Minister Lieftinck zet
deblokkeering uiteen
De Tering
naar de Nering
De nieuwe bonnen
Het Gas- en Electriciteit srantsoen
Wat gebeurt er na de vrijgeving?
Haarlem krijgt
Marechaussee-detachement
Eigen graf gegraven
Het woord is aan....
Rookerskeus beperkt
60o Jaargang No. 18138 I "V Donderdag' 27 Sept. 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 I I I III I J I fl Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem J[ JL i J, Flirt* V IJ Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
rr.„i r,ttDirecteur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Tel.. Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 - Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
1V/ÏINISTER Lieftinck heeft ons Woens-
dagavond per radio uiteengezet hoe
de deblokkeering van het geld, volgende
phase in „het veldtochtsplan inzake de
geldvernieuwing" zich zal voltrekken. Op
nieuw heeft de minister voor alle bijzon
derheden naar de Pers verwezen, die im
mers vandaag zijn rede in uittreksel
publiceert. Dat doet hij niet alleen omdat
maar een minderheid van ons volk over
radio-toestellen beschikt, maar ook omdat
niemand in staat is, een dergelijke hoeveel
heid feiten en commentaren na éénmaal
aanhooren in zich op te nemen. Men moet
ze rustig kunnen lezen, overdenken en
herlezen. Zoo gaat het met de algemeene
nieuwsberichten ook. Maar in een aange
legenheid als de geldsaneering, die onze
persoonlijke belangen raakt, is het ab
soluut noodzakelijk. Hoevele officieele
mededeelingen, die het publiek moet we
ten, worden door de Pers tot zijn kennis
gebracht! Blijkt in dezen tijd niet duide
lijker dan ooit, hoezeer" ook de overheid
zich op dien onmisbaren schakel in de
samenleving, de dagbladpers, moet ver
laten? Wat zou zij zonder haar beginnen?
Ik schrijf dit niet om reclame voor eigen
standje te maken, waaraan wij in dezen
zin geen behoefte hebben, want de onmis
baarheid van de dagbladen staat vast,
maar wel om er den nadruk op te leggen
dat verstrekking van meer papier voor de
dagbladen een sociaal en economisch be
lang van de eerste orde is. Vandaag en
morgen mogen de bladen met vier kleine
pagina's inplaats van twee verschijnen,
speciaal vanwege de geldsaneering. Maar
dat geeft ons nog lang niet de mogelijk
heid, de motieven des ministers volledig
te geven. In den dagelijkschen loop van
zaken moeten wij ettelijke berichten en
uiteenzettingen sterk bekorten en her
haaldelijk aanhouden. Deze papierbeper
king, is te kras. Nederland geeft nu de
kleinste kranten die in West-Europa ver
schijnen. Het is dringend noodig dat daar
in verandering komt
Commentaar op de rede van minister
Lieftinck wil ik alleen geven ten aanzien
van het slot van zijn betoog. De feiten,
met de hoofdpunten van zijn betoog in
extra belichting, vindt men elders in dit
nummer.
Aan het slot van zijn rede stelt hij zelf
de vraag: Wat zal er gebeuren met dat
deel van het ingeleverde geld, dat in de
schatkist zal belanden? Die vraag noemt
hij hoogst belangrijk. Want als dit geld in
de naaste toekomst door den staat op
nieuw geheel zou worden uitgegeven en
in omloop gebracht, zou het gevaar zich
voordoen, dat wij opnieuw voor dezelfde
moeilijkheid zouden komen te staan, die
men thans tot oplossing tracht te brengen.
Er zou weer een wanverhouding ontstaan
tusschen de hoeveelheid goed'eren en de
hoeveelheid geld, in aanmerking genomen
het doo>- de regeering toelaatbaar geachte
prijspeil. Nu is de moeilijkheid voor den
minister, dat de regeering zeer groote
uitgaven moet doen en dat aan de opvoe
ring van de belastingen "gelukkig voor
ons allen! een bepaalde grens gesteld
moet worden. Dat is de veelbesproken be
lastinggrens. Overschrijdt men die, dan
geschiedt dat ten koste van arbeidslust en
ondernemingsgeest in het volk. (Laat ons
hopen dat de minister een zoo goed psy
choloog is, dat hij de grens op den juisten
afstand weet te trekken. Geen mathemati
sche kennis, maar slechts psychologisch
inzicht kan hier baten.)
