De Gouverneur-Generaal voor de radio Buitenlandsch Overzicht Het zink. Bij Leidens Lustrum Een persoonlijk woord tot de luisteraars. Dc Gouverneur-Generaal van Nederlandse!» Indie. Jhr Mr, A. w. L. Tjarda van Star- kenborgh Stachouwer. heeft Vrijdagavond voor den zender Herrijzend Neder:and een rrde gchoudeni waarin hij o m. zeide: Luiste raars Gij zult de ontroering beseffen, die het geven moest, na zoovele jaren opnieuw ir. het vaderland te zijn, het weer te zien gewond, geestelijk en stoffelijk veranderd, maar :ocu :n zijn zoo vertrouwde wezens- Itckken hetzelfde, goede land. De gedachten dringen naar het leed, dat hier geleden en in samenleving en landschap aanstonds Zichtbaar Is. Het doorgronden van dat leed en de droeve herinnering aan velen, die niet meer zijn, mengt zich voor wie thuis komt. met de vreugde over uw bevrijding en het deelen in uw hoop op snel herleven, ook met de spanning, waarmee het oogen- blik wordt tegemoetgezien, dat de schaduw tlej vijandelijke bezetting eveneens van Indië wordt gelicht. De aanraking met den vaderlandschen bodem was Inderdaad het begin van het doorvoelen wat hier in de verstreken Jaren is geschied en nu wordt gedacht. Spr. zeide verder o.a., na dank te hebben gebracht voor de vereerende hartelijkheid Reeds ruim een jaar geleden kon Frank- Tijk zich vrij noemen, maar in de sinds dien voorbij gegane maanden heeft het land zich maar een klein stukje kunnen uitwerken boven de positie, waarin het bij de bevrijding verkeerde. Zwarte handel tiert er nog welig en volgens mededeelin- gen op het Congres der radicalen zouden zelfs bijna vier millioen menschen door den Staat worden onderhouden. Een ver schijnsel, dat ook in Frankrijk zelf groot onbehagen verwekt, omdat de economische functie van den staat. b.v. door nationali satie. niet is toegenomen. De productie is «schrikbarend gedaald met 66 in het transportbedrijf. 65 in de industrie. 35 in den landbouw. Bij velen is de arbeids- lust gering, bij anderen wel aanwezig, maar door ondervoeding en ziekte geremd. De Gaulle heeft een uitweg uit deze moeilijk- ihcden gezocht door buitenlandsche hulp an te roepen. Zijn Teis naar de Ver. Staten ie. wat dit onderdeel betreft, blijkbaar een cucces geweest, want er zal nu per maand een millioen ton goederen naar Frankrijk worden verscheept en mede met hulp van Engeland en Canada zullen de rantsoenen een waarde van 2500 calorieën per dag krijgen. Ternauwernood terug in Frankrijk heeft De Gaulle aan de Times een interview toegestaan, waarin hij instemming betuig de met de Engelsche plannen inzake een West-Europeesche samenwerking, maar tevens erop wees. dat Groot Brittannië eerst door een wijziging van zijn politiek, o.a. in den Levant, weer het vertrouwen der Franschen moest verwerven vóór van een bondgenootschap tusschen beide lan den sprake zou kunnen zijn. Hij heeft tevens de gelegenheid aangegrepen te be- toogen, dat het als veiligheidsmaatregel noodig Ï6 het Rijnland van Duitschland los te maken, waarbij hij voor dit gebied on derscheid maakte tusschen het gebied van Keulen tot de Zwitsersche grens, de in valspoort van Frankrijk, en het gebied ten Noorden daarvan, den natuurlijken toe gangsweg tot Nederland, België en Enge land. Verschillende bladen in Engeland heb- iben waardeerend geschreven over De Gaulle's mededeelingen inzake een Britsch-Fransche samenwerking, maar er ■was toch ook een zekere aarzeling. Men acht in Engeland het vraagstuk van een 'bondgenootschap tusschen beide landen nu niet geheel actueel. In Frankrijk vormt zich weer een volksfrontcoalitie voor de over eenige weken te houden verkiezin gen. Wat zal uit de stembus komen, zoo •vraagt men zich in het Ver. Koninkrijk af? Zal het tegenwoordige regime en de