Vliegtuigen op Java ingezet
Het beleid in Indië
bij gevechten in Magelang
Het einde van
Hitier en zijn vrouw
Mussert
komt op 27 Nov. voor
Soerabaja: zeer gespannen
Tanks
aan
land
De moord op Mallaby
Atoombom
Het woord is aan.
Vo o rrangs kaarten
beperkt
Alleen om medische redenen
Effecten regis tra tie
80e Jaargang No. 18180 E w_gp Mi 1 1 Vrijdag 2 November 1913
Bureaux: Groote Houtstr. 93 g™! 1 ITlFl Cs* 1 J 1^8 Si" 1 Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem Ja Ja Vr^ Ja Ja Ja M J VjT jhmJ' JL %yf_ %y f*_ Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. ^JÊ Abonnementen: p week 31 ct.
Telef. 5437. -—per kwartaal 4.—.
<p„, tv:_ XJ>.T Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom ,.i.
Tel.. Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10(24 Tel.: Redactie 10600. Expeditie 1482o.
HPERWIJL de onlusten op Java voortdu-
ren en nu ook in Engeland zekere
spanning hebben doen ontstaan tengevolge
van den moord op generaal Mallaby,
wordt de vraag van het door Nederland
te voeren beleid opnieuw in het geding
gebracht door een radicale tegenstelling
tusschen het standpunt van de regeering en
het optreden van den luitenant-gouver-
neur-generaal dr. Van Mook. Gisteren
seinde Reuter uit Batavia, dat zeer spoe
dig voorbereidende besprekingen tusschen
Van Mook en Soekarno zouden beginnen.
Naar verluidde zouden die worden bijge
woond door den Engelschman Dening, po
litiek adviseur van admiraal Lord Mount-
batten. Ongeveer gelijktijdig met dit be
richt arriveerde een ander, ditmaal af
komstig van United Press, meldend dat
informeele besprekingen tusschen Neder
landers en Indonesiërs Woensdagavond al
begonnen waren. Van Nederlandsche zijde
waren aanwezig dr. Van Mook, dr. Van
der Plas en dr. Idenburg en van Indonesi
sche zijde ir. Soekarno, dr. Mohammed
Hatta, dr. Soebardjo, dr. Amir Sjarifoed-
din en Hadji Agus Salin. Er waren geen
Britsche vertegenwoordigers. Nu het con
tact bereikt was, verwachtte men, aldus
de United Press, dat de basis was gelegd
voor verdere onderhandelingen.
Het antwoord op dit opzienbarende
nieuws bleef niet lang uit. Gisterenmiddag
meldde de regeerings-voorlichtingsdienst:
„Indien moet worden aangenomen, dat
dr. H. J. van Mook met Soekarno een be
spreking zou hebben gehad, kan slechts
worden verklaard, dat zulks geschied zou
zijn tegen den uitdrukkelijken wil der re
geering en haar instructies. Richtsnoer
voor de regeering blijft, dat tusschen haar
en Soekarno geen gemeenschappelijke
grondslag voor bespreking bestaat en dat
bespreking dus onjuist ware. Zij handelt
dienovereenkomstig."
Wij moeten uit deze reeks berichten dus
afleiden dat dr. Van Mook, terzijde ge
staan door Edeleer van der Plas en dr.
