Situatie op Sumatra onduidelijk
De Noodraden
Atoombom
blijft Anglo-Amerikaansch
geheim
Een mïjnontploffing
Negen jongens gedood
Moeilijkheden
in Oostenrijk
De uitgezonden arbeiders
Het woord is aan.
Geen gas
de doodstraf
geëischt
Ter dood veroordeeld
De Geldzuivering
Wie is er nog niet thuis?
Wat krijgen we
te rooken?
(BOo Jaargang Xo. 18148 TT jj 11 Tj Dinsdag 9 October 1845
Bureaux: Groote Houtstr. 93 l"""! Tr I T|| C? I 1/*N" I /~1 Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem VJ |l VE V J V J Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. Abonnementen: p.week 31 ct,
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur; Robert Pecreboom M. Redactie 10600 Expeditie 14825.
IN den loop van deze maand zullen de
tijdelijke gemeenteraden hun taak gaan
vervullen. Aanvankelijk, toen er sprake
was van gemeenteraadsverkiezingen in
December, leek die taak wel heel kort
van duur te zullen zijn. Maar sinds prof.
Schermerhorn de verwachting uitgespro
ken heeft, dat de Raadsverkiezingen ge
lijktijdig met de Kamerverkiezingen in de
maand April gehouden zullen worden,
moeten wij aannemen dat de Noodraden
minstens een half jaar in functie zullen
blijven. Binnen een maand zullen zij wet
houders moeten kiezen, alsmede natuur
lijk de noodige commissies van bijstand.
Daarmee zal het gemeentelijk bestuurs-
bedrijf tenvolle hersteld zijn, zij het dan
nog zonder het erkende en wettige, dus
op den duur onmisbare fundament van de
volksuitspraak.
Ik zou de hoop willen uitspreken, dat
de noodraden van den nood een deugd
zullen maken en een voorbeeld geven van
goed en weloverwogen bestuursbeleid.
Niet alleen omdat een goed begin het
halve werk is, maar ook omdat in de her
innering aan het optreden van de voöv
oorlogsche gemeenteraden oud zeer leeft.
Ik behoor niet tot diegenen, die in een
generaliseerenden vernieuwingsijver alles
afkeuren wat vooroorlogsch was, veelal
zonder deze krasse verklaring nader toe
te lichten. Er is, ook in de periode 1918-
1940, in ons land veel goed werk gedaan,
er zijn zelfs groote daden verricht. Er is
veel ondernemingsgeest tot uiting geko
men. Bovendien bezitten wij kostbare
waarden, vergaard in veel langer tijdsver
loop, die niet geminacht mogen worden.
Wie vernieuwen wil kan alleen werkelijk
slagen, als hij datgene van het oude be
houdt, dat goed was.
Maar er waren opvallende tekortkomin
gen, ook in het beleid der gemeenteraden
en men zou den Noodraden wel willen
toeroepen: Pas op dat gij er niet in terug
valt! Er zijn redenen om te hopen, dat
daar kans op is. Ten eerste de omstandig
heid, dat de meeste leden zich zelf be
wust zullen zijn van de noodzaak van
vernieuwing. Ten tweede het feit, dat de
verkiezingen zoo nabij zijn en dat zij zich
nauwkeurig geobserveerd zullen voelen
door een openbare meening, die de terug-
keerende colleges van openbaar bestuur
met nieuwsgierige belangstelling en ge-
reede critiek zal gadeslaan, volkomen be
reid om straks diegenen niet te kiezen,
die r.iet aan haar verwachtingen voldoen.
Aan het hoofd van de gemeente staat
de Raad, zegt de Gemeentewet. Deze for
mule drukt een machtspositie uit, maar
tevens een verplichting. Geen geringe ver
plichting. Zij houdt in dat dit college een
belangrijk deel van het gemeentelijk gezag
belichaamt. Noblesse oblige. Het uitoefe
nen van gezag eischt, behalve kundigheid,
een zekere houding en waardigheid. Die
kan de Raad niet aan burgemeester en
wethouders overlaten. Hij behoort er zelf
in te deelen. Dat eischt de openbare mee
ning en dat eischt zij terecht. Zij vergt,
min of meer bewust, dat de Raad zal be
staan uit een aantal van de beste leden
der bevolking, waarmee ik bedoel: het
best door kennis, belangstelling en ver
antwoordelijkheidsgevoel geschikt voor de
gemeentelijke bestuurstaak. Voldoet de
Raad niet aan dien eisch, dan verliest hij
gezag. Er wordt geringschattend over hem
gesproken, schouders worden opgehaald,
er wordt gelachen om zijn debatten. Het
is niet te ontkennen, dat de openbare be
stuurslichamen in Nederland vóór den
oorlog een deel van hun gezag verloren
hadden. Zij staan nu voor de moeilijke
taak, te trachten dat te herwinnen. En de
pauze van vijf jaar geeft hun een nieuwe
kans.
