Haarlems Dagblad
Laval
Soekarno raakt controle op volgelingen kwijt' Het' woord is a*an....
V. St. tegen verplaatsing der Duitsche industrie
Rantsoenen
over twee weken
Schiphol wordt
W ereldluchthaven
De doodstraf geëischt
Tegen den Verkeers-chaos
De Geldzuivering
Gedenkteekens te Haarlem
60e Jaargang No. 18150
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Donderdag 11 October 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p.week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
DE ex-minister-president van de regee
ring Vichy, Pierre Laval, is te Parijs
ter dood veroordeeld. Volgens de berich
ten van de zittingen is het nogal een raar
en verward proces geweest. Natuurlijk
was het rijk aan incidenten, vooral door
toedoen van den verdachte zelf, die
schreeuwde, protesteerde en poogde ob
structie te voeren. De groote stijl ontbrak.
De sfeer der „grande tragédie", die zoo
menigmaal de Parijsche rechtszaal ver
vuld heeft bij groote verraad-processen,
bleef afwezig. Zelfs de vlijmscherpe
eischer André Mornet, de man met de
venijnige sik, de stekende oogen en het
vervolgers-instinct, kwam ditmaal niet tot
zijn dramatische gebaren en kreten en
zijn woedende uitbarstingen van welbe
spraaktheid.
Blijkbaar was de figuur van dezen be
schuldigde te armoedig, te zeer derde
rangs. Dat zijn de meeste gevallen groot
heden van het lugubere tijdvak, dat ach
ter ons ligt. Derderangs. Men geneert zich
eigenlijk men geneert zich voor de be
schaving dat dergelijke lieden een
hoofdrol hebben kunnen vervullen.
Laval was voor den oorlog al een ty
pisch voorbeeld van de politieke verwor
ding in de Derde Republiek. Hij was al
meermalen minister geweest en zelfs pre
mier, na een carrière die begonnen was
als obscuur advocaat in strafzaken. De
wereld kende hem al vele jaren en ver
wonderde zich erover, dat een dergelijke
politieke avonturier het in Frankrijk zoo
ver had kunnen brengen. Alleen met som
mige figuren in Duitschland en Italië
scheen hij vergelijkbaar. Dat bleek dan
ook uit het vervolg. Laval voelde zich
misschien in dat gezelschap het best op
zijn plaats. Het bleek uit zijn buitenland-
sche intriges jaren vóór den oorlog, die ik
vandaag niet zal gaan ophalen. Genoeg is
eraan te herinneren, dat zij den oorlog in
Abessinië hielpen veroorzaken, het wan
trouwen in Europa op de spits dreven en
het werk van diegenen, die naar den vrede
streefden, ondermijnden. Deze man met
het uiterlijk van een zigeuner: met het
dikke, blauwzwarte haar. de helle groene
oogen, de katachtige manierendeze
draaitol met den sluwen betoogtrant
moest vooral in de Noordelijke landen
wel afkeer wekken. Zijn eeuwige witte
das accentueerde zijn zwarte, ongunstige
voorkomen.
De linkerzijde kwam in Frankrijk aan
het bewind en hij bleef jarenlang op het
tweede plan. Na den wapenstilstand in
1940 zou hij weer naar voren komen.
Pétain, het nieuwe staatshoofd onder de
Duitsche macht, benoemde hem tot zijn
eersten minister en hij hervatte zijn po
litiek gekonkel in het bewind dat in
Vichy, in het onbezette deel van Frank
rijk, zetelde. Het zou hem naar den on
dergang voeren, waarin dergelijke lieden
onvermijdelijk belanden.
Zijn methode van verdediging voor het
Hof had maar één leidende gedachte: alle
schuld op Pétain gooien. Hij poogde zich
voor te doen als het slachtoffer van den
boozen maarschalk van diep-in-de-tach-
tig, van dien stokouden man dien hij (vol
gens zijn bewering) eens had toegevoegd,
dat hij meer macht bezat dan Lodewijk
de Veertiende, de absolute monarch, want
die hield er nog een parlement op na en
raadpleegde het regelmatig. Tegenover een
figuur als Pétain was dat zeker niet het
juiste woord om matiging van die macht
te bereiken. Als Laval het indertijd geuit
heeft, zal hij het gedaan hebben om den
ouden man te vleien en hem des te ge
makkelijker in zijn greep te krijgen.Een
veel jongere dan hij, zelfs al ware hij er
varen politicus, zou de handen vol gehad
hebben aan, een zoo sluwen vos als Laval.