Idenburg, zich aan de instructies van de
regeering niet stoort en zijn eigen weg
gaat. tegen haar wenschen in. Want de
twijfel, die nog in het regeeringscommu-
niqué tot uiting komt. of de bespreking
van onze vertegenwoordigers met de re-
publikeinsche regeering-Soekarno werke
lijk wel heeft plaatsgehad, wordt van
morgen weggenomen door een nieuw be
richt van Reuter, dat ditmaal het Neder
landsche persbureau A.N.P.-Aneta citeert:
„Een epublikeinsche zegsman, die de be
sprekingen tusschen de Nederlandsche en
Indonesische vertegenwoordigrs op Java
heeft bijgewoond, verklaarde.' Een van
de voornaamste „brandende kwesties",
die besproken is, was: hoe de opgewon
den bevolking tot rust te brengen. Er is
eenige hoop op een vriendschappelijke
regeling. Hoewei wij aan ons standpunt
vasthouden, dat Soekarno's regeering be
hoort te blijven voortbestaan, hangt het
van omstandigheden af hoever dit gaan
zal"
Ir, oorlogstijd kan het gebeuren en is
het meermalen gebeurd, dat een bevelheb
ber het waagt van de instructies van zijn
opperbevelhebber af te wijken, omdat zich
plotseling veranderingen in de situatie
hebben voorgedaan en hij, in tijdnood
verkeerend, op eigen gezag een nieuwe
beslissing meent te moeten nemen. Dit
geval doet zich blijkbaar in Indië niet
voor. Het betrof hier niet een veldslag
en een leger dat in gevaar verkeerde,
maar een begin van onderhandelingen.
Indien dr. van Mook het met de hem ge
geven instructies niet eens was had hij
zeker den tijd, daarvan te doen-blijken.
Er-en merkwaardig is, dat hij na de ge
houden bespreking de regeering niet
heeft ingelicht. Dat blijkt doordat deze
op berichten van persbureaux moest rea-
geeren met een communiqué, waarin zij
haar onzekerheid over de gehouden be
spreking te kennen gaf.
Wij zullen het er allen over eens zijn
dat het ongewenscht is, dat regeering en
luitenant-gouverneur-generaal verschil
lend beleid voorstaan en voeren. Zoo kan
het niet verder gaan. Welken indruk
moet deze zonderlinge vertooning op de
Indische bevolking en op onze bondgenoo-
ten, met name op de Engelschen en Ame
rikanen, maken? Zij zullen eruit afleiden
dat onze regeering de teugels niet goed
in handen heeft. De gebeurtenissen zul
len hen ten zeerste verwonderen. Zij zul
len zich afvragen wie er eigenlijk regeert.
Opheldering in dezen toestand is dringend
noodig.
Gouverneur-generaal Tjarda wilde met
geen enkelen Indonesiër onderhandelen
en trad af toen de regeering het niet met
hem eens bleek te zijn. Dat was een, nor
male loop van zaken. De regeering wil
wel met Indonesiërs onderhandelen, maar
met uitsluiting van Soekarno en de zijnen
en de luitenant-gouverneur-generaal wijkt
daar eenvoudig van af. Dit is een abnor-
male loop van zaken. Er kan,_ bij welk
regeerings-stelsel ook, maar één bewind
zijn. R- P-
Het proces tegen Mussert moest door het
overlijden van diens verdediger uitgesteld
worden. Het is thans vastgesteld op Dinsdag
27 November en wordt gevoerd in het ge
bouw van het byzonder gerechtshof aan den
Kneuterdyk*
Be Suikerbieten ca mpagn e is begonnen. - Te Halfweg heerscht aan de Suiker
fabriek wederom de ongekende drukte niet den aanvoer en lossen van de schejien
met suikerbieten. Een kijkje van de bedrijvigheid in de haven van de fabriek. (P)
De Regeeringsvoorlichtingsd.ienst deelt
mede: Indien moet worden aangeno
men dat dr. H. J. van JVIook met Soe
karno een bespreking zou hebben ge
had, kan slechts Worden verklaard, dat
zulks zou zjjn geschied tegen den uit
drukkelijken wil der regeering en haar
instructies. Richtsnoer voor de-regee
ring bl||ft, dat tusschen haar en Soe
karno geen gemeenschappelijke
grondslag voor bespreking bestaat en
dat bespreking dus onjuist ware. Zjj
handelt dienovereenkomstig.