Ik schrijf nu alleen over gemeenteraden
en zal ook daarom niet pogen binnen dit
beknopte bestek alle oorzaken op te som
men, die destijds tot verzwakking van het
gezag der openbare bestuurslichamen
leidden. Maar dit zij duidelijk gezegd: ge
meenteraden zijn niet bestemd voor het
botvieren van politieke partijtwisten en
evenmin voor het voeren van debatten
over binnenlandsche en buitenlandsche
aangelegenheden. Die formule: „Aan het
hoofd van de gemeente staat de Raad"
houdt niet alleen macht en gezag bin
nen het kader van de wetsbepalingen der
democratie maar ook een beperking in.
Die zit in het woord gemeente. De Raad
heeft tot taak de gemeentebelangen te be
hartigen, niet meer en ook niet minder.
De leden zitten er niet in ten dienste
van de een of andere bevolkingsgroep,
maar om de geheele bevolking te dienen.
En „de menschen buiten" verdragen niet
van hen, dat zij bij de gemeentebegroo-
ting algemeene beschouwingen gaan hou
den over de landspolitiek of over den
Volkenbond, inplaats van over de begroo
ting. Evenmin, dat zij propaganda voor
partijleuzen gaan voeren.- Daar zijn de
openbare vergaderingen van hun partijen
voor. Houden zij zich niet aan hun be
perkte maar verantwoordelijke taak en
gaan zij debatteeren over onderwerpen,
die buiten hun bevoegdheid liggen en die
velen van hen dan ook niet beheersc-hen,
dan ergeren zij de bevolking en verliezen
hun gezag.
Moge dit alles beter beseft worden dan
vroeger. Ook wat „incidenten" betreft.
Mocht het hier en daar niet beseft wor
den en mochten er leden zijn, die meenen
hun mond niet te kunnen houden als een
medelid zijn bevoegdheid te buiten gaat,
dan zal nieuwe wetgeving zich wel dwin
gend doen gelden. Want zoo^ullen al die-
United Press meldt over den toe
stand in Indië, dat de politieke situatie
op Sumatra zeer ongewoon is. Verschil
lende elementen staan tegenover elkaar.
Er is een actieve ondergrondsche bewe
ging. Momenteel wantrouwt ieder den
ander, zoodat de atmosfeer geladen is. Te
Siantar is het tot een botsing gekomen
tusschen Chineezen en inboorlingen. De
Inboorlingen blijken erg slecht op de
hoogte te zijn van de situatie in de
wereld.
Soekarno is overgegaan tot het benoe
men van gouverneurs voor Sumatra,
Borneo, Celebes en de Molukken. Het
Indonesische leger, waarvan de leden in
dienst der Japanners zijn geweest en de
S.S.-troepen worden in de buurt van Ba
tavia gereorganiseerd. Het doel van dit
leger is den terugkeer der Nederlanders
te voorkomen. Soekarno verklaarde, dat
de nationalisten geen duimbreed zullen
wijken en desnoads bereid zijn te vechten.
Dr. van Mook staat in geregeld contact
met de Nederlandsche regeering. Econo
mische experts hebben verklaard, dat als
in Indië weer wet en orde heerschen de
productie van vele belangrijke producten
spoedig weer op oud peil zal zijn. De thee
cultuur zal practisch opnieuw opgebouwd
moeten worden.
Financieele situatie fantastisch.
De financieele situatie op Java is op het
oogenblik verward en fantastisch. De
speculaties in goederen en geld zijn op
hol geslagen. Op het oogenblik gaan alle
zaken vrijwel uitsluitend met Japansche
guldens, hoewel in sommige streken het
vroegere Ned. Indische geld nog gangbaar
is. Het Japansche geld wordt nergens
vertrouwd, maar toch wordt het overal
aangenomen.
