Haarlems Dagblad
Strijd in Soerabaja duurt voort
Het Kiesstelsel
De toekomstige status van Duitschland
Sharir moet nieuw
kabinet vormen
Hef woord is aan....
Hef Haarlemsche
gemeenfepersoneel.
Slag om den honger begonnen
«Oe Jaargang No. 18177
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Te!.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peerebooni
Maandag 12 November 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
/""JP den derden Dinsdag in November
zal het Noodparlement voor het eerst
bijeenkomen. De datum klinkt bijna echt.
H. M. de Koningin zal de nieuwe zitting
van de Staten-Generaal openen, maar niet
met het vanouds gebruikelijke ceremonieel.
Vermoedelijk niet, omdat men die eer al
leen aan een wettig-gekozen volksver
tegenwoordiging wil bewijzen. Wel zal de
plechtigheid in de historische Ridderzaal
voltrokken worden, maar de Gouden
Koets met overige praal zal ontbreken.
De volgende maal zal deze traditie na
tuurlijk herleven. Misschien vinden som
migen dat onbelangrijk. Maar traditie® zijn
niet onbelangrijk, zoolang zij op velen in
druk maken en aan de waarden der histo
rie herinneren. Als u of ik niet aan deze
dingen mochten hechten moeten wij niet
zeggen: schaf ze maar af. Neen: wij moe
ten ons afvragen:, hecht een groot deel
van ons volk er kennelijk wèl aan en
dragen zij dus bij tot de erkenning van
het gezag en het respect voor het regee-
ringsstelsel. Dan dienen wij ervoor te zijn,
dat zij blijven.
Deze inleiding tot een betoog over het
kiesstelsel dient, om een overeenkomst
aan te duiden. Een van de belangrijkste
aangelegenheden, die het Noodparlement
tijdens zijn korten zittingsduur van zes
maanden te behandelen zal krijgen, is de
herziening van de kieswet. Van Dr. L. M.
G. Beel, de minister van Binnenlandscbe
Zaken, is een daartoe strekkend wetsont
werp te verwachten. De herziening zal van
beslissende beteékenis zijn voor het herstel
en de vernieuwing van onze parlementaire
democratie. Alleen al, doordat het deze
beslissing moet nemen, komt op het Nood
parlement een ontzaglijk zware verant
woording te rusten. Het zal zich daarbij
moeten laten leiden door de overweging,
wat op den duur de beste oplossing voor
Nederland zal zijn. Het zal den moed
dienen te hebben om persoonlijke voor
keur den vasten zetel en ook zekere
partijbelangen aan het landsbelang ten
offer te brengen. Want zulke offers zullen
noodig zijn om ons te verlossen van den
radicalen misgreep der Evenredige Ver
tegenwoordiging, die in 1917 te onzaliger
ure is ingevoerd en de hoofdschuld draagt
aan de vooroorlogsche verzwakking en
verwording van onze democratie.
Eenigen tijd geleden heb ik over dit
onderwerp geschreven. Ik kom erop terug,
omdat bij de aankondiging van het Nood
parlement de zaak urgent wordt en zal er
nog meermalen op terugkomen, als dat
noodig bliikt om belangstelling voor de
zaak te wekken. Aan enkele argumenten
moge hier ten eerste herinnerd worden.
Evenredige Vertegenwoordiging heeft de
belangstelling van de kiezers voor de ver
kiezingen, die bij het districten-stelsel
groot was, tot een minimum teruggebracht.
Zij heeft de spanning en de voorkeur voor
het „spelelement", die in ieder mensch
leeft, uitgeschakeld. Dat is een groote
psychologische fout.
E. V. heeft den kiezer zijn eigen ver
tegenwoordiger, van wien hij belangstel
ling voor de bijzondere belangen van zijn
district vergen kon en tot wien hij zich
daarover kon wenden, ontnomen. Erger:
zij heeft hem op een lijst inplaats van op
een mensch doen stemmen. Dit is algemeen
gevoeld als een verlies.