De Britten hebben op Java vliegtuigen in
gezet tegen de extremisten, nadat uit Ma
gelang het bericht was gekomen, dat de
situatie aldaar voortdurend slechter werd
en dat de paar honderd man Gurkha's het
zwaar te verduren hadden en een groot
deel van de stad in extremistische handen
was gekomen. In een Reuter-bericht wordt
gemeld, „dat 3 Thunderbolt-vliegtuigen
werden gebruikt en dat de operaties als
„succesvol" beschreven werden. Verklaard
werd, dat tengevolge van dezen aanval het
grootste deel der stad weer onder geal
lieerd toezicht was gekomen." De vlieg
tuigen waren volgens Un. Press door de
Indonesiërs met mortieren beschoten.
Een geallieerd woordvoerder verklaarde,
dat alleen in buitengewone gevallen van
vliegtuigen gebruik zou worden gemaakt.
Volgens een Britsche mededeeling had
den Nederlandsche troepen het in het Ke-
majoran-gebied bij Batavia zwaar te ver
duren. Op de lichamen van gesneuvelde
Indonesiërs zijn passen aangetroffen, die
deden blijken dat zij uit Midden-Java ge
komen waren. Op twee transportvliegtui
gen, welke naar Batavia terugkeerden
werd geschoten. Zjj vertoonden een dozijn
kogelgaten. Er waren geen leden van de
bemanning getroffen.
Volgens een Britschen zegsman was
Donderdagavond (Bataviasche tijd) de
toestand in Soerabaja zeer gespannen. Hij
verklaarde, dat de Indonesische leiders bij
de besprekingen met den Britschen com
mandant een grimmige houding hadden
aangenomen. Over de gevangen Neder
landers en Indo-Europeanen, die door Br.
Indische troepen werden bewaakt, kon hij
geen nadere mededeelingen verstrekken.
Hij wist alleen, dat de bewakers hadden
gevochten tot hun munitie op was en zich
toen hadden overgegeven. Over de geïn
terneerden in het Darmo-gebied zei hij,
dat deze streek het rustigst was geweest.
Het schieten was daar het eerst opgehou
den. De bewaking bestaat uit een infan-
teriebataljon en een regiment artillerie.
Deze zegsman geloofde niet, dat de over
eenkomst tusschen generaal Hawthorn en
de Indonesiërs ten aanzien van het vrij
laten der gevangenen reeds volledig was
uitgevoerd.
De Britten hebben tanks aan land gezet
en zich geconcentreerd rond de havens en
kazernes. Dakota-vliegtuigen hebben
voorraden en munitie voor de troepen
neergeworpen. De Britsche kruiser „Sus
sex" is gearriveerd, begeleid door een
aantal torpedojagers om de vrouwen en
kinderen te evaeueeren. Verder wordt ge
meld, dat Britsche versterkingen, waar
onder oorlogsschepen en vliegtuigen naar
de centra van onrust onderweg zijn.
Omtrent Magelang wordt nog gemeld,
dat in de stad 2500 Europeanen of Indo-
Europeanen gevaarlijk ziek of herstellend
zijn. Negentig procent van deze menschen,
die zich in het stadsziekenhuis bevinden,
zijn vrouwen en kinderen. Men heeft nog
slechts voedsel voor een week. De anderen
zitten in kampen, waar men nog voor
twee weken voedsel heeft. Er is in de stad
geen electriciteit meer, doch de waterlei
ding functionneert nog. In Ambarawa is
het rustig, maar de republikeinen voeren
wapenen uit de. bergstreken in de omge
ving aan. De geallieerde militairen vree
zen een flankbeweging uit de richting van
Solo en Salatiga en versnellen hun voor
zorgsmaatregelen.
