T T 1 TV 11 Jf
Openbare
Meening.
Realistisch beeld van Japans nederlaag.
Gas- en Electriciteitsrantsoeneering.
Gouv.-Gen.
heden in ons land
Amerikaansche bases
in den Pacific.
De schadevergoeding
aan Nederland.
Er komt Jam.
Rookers, attentie!
Het woord is aan.
H.B.S.-en en Gymnasium
Oppassen voor overschrijding!
«Oc Jaargang No. 18120 W W m 11 1 Donderdag 6 Sept. 1015
Bureaux: Groote Houtstr. 93 1^ I ^1 I 1 |^V ^1 Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem II I j M I 11^ Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. NA* Jb A A WJ ^***8 Abonnementen: p.week 31 ct.
,Tele£. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
IN de maand Juli i\eeft de Nederlandsche
Stichting voor Statistiek in samenwer
king met de Vereeniging voor Opinie
onderzoek (in oprichting) zes enquêtei ge
houden. Zij betroffen duizenden menschen,
mannen en vrouwen, uit de provincies
Utrecht, Noord- en Zuidholland. Die wa
ren zorgvuldig uitgekozen, zoodat het ge
heel alle lagen der bevolking vertegen
woordigde: de stad en het platteland, ver
schillende leeftijdsklassen, een reeks be
roepen en de verschillende politieke en
kerkelijke richtingen. De onderzoekers,
die van plan zijn in de toekomst ook de
overige provincies in hun werk te betrek
ken, verklaren dat dit oordeel represen
tatief voor de bevolking van de drie ge
noemde provincies moet worden geacht.
In Noordholland, Ziiidholland en Utrecht
woont de helft van de bevolking van
Nederland.
Een samenvatting van de uitkomst van
de zes opinie-onderzoeken is mij toege
zonden en zij verdient belangstelling. Van
een van de zes heb ik onlangs al melding
gemaakt. Op de vraag: „Stelt u voor de
kwellingen ons volk aangedaan, het ge-
heele Duitsehe volk aansprakelijk of al
leen de Nationaal-Socialisten?" antwoord
den 57 der ondervraagden, dat zij' al
leen de Nazi's aansprakelijk stelden. 38
achtten het geheele Duitsehe volk verant
woordelijk, 5 wisten het niet of gaven
een ander antwoord. De mannen waren
in het algemeen iets meer geneigd, het
geheele volk aansprakelijk te stellen dan
de vrouwen. Bij arbeiders en boeren was
de meerderheid voor het standpunt „al
leen de Nazi's" het grootst, bij midden
standers en administratief personeel was
er ook een aanzienlijke meerderheid voor
dat standpunt en alleen bij personen in
leidende functies deed zich een kleine
meerderheid voor het tegenovergestelde
inzicht voor.
De statistiek moet altijd met voorzich
tigheid gehanteerd en beoordeeld worden,
zooals ieder ervaren heeft die er veel mee
te maken heeft gehad. Maar anderzijds is
het verkeerd, haar steeds achterdochtig te
bejegenen als „de kunst, cijfers te groe-
peeren". Als een Nederlandsch stemmings
beeld, zoo kort na den oorlog vastgesteld,
vind ik deze uitkomst belangrijk. Mij zou
het ook benieuwen welk resultaat dezelfde
enquête zou geven, als zij binnen zes
maanden, bijvoorbeeld, herhaald werd. Ik
heb de Vereeniging van Opinie-onderzoek
gevraagd of zij het plan heeft, bepaalde
enquêtes te herhalen. Dat blijkt inderdaad
het geval te zijn. Mijn verwachting is dat
als deze terugkeert de meerderheid,
die aileen de Nazi's aansprakelijk stelt,
vergroot zal zijn.
De andere vijf onderzoeken zijn niet alle
even belangrijk. Op de vraag „Voor welke
mogendheid hebt u de grootste sympa
thie?" hebben 48 zich voor Amerika
uitgesproken, 22 voor Engeland, 9
voor Rusland, 4 voor Canada, 4 voor
andere landen en 13 (de voorzichtige
Hollanders) hadden geen voorkeur. Erg
interessant lijkt mij dit niet. Het zal sterk
wisselen met de daden die andere mo
gendheden jegens Nederland begaan en
zonder opinie-onderzoek zal men in de
meeste omstandigheden ook wel kunnen
vaststellen, waar de voorkeur ligt.