Hoe kon de'oude soldaat, onervaren in het
politieke spel en gevoelig voor vleierij,
hem ooit doorzien?
Laval zei tot zijn rechters, niet te be
grijpen waarom hij de grondwet van 1875.
de grondwet van de Derde Republiek, had
moeten ontzien. Want men ging nu im
mers over die grondwet stemmen? Dit is
wel een erg goedkoop argument.
Het wa.s te voorzien dat dit proces met
de' doodstraf zou eindigen. Ik schrijf het
zonder eenige voldoening, want ik bewon
der de doodstraf niet, ook niet in Frank
rijk. Laval had zelf voorzien dat het zoo
eindigen zou. Hij zei, toen men het hem
in zijn cel kwam mededeelen want hij
was tot de laatste zitting niet toegelaten
dat hij niet anders verwacht had en
zou weigeren, een gratieverzoek te onder
teekenen. Dit leek een groot gebaar. Maar
tezelfdertijd waren zijn verdedigers, na
tuurlijk met zijn instemming, al begonnen
met pogingen om revisie van het proces
te verkrijgen. Hij was dus nog heelemaal
niet zoover, dat hij zich bij zijn lot neer
legde en het stadium van een verzoek om
gratie was nog niet bereikt.
Pierre Laval kwam ter wereld als de
zoon van een koetsier in een dorpje in
Auvergne. Hij behoorde dus tot diegenen,
die hun jeugd in armoede doorbrengen,
maar het door hun energie en bekwaam
heden ver brengen in de wereld. Evenals
.-Mussolini. Evenals Hitier. Dergelijke car-
niières hebben vaak iets aantrekkelijks.
Lang niet altijd. Het is een oude gewoon
te, ze te bewonderen. Er is lang niet al
tijd aanleiding toe. Dat blijkt in dezen
tijd bij herhaling. Van den Franschen
„arriviste" kan men slechts zeggen, dat
hij niet zooveel kwaad heeft kunnen stich
ten als de Italiaan en de Duitscher. Hij
was een derderangs booze geest in
Europa. R. P.
Toestand op Java
steeds ingewikkelder
Naar A.N.P. verneemt wijzen verschillen
de berichten .uit Java op een steeds meer
verwarden toestand op dit eiland. Aller
eerst staat thans vast, dat er zich onder
de nationalisten een schisma heeft voor
gedaan. Er heeft zich een belangrijke
groep nationalisten van de Soekarno-be-
weging afgescheiden. Dit-is o.a. aan den
dag getreden door een uitzending van
radio-Bandoeng, die zich in nationalisti
sche handen bevindt. Hierin werd gemeld
dat een andere radio-zender zich had af
gescheiden van de Soekarno-beweging.
Deze en andere berichten van dien aard
toonen aan, dat zich thans een groep ge
matigde nationalisten openlijk tegen Soe
karno en de zijnen durft teweer te stel
len.
Voorts en dit is wellicht nog belang
rijker blijkt het, dat Soekarno noch de
andere nationalistische, groepen de situa
tie in handen hebben. De Japanners heb
ben hun wapenen uitgeleverd aan een
ieder, die er hun om vroeg of zelfs aan
lieden, die er niet naar taalden. Allerlei
elementen, die noch onder controle van
Soekarno noch onder leiding van eenige
andere groep of organisatie staan, ma
ken zich thans schuldig aan ongeregeld
heden. De wapenen blijken in handen van
ongure elementen te zijn gekomen, die
zonder eenige politieke doelstelling de
orde verstoren en eenvoudigweg rampok-
partijen op groote schaal plegen.
Zoo is b.v. een dorp op 20 mijl van Ba
tavia door een bende overvallen en ge
plunderd. Acht agenten werden gedood
en vier plunderaars, die door de bevol
king werden gegrepen, werden doodge
marteld.
Bij een aanval op het vliegveld bij Se-
marang maakten - extremisten 60.000 pa
tronen buit.
„Het wordt steeds duidelijker dat de
nationalistische beweging in Ned. Oost-
Indië niet meer te controleeren is" schrijft
de correspondent te Batavia van de Times.