Een aantal oorlogscorrespondenten heeft
een pas aanvaard van de republikeinen,
waarbij persoon en auto tegen m-olest ge
waarborgd worden. De republikeinen zijn
begonnen met kortegolfuitzendingeh voor
overzeesche propaganda.
Gen.-majoor Overakker gefusilleerd.
Uit in Nederland ontvangen berichten
is nu zekerheid verkregen dat generaal-
majoor D. R. Th. Overakker medio 1944
door de Japanners op Sumatra is gefu
silleerd. Gen.-majoor Overakker heeft na
de capitulatie van Ned.-Indië een zeer be
langrijke rol gespeeld in het ondergrond
sche verzet tegen den Japanschen over
weldiger op Sumatra.
Nehroe wil naar Indië.
Pandit Jawaharlal Nehroe, de vroegere
president van het Britsch-Indisc-he con
gres verklaarde dat hij gereed was om
een bezoek aan Java te brengen in ant
woord op de uitnoodiging van Soekarno,
President Truman heeft onomwonden
verklaard, dat het geheim van de atoom
bom niet gedeeld zal worden met andere
naties en derhalve Anglo-Amerikaansch
bezit blijft. Hij deelde voorts mee, dat geen
der bondgenooten een verzoek had inge
diend om aangaande de vervaardiging van
atoombommen te worden ingelicht. Onder
handelingen zullen worden geopend met
Canada en Engeland teneinde tot een in
ternationale overeenkomst te geraken,
waarbij het gebruik van atoombommen
wordt verboden.
Honderden dooden zijn in de provincie
Limburg reeds gevallen, tengevolge van
mijnontploffingen. Het ernstigste ongeluk
in deze droeve reeks heeft zich afgespeeld
in de gemeente Maasniel, in de omgeving
van Roermond. Daar op een terrein dat
door de Duitsche mijnenruimers was ge
zuiverd vond een troepje schooljongens
een zoogenaamde tankmijn. Toen zij er
aan begonnen te prutsen is het projectiel
ontploft, met het ontzettende gevolg, dat
zeven jongens op slag werden gedood en
twee later overleden aan hun wonden.
De jongens waren in den leeftijd van 8-
14 jaar, en allen afkomstig uit het ge
hucht „het Spik", een gezin verloor drie
jongens.
De distributie van koffie.
In afwijking van het oorspronkelijke voor
nemen zal bij de a.s. distributie van koffie
geen bon worden aangewezen voor kinderen
voor wie een bonkaart KD 512 of KE 512 uit
gereikt is (dat is de leeftijdsgroep van 0 t.m.
ca. 4 jaar),
genen het wenschen, die vernieuwen wil
len wat verkeerd was. En dat zijn er
velen!
Ik eindig met een woord van hulde aan
den Noodraad van Bloemendaal. Die heeft,
bij de bekendmaking van zijn samenstel
ling, den unaniemen wensch geuit dat
geen partij-etiketten bij de namen ver
meld zouden worden. Er is geen reden om
te zeggen, dat alle Noodraden dat hadden
moeten doen. Het is een gebaar. Maar een
gebaar, dat den oprechten wensch tot ge
meenschappelijk werk in het gemeente
belang aangeeft. En daarom goed en be
langrijk. R. P.
die „vier leiders van de vrijheid" uit-
noodigde om zich persoonlijk van den
toestand op de hoogte te komen stellen.
De voedselpositie op O. Java is tamelijk
goed, in Midden Java moeilijk en op W.
Java en in Batavia slechter. In Bandoeng
zijn alle gematigde ambtenaren door de
Indonesische nationalisten gearresteerd.
In Batavia duurt het leegrooven van Ne
derlandsche huizen voort; er wordt van
hinderlagen uit door Indonesiërs op Ne
derlandsche officieren geschoten.
Ernstige moeilijkheden zjjn gerezen tus
schen de Russen en de andere geallieer
den in de controlecommissie voor Oosten
rijk, meldt Reuter uit Weenen. De Sovjet
vertegenwoordigers hebben op het aller
laatste oogenblik hun veto uitgesproken
tegen twee belangrijke maatregelen, waar
over men het aanvankelijk eens was ge
worden.
Zij weigerden n.l. een nieuwe wet op de
geldcirculatie goed te keuren, welke zich
richt tegen de ernstig dreigende inflatie
en welke Maandag van kracht zou worden.