De acte van beschuldiging telt meer
punten. E. V. heeft verstarring veroor
zaakt. Tengevolge van de eenzijdige op
vatting, dat iedere uitgebrachte stem een
gekozen candidaat moest gelden en daar
mee z.g. „productief gemaakt worden"
heeft zij alle stemmen over deelnemende
partijen verdeeld, daarmee de vorming
van dwergpartijtjes bevorderd, dus ver
snippering van krachten gekweekt en de
overige partijen zoo vast in den zadel ge
zet, dat bij verkiezingen geen groote ver
schuivingen, geen „landslides" meer mo
gelijk waren. Er kwam nauwelijks meer
wijziging. De parlementaire democratie
was vastgeloopen, terwijl groote bewege
lijkheid juist een van haar noodzakelijke
voorwaarden voor welslagen is.
Volgende grief. Alle candidaten op hooge
lijst-plaatsen werden onder E. V. onafzet-
baar, hetgeen tengevolge had dat het heil
zame ontzag, dat het kiezerscorps hen
vroeger inboezemde door zijn macht, om
hen na hoogstens vier jaar zittingsduur
ten val te brengen, verdween. Een ervaren
oude Engelsche parlementariër, met wien
ik indertijd een lang gesprek over E. V.
had, gaf op dit punt de eenvoudige com
mentaar: „Voor mij zou dat niet goed zijn.
Voor mijn collega's evenmin. Ik weet niet
hoe het in uw land gesteld is, maar voor
de leden van het Lagerhuis is het erg ge
zond, te weten dat de kiezer de baas is.
Wij werken er beter en harder door."
Tegenover dit alles stelt E. V. wiskun
dige zuiverheid, die een theorie blijft en
niet toepasselijk is op een zoo onwiskun
dige totaliteit als de openbare meening,
waarmee zij zich dan ook nimmer heeft
kunnen vereenigen. Zij zijn elkaar vreemd
gebleven: een mislukt huwelijk. En wat
doet de „productiviteit van iedere stem"
ertoe als de productiviteit van de demo
cratie daaraan ten offer gebracht moet
worden? Bovendien zal de improductieve
stem van de huidige verkiezing de pro
ductieve van de volgende kunnen zijn.
De democratie leeft niet in een enkele
volksuitspraak, maar juist in een reeks
Uitspraken.
Er is geen twijfel aan, dat het districten
stelsel de vorming van groote partijen be
vordert en de splitsing in kleine benadeelt.
Welnu! Wenschen wij dat niet?
Britsche troepen dringen langzaam voorwaarts
De strjjd in Soerabaja, begonnen nadat
aan generaal Mansergh's ultimatum geen
gevolg was gegeven duurt voort. Zaterdag
hebben vier Thunderboltvliegtuigen aan
de militaire operaties deelgenomen en
Zondagmiddag zou een tweede lucht
aanval uitgevoerd zijn. De Indonesiërs ge
bruiken machinegeweren, lichte tanks, en
volgens sommige berichten ook Japansch
veldgeschut.
Zaterdagavond woedden er zeven groote
branden in de stad. De geallieerde artil
lerie moest den geheelen dag blijven vuren
of belangrijke doelen bombardeeren om
een tegenaanval op groote schaal te voor
komen. Men ziet op straat alleen barri
caden en onderstboven geworpen voertui
gen'. Volgens dezen zegsman zijn vrijwel
alle officieren van het hoofdkwartier der
49ste brigade gedood of vermist na den
aanval van 28 October. Geallieerde sol
daten, die door Indonesiërs waren gevan
gen genomen, hebben verklaard, dat de
Indonesiërs vooral tegen de Br. Indiërs
wreedheden hebben begaan.
Ruim tweeduizend Europeanen, die in
Soerabaja gevangen zaten zijn door Ge
allieerde strijdkrachten bevrijd. Er zijn
nog meer Europeanen in handen der In
donesiërs, als Zwitsers, Duitschers en Zwe
den, die er de voorkeur aan hadden ge
geven te blijven waar zij waren.
De Indonesische omroep te Soerabaja
heeft verklaard, dat de aan den gang
zijnde strijd „een heilige oorlog" is. De
Britsche soldaten werden „moordenaars"
genoemd en de omroeper zeide: „Wij zul
len strijden tot het einde".
Een officieele Britsche verklaring van
Zondagmiddag zegt, dat de operaties in
Soerabaja volgens plan verloopen en dat
er weinig weerstand werd ondervonden.
Er was hier en daar slechts verspreid ge
weervuur. Wijken, die bezet werden, wer-
verlaten .mr.getroffen. Aan Britsche
zjjde waren tot Zondagmiddag 12.30 1 doo-
Ci i 9 gewonden. De telefooncentrale is
onbeschadigd.