„Soekarno en zijn zelfbenoemde „regee
ring" voegt de correspondent er aan toe,
lijken machteloos te staan tegenover de
extremistische en oproerige elementen in
het land en zij maken zich zeer ongerust
hierover want zij beseffen dat het gevaar
bestaat dat de politieke kwestie op den
achtergrond geraakt tegenover de nood
zaak Vet en orde te handhaven.
De correspondent besluit: „over het ge
heel genomen veTtoont Java het beeld
van een volksbeweging, die niet meer te
controleeren is. Het zal nu de vraag zijn
Terwille van de winkeliers
Het was tot dusverre gebruikelijk eens
per veertien dagen een uitvoerige bonnen-
lijst bekend te maken, welke een week la
ter met slechts enkele artikelen (als vleesch
melk en aardappelen) werd aangevuld. Dit
systeem werd, naarmate de bonnenlijst lan
ger werd, bezwaarlijker voor de winkeliers.
Bij het publiek bestaat nog steeds vrij al
gemeen de neiging om zoodra de niéuwe
bonnen geldig zijn, alle beschikbaar gestel
de rantsoenen op te nemen, met het ge
volg, dat de winkels het één of twee dagen
overstelpend druk hebben en dan weer
kunnen afwachten tot de volgende nieuwe
groote bonnenlijst verschijnt. Daarom is
besloten, deze laatste over twee weken te
verdeelen. Zoo zal de lijst, die a.s. Vrijdag
bekend wordt gemaakt, eenige artikelen, die
daarop verwacht zouden mogen worden,
zooals gort, vermicelli, zout, jam, gedroog
de zuidvruchten en peulvruchten niet be
vatten, doch deze komen een week later.
Dat zal voor één keer een klein ongerief
voor het publiek zijn, omdat even langer
op bepaalde artikelen gewacht moet wor
den. Voor de winkeliers beteekent het, dat
er meer regelmaat in hun bedrijf komt,
waardoor een betere bediening van het pu
bliek mogelijk zal zijn.
Naar keuze ook tabak
op de tabaksbonnen.
Op de bonnen, die op 13 en 27 October
a.s. zullen worden aangewezen voor het
koopen van 2 rantsoenen rookartikelen, zal
eveneens naar keuze 40 gram tabak kun
nen worden gekocht. Voor den winkelier
zal het niet altijd mogelijk zijn die artike
len af te leveren, die door het publiek wor
den verlangd. In die gevallen zal het pu
bliek genoegen moeten nemen met hetgeen
de winkelier in voorraad heeft.
De ministerraad heeft, na advies van de
rijkscommissie voor de luchtvaartterrei
nen, besloten Schiphol te bestemmen tot
luchthaven voor het transoceanische- en
transcontinentale burgerluchtverkeer.
Hiermede is dus blijkbaar zoo merkt
het A.N.P. op een einde gekomen aan
de onzekerheid over de vraag, op welke
plaats de Nederlandsche wereldluchthaven
zou komen. De nadeelen, die Schiphol
voor het landen van zware vliegtuigen
ten laste werden gelegd, houden volgens
het oordeel van deskundigen dan ook
geen steek. Na het herstel van de vier
verharde banen waarvan reeds een ge
deelte in gebruik is genomen, zullen ook
de zwaarste vliegtuigen daar kunnen lan
den en opstijgen.
óf Soekarno en zijn collega's of wel een
totaal andere groep er de controle over
kan krijgen en haar tot een einde kan
brengen."
Omtrent den politieken toestand op
Java meldt volgens Un. Press een spe
ciale correspondent van de Times, dat de
kloof tusschen de Nederlanders en de
nationalisten zich verwijdt. De Neder
landers staan voor een moeilijk dilemma.
Het is wel zeker, dat Soekarno en Mo
hammed Hatta c.s. niet de meerderheid
van het volk achter zich hebben, maar
zonder vrije algemeene verkiezingen is
dit moeilijk te bewijzen. Juist nu de Ne
derlanders in een zoo moeilijke positie
verkeeren, zitten zij zonder troepen en
zonder schepen en het kan nog weken
duren voor een troepenmacht van eeni-
gen omvang is aangevoerd.