Iets belangwekkender wordt dit onder
zoek evenwel met betrekking tot een an
der: „Voor welke persoon, die in de laat
ste vijf jaar op het wereldtooneel een rol
speelde, hebt u de grootste waardeering?"
Want 50 der ondervraagden hebben
voorkeur voor Roosevelt getoond, tegen
maar 23 voor Churchill en 5 voor
Stalin. 12 waren verdeeld over andere
personen (Eisenhower, Montgomery, Ger-
branoy, van Kleffens, enz.) Dus weer een
groote meerderheid voor Amerika. Uit de
indeeling volgens vooroorlogsche politieke
gezindten blijkt, dat liberalen en Christe-
lijk-Historischen de meeste aanhangers
van Churchill opleverden ofschoon nog
steeds een minderheid en dat bij de
Communisten nog 21 op Roosevelt en
4 op Churchill hebben gestemd tegen
'62 op Stalin. Het is wonderlijk.
Een enquête betreffende den radio-
omroep bevestigt het huidige streven, om
hem te centraliseeren. 65 hebben zich
uitgesproken voor één omroep, 30 voor
herstel van den ouden toestand, dus met
een aantal afzonderlijk werkende radio-
vereenigingen, 4 gaven geen meening
en 1 verkozen een andere oplossing.
Alleen bij de Gereformeerden bleek een
meerderheid voor herstel van den ouden
toestand (57 tegen 37 te bestaan.
De Katholieken spraken zich met 51
tegen 43 voor één omroep uit, de Ned.
Hervormden deden dit met 71 tegen
24 overige gezindten met 77 tegen
13 en onkerkelijken met 80 tegen
17
De vraag „Wat is de belangrijkste reden
waarom u van de N.S.B. niets moest heb
ben?" gaf een staalkaart van antwoorden,
waarbij de grootste groep (21 zei „haar
landverraad" en 18 „haar on-Neder-
landsche houding". Bij andere groepen
overwogen godsdienstige bezwaren, anti
semitisme, de rassen-theorie. Sommigen
antwoordden „alles", hetgeen misschien
het beste antwoord op een niet scherp
genoeg gestelde vraag is.
Tenslotte is gevraagd naar de meening
van onze landgenooten over de houding
van het Nederlandsche volk tijdens den
oorlog. De meeningen bleken sterk uiteen
te loopen. 49 vonden die houding ma-
Het interieur van de CADI-elub te Haarlem. Het was er Woensdagavond bij de
opening echter heel wat drukker en de prettige stemming die heersclite tusschen
officieren, onderofficieren en manschappen belooft het beste voor een uitstekende
verhouding. Een uitgelezen variété-programma de snelteekenaar Mr. Max was
kostelijk onderhield het uit militairen en genoodigden bestaande publiek.
Het eerste realistische beeld van Japans
nederlaag heeft de eerste minister Prins Hi-
gasjikoeni gegeven, toen hij in de bijeen
komst van den Japanschen rijksdag zijn
landslieden vertelde, dat Japan reeds op
den rand van den afgrond stond, voordat
de eerste atoombom neerkwam op Hiros-
jima. Meer dan de helft van de Japansche
vloot was toen reeds buiten gevecht gesteld,
bekende hij, en in de dagen voorafgaande
aan het einde van den strijd leek het vrij
wel onmogelijk nog langer een modernen
oorlog voort te zetten.
Negentien van de vijf-en-twintig Japan
sche vliegdekschepen waren tot zinken ge
bracht of beschadigd, slechts twee konden
nog varen. Acht van Japans twaalf slag
schepen zouden tot zinken gebracht of be
schadigd zijn, en nog slechts één navigabel.
De krachtsinspanning van de Japansche
vloot zou hoofdzakelijk bestaan hebben in
het in massa aanwenden van zelfmoord-
torpedobooten.
