Haarlems Dagblad
Generaal Winkelman
over de Capitulatie
Nog geen onderhandelingen
Soerabaja nog niet rustig
Het Herstel
De Haarlemsche
Noodraad
Het college van B. en W.
Revolutie in Brazilië
Het woord is aan,
De Gemeentefinanciën
Nieuwe bonnen
voor Visch
60e Jaargang No. 18168
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
DIrccteur-Hoofdrodacteur: Robert Peereboom
Dinsdag 30 October 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
minister-president heeft de ophef-
■*-' fing van het Militair Gezag aange
kondigd. Sinds 1 October zijn er nog maar
zes militaire commissariaten in werking,
namelijk in Assen, Arnhem, Utrecht, Am
sterdam, Den Haag en Vught. Maar die
zullen nu ook verdwijnen en omtrent
1 Januari zal de staf van het M. G. wor
den opgeheven. Generaal mr. Kruis is
inmiddels tot chef van den Generalen
Staf benoemd. Dat het Militair Gezag ten
einde spoedt is een belangrijk verschijn
sel op den weg naar herstel van normale
toestanden in ons land, ook al is er bij
vermeld dat de bijzondere staat van beleg
gehandhaafd zal blijven zoolang de regee
ring het dienstig acht. Moge dit zoo kort
mogelijk zijn.
Het herstel van normale verhoudingen
zai zich langzaam blijven ontwikkelen. In
den loop van November hopen wij een
Noodparlement te zien optreden inplaats
van het rompparlement. dat alleen de
zaken mag behandelen die de regeering
het voorlegt en dus in feite niet meer te
beteekenen heeft dan de Nationale Ad
vies Commissie, die eraan voorafging.
Theoretisch is er een verschil. Het moest
immers beslissen over het wetsontwerp-
Noodparlement en het moet straks beslis
sen over de ratificatie van het Handvest
der Vereenigde Volken. Maar in beide
gevallen bestond eigenlijk geen andere
keus dan goedkeuring van het ontwerp,
zoodat men die besluiten als een formeele
bekrachtiging kan zien. Het debat over
Indië kon niet tot eenige uitspraak lei
den. Gebrek aan bevoegdheid verklaart
de matheid van de parlementaire discus
sies over deze onderwerpen. Niet alleen
het individu maar ook het college wordt
in zijn werkzaamheid sterk beïnvloed
door de verantwoordelijkheid die het
draagt. Daarom zal het Noodparlement,
nog afgezien van zijn breedere samenstel
ling, zonder twijfel grootere activiteit en
krachtiger persoonlijkheid toonen dan het
huidige. Maar het zal in zelfbewustzijn
zoowel als in beteekenis noodzakelijk
achter moeten blijven bij een parlement,
door het volk gekozen. Want dat voelt
zich ten volle in zijn recht, op te treden
namens het volk en door dit volk belast
te zijn met de controle op het regeerings-
beleid.
Ten aanzien van het parlement zien wij
dus de phasen van herstel der normale
verhoudingen zich in duidelijk omlijnde
vormen opvolgen: eerst een paar maan
den Nationale Commissie van Advies,
daarna een paar maanden rompparlement,
dan een half jaar Noodparlement en ten
slotte als gevolg van de in April te
hóuden verkiezingen de terugkeer van
de erkende volksvertegenwoordiging, de
Staten-Generaal in hun grondwettelijken
vorm. Pas als wij dat punt bereikt heb
ben, zal inderdaad een groote algemreene
verandering in den toestand optreden,
die het gezag weer volkomen zal vestigen
op de plaatsen, waar het constitutioneel
behoort te zijn.
Al voor dien tijd zullen evenwel be
grootingen verschenen zijn en ook daar
aan bestaat dringende behoefte, omdat
zij zullen dwingen tot financieele reken
schap met. den werkelijken toestand,
waarin wij verkeeren. De minister-presi
dent heeft daar ook over gesproken. Er
kennend dat de opheffing van het M. G.
bezuiniging beteekent niemand zal
daaraan twijfelen heeft hij gesproken
over een nieuwe stap. die de regeering
doet om naar een normaal openbaar leven
te komen. Zich in krachtige termen uit
drukkend, heeft hij deze stap ingeluid
met de woorden: „Het besef moet gewekt
worden, dat elk onnoodig uitgeven van
geld uit de openbare kas een misdaad is
tegenover ons volk." De term die op deze
plaats al meer dan eens gebruikt is, n.l.
dat er met geld gesmeten wordt, is ook
door den minister-president gebezigd. De
waarschuwing, die hier geuit is omtrent
hetgeen ons te wachten staat als de cijfers
openbaar worden, heeft ook hij geuit. Hij
is er zeker van dat talloozen menschen
de schrik om het hart zal slaan. En dat
zijn niet alleen belastingbetalers maar
ook diegenen, die deel uitmaken van het
enorme staatsapparaat.