zelfde buitenlandsche politiek dan gehand haafd blijven? Zoolang daaromtrent geen zekerheid is verkregen, zal het vruchteloos zijn over een bondgenootschap te spreken. In Engeland zal men alleen dan een bondgenootschap waardeeren als men zeker kan zijn van een Fransch bewind, dat stabiliteit bezit. En aan de overzijde van het Kanaal wil men daarom klaar blijkelijk eerst maar een afwachtende hou ding aannemen. Dat wachten hoeft boven dien niet lang te duren, want reeds over eenige weken zullen de Algemeene Raden (ongeveer overeenkomend met onze Prov. Staten} worden gekozen en betrekkelijk kort daarop de leden van de Volksver tegenwoordiging. Dan zullen de kiezers zich ook moeten uitspreken over de vraag of do Grondwet van 1875 nog van kracht is. Bij deze verkiezingen zal het stelsel van evenredige vertegenwoordiging toege past worden, ongeveer op de wijze als in Belgie geschiedt, n.l. dat telkens een vrij beperkt aantal leden per district naar evenredigheid gekozen zal worden Hierbij is de Fransche regeering, nadat veel aan drang op haar is uitgeoefend, tegemoet ge komen aan den eisch der linksche partijen, dat aan de departementen met een ver houdingsgewijs hooge bevolking meer ze tels zullen worden gegeven. Naar hun oor deel was bij de oorspronkelijke plannen van De Gaulle het aantal candidaten uit de plattelandsstreken onevenredig groot tegenover het aantal uit de industriecen tra. Als de uitslag dezer verkiezingen be kend is, zal nader over de samenwerking in West-Europa kunnen worden gesproken, snaar ook dan blijven er zaken, welke de Franschen zelf moeten oplossen. In 1944 in de bevolking in Frankrijk, de sterfge vallen tengevolge van oorlogshandelingen niet meetellend, met 108.000 zielen ver minderd. Op die wijze loopt de plaats van vijfde groote mogendheid gevaar. van het Koninklijk Huis en II. M.'s regee ring en voor de welgezindheid van vele dui zenden ondervonden. Het is een voorrecht in deze sfeer de be vrijding van Indië af te wachten, van dat tndié waarheen, naar ik weet, thans ook uw gedachten dagelijks gaan, Hoe zullen daar de bestaansvoorwaarden blijken te zijn ge weest voor de milltoenen-hoofdSge bevol king, zoo verscheiden en toch zoozeer door het lot verbonden? Weldra zullen wij het weten en de voldoening smaken Nederlands hulpbereidheid tot herstel van normale orde en leniging van nood en lijden werkzaam te zien ingezet. Uit Nederland zal nu de eerste steun naar Indië gaan. zooals Indië, toen het nog de veronderstelling koesteren mocht zelf geen oorlogsterrein te zullen worden, gehoopt had Nederland bij deszelfs bevrijding bij te staan. Dat Nederland in Mei 1940 ontrukt werd aan het proces van zijn vreedzame ontwikkeling en mee ge sleept in den maalstroom van 't gewelddadig weroiageoeuren, gaf een schok in Indië. dien niemand, die dezen mee beleefd heeft, vergeten zal, Op geen oogenblik in de ge schiedenis van Nederland's en Indië's samen gaan, werd zoo krachtig de eenheid van het koninkrijk beleden; spontaan was het ver langen naar hulpverleening zooals en zoo dra die mogelijk zijn zou. Indië zal thans ervaren noezeer voor zijn besef van saam- hoorigheid van toen, in Nederland weder- keerigheid bestaat. De Nederlandsche Volksbeweging In Bellevue te Amsterdam is Donder dag en Vrijdag de con6titueerende verga dering van de Nederlandsche Volksbewe ging gehouden. In zijn openingsrede gaf dr. W. Banning een uiteenzetting van de motieven die geleid hebben tot de oprichting van de Volksbeweging. Medegedeeld werd, dat met 1 October een nieuw orgaan zal verschijnen, alsook een populair weekblad. Deze uitgaven zul len worden gecombineerd met een groot- scheepsche najaars-actie, niet alleen als propaganda voor de Volksbeweging, maar tevens om de