Hoe de toestand in Bandoeng b.v. is
heeft een Engelsche correspondent als
volgt beschreven:
„Toen ik met twee Japanners in een
auto door Bandoeng reed om de auto
waarin ik uit Batavia gekomen was te
gaan repareeren en door Indonesische po-
litieknapen werd aangehouden, doken de
Japanners verschrikt weg, terwijl ik met
de knapen onderhandelde.
Een trein die van hier uit naar Batavia
zou vertrekken werd door de Indonesiërs
aangehouden die alle niet-Indonesiërs al
het geld ontnamen dat zij boven een be
drag van duizend Japansche guldens bij
zich hadden. De Indonesische leiders in
Bandoeng hebben verklaard dat zulks het
werk is geweest van onverantwoordelijke
jongeren en zeiden dat maatregelen ge
nomen zouden worden om herhaling te
voorkomen.
Het volgende aanplakbiljet heb ik hier
in het Engelsch en Nederlandsch g drukt
zien hangen. Het luidt: „Aan u Totoks en
Indo's verzoeken wij voor de laatste maal
uw houding te veranderen ten opzichte
van de onafhankelijkheid van het Indone
sische volk. Gij wordt voortdurend geob
serveerd. Zoodra gij poogt de orde en rust
te verstoren die de Engelsche bezettings
troepen vorderen, zullen wij u allen ver
nietigen. En wij meenen wat wij zeggen.
Gij zijt dus gewaarschuwd." \-
Het troepentransportschip Prinses Bea
trix, dat in de haven van Singapore lag
met bestemming Colombo, is naar fort
Swettenham gezonden om meer troepen
voor Java op te nemen.
Dr. H. van Mook had Woensdagavond
een bespreking met admiraal Lord Louis
Mountbatten, opperbevelhebber in Zuid-
Oost-Azië, waarover een verklaring zal
worden uitgegeven.
Er zijn pamfletten rondgegeven die de
Amboneezen met represaillemaatregelen
bedreigen, als zij met de Nederlanders
samenwerken.
Het bestuur van het comité voor actieve
democratie heeft het verzoek van de Pe-
rhimpoenan Indonesia aan de regeering
om een door de Perh. Ind. samen te stel
len afvaardiging zoo spoedig mogelijk
naar Indië te zenden, ondersteund.
Het Bijzonder Gerechtshof te 's-Gra-
venhage vervolgde de behandeling van de
zaak tegen M. Poot, die beschuldigd werd
in een kamp te Paderborn Nederlandsche
arbeiders met een knuppel te hebben ge
slagen.
Uit het getuigenverhoor bleek dat de
verdachte zich inderdaad aan dit feit
heeft schuldig gemaakt.
Verdachte beweerde evenwel dat hij dit
alleen gedaan had om diefstallen de be
straffen, daar de menschen anders door
de Duitschers berecht zouden zijn gewor
den.
De advocaat-fiscaal noemde verdachte
een beul en vroeg op grond van het ver-
leenen van hulp aan den vijand de dood
straf.
De verdediger vroeg clementie.
De verdachte verklaarde tenslotte nog,
dat hij 170 Nederlandsche arbeiders in
staat heeft gesteld naar ons land terug
te keeren.
De Zakenwereld:
De beste tijd. om moed te
hebben is, wanneer anderen
den hunne verliezen.
In Haarlem wordt streng op
de voorschriften gelet
De Commissaris, van Politie te Haarlem
verzoekt ons opneming van het navolgende:
De weggebruikers maken zich nog steeds
schuldig aan allerlei verkeersovertredingen.
Hieraan moet een einde komen.
Een ieder dient er zich van bewust te zijn
dat het hier niet alleen gaat om eens anders,
maar ook om eigen veiligheid.
Wielrijders moeten zoo ver mogelijk rechts
op den weg rijden en dus niet met. 3 of 4
personen naast elkaar.
Men moet tijdig een teeken geven als men
van richting gaat veranderen. Als er een.
rijwielpad aanwezig is, dient daarvan ge-;
bruik te worden gemaakt. Het wielrijden
zonder licht kan onder geen beding worden,
toegelaten, ook al beroept men zich vaak op
technische moeilijkheden of gebrek aan
materiaal.
Voetgangers moeten den rijweg vrij laten
en gebruik maken van de aangewezen over
steekplaatsen.
Er moet een einde komen aan de thans nog
heerschende chaos op verkeersgebied. Nie
mand wordt meer gepardonneerd en aan het
politiepersoneel is opdracht gegeven tegen
de onwillige weggebruikers proces-verbaal
op te maken.