Hoe moet nu bereikt worden dat wij
niet na eenigen tijd opnieuw in dezelfde
noodzaak' voor geldsaneering vervallen en
ontkomen aan „het laten draaien van de
bankbiljettenpers", waardoor de bezetter
ons reeds in zoo groote moeilijkheden
heeft gebracht en dat de minister in geen
geval wil navolgen
Het antwoord is: door den weg der be
sparing te betreden. Voor bepaalde bevol
kingsgroepen is sparen niet of bijna niet
mogelijk. Daartegenover staan groote
groepen, die er wel toe in staat zijn. De
minister heeft gesproken over een natio
nale deugd, over den spaarzin die ons volk
vanouds heeft gekenmerkt, over wijze
levensbeperking en over zijn plan om bin
nenkort een beroep te doen op al diege
nen, die eraan kunnen medewerken om
ons geld, dat thans gezond gemaakt wordt,
gezond te houden. Met andere woorden:
wij zullen de tering naar de nering moe
ten zetten. En de ner'ng is niet best. Het
baat niet dat te ontkennen.
In mijn vorige artikel over de geldsa
neering heb ik dit al in vooruitzicht ge
steld. In breeden kring zullen de bestaan
de opvattingen zich moeten wijzigen. Wij
zullen er aan moeten wennen dat een
gulden weer veel meer waarde voor ons
heeft, dan in den laatsten tijd het geval
was. De tijd waarin menschen zeiden: „het
geld is toch niet veel meer waard" is
voorbij. Een „spaarcampagne" is door den
minister aangekondigd, welker noodzaak
wij in het landsbelang en in ons eigen
belang moeten erkennen.
Minister Lieftinck zal dezen strijd op
twee fronten moeten voeren. Hij zal, als
minister van Financiën, zelf de koorden
van de overheidsbeurs strak moeten hou
den. Met erkenning van de noodzaak van
buitengewone uitgaven, ook door hem ge
noemd, mogen en moeten wij erop aan
dringen dat overbodige overheidsuitgaven
worden vermeden. Dat gebeurt thans niet
ln voldoende mate, om het zacht uit te
MINISTER LIEFTINCK heeft Woensdagavond in een tweede radiorede enkele
gegevens verstrekt over de tweede fase van geldzuivering, nu we begonnen
zijn aan de week, waarin ieder moet trachten met 10aan nieuwe zilverbons
en een kleine hoeveelheid zinkgeld rond te komen. Daarbij liet de minister de
bezitters van onzuiver geld niet in twijfel, dat zij misschien ongemoeid zullen
blijven. Evenzoo boeven de oppotters van zinkgeld zicli geen illusies te maken.
Er zijn reeds van zulkcn gegrepen en zware straffen zijn al uitgedeeld. Voorts
herinnerde hij aan liet reeds vermelde systeem van belastingreclierclieurs en deed
een dringend beroep op alle goedgezindon daarbij linlp te vcrleenen door het
verstrekken van inlichtingen oixlat het recht in dit land zijn loon lieeft. „Want",
zoo zeide prof. Lieftinck, „de afrekening mei liet zwart verdiende geld moét vol
ledig en grondig zijn".
Bedrag van honderd gulden
wordt spoedig vrijgegeven
DE hoofdgedachte der op 3 Oct. a.s.
beginnende fase van het vrijgeven
van het geld is deze, dat om het dreigend
gevaar van een voortschrijdende vermin
dering der geldswaarde (met andere
woorden: een steeds duurder worden van
het leven) te voorkomen, noodzakelijk is,
dat ieder voortaan moet leven uit het
loopende inkomen, dat hij ontvangt in
den vorm v'an belooning voor arbeid,
verricht in loondienst of in eigen bedrijf,
of als vrucht van eerlijk verworven ver
mogen. Op 3 Oct. zullen gelden worden
vrijgegeven voor loonen e.d., pensioenen
e. d. en renten. Na enkele weken zal dit
geld zich zoo hebben verspreid, dat de
bedrijven door verkoop hunner produc
ten zonder verdere deblokkeering aan
hun betalingsverplichtingen kunnen vol
doen. Naarmate dit verspreidingsproces
voortschrijdt zal het voor deblokkeering
toegelaten bedrag worden verminderd.
Om geld vrij te kunnen maken zullen de
bedrijven moeten aantoonen, dat de ont
vangsten onvoldoende zijn om de uitga
ven te bestrijden, welke voor de bedrijfs
uitoefening noodig zijn.
Er zal niet meer geld in het verkeer
worden toegelaten dan voor financiering
der goederenomzetten en betaling der ge
leverde diensten noodzakelijk is. Zoo
hoopt men ook een strenge controle op
naleving der loon- en salarisnormen te
kunnen uitoefenen. De werkgever zal bij
elk verzoek om geld een verklaring, dat
die normen in acht worden genomen,
moeten teekenen.