menschen in Nederland rijp te maken voor de a.s. Kamerverkiezingen en hen op te wekken om het ministerie te steunen in zijn aangevangen werkzaam heden van vernieuwing en herstel. Rede prof. ir. W. Scbermerhorn. De minister-president prof. ir. W. Seher- merhorn hield een uitvoerige rede over de voorgeschiedenis van de stichting van de Nederlandsche Volksbeweging en wijd de vervolgens uit over haar doel en stre ven. Door haar program nadert de Volksbe weging het politieke leven en steekt hen, die op dat veld hun grootste activiteit ver richten. van harte de hand toe en wil mede met hen strijden voor die vorm geving in ons staatkundig en maatschap pelijk leven, die zij noodig acht voor het eigenlijke doel. Spr. had de overtuiging, dat dit eerste congres van de Volksbewe ging in het maatschappelijke leven van Nederland een gebeurtenis is van histori sche beteekenis. De wereld bevindt zich op een breukpunt der historie en is bezig zich grondig te veranderen. Het is geen toeval, dat juist nu in de laatste 20 jaar de ontwikkeling van luchtvaart en radio hun bekroning vinden in de atoomkern splitsing. Hij weet, dat de Schepper van hemel en aarde onvergankelijk en onver anderlijk is en dat ergens ondanks alles, een vast punt ligt. Deze-vastheid heeft echter alleen betrekking op het diepste wezen van ieders persoonlijkheid. Maar juist in dat vlak van menschelijke samen leving, waarin de Volksbeweging werkt, treden die keerpunten in de menschelijke geschiedenis aan den dag, waarvan wij er thans één beleven. In den zomer van 1940 kwamen wij in de ons heilige Pieterskerk bijeen om geza menlijk, onder den druk van de bezetting, een wijle stil te staan bij het herdenken van wat onze oudste Hoogesehool, gesticht door Willem de Zwijger, steeds voor ons was en nu meer dan ooit zou zijn. Nog heugt mij. als ware het gisteren ge beurd, hoe wij allen innig ontroerd waren bij het gemeenschappelijk zingen van ons Wilhelmus, dat sprak van de banden tus schen Oranje en ons volk, zooals er im mers ook steeds zulke nauwe banden heb ben bestaan tusschen Oranje en de Leid- sche Alma Mater. Drie jaar later vertoefde ik weer, als boven-watersche onderduikeling, in onze geliefde sleutelstad. En toen daar op een mooien voorjaarsavond het Nonnenkloos ter op het Rapenburg, beschenen door den glans van de zilveren maan. voor mij op doemde, herleefde opnieuw in mijn ge dachten. wat voor ons allen de Leidsche Universiteit beteekende en is blijven be- teekenen. Dit te meer, nu daar immers zulk een schitterend voorbeeld van volharding in den geestelijken strijd voor de vrijheid door bijkans heel het hoogleerarencorps was gegeven, voorafgegaan door den on- vergetelijken Telders, door den etoeren, 6tandvastigen Cleveringa. Op den Rsten Februari van dit jaar dwong mij het hart, een oogenblik een stil len groet te gaan brengen aan haar, wier geestelijke voedsterzoon ook ik mij mag noemen. Het was haar Dies, en nog wel In een lustrumjaar. Maar nog steeds zucht ten wij onder de wreede Duitsche tyran- nie, nog steeds bleven de deuren van de Hoogesehool, sinds zich daar in het najaar van 1940 het kranig verzet had geopen baard, gesloten. De vervanging van pasmunt Brons, en andere metalen noodig voor de vervaardiging van nieuwe pasmunten zijn momenteel moeilijk te verkrijgen. Het zilvergeld is in ons land aanwezig. De regeering had reeds overwogen dit in circulatie te brengen, doch men heeft hiervan voorloopig afgezien, daar dan het gevaar dreigt, dat dit zilvergeld ver dwijnt door oppotten of wordt uitgevoerd of versmolten. Het zal eventueel mogelijk zijn het nieuwe zilvergeld na de geldsaneering in omloop te brengen, doch de minister acht te het hiervoor noodzakelijk, dat er eerst op het gebied van ons