Inderdaad enorm. Straks zal er zwaar
op besnoeid moeten worden. Al wil de
regeering niet „domweg het blauwe pot
lood gebruiken", maar wel aan het volk
de zekerheid geven, dat alle uitgaven in
alle opzichten verantwoord zijn, zij zal
genoodzaakt zijn te schrappen. Zij zal
het blauwe potlood dus niet domweg,
maar met overleg hanteeren.
Boven al dit herstel verheft zich de
noodzakelijkheid van herstel van het
Recht op ieder gebied, waarop dit gel
dend moet zijn. Ik heb daar al meermalen
over geschreven en zal het er niet bij
laten.
Tot den terugkeer tot normale verhou
dingen behoort ook het herstel van een
normale dagbladpers, die onmisbare scha
kel in het maatschappelijke leven. Er
treedt nu een kleine verbetering in de
papiervoorziening op. Zij beantwoordt
nog lang niet aan de eischen, die nood
zakelijkerwijs gesteld moeten worden.
Verdere verbetering is dringend noodig.
Bij het herstel van normale verhoudin
gen kan men niet afwachten welke maat
regelen de overheid neemt. Het hangt
geenszins alleen van haar af. Het is de
plicht van alle Nederlanders, ertoe mee
te werken door goede Nederlandsche op
vattingen en door hun werklust en niet
het minst: door er zich aan te geven en
Do torpedobootjager „Kortenaer" is de reis uit Amsterdam naar den
Oost begonnen onder commando van den lt. ter zee 1ste klasse J. N.
Kempers. Deze snelle torpedo bootjager hoopt de reis in 16 a 17 dagen
te volbrengen. (P)
Wanneer de besprekingen in Batavia
tusschen de Nederlanders en vertegen
woordigers der nationalisten zullen begin
nen, is nog niet bekend. De Times-corr.
in Batavia meldt, dat het voor beide par
tijen uiterst moeilijk is hun aanvankelij
ke houding te laten varen zonder aan
prestige in te boeten, maar de Nederlan
ders hebben thans het initiatief genomen
en daardoor hun positie ten zeerste ver
sterkt. Wanneer Soekarno en zijn colle
ga's nu weigeren te onderhandelen, zal
de wereldopinie, waarop zij zooveel prijs
stellen, tegen hen gekant zijn. Aanvaar
den zij het verzoek, dan zullen hun
extremistische volgelingen hen als verra
ders beschouwen en als zij het niet erover
eens zijn, zullen zij van de verdeeldheid
lijden. Een A.N.P.-bericht heeft aange
kondigd, dat er heden informeele bespre
kingen zouden worden gevoerd ten huize
van generaal Christison, maar niet in
zijn tegenwoordigheid, maar het verblijf
van Soekarno te Soerabaja zal ongetwij
feld vertragend werken, zoo niet op den
aanvang dan toch op het verloop der be
sprekingen.
United Press meldt, dat de gebeurte
nissen te Soerabaja de Britsche plannen
voor een vreedzamede regeling op Java
in de war dreigen te sturen. Politieke
waarnemers zijn ook bevreesd, dat de ge
vechten in Soerabaja een herleving van
het terrorisme ten gevolge zullen hebben
elders op het eiland en inderdaad zijn er
in den afgeloopen nacht in Batavia in
cidenten voorgekomen, waarbij Indone
siërs het leven hebben verloren.
Oorlogscorrespondenten, die Soekarno
verzocht hadden mee naar Soerabaja te
mogen gaan, aangezien zij op die wijze
De Anti-Revolutionaire raadsfractie, die
den heer W. C. Bakker wenschte als Wethou
der, die in den noodgemeenteraad de Pro-
testantsch-Christelijke groepen zou repre-
senteeren, heeft na overleg met de Christe-
lijk-Historische raadsfractie, besloten den
candidaat van deze fractie Mr. S. C. v. d.
Wall te steunen. De C. H. fractie deed haar
m/ic op den wethouderszetel steunen
op haar grootere getalsterkte; zij toch heeft
nicien in den nood-gemeenteraad en de A.