Men zij gewaarschuwd!
Britsche chemici hebben een onkruidver
delger gevonden, methoxone genaamd, dat
geen invloed blijkt te hebben op de graan
gewassen.
Voor hen die uit kapitaal leven.
Er is een nieuwe maatregel gekomen
die bestemd is voor menschen die van hun
kapitaal leven en ook gebruikt kan wor
den door gepensionneerden die in moei
lijkheden zijn geraakt, b.v. doordat het
pensioen niet maandelijks wordt uitbe
taald. Zij kunnen beschikken over een
zelfde bedrag als door hen is opgenomen
in het eerste halfjaar van 1945, tot een
maximum bedrag van f 100 per week.
Heropening Postchèque- en
Girodienst.
De postchèque- en girodienst wordt met
ingang van heden, Donderdag, heropend
voor de uitvoering van opdrachten tot
overschrijving en uitbetaling. Bij het ge
ven van opdrachten zal men duidelijk on
derscheid moeten maken tusschen geblok
keerde en girale tegoeden.
De geblokkeerde tegoeden zijn van de
betrokken postrekening afgevoerd en wor
den ten name van de rechthebbenden af
zonderlijk geadministreeerd. Van de af
boeking werd aan iederen belanghebben
de afzonderlijk kennis gegeven. Over deze
tegoeden kan slechts worden beschikt
voor de betaling van een aantal belastin
gen, alsmede voor indertijd reeds genoem
de bijzondere doeleinden.
Opdrachten aan
drie beeldhouwers
Naar wij vernemen is het de bedoeling te
Haarlem drie gedenkteekens te plaatsen,
om daarmee de nagedachtenis te eeren van
de Nederlanders die in den oorlog vielen.
Het zullen monumenten worden van onge
veer 3% meter hoog. Zij komen aan de Dreef,
aan de Westergracht (bij de Kathedraal) en
bij de Jan Gij zen vaart in Haarlem Noord.
Het ligt in het voornemen daarvoor opdrach
ten te geven aan drie beeldhouwers. Theo
van Reyn te Haarlem voor de Jan Gijzen-
vaart, Mari Andriessen te Haarlem voor de
Westergracht en Prof. L. O. Wenckebach te
Noordwijk voor de Dreef.
Economische adviseurs der V. S. heb
ben bericht, dat het te Potsdam genomen
besluit, Duitschlands industrie te ver
plaatsen en dit land tot een landbouwstaat
te maken, niet voor verwezenlijking vat
baar is. Dit rapport zou reeds aan Frank
rijk, Engeland en Rusland overhandigd
zijn.
Men wijst er op, dat dit wellicht een
nieuw inter-geallieerd wrijvingspunt zal
worden en dat het wel mogelijk is, dat
het bericht Rusland wantrouwend heeft
gemaakt ten aanzien van de ernst van
Amerika's bedoelingen in Duitschland.
Naar men zegt, heeft het rapport cate
gorisch verklaard, dat, wil Duitschland
leven, het noodzakelijk is, dat dit land
zijn voor-oorlogschen exporthandel be
houdt. Dit vereischt automatisch het be
houd van veel industrie, die volgens de
verklaring van Potsdam en het plan voor
de herstelprestaties bestemd was voor
verplaatsing en vernietiging.
De Amerikanen zouden ondanks vele
openlijke beweringen van het tegendeel,
het plan koesteren 100 millioen dollars te
besteden aan de voeding van Duitschers
gedurende de komende hongerperiode.
Verder zouden zij het voornemen hebben
de I. G. Farben-Industrie, die in hun be
zettingszone ligt, door te laten werken.
Het is niet mogelijk te Washington een
bevestiging of ontkenning van deze be
richten te verkrijgen. De algemeene poli
tiek zou samengevat zijn in een gezamen
lijk memorandum van de departementen
van oorlog en marine, gebaseerd op het
principe „men kan geen fabrieken, mijnen
en geschoolde arbeiders verplaatsen en
men kan geen boeren van machinisten of
boekhouders maken."
De minister-president over
Indië.
De minister-president, prof. ir. W.
Schermerhorn, zal a.s. Vrijdagavond
9 uur door de radio een kort woord
spreken over Indië.