Indonesisch vredesleger
Het Indonesische leger tot handhaving
van den vrede „Tentara Keamaman Rak
jat", waarvan de sterkte thans 65.000
man bedraagt, zal tot minstens 100.000
man uitgebreid worden. Wapens zouden
voldoende aanwezig zijn. Dit besluit is
genomen in de zitting van het nationa
listische kabinet onder voorzitterschap
van Hatta. De commandant van dit wat
de nationalistien zoo gaarne hun politie-
leger noemen is Soepriadi, die indertijd
een opstand leidde in het door de Jappen
samengestelde leger ter verdediging van
het vaderland in de kazerne van Blitar
op O.-Java. Men is van plan strenge
maatregelen te nemen tegen wandaden
van de extremisten.
Piloten die Donderdagmiddag boven
Soerabaja en Magelang voorraden heb
ben uitgeworpen, hebben gemeld, dat bij
Soerabaja groote branden woedden en
dat in verschillende deelen der stad werd
gevochten.
De twee Britsche stafofficieren, die ge
tuige zijn geweest van'den moord op bri
gade-generaal Mallaby, hebben verteld dat
de generaal in zijn auto is gedood, toen zij
door de straten van Soerabaja reden. Hoe
wel er een Indonesische leider met een
witte vlag in hun gezelschap was, werd de
auto door een aantal fanatici aangehou
den, die op de inzittenden vuurden. Door
zich dood te houden konden zij verdere
aanvallen twee uur lang vermijden. Ten
slotte naderden twee rebellen de auto en
schoten zij er nogmaals in, waardoor bri
gade-generaal Mallaby onmiddellijk werd
gedood. Een van de stafofficieren had een
handganaat bij zich, die hij naar de rebel
len wierp, zoodat de moordenaar en zijn
metgezel omkwamen. De beide stafofficie
ren slaagden erin een schuilplaats te vin
den en zijn met groote moeite ontkomen.
verboden te gebruiken
Kenneth McKellar, president van den Ame-
rikaanschen Senaat heeft bij dezen Senaat
een voorstel ingediend om de atoombom als
oorlogsmiddel in onderling overleg van alle
volken der wereld buiten gebruik te stellen
als voorwaarde voor het bekendmaken van
de geheimen der bom door de Ver. Staten.
Hij zeide, dat de Vereenigde Staten de eerste
stap moesten doen om de bom buiten de wet
te stellen, zoolang de formule uitsluitend in
haar handen was.
Televisie en super-snelheden
Een Engelsche uitvinding heeft een ver
eenvoudiging van de televisie teweeg ge
bracht, doordat men thans geen gebruik
meer hoeft te maken van aparte zenders
en ontvangers voor geluid en beeld. Het
betreft een toestel, waarmede één tien-
millioenste (0,000,000,1) van een seconde
onbenutten tijd kan worden vastgehou
den. Televisiebeelden worden lijnsgewijze
uitgezonden, waartoe men gebruik maakt
van een „aftaster", die thans in één negen-
tigmillioenste seconde zig-zag over .het
doek raast. De nieuwe ontdekking lascht
de geluidsopname in die tienmillioenste
seconde in, zoodat beeld en geluid elkaar
kunnen volgen als bij de geluidsfilm.
Demosthenes:
Er kan geen welwillend
heid bestaan tusschen de
weinigen en de velen, tus
schen hen die naar over-
heersching streven en hen,
die zich uitgesproken heb
ben voor een leven in poli
tieke gelijkheid.
Woensdag is een rapport van de Brit
sche Intelligence Service gepubliceerd on
der den titel „De laatste dagen van Hitier
en Eva Braun". Dit zeer uitvoerig rapport
is het resultaat! van het onderzoek, dat
door de Engelschen is ingesteld in over
leg met de Russen. Het resumé van da
nasporingen is als volgt: Op 29 April van
dit jaar is Hitler in het conferentievertrek
van de kanselarijschuilkelder gehuwd met
Eva Braun. Daarna werd er feest gevierd.
Den volgenden dag om 2 uur n.m. heeft
de Führer zichzelf doodgeschoten, zijn
vrouw vergiftigde zich. Hierna werden de
lichamen verbrand en de beenderen ver
strooid. Dit werd geconcludeerd uit da
wetenschap, dat er 40 gallon olie naar de
schuilkelders waren gezonden.