R. fractie 2 leden.
In de gegeven omstandigheden meende de
A. R. fractie, mede ter bevordering van de
samenwerking tusschen de beide Pro-
testantsch-Christelijke groepen, haar eigen
candidatuur van den heer W. C. Bakker te
rug te moeten nemen.
een indruk zouden kunnen verkrijgen
van de gevaarszone en in staat zouden
zijn de populariteit van Soekarno na te
gaan als hij door de bevolking zou wor
den ontvangen, mochten hem niet verge
zellen.
Volgens de laatste berichten is in Bra
zilië een revolutie uitgebroken. Zij is op
Maandagavond begonnen. President Var
gas is afgetreden en is opgevolgd door
rechter Linhares van het Hooggerechts
hof. Volgens officieele verklaringen wordt
Linhares bjjgestaan door Debarros, die
eenigen tijd geleden als hoofd van de fe
derale politie was vervangen door een
jongeren broer van Vargas, Benjamin
Vargas. Enkele minuten, nadat de presi
dent zijn functie had opgegeven, versche
nen in de residentie tanks.
La Rochefoucauld:
Twisten zouden niet zoo
lang duren, als het ongelijk
slechts aan één zijde was.
Daar te verwachten is dat de middelen
uit het Gemeentefonds belangrijk minder
zullen opbrengen, heeft de minister van.
binnenlandsche zaken het raadzaam ge
acht te bepalen dat de gemeentebesturen
op hun begrootingen de uitkeeFingen uit
dit fonds voorloopig pro memorie ramen.
Gemeenten waar de Grondbelasting be
langrijk minder zal opbrengen wegens
oorlogshandelingen, inundaties en evacua
ties, zullen van het rijk een aanvulling
ontvangen. Hetzelfde geldt voor de Per-
soneele Belasting.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft aan de colleges van Gedeputeerde
Staten verzocht de gemeentebesturen die
over 1945 nog geen begrooting hebben in
gezonden „met de meeste klem" aan te
sporen dit alsnog te doen.
Ook Haarlem heeft geen begrooting
voor 1945, maar kreeg daarvoor indertijd
toestemming van Ged. Staten.
De minister schrijft in zijn toelichting
o.a.: Thans is er voor de gemeentebesturen
geen afdoende verontschuldiging aan te
voeren voor het feit. dat zij nog niet tot
vaststelling van de begrooting 1945 over
gingen.
„De begrooting vormt de basis, niet al
leen voor de interne financieele adminis
tratie, maar ook naar buiten, voor de be
oordeeling van het financieel beleid, dat
in het begrootingsjaar gevoerd wordt.
Met ingang van heden kan men zich'
visch aanschaffen op. bon V 01 van de
bonkaart voor groente, fruit en visch. De
reeds aangewezen bon 636 van de zesde
noodkaart blijft tot nader aankondiging
eveneens geldig.
Op bon 798 van de bonkaart 511 kan men
van vandaag af twee gezuurde haringen
koopen.
In zijn woning te Soest had een A.N.P.-
redacteur een onderhoud met generaal H.
G. Winkelman, tijdens de oorlogsdagen in
1940 commandant der Nederlandsche
strijdkrachten.
De oorzaak van den snellen afloop van
den oorlog in Nederland wijt generaal
Winkelman in de eerste plaats aan het
gebrek aan uitrusting van de Nederland
sche troepen. „Het was voor mij" aldus
de generaal „een zware en weinig uit-
zichtbiedende taak, toen ik in Februari
1940 van generaal Reijnders het comman
do overnam. Mij was bekend, wat er aan
onze paraatheid ontbrak. Wel heeft minis
ter Dijxhoorn gedaan wat in zijn vermo
gen was om den achterstand in te halen,
maar het is nu eenmaal onmogelijk om in
korten tijd te herstellen, wat langen tijd is
verwaarloosd.
Wat betreft de capitulatie, vertelde de
generaal, dat hij op 14 Mei werd opgebeld
door kolonel Scharroo, commandant van
Rotterdam, met de. mededeeling, dat hij
een ongeteekend briefje had ontvangen
waarin de Duitschers, die de Zuidelijke
Maasoever bezet hielden, een ultimatum
van twee uur stelden, in welken tijd Rot
terdam zich zou moeten overgeven of het
zou er aan moeten gelooven. De generaal
gaf ten antwoord, dat op een dergelijk
ongeteekend briefje niet kon worden in
gegaan en dat is aan de Duitschers mede-
Soekarno is gisteren met een vliegtuig
van Batavia naar Soerabaja gevlogen.
Toen hij op het vliegveld aankwam, heeft
het echter nog geruimen tijd geduurd
voor hjj het Britsche hoofdkwartier kon
bereiken. Hij heeft per radio een oproep
tot de Indonesiërs in Soerabaja gericht
om de wapens neer te leggen en rond het
Britsche hoofdkwartier is het nadien rus
tig geworden. Dit bleef echter belegerd.