Bovendien hebben zij hun veto uitge
sproken over een clausule in een te slui
ten handelsovereenkomst tusschen Oos
tenrijk en Tsjechoslowakije, volgens welke
Oostenrijk petroleum (geproduceerd te
Zistersdorf) zou ruilen voor steenkool,
waaraan het dringend behoefte heeft.
Toen Renner het concept voor een der
gelijke handelsovereenkomst aan de be
zettende mogendheden voorlegde, gaven
de Russen te kennen, dat de zaken, die
Zistersdorf betroffen, noch Oostenrijk,
nog den drie anderen bezettenden mo
gendheden, doch alleen Rusland aangaan.
Dienovereenkomstig hebben de Russen
thans het gansche olieveld bezet en daar
mee de olieproductie onder hun controle
gesteld.
Volgens gezaghebbende kringen is daar
door een zeer ernstige situatie geschapen:
het is de eerste concrete consequentie van
de mislukking der Londensche conferen
tie. Gaat de ontwikkeling in deze richting
verder, dan dreigt er chaos in het kleine,
door vier mogendheden geregeerde Oos
tenrijk.
Naar aanleiding van het overleg tus
schen den bedrijfsraad voor het bouwbe
drijf en het college van rijksbemiddelaars
is een regeling getroffen voor de arbeids
voorwaarden voor arbeiders die buiten
hun woonplaats werken en huisvesting
genieten.
Gehuwden zoowel als ongehuwden krij
gen een woonplaatstoeslag gelijk aan het
verschil tusschen het loon van de woon-
en de werkgemeente. Gehuwden en kost
winners behoeven geen vergoeding voor
voeding te betalen. Voor ongehuwden niet-
kostwinners blijft 1,vergoeding voor
voeding per dag verplicht. Alle noodzake
lijke reisuren worden als werkuren ge
rekend.
OUD-ILLEGALE WERKERS OVER INDIë.
De Interprovinciale Raad van de Gemeen
schap van oud-illegale werkers in Nederland
heeft (naar Trouw meldt) het volgende tele
gram gezonden aan den minister-president
prof. ir. W. Schermerhorn:
„De Interprovinciale Raad der G.O.I.W.N.,
op 5 October in vergadering bijeen te
Utrecht, gevoelt zich gedrongen zich namens
alle leden der gemeenschap accoord 4e ver
klaren met het door de regeering ingeno
men standpunt in zake de hangende Oost-
Indische kwestie. De Raad spreekt zijn ver
ontwaardiging uit over het door de Commu
nistische Partij Nederland in dezen ingeno
men standpunt en verklaart het lidmaatschap
van de C. P. N. onvereenigbaar met het lid
maatschap van zijn gemeenschap. Hij noodigt
u uit zoowel in Indië als hier te lande met
de meeste gestrengheid te willen optreden".
ONRECHTMATIGE ONDERTEEKENING.
Naar aanleiding van een Maandag door
het A.N.P. onder den titel „Een protest
der verzetsorganisatie" gepubliceerd pro
test inzake Oost-Indië, dat afkomstig zou
zijn van „de voormalige samenwerkende
verzetsorganisaties van Nederland" ver
neemt het A.N.P. nader van- de Groote
Adviescommissie der Illegaliteit, dat aan
dit stuk door eenige particulieren on
rechtmatig de naam der Nederlandsche
verzetsorganisaties is verbonden.
La Bruyère:
Indien gij met zorg waar
neemt, wie wel de lieden
zijn, die niet kunnen prij
zen, die altijd afkeuren, die
over niemand tevreden zijn,
zult gij zien dat het juist de
genen zijn, over wie nie
mand tevreden is.
buiten den meter om
De politie van Haarlem heeft een
speurtocht ingezet naar lieden, die
clandestien gas betrekken en daar
mee een on-sociale daad plegen. Vijf
dezer laakbaren zijn reeds door de
politie gesnapt en zullen zich wegens
gasdiefstal moetea, verantwoorden. Nu
Nederland langzaam aan den greep
van de ontreddering ontkomt, is het
zaak, dat iedereen zijn taak beseft in
het groote plan van het herstel. Wij
moeten ons soms nog een weinig be
perken, maar laten we beseffen, dat
hoe grooter daarin die dicipline is,
hoe gauwer deze beperkingen kunnen
worden opgeheven.