Het was voor de eerste maal, dat Higasji-
koeni het woord „overgave" bezigde. Terwijl
de Japansche eerste minister een beroep
deed op het Japansche volk om de regee
ring te steunen bij het uitvoeren van ur
gente maatregelen ter ondervanging van
de naar voren komende problemen omtrent
kleeding, voeding en inflatie, werd door een
Reuter-telegram uit Moskou gemeld, dat
de Sovjet-troepen op de Koerilen ten Noord-
Oosten van Japan nog feilen tegenstand
ontmoetten. Alle eilanden waren tot sterke
vloot- en militaire oases herschapen, xu
Melbourne werd medegedeeld, dat de Ja-
panneezen op Nieuw-Guinea hadden ge
vraagd om zending van schepen uit Japan
om hen naar huis te brengen. In Hong
kong werd een aantal Japanneezen In Chi-
neesche kleeren ontdekt. In China is men
begonnen met de na-oorlogsche regelingen
Chineesche en Russische specialisten zijn
n.l. aangekomen bij het belangrijke knoop-
De gouv.-gen. van Ned. Indië Jhr. mr. A.
W. L. Tjarda van Starkenborgh Stachou-
wer zal na bevrijd te zijn uit zijn gevan
genschap, heden in den namiddag in Neder
land arriveeren.
Prinses Juliana zal namens de Koningin
den G. G. bü zyn aankomst op vaderland-
schen bodem verwelkomen.
De Amerikaansche marine heeft gevraagd,
dat haar bases in den Pacific als zoodanig
tn gebruik zullen blijven. Zij worden als
onontbeerlijk beschouwd voor de veiligheid
der Ver. Staten na den oorlog. De pl.v. mi
nister van marine heeft verklaard, dat de
marine aan den senaat zou voorstellen, de
volgende eilanden te blijven beschouwen
als Amerikaansche marinebases: Kodiak,
Adak, Hawaii, Balboa, Goeam, de Tihian-
Saipan-Bonin- en Volcanogroep, de Rioekioe-
eilanden, de Manoes en de Philippijnen. In
den Atlantischen Oceaan wil de marine
bases houden op Argentine, New Foundland,
de Bermudas, Puerta Rica en Cocosolo. De
minister van marine weigerde antwoord te
geven, toen er vragen gesteld werden over
bases op Groenland, IJsland of Noord-Afrika.
tig, 41 vonden haar goed en 10
achtten haar slecht. Ook hier rijst sterk
de vraag: wat zal men er over zes maan
den, over een jaar, over drie jaar van
denken? Mijn voorspelling is, dat men de
houding beter zal gaan vinden naarmate
men verder van den oorlogstijd verwijderd
raakt.
In het algemeen zou ik omtrent deze
enquêtes nog willen zeggen dat zij, na
tuurlijk onder de voorwaarde van strikte
onpartijdigheid van de leiders, in de toe
komst belangrijker aanwijzingen zullen
kunnen geven dan nu. Er zal meer rust
en meer bezinning komen en hoogere
levenswaarden zuilen zich sterker doen
gelden. Het zal noodig zijn dat de Ver
eeniging van Opinie-onderzoek zich be
paalt tot enquêtes van werkelijke betee-
kenis. Zij moet de groote aandacht voor
haar werk nog verwerven en bewijzen
dat het nuttig is. Dat kan het zeker zijn.
R. P.
punt van den Mantsjoerijschen spoorweg
te Charbin, om volgens de bepalingen van
het pas gesloten Russisch-Chineesche ver
drag gezamenlijk het beheer over den Zuid-
Mantsjoerijschen spoorweg in handen te
nemen. Singapore.
In Singapore zijn alle door de Japan
neezen ingevoerde maatregelen onmiddel
lijk afgeschaft. De nog in Singapore ver
toevende Jappen hebben bevel gekregen,
zich te verzamelen op het voetbalveld.
Voorts is een verboden tijd gedurende de
nachtelijke uren Ingevoerd, gedurende welke
de burgers zich niet op straat mogen be
vinden.
De overgave-plechtigheid te Nanking zal
door een vertegenwoordiger van Nederland
worden bijgewoond.
Naar aanleiding van een bericht van de
..Daily Telegraph" dat de Nederlandsche
regeering een bedrag van 11/2 milliard
pond sterling als schadevergoeding zou
eischen, wordt van de meest gezaghebbende
zijde medegedeeld, dat de Nederlandsche
regeering zich voorstelt over ongeveer een
maand een „claim" in te dienen. Er is dus
nog niets ingediend en bijgevolg nog geen
enkel cijfer genoemd.
Het Centraal Distributiekantoor deelt
mede. dat binnenkort zal worden begon
nen met de distributie van jam. Men moet
bon 644 der 6e noodkaart als bestelbon in
leveren bij den detaillist, van wien men
voortaan jam denkt te betrekken en wel
uiterlijk op Zaterdag 8 September. Dit moet
echter een detaillist zijn, die destijds ge
woon was dit artikel te verkoopen.