geldwezen meer rust zal heerschen. Schoenendistributie hervat De distributie van zoogenaamd straat schoeisel kan thans op beperkte schaal weer worden hervat. In dc districten I en II zal gelijktijdig de bonuitgifte geschieden. Tot die districten behooren de provincies Zuid- Holland en Utrecht, alsmede de gemeenten Haarlem, Heemstede, Velscn en Bloe- mendaal. De uit te reiken schoenen-bonnen hebben het formaat van een rantsoenbon, terwijl de soort schoenen, welke gevraagd is, daarop vermeld staat. Er zullen tot 5 October bon nen worden uitgereikt, welke uiterlijk B October bij een handelaar moeten worden ingeleverd. Deze zal zoo mogelijk schoenen uit voorraad leveren. Is dit niet mogelijk, dan zal hij den bon in ontvangst nemen tegen afgifte van een ontvangstbewijs, waar op vermeld moet worden: naam, adres, en woonplaats van den klant, de soort schoe nenbon en de maat der schoenen en de datum van afgifte. Tegen inlevering van dit ontvangstbewijs kunnen de schoenen bij den winkelier afgehaald worden, zoodra deze de schoenen ontvangen heeft. Hiermede zullen in het algemeen 2 a 3 weken gemoeid zijn. Het indienen van aanvragen voor schoe nenbonnen kan geschieden op door de plaatselijke distributiediensten nader bekend te maken datum en plaats. Zij die een aan vraag voor schoenen bij de dislributiediens- ten in behandeling hebben, behoeven geen nieuwe aanvraag in te dienen, aangezien deze aanvragen thans door de distributie- diensten in behandeling kunnen worden ge nomen. In de eerste plaats komen voor het indienen van aanvragen in aanmerking zü. die een medisch attest overleggen, waarbij met gewone schoenen kan worden volstaan, vervolgens zü die over geen bruikbare schoe nen meer beschikken. Het aantal nog te be handelen aanvraagformulieren is echter nog groot en het aantal te verdeelen schoe nen in verhouding daarmede nog gering, zoodat aanvragers in volgorde van indiening binnen het raam van elke categorie zullen worden geholpen. Aanvragen voor werkschoenen en beroeps schoenen kunnen van heden af eveneens in alle provincies benoorden de groote rivie ren worden ingediend. Bonuitgifte zal in al deze provincies op beperkte schaal ge schieden. Indien de aanvraag wordt inge willigd. zullen de bonnen voor 5 October worden uitgereikt. Ook deze bonnen moeten uiterlijk 8 October bij de handelaars worden ingeleverd, die zoo mogelijk uit voorraad schoenen leveren, of den bon in ontvangst nemen tegen afgifte van een ontvangst bewijs. In verband met deze hervatting van de schoenen distributie zijn alle nog in omloop zijnde oude schoenenbonnen, waarop nog geen schoenen zijn afgeleverd, met ingang van heden ongeldig verklaard. Wie derhalve nog in het bezit is van een schoenenbon, waarop hij nog geen schoenen heeft kun nen koopen. zal dus eventueel een nieuwe aanvraag bij den plaatselijken distributie- dienst moeten indienen. De Haarlemsche Distrlbutiedienst deelt mede, dat van Woensdag 26 tot en met Za terdag 29 September in de Vleeschhal eenige duizenden schoenenbonnen zullen worden uitgereikt aan hen die daartoe door den dienst worden opgeroepen. Met deze bonnen moet men voor 30 Sep tember naar een schoenen winkelier gaan. Vele aanvragen zijn twee jaar oud. Als kinderen thans voor grootere schoenen in aanmerking komen dan indertijd aange vraagd zijn, kunnen de bonnen omgewis seld worden. Daarvoor zijn bepaalde uren vastgesteld. Nadere bijzonderheden worden op biljetten voor het distributiebureau bekend gemaakt. Even liep ik bij een jongeren vriend, ook alumnus van de Leidsche Universiteit, aan. Hij kon de straat niet op vanwege razzia's, vanwege de menschenjaeht voor den arbeidsinzet. Samen hebben wij bij een koelen morgendrank, ongekende en toevallig juist ten geschenke