Engclsche toestellen die boven de stad
vlogen werden beschoten. Volgens de
laatste berichten van ün. Press verbe
tert de situatie in de stad iets, al wordt
er iets voor over te hebben. Dat is heel
eenvoudig uitgedrukt, maar duidelijk ge
noeg. Zonder die medewerking kan geen
overheid slagen. Het is mede de taak van
de dagbladen, haar te helpen stimuleeren.
Wij zijn ons daarvan bewust.
R. P.
er nog gevochten. Er zijn momenteel ge
pantserde troepen onderweg om den in
gesloten Geallieerden hulp te verleenen.
Er is Maandag hevig gevochten. De
strijd woedde grootendeels ron'd het
postkantoor en het spoorwegstation. De
Indonesiërs in Soerabaja hadden wel een
verzoek om wapenstilstand ingediend,
maar zij bleven den strijd voortzetten.
Er zijn Britsche en Br. Indische slacht
offers gevallen.
Een zegsman van de Britsche 32 divisie
(er zijn in Soerabaja thans ongeveer 2000
a 3000 man geallieerde troepen in de stad)
heeft gemeld, dat Soekarno bij het zien
van de onlusten te Soerabaja zichtbaar
onthutst was. Hij had den zegsman te
vens verklaard, dat Moestopo, een Indo
nesische leider in Soerabaja, gek en zwak
zinnig was, en niet behoorde tot Soekar-
no's republikeinsche bestuur. Driedui-
zen burgergeïnterneerden in de stad,
voor het meerendeel vrouwen, ziin in
veiligheid gebracht.
gedeeld. Daarop is een nieuw, thans be
hoorlijk onderteekend ultimatum binnen
gekomen, maar alvorens het antwoord
daarop ontvangen was, hebben de Duit-,
schers het bombardement gedeeltelijk uit
gevoerd.
Inmiddels was door dezelfde oorzaken
de situatie in de Grebbelinie eveneens on
houdbaar geworden en daar ik begreep,
dat achtereenvolgens Delft, Utrecht, den
Haag, Amsterdam en andere steden in ons
land het lot van Rotterdam zouden deelen,
wanneer wij in onzen hopeloozen tegen
stand zouden blijven volharden, besloot
ik te capituleeren.
De geruchten over verraad gepleegd
door Nederlandsche militairen sprak gene
raal Winkelman tegen.
„Voor zoover ik heb kunnen nagaan is
verraad onder het leger te velde nauwe
lijks voorgekomen. Ook de geruchten over
Duitsche parachutisten in Nederlandsche
uniformen of als boerin enz. verkleed,
zijn eigenlijk nooit behoorlijk bevestigd.
Wel zijn er Nederlandsche uniformen in
Duitsche handen aangetroffen en is in
het archief van Mussert een brief aange
troffen, geschreven door een N.S.B.-er,
waarin deze vertelt hoe hij met anderen
in Duitschen dienst, gekleed in een Neder-
landsch uniform, het in de lucht laten
springen van een brug onmogelijk heeft
gemaakt, door de argelooze wachtposten
onschadelijk te maken.
Dat er inderdaad door N.S.B.-ers tijdens
den oorlog verraad is gepleegd, staat dus
wel vast.
Tenslotte besprak generaal Winkelman
het beroemde document door de Duit
schers in het ministerie van buitenland-
sche zaken te Parijs gevonden, en waar
uit volgens hen zou blijken, dat Nederland
reeds vóór 10 Mei de Engelsche en Fran-
sche bevelhebbers zou hebben verzocht
Nederland binnen te komen
„Dit document was een brief welke "ik
in Maart '40 heb geschreven aan onze ge
zanten te Londen en Parijs en waarin de
hulp was omschreven, die wij van de En
gelsche en Fransche regeering verzochten
voor het geval wij door Duitschland wer
den aangevallen. Maar die brieven en
dit hebben de Duitschers bij hun publica
tie er niet bij verteld zijn verzegeld aan
onze gezanten gezonden met opdracht ze
pas te openen na ontvangst van een daar
toe strekkend telegram van het departe
ment van buitenlandsche zaken. Dit tele
gram is in den morgen van 10 Mei 1940
verzonden. Eerst toen hebben onze gezan
ten den inhoud ter kennis van de buiten
landsche regeeringen kunnen brengen.
Voorafgaand overleg met die mogend
heden heeft niet plaats gehad. j
