in "s-Gravenhage.
De monumentale Synagoge in de Wa-
Ïenstraat te 's Gravenhage. die door de
•ultschers leeggeroofd was. is her-ingewijd.
In den Haag gebeurden Maandag twee
verkeersongevallen. In de Laan van Meer-
dervoort werd een voetganger door een auto
overreden en op den Haagweg een fietsrijder
Beide slachtoffers zyn gedood.
Onze marine heeft twee torpedobooten
van Engeland overgenomen zy zullen ge
doopt worden „Piet Hein" en „Kortenaer".
De schepen vertrekken naar ïndlë.
Hr. Ms. „Jacob van Heemskerk" is
uit Amsterdam vertrokken
De Ned. Zionistenbond hield te Am
sterdam een vergadering. De voorzitter mr.
Biichenbacker zei o.a.: „Thans nu we we
der vrij zyn, treden wij de wereld tegemoet,
niet als een dankbaar schuldenaar, maar
als een crediteur, die aan het bevechten
van die vrijheid heeft deelgenomen. Wij
eischen daarom: „Geeft ons een plaats on
der de vereenlgde naties, open de poorten
van ons land en beft de emigratie-beperking
in Palestina op Voor de nog geen
10 mlllioen Joden, die er thans nog op de
wereld zijn, is het meer dan noodig." Er
Werd een motie aangenomen is geiykengeest.
BUITENLAND
Aan de Koningin zal door Curasao
een bedrag van honderdduizend gulden
worden aangeboden voor steun aan hulpbe
hoevende Nederlanders.
Vier partyen in Joego-Slavië hebben
besloten bij de a.s. verkiezingen met één
afzonderiyke oppositielijst uit te komen.
De partyen die Tito steunen hadden reeds
eerder besloten met één ïyst uit te komen.
Tienduizend man Deensche troepen
zullen begin 1946 aan de bezetting van
Duitschland gaan deelnemen.
De Amerik. min. v. buit. zaken Byrnes
eal deze week naar Londen vertrekken om
de vergadering van ministers van bult.
zaken by te \»onen. Hy heeft een plan,
voor de controle op de scheepvaart ln de
Europeesche binnenwateren bij zich.
De Britsche militaire autoriteiten heb
ben de nog resteerende beperkingen t.a.v,
de verbroedering met de Oostenrijkers op
geheven. In de Amerikaansche zone is het
zelfde geschied.
Omtrent de voedselpositie in de Ame
rikaansche bezettingszone kan worden ge
meld. dat de Duitschers in den komenden
winter maximaal 1400 calorieën per dag
zullen krygen.
Uitspraken van het Bijzondere Hof in den Haag.
Het Bijz. Gerechtshof in den Haag heeft
vandaag zyn eerste vonnissen geveld. J.
Breedveld uit Delft werd wegens liet uitle
veren van Joden aan een als N.S.B.-er be
kend staanden rechercheur van politie, met
als gevolg dat een aantal menschen den dood
is ingejaagd, conform den eisch ter dood
veroordeeld. Tevens werd hy uit het actief
en passief kiesrecht ontzet.
De fabrikant D. van Wijk uit PUnacker
had als groepscommandant van de Ned.
Landwacht o.a. eer. onderduiker neerge
schoten. Het vonnis luidde: 20 jaar en ont
zetting uit actief en passief kiesrecht. De
eisch was de doodstraf.
F. A. van Vliet uit Delft, die als ronselaar
voor de SS was opgetreden en een jongeman
aan de Duitschers had overgeleverd, kreeg,
omdat zijn optreden geen ernstige gevolgen
had gehad. 5 jaar en levenslange ontzetting.
Deze drie verdachten kregen het recht in
cassatie te gaan.
Eeer. gelijke straf kreeg J. P. Kunz. die
had verraden dat zyn buurman naar de
Engelsche radio luisterde.
J van 't Hof, tegen wier. één jaar was ge-
eischt en tien jaar ontzetting, omdat hij
den n3am had genoemd van een man, die
pamfletten had verspreid, waarop de re
chercheur tegen iedere bedoeling van Van
t Hof in de zaak had vervolgd, werd vrij
gesproken.
De zaak tegen J. C. v. d. Eaide uit Delft,
die mede-arbeiders wegens het verspreiden
van pamfletten zou hebben erraden en te-
ger. wien 8 jaar en volledige ontzetting was
geeischt, zal nader worden onderzocht.