Een aantal correcties
Op de hierboven genoemde hoofdge
dachte zullen een aantal correcties wor
den toegepast. Zoo zal, opdat men voor
extra uitgaven iets achter de hand heeft,
van het op de geldkaart ingeleverde be
drag of van eerder gedane stortingen een
bedrag van f 100.- in bank- en muntbil
jetten worden vrijgegeven. Daarnaast zal
ten behoeve van hen, die bij een bank,
spaarbank of giro-instelling een credit
saldo hadden uitstaan, een bedrag ter
grootte van f 1000.- plus 25 pCt. van het
saldo naar den stand van 12 Sept. 1945
tot een gezamenlijk maximum van
f 10.000.- in dezen zin worden gedeblok
keerd dat daarover door overschrijvingèn,
dus door „giraal verkeer" zal kunnen
worden beschikt. Hieronder zal besmet
geld zijn, maar daar een onderzoek daar-
'naar en dat zal nauwkeurig zijn
tijd kost, kan men toch altijd nagaan,
wie op het moment van de deblokkee
ring de houder van besmet geld was. De
rest van zijn saldo blijft toch als onder
pand staan en te allen tijde zal hij tot
betaling kunnen worden aangesproken
uit andere vermogensbestanddeelen of
nieuw verdiend inkomen. Op deze wijze
Het Militair Gezag heeft indertijd een
Politie-reserve ingesteld met de bedoeling
waar dit noodig was het bestaande politie
toezicht aan te vullen. Er was o.a. te Velsen
en Bloemendaal een peloton gestationneerd
om aan onbevoegden den toegang te belet
ten tot de verdedigingswerken en de muni
tieopslagplaatsen in de duinen.
Thans wordt de Politiereserve gereorgani
seerd. Er zullen 12 pelotons blijven bestaan
die het karakter van een mobiele eenheid
behouden. Bewakingsopdrachten zullen zij
niet meer uitvoeren. Deze worden opgedra
gen aan vaste detachementen van de Konk.
Marechaussee die te Amsterdam, Rotterdam
en Haarlem hun standplaats krijgen.
Weer treinen naar Zandvoort
In het voorjaar van 1946 zal Zandvoort weer
aan het treinnet worden aangesloten. Voor-
loopig zal men eerst met een stoomtrein de
verbinding onderhouden, om, zoodra de ma
teriaalpositie verbeterd is, daarna weer de
lijn te eleetrificeeren.
drukken en een peperdure, grootendeels
volmaakt overbodige en zelfs onge-
wenschte onderneming als de Regeerings-
voorlichtingsdienst, onlangs op deze plaats
bestreden, is er een markant voorbeeld
van. Die dienst zal millioenen kosten, als
de regeering niet bijtijds van deze dwa
ling haars weegs terugkeert.
Wij èn de Overheid zullen de tering
naar de nering moeten zetten! R. P.
Vrijwel alles kan men in ons land
„zwart" koopen. Nu zün daar de laatste
twee weken de „zwarte graven" bijge
komen. In één onzer groote steden heb
ben een aantal door de geldzuivering in
het nauw gedreven lieden zich op een
begraafplaats de eigendom van vele straks
te delven graven verschaft, om deze
t.z.t. wellicht tegen nieuw geld van de
hand te doen. Mr. Lieftinck zei tot hen:
Laten zij niet meenen, dat hun grimmig
spel zal lukken!
krijgt het handels- en betalingsverkeer
ook nog een zekeren armslag. In geval
len, waarin de belastinginspectie meent,
dat een saldo „besmet" is, kan dit saldo
voor de volle 100 pCt. geblokkeerd blijven.
(Vervolg op pag. 2)
Theodore Parker:
Democratie wil niet zeg
gen: „ik ben even goed als
gij," maar: „gij zijt even
goed als ik."
Meer Kaas
Ook een bon voor Jam
Op de bonnenlijst voor de volgende 14
dagen wordt een bon voor jam aangewe
zen, zij het nog slechts een kleine hoeveel
heid.
Het kaasrantsoen is verhoogd van 100
tot 200 gram. Er wordt naar gestreefd,
zeker zoolang het vleeschrantsoen op een
zoo laag niveau moet blijven, het kaas
rantsoen zoo hoog mogelijk te stellen en
te houden.
Het aardappelrantsoen is weer op h.t
normale peil gebracht. De door de tran
sportmoeilijkheden en het optreden van
aardappelziekte ontstane achterstand, be
hoort dus weer tot het verleden
Voor de eerstkomende distributieperiode
is de keus in rookartikelen vrijwel be
perkt tusschen sigaretten en tabak, daar
aan de winkeliers slechts 4 van hun
bevoorrading in sigaren is verstrekt.
Dezen keer zullen ook geen import-
sigaretten door de winkeliers mogen wor
den verkocht.
Te Haarlem
zijn afsnijdingen noodig
In Haarlem zijrr de directies van de
bedrijven niet ontevreden over den gang
van zaken bij de rantsoeneering van gas
en elèctriciteit. Over het algemeen blijkt
dat de groote meerderheid van de men
schen overtuigd is van de noodzakelijk
heid zich zooveel als mogelijk is aan te
passen. De rantsoenen zijn helaas nog
klein, zoodat uiterste zuinigheid geboden'
is. Bovendien is het noodzakelijk dat ieder
geregeld zijn verbruik op de meters con
troleert, want als het rantsoen overschre
den wordt dreigen er moeilijkheden.