Binnenkort zullen regelmatig bonnen
worden aangewezen, waarop men jam zal
kunnen koopen. De eerste maal, dat dit
geschiedt, is men verplicht de jam te koo
pen bij den detaillist, bij wien men bon 644
heeft ingeleverd.
Naar wij van welingelichte zijde verne
men, ligt het in de bedoeling, binnen af-
zienbaren tijd Engelsche sigaretten in de
distributie te brengen, zoodat de liefheb
bers van Virginia binnenkort tevreden zui
len zijn. Een aantal gerenommeerde merken
staat op het lijste, zooals Players, Gold
Flake, Craven A, en State Express. Zuid-
Nederland krijgt een hoeveelheid Amerikaan
sche sigaretten toegewezen, waaronder Mar
vels en Shirleys.
Carel Vosmaer:
Het is zwakheid niet te
vertrouwen. Wie waarlijk
sterk is vertrouwt.
Wij hebben reeds medegedeeld, dat iiï
het midden van September (als alle school-
gebouwen weer beschikbaar zijn) op het
Gymnasium en de H. B. S.-en te Haarlem
de morgen en middaglessen weer worden in-*
gevoerd.
Omdat ons ter oore kwam, dat verschil-*
lende ouders deze beslissing betreuren
zij zouden liever gezien hebben, dat voor-*
loopig alleen 's morgens les gegeven zou
worden, omdat er immers nog altijd een
tekort aan schoenen en fietsen is heb
ben wij inlichtingen gevraagd aan den wet
houder van onderwijs, De heer D. J. A. Ge
luk deelde ons mede, dat deze aangelegen
heid door hem besproken is met de direc
teuren en met den inspecteur. De a'ge*
meene indruk was, dat het ongewenscht is
het huidige lesrooster samen te persen in
de morgen-schooltijden, omdat het een feit
Is. dat de aandacht verslapt als te veel les
sen achter elkaar gegeven worden. „Ik
vind het persoonlijk erg jammer, want ik
ben een voorstander van het beperken van
de lessen op school tot de morgenuren. Dan
zou de middag gebruikt kunnen worden
voor lichamelijke opvoeding, huiswerk en
cultureel werk. Misschien is het mogelijk
dat ideaal te verwezenlijken als voor het
volgend schooljaar het lesrooster beperkt
wordt ingevolge het plan-Bolkestein".
Om aan het bezwaar der twee schooltij
den, in verband met het tekort--aan schoe
nen en fietsen, tegemoet te komen, zal er
voor gezorgd worden dat de kinderen, die
daarvoor in aanmerking komen, op school
kunnen koffiedrinken. Overal zal een lee-
raar zijn om toezicht te houden.
Doodstraf geëischt
Voor het bijzonder gerechtshof te 's-Gra-
venhage zijn Woensdag weer een aantal
zaken behandeld.
Tegen C. Dijkman uit Delft werd wegens
het als wachtsman mishandelen van ge
vangenen in een concentratiekamp in de
buurt van Brunswijk de doodstraf ge-
eischt. Verdachte zou herhaaldelijk Neder
landsche en Poolsche gevangenen met een
knuppel hebben afgeranseld. Zelf beweer
de verdachte dat hij slechts één man ge
slagen had, maar dat was na een woorden
wisseling.
De verdediger Mr. J. A. Schuering betoog
de dat het hier een gewoon geval van mis
handeling betreft. Verdachte was geen Ne
derlander, want hij heeft in 1931 getee-
kend bij het Vreemdelingenlegioen. Hij
vroeg daarom vrijspraak.
Hongaarsch strijkkwartet
Drie beroemde werken speelde het en
semble, waarvan Zoltan Szekely de primus
is, Woensdagavond in den uitverkochten
Stadsschouwburg: Mozart's Kwartet in C,
K.V. 465, dat met de destijds veel omstreden
langzame inleiding begint, Schubert's op.
posth. in d. kl. t. met de heerlijke variaties
over een thema uit het lied „Der Tod und
das Madchen", en Debussy's op. 10 zijn
eenige werk op dit gebied.