Tegen man en vrouw
Door het Bijzonder Haagsch Gerechts
hof dat te Rotterdam zitting hield, is door
den advocaat-fiscaal tegen de 25-jarige
J. M. Vermeulen en haar 30-jarigen man
J. de Jong de doodstraf geëischt. Beiden
waren in Juni 1942 naar den Duitschen
Sicherheitsdienst gegaan, om er te gaan
verraden, dat C. Schouwenburg met plan
nen rondliep om telefoonkabels op het
sportterrein Woudesteyn door te knippen,
plattegronden bezat van vliegvelden en
benzineopslagplaatsen en besprekingen
voerde over het geven van seinen aan
Engelsche vliegtuigen. Genoemde Schou
wenburg werd eenigen tijd later voor deze
zaak in Utrecht door de Duitschers ge
fusilleerd.
Het Haagsch Bijzonder Gerechtshof heeft
te Rotterdam zijn eerste vonnis gewezen.
De onderwijzer C. Kooman, die als lid
van de illegaliteit honderden bonkaarten
verduisterde en door zijn kornuiten ter
verantwoording geroepen, den Duitschen
Sicherheitsdienst ging waarschuwen, werd
ter dood veroordeeld met recht op cas
satie.
LOONEN.
Ook voor de loonen die 13 Oct. uitbetaald
moeten worden kan door werkgevers, als
zij geen geld genoeg op vrije rekening
hebben, beschikt worden over geblokkeerd
geld.
NIET SCHRIJVEN AAN HET
DEPARTEMENT.
Men wordt verzocht over de geldzuive-
rings-aangelegenheden niet te schrijven
aan het departement van financiën, daar
in de meeste gevallen een bank bestaande
moeilijkheden kan oplossen aan de hand
van de verstrekte richtlijnen.
Een verzoek van den dienst
der repatrieering
Luitenant-kolonel S. C. F. Maas, wnd.
hoofd van den Dienst der repatrieering heeft
in een radiorede medegedeeld, dat de stroom
van duizenden gerepatrieerden al sinds
eenigen tijd is afgeloopen. Per week komen
nu nog slechts eenige honderden in ons land
terug. Volgens inlichtingen der verbindings
officieren zijn er nu ook nog slechts een be
trekkelijk klein aantal Nederlanders op
vreemd grondgebied.
Daarom wordt het nu de tijd geacht om
een balans op te maken om vast te stellen
hoeveel Nederlanders indertijd naar Duitsch-
land gevoerd zijn en hoeveel er teruggekeerd
zijn. Om daartoe te komen wordt gevraagd
aan het informatie- en registratiekantoor
Groenhovenstraat 13 in Den Haag op te ge
ven wie naar Duitschland vertrokken zijn
(naam, voornamen, geboortedatum, geboorte
plaats en adres in Nederland. Ook moeten
de namen opgegeven worden van personen
waarvan men weet dat zij nog in Duitsch
land leven of daar overleden zijn als die op-
plaats en adres in Nederland). Ook moeten
Als de vertrokkene of weggevoerde geen
familie in ons land heeft, wordt gevraagd of
buren, vrienden, pensionhouders of anderen
de opgaaf willen inzenden. Het is béter dat
over één persoon drie opgaven komen dan
geen enkele.
Op 13 October zal een bon worden aange
wezen voor het koopen van 40 Rhodesia-
sigaretten of 20 cigarillos of 10 sigaren; op
20 October een bon voor het koopen van 20
Engelsche- of Amerikaansche sigaretten; op
27 October een bon voor 40 Rhodesiasigaret-
ten of 20 cigarillos of 10 sigaren en op 3 No
vember een bon voor 20 Engelsche of Ameri
kaansche sigaretten.
De prijs van Rhodesia-sigaretten blijft
voorloopig gehandhaafd op 75 cents per
pakje.
Zoodra er voldoende sigarettenpapier
kan worden gemaakt, zal een bepaalde
hoeveelheid vloeitjes bij de shag worden
geleverd. Dit kan echter nog eenigen tijd
duren.
De bevoorrading van grossiers en de
tailhandelaren in tabaksproducten zal deze
week later geschieden dan normaal. De
mogelijkheid bestaat, dat het zelfs pas be
gin volgende week zal worden, zoodat het
a.s. Vrijdag te verwachten tabaksrantsoen
mogelijkerwijs pas begin volgende week
aan de cliënten zal kunnen, worden ver
kocht. i