gekomen weelde, geklonken op het welzijn van haar, die van allen, welke daar eens ge studeerd hebben, de onverwelkbare liefde weet te veroveren. En thans, op den 15en September, komen wij als Reünisten bijeen, verheugd dat het ons gegeven i6, ten langen leste weer lu strum te vieren in de vrijheid, die ons land en die Leiden herkregen heeft. Overmorgen geschiedt de zeer plechtige opening van de. met eere deze jaren van bezetting doorstaan hebbende, Universiteit, die trouw is gebleven aan wat zij steeds is geweest: een bolwerk van de vrijheid. Die opening zal dit keer met extra- wijding gepaard gaan, ook al moge het ceremonieel, de optocht van den Senaat van Professoren naar de Pieterskerk, an ders slechts bij de heele en halve eeuw feesten „mos" zijn. Dit breken met dien „mos" is gerecht vaardigd en Toept trouwens de herinne ring op aan wat insgelijks in 1815 gebeur de. toen ook een lustrum na herkregen onafhankelijkheid is gevierd. Als wij daar dan in en rondom onze al oude Alma Mater, haar ter eere. bijeen zullen zijn. dan zullen wij in 6tilte de plechtige belofte doen dat wij er naar zul len streven, elk onzer naar eigen krachten, om te helpen verwezenlijken wat een van Leiden's grootste zonen, wijlen Van Vol lenhoven. eens heeft genoemd: het zorgen voor de overwinning van het onbaatzuch tige in Recht en Staat. Hoe is Amerika Een briefje Amice, Ge vraagt me „hoe is Amerika?" en ik antwoord: dit is geen slimme vraag. Want Amerika heeft millioenen gezichten en mijn ziel heeft duizend stemmingen. En hoe kan ik dan zeggen hoe Amerika is? Niets is, vriend. Alles wordt. En die overweging maakt je vraag, als ik dat zoo heel vriend schappelijk zeggen mag. nog minder slim. Maar wanneer ik dan jouw gebrek aan slimheid heb geconstateerd en dus: de op pervlakkigheid van mijn antwoord heb voor opgesteld. wil ik het beginnen met te zeggen: Amerika is niet wat jij denkt dat het is: niet zoo democratisch maar wèl zoo kapita listisch; niet in alles grootsch en geweldig, maar in sommige dingen héél kleintjes en burgerlijk; niet een land dat iedereen kan sen biedt, maar wèl een land dat voor som migen onmogelijk-hard is en voor enkelen (de flinksten, de besten en de vaardigsten (en dan nog: wanneer die precies passen in de alles-overheerschende Amerikaansche le venswijs een heerlijke, breede stroom naar het gedroomde levensdoel. Amerika, amice, is niet zoo vervuld van cultuur als de Ameri kanen zeggen). Evenmin is het zóó van idealen vervuld als ge zoudt mogen opma ken uit de Readers Digest, »och zoo materia listisch als uw kunstminnende tante be weert, nadat zij drie maanden in New York heeft getoefd. Amerika vindt alles van Amerika het beste, het mooiste, het nobelste en het ge weldigste. Dat vindt de Brit ook van alles dat Bntsch is. Maar een Amerikaan zegt het en een Brit denkt het en ik weet niet wat beter is: die Amerikaansche kinderlijkheid of die Britsche hoovaardij. Het tempo van New York is geweldig, vermoeiend, betooverend en zinloos. Maar New York is de meest on-Amerikaansche stand van Amerika en het tempo van Uvalde (Texas) en van Burbaaks (Californië) is even traag als dat van Assen (Drenthe) en van Alkmaar (Noord Holland). Een Amerikaan vindt het den heelen dag door, van zijn pannekoeken met appelstroop tot zijn appeltaart met kaas, heerlijk Ameri. kaan te zijn. Een Amerikaan vindt alles wat hij mooi en nuttig en nobel en hartverheffend vindt» van de film via de fabriek tot de kerk, typisch Amerikaansch, uitsluitend Ameri kaanse!» en prachtig Amerikaansch. Een Amerkaan vindt Europa achterlijk, Zuid-Amerika raar. Groot Britar.nië klein en Argentinië onbeschaafd, omdat hij Europa en Zuid-Amerika niet kent en omdat hij alles, wat niet goed- Amerikaansch is. niet