De virtuositeit van het viertal mag op
één lijn gesteld worden met die der inter-
nationaal vermaarde ensembles, de even
wichtigheid van den klank is goed, het sa
menspel meestal uitmuntend (slechts in de
adembenemende finale van Schubert meen
de ik soms een kleine onderlinge metrische
verschuiving waar te nemen). In zooverre
hebben we dan ook zonder voorbehoud kun
nen genieten en loven. Anders is het ge
steld met den snelheidsfactor. Het schijnt
soms of die op muzikaal gebied gelijken
tred wil houden met wat we op verkeers
gebied beleven, namelijk steeds sneller. Een
4/4 Allegro van Mozart als alla breve, een
Menuet als een Scherzo gespeeld worden
die daardoor mooier? Mist de hoorder dan
niet veel contrapuntische en thematische
fijnheden? Ik heb Schubert's Kwartet in
dertijd gehoord van de oude Bohemers bij
hun eerste tournée door ons land. Ze speel
den misschien niet zoo geraffineerd, maar
de finale maakte een geweldigen indruk.
We hielden den adem In Nu ging ze veel
sneller en liet me koud. En ik ben heusch
niet „blasé". Maar elk tempo heeft gren
zen. Men kan die niet zonder schade over
schrijden. K. DE JONG.
Wij hebben bij de directies van de gas-
en electriciteitsbedrijven te Haarlem ge
ïnformeerd naar de mogelijkheid van ver
hooging van de indertijd gepubliceerde
rantsoenen. Op dit oogenblik is daarvoor
geen grond; de aanvoer der kolen is den
laatsten tijd zelfs minder geweest dan ver
wacht werd. Wel wordt gehoopt dat in
de naaste toekomst meer beschikbaar ge
steld zal kunnen worden, maar dan moe
ten er eerst meer kolen komen. Voorloopig
kan men dus alleen rekeniDg houden met
de huidige rantsoenen.
Daaraan moet ieder zich houden. Er zijn
menschen geweest die in de eerste maand
meer electriciteit gebruikt hebben dan zij
in twee maanden mochten opmaken. En
kele overtreders van het rantsoen, die geen
redelijke verontschuldiging konden aan
voeren, zijn van de electricteit afgesneden.
Of er ook gas verbruikers zijn die vér het
rantsoen overschrijden is pas te constatee-
ren bij de meteropneming, als de gasleve
ring een maand heeft plaats gehad. Dat ia
dus na 20 September.
Zooals indertijd bekend gemaakt is heeft
het Rijkskolenbureau voorgeschreven dat
bij ernstige overschrijding van het rantsoen
afsnijding van gas en electriciteit volgt
voor een tijd van 14 dagen. Den tweeden
keer zelfs voor 3 maanden. Alleen bij den
eersten keer kan, als daarvoor termen be
staan, nog volstaan worden met een ern
stige waarschuwing.
Er zijn eenige nieuwe voorschriften ge
geven voor het electriciteitsverbruik buiten
het huishouden. Tandartsen mogen 80 pCt.
van het normale verbruik over 1940 op
maken, kappers 50 pCt., kleermakers en
schoenmakers 30 pCt., winkels eveneens
30 pCt. Er wordt afzonderlijk berekend wat
voor het bedrijf opgemaakt mag worden.
Dit wordt dan verhoogd met het gewone
rantsoen voor huishoudelijk gebruik.
Het rantsoen voor het huishoudelijk ge
bruik (dat over de maanden Augustus en.
September tezamen 12 K.W.U. was) is voor
de maanden October en November tezamen
23 K.W.U.
Amerika helpt Holland
De Amerikaansche instelling voor hulp
aan Nederland, die gesteund wordt door het
Nat. Oorlogsfonds der V. S. zal in het ko
mende fiscale jaar, dat in October aanvangt
kunnen beschikken over een budget van 2,7
millioen dollar. Uit deze bron zal speciaal
hulp worden verleend aan dakloozen. Bo
vendien zullen 20 van de zwaarst getroffen
ziekenhuizen in ons land chirurgische in
strumenten en .andere uitrustingstukken,
ontvangen.
Verschillende andere instellingen, vooral
die, welke zich met de kinderzorg bezig
houden, zullen deelen in de Amerikaansche
steunverleening.
DE DISTRIBUTIE
Stad- en landbonnen.
Het Centraal Distributiekantoor vestigt
er de aandacht op, dat de bonnen der 6e
noodkaart, ongeacht of daarop de aandui
ding „stad" of „land" voorkomt, in de
Westelijke provincies zoowel in stadgebied
als in landgebied geldig zijn. j