De leider van het onderzoek verklaarde
dat hij met ongeveer 20 getuigen gespro
ken had. Dit waren de generaals en Doli-
tici. die Hitier tusschen 20 en 30 April
hebben bezocht; de leden van de staf der
Rijkskanselarij; een aantal secretaressen;
de wachtposten in en buiten de onder-
grondsche schuilkelders en verder de ver
schillende personen die daar toevallig
moesten zijn. De eenige mogelijkheid die
den dood van Hitier zou uitsluiten zou het
bestaan van een dubbelganger moeten
veronderstellen, die dan zijn plaats heeft
ingenomen voor den zelfmoord en het ver
branden. Erg waarschijnlijk is dit echter
niet. Ook de stelling dat Hitier Berlijn zou
hebben verlaten is erg zwak, wanneer we
weten, dat zijn twee piloten tot en met 1'
Mei in de hoofdstad zijn gebleven, aldus
dit rapport.
Vanwege het groote aantal aanvragen om
voorrangskaarten is te Haarlem 'n nieuwe
regeling getroffen voor de afgifte daarvan,
teneinde de waarde van deze kaarten niet
geheel verloren te doen gaan.
In het vervolg zullen deze kaarten wor
den afgegeven door den gemeentelijken ge
neeskundigen- en gezondheidsdienst Nieu
we Gracht no. 124 en uitsluitend om medi
sche redenen. Ook indien een huisgenoot
in staat moet worden geacht om de noo-
dige boodschappen e.d. te verrichten, zal
geen voorrangskaart worden afgegeven.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
het vorenstaande ook geldt voor 70-jarigera
en ouderen. De tot nu toe toegepaste regel,
dat iedere 70-jarige een voorrangskaart
kan verkrygen, is vervallen. Deze regeling
gaat in op Maandag 5 November a.s.
Het bureau van den geneeskundigen- en,
gezondheidsdienst is voor het aanvragen
geopend op Maandag, Dinsdag, Woensdag,
Donderdag en Vrijdag des middags van
23 uur.
Prins en Prinses ook naar Londen
Prinses Juliana en Prins Bernhard wor
den binnen enkele dagen te Londen ver
wacht. De Koningin (die zooals men weet
reeds in Engeland verblijft), Prinses Ju
liana en Prins Bernharcj zijn door het
Engelsche koningspaar uitgenoodigd om op
6 November het noenmaal in Buckingham
Palace te gebruiken
Nadere gegevens
Thans zijn eenige gegevens bekend ge
maakt betreffende de komende effecten*
registratie.
Voor de registratie komen in aanmerking
de zich in Nederland bevindende:
1. Officieel genoteerde binnenlandsche
fondsen.
2. De binnenlandsche incourante fondsen
met uitzondering van die waarden, die be-
trekkinig hebben op Vennootschappen met be
sloten karakter (hiervoor wordt een afzon
derlijke regeling getroffen).
3. Buitenlandsche fondsen met uitzonde
ring van die, welke als practisch waardeloos
plegen te worden beschouwd.
Ten aanzien van zich in het buitenland
bevindende Nederlandsche effecten en van
buitenlandsche effecten zullen te zijner tijd
nog de door de Nederlandsche Regeering te
nemen maatregelen worden bekend gemaakt.
Deensche verkiezingen
Het definitieve resultaat van de Deensche
verkiezingen is als volgt: sociaal-democraten
48 (1943: 66), radicaal-soc. 11 (13), conserva
tieven 26 (31), liberalen 38 (28), Georgisten 3
(2), communisten 18 (3), nationalen 4 (3). De
communisten zijn uit dezen strijd te voor
schijn gekomen als een sterke partij, verge
leken bij 1943. Men verwacht dat het tot een
samengaan van soc, dem. en communisten
zal komen. i