Het is helaas eiken dag noodig men
schen, die de rantsoenen schromelijk
overschreden hebben, af te snijden.
Dit afsnijden geschiedt voor 14 dagen.
Wie te veel gas verbruikt heeft, wordt
ook van electriciteit afgesneden. Om
gekeerd krijgt iemand die te veel elec
triciteit verbruikte in die 14 dagen
ook geen gas.
Gemiddeld worden ongeveer 10 ver
bruikers per dag afgesneden.
Een groot aantal menschen is boven het
rantsoen gekomen, zonder dat van een
„schromelijke" overschrijding gesproken
kan worden. Zij krijgen een waarschu
wing.
Men jnoet wel bedenken dat de gas- en
eiectriciteitsbedrijven maar een bepaalde
hoeveelheid kolen toegewezen krijgen,
zoodat de voorziening absoluut moet
spaak loopen als de ingezetenen veel
meer gas en electriciteit zouden gebrui
ken dan zij mogen.
HET VAST RECHT
De gebruikers van vast recht voor gas
en electriciteit, die het loopende contract
niet hebben opgezegd of alsnog opzeggen,
betalen tot Augustus 1946 het vaste recht
gewoon door. Men heeft het voornemen
als dit jaar verstreken is, den Incasso-
dienst te laten nagaan of de gebruiker
voordeeliger zou zijn uitgeweest als hij het
gewone tarief zou hebben betaald. In
dat geval wordt dan het te veel betaalde
aan hem gerestitueerd.
KWITANTIES
Te Haarlem bestaat het systeem dat de
meteropnemers meteen de kwitantie aan
bieden. Dit gebeurt ook deze week. Als
de menschen evenwel bezwaar hebben om
te betalen (soms zijn het. slechts zeer
kleine bedragen) in verband met de om
standigheid dat men van een tientje een
week moet leven, wordt daarmee genoe
gen genomen. Dan wordt de kwitantie
over eenige weken opnieuw gepresenteerd
zonder extra kosten te berekenen.
"P\ E saneering- van het geld is nog in de eerste phase. We zijn nu de
-L/ laatste inleveringsweek ingegaan, dat men nog 300.oud geld kan
inleveren (N.V.'s en dergelijke tot een onbeperkt bedrag). Op 3 Oct. a.s.
gaat de tweede phase in, die der vrijgeving. De leidende gedachte daarbij
is, dat niet meer geld in het verkeer wordt gebracht dan waaraan inderdaad
behoefte bestaat oni de goederenomzetten te financieren en de geleverde
diensten te betalen. Hierop zijn echter enkele correcties:
Voor vorming van een kas-
reserve wordt van de geldkaart
of van eerder gedane storting
vrijgegeven een
bedrag van 100
Van creditsaldo's bij een bank,
een spaarbank of een giro-
instelling wordt voor OVER-
SCÏTRT.TVIXG vrijgegeven een
bedrag van 1000
plus 2 5 pCt van het saldo op
12 Sept. '45 tot een gezamen
lijk, maximum van 10.000
De uitkeeringen wegens mate-
rieele oorlogsschade zullen on
der bepaalde voorwaarden in
nieuw geld geschieden.
Er komt een regeling voor
spaargelden, gekweekt voor
uitgaven bij geboorten, huwe
lijken e.d.
Een redelijk bedrag zal wor
den vrijgegeven aan hen, die
van de hoofdsom van hun ka-
oitaal moeten leven.
In gevallen, waarin strikt hand
haven der grondgedachte tot
ongewenschte individueele hard
heden zou leiden, zal een aparte
^egeling mn<r^üi"
Voor op onoirbare wijze verkregen geld laat de minister niet de minste
illusie, maar ook vele anderen zullen niet volkomen vrij over al hun geld
kunnen beschikken. Het handhaven van een veel omvattend distributie
stelsel zal onvermijdelijk zijn en ook voor bedrijven zal aanschaffen van
voorraden, machines enz. voorloöpig aan een stelsel van toewijzingen ge
bonden moeten blijven. Geld, dat blijvend aan de circulatie wordt ont
trokken, zal gebruikt kunnen worden voor:
a. betaling van achterstallige belastingen
b. betaling van bijzondere heffingen ineens
c. inschrijving op staatsleeningen
d. om netting in spaardeposito's bij spaarbanken en banken.
Het op de geldkaart na de vrijgeving der 100resteerende bedrag, resp,
een overeenkomstig bedrag van het banksaldo, zal op latere tijdstippen in
ronde bedragen worden vrijgegeven.