goed vindt. Een Amerikaan vindt het leven een hart- veroverend avontuur en Bing Crosley den grootsten zanger ter wereld. De techniek Is de schoonste verovering des menschen en Coca-Cola de heerlijkste drank ter wereld. Hij heeft heimwee naar zijn grootmoeder en verlangen naar Betty Grable. Bij Grieg wordt hij ontroerd en door Harry James (..'s we relds grootste trompettist") proeft hij de vreugden des mensch-zijns Abraham Lincoln is groot en M.ckey Roony is groot en daartusscnen staat zijn leven gespannen als een zeil op den storm. En volgende week vervolg ik dit briefje. Mr. E. ELIAS« Moeilijkheden bij de tram Het is wel een zonderlinge sa::- uloop van omstandigheden dat er, na onze be vrijding. nog een periode komt waarin dat vroeger gesmade zink nog in trek komt. De reden is duidelijk: de geldsaneering. die zoo ts opgezet, dat het zink voorloopig nog zijn waarde als betaalmiddel houdt Er wordt zelfs al in zink gehandeld. Wij hoorden vertellen dat iemand f 25.000 aan zink in voorraad had. Een zinkmagazijn. Natuurlijk is dat sterk af te keuren. De minister heeft er trouwens reeds stelling tegen genomen en het is te verwachten dat de hamsteraars er niet veel plezier van zul len heieven. Er zijn al dwazen die meer voor ecu dub beltje of kwartje betalen dan de waarde is. Voor vier dubbeltjes een papieren gulden. De tram zat voor een groote moeilijkheid. Er kwamen zooveel passagiers met een gul den, dat de conducteurs in een minimum van tijd geen wisselgeld meer overhielden. Reeds Donderdag werden passagiers van de tram gezet, omdat zij geen dubbeltje had den. Vele conducteurs hebben passagiers die zij kennen een dubbeltje voorgeschoten. Maar zij kunnen ook niet voor iedereen voorschotbankje spelen. Heden zijn aan ale tramwagens mede deelingen geplakt, dat alleen reizigers met gepast geld worden toegelaten. Dat gaf heel wat moeilijkheden, maar de directie verzekerde ons, dat zij. geen tusschenweg kan bewandelen. Als algemeen toegestaan zou worden dat conducteurs, die zink in voorraad hebben, mogen wisselen, zou den ze toch in eenige minuten uitverkocht zijn en dan zouden de volgende passagiers toch weer voor dezelfde moeilijkheid staan. Nu is bepaald, dat de conducteurs op het kantoor ook aleen in zink mogen afrekenen. Het zink dat dan bij de tram binnenkomt gaat weer onmiddellijk naar de banken, zoo dat het toch zooveel mogelijk ln omloop blijft. Als wij zoo vervolgde de trcradirec- tie nog op de tram lieten wisselen zouden de handelaars in zink met een gulden betalen, den conducteur een fooitje geven en er toch nog op verdienen. Dat kunnen wij niet in de hand werken! Is het niet mogelijk 10 ritten kaarten in te voeren'' vroegen wij. Die hebben wij niet. Er is zoo'n gebrek aan dat het ons heel wat hoofdbrekens kost, het bedrijf in gang te houden. Als wij be stellen moeten wij maanden en maanden wachten. Het eenige is, dat menschen die weinig losse dubbeltjes hebben en die eiken dag van de tram gebruik maken, een weekkaart koopen. Dan mag men twee maal per dag rijden (op en neer) voor i 0.90 in de week. Wie vier maal per dag moet trammen, kan twee weekkaarten koopen. Dat is dus nog goedkooper dan een dubbeltje per rit. koopen voor een papieren gulden? Ja. maar kan men dan een weekkaart Neen. alleen gepast geld wordt aan genomen. Wij zouden in overweging kun nen nemen dit dubbeltje voor een liefdadig doel beschikbaar te stellen. Verder vernamen wij nog dat de week kaarten aan de kantoren in de Tempeliers- straat en het Soendaplein te koop zijn. Er kunnen nu voor twee weken te gelijk kaarten gekocht worden om er een in reserve te hebben voor de week waarin men slecht9 over een tientje beschikt.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1945 | | pagina 2