Groote Indonesische verliezen.
Volgens de laatste berichten van A.N.P.-
Aneta zijn aan Indonesische zflde veel doo-
den gevallen bij hun fanatieke aanvallen
op Britsche tanks te Soerabaja. Een offi
cieele Britsche verklaring, die in Batavia
is uitgegeven, meldt deze bijzonderheden,
en ook dat de luchtaanvallen van Zondag
middag werden gedaan op drie Indone
sische hoofdkwartieren, waarvan er een
twee voltreffers en de andere een voltref
fer te verduren kregen.
Indonesische tanks gaven dertig maal
de volle lading op de geallieerde troepen,
maar werden door artillerievuur tot zwij
gen gebracht. Onder de buitgemaakte
voorraden bevonden zich tachtig Japan-
sche drie-tons vrachtauto's en hoeveel
heden machinegeweren, kleine wapens en
munitie.
Het ziet er niet naar uit dat de Indo
nesiërs den strijd spoedig zullen opgeven.
Zij bieden hevig en soms fanatiek verzet.
Volgens onofficieele schatting bedraagt
het aantal dooden en gewonden aan hun
kant ongeveer 1500. De Britsche verliezen
worden daarentegen officieel beschreven
als „zeer licht". Zooveel mogelijk worden
vrouwen en kinderen uit de gevechtszone
geëvacueerd, maar eenigen zijn gedood
toen zij in een kruisvuur geraakten. Het
postkantoor is bezet.
Radio Soerabaja deed een beroep op
Amerika, China en Rusland om in den
„bloedigen strijd" te bemiddelen.
In Batavia zijn de laatste ontwikkelin
gen de volgende.
1. Een aantal Shermantanks zijn gearri
veerd, die veel opspraak verwekken.
2. Van 22.00 uur tot 4.30 mag niemand
zich op straat bevinden.
3. Op bepaalde punten zullen barricades
worden opgericht, waar alle auto's zullen
worden onderzocht.
Hedenmiddag meldde een Reuterbericht:
Britsche en Britsch-Indische troepen heb
ben nu vrijwel de geheele stad Soerabaja
schoongeveegd.
Volgens het blad „Merdeka" heeft Soe-
karno den voorzitter van het uitvoerende
comité, Soetan Sharir, opgedragen een
nieuw kabinet te vormen. De republikein-
sche minister van binnenl. zaken Soe-
bardjo had al eerder zijn verwachting te
kennen gegeven, dat er „eenige ministers
van het kabinet door andere zouden wor
den vervangen die een meer extreme kijk
op de zaken hebben". Sharir is tot dusver
niet geslaagd in het vervullen van zjjn op
dracht. Het bestaande „kabinet" zal blij
ven functionneeren, totdat het nieuwe is
geformeerd.
Er komen meer locomotieven
Dezer dagen werd in Utrecht de aan
komst verwacht uit Zwitserland van vijf
locomotieven door de Nederlandscse
Spoorwegen aldaar aangekocht. Een wel
kome aanvulling van ons spoorwegmate
riaal als men weet, dat tot op heden in
totaal 171 locomotieven uit het buitenland
(hoofdzakelijk uit Duitschland) in Neder
land zijn teruggekomen, waarvan er
slechtséén in b ruikbaren staat ver
keerde. Hiervan zijn er echter reeds 30
gerepareerd.
Zaterdagmorgen vertrok onder commando van Iv. D. Parmentier een DC >1-
toestel van Schiphol naar Indië. Deze proefvlucht van den Regeeringslucht-
transportdiciist hoopt men in vier dagen te volbrengen. Het vliegtuig is
hedenmorgen in Basra geland. (P)
Den Volksmond:
Pillen moet men slikken,
niet kauwen.
Indertijd is gemeld, dat, op grond van
de algemeene regeling voor het overheids
personeel; ook aan het Haarlemsche -
meentepersoneel een verhooging van de
salarissen en loonen zou worden toege
kend.
Thans is die regeling ingevoerd en wel
met terugwerkende kracht tot 1 Januari
1945. Het blijkt nu bij de uitbetaling
zoo schrijft men ons dat alleen de hoo-
gere ambtenaren een belangrijke ver
meerdering van inkomsten hebben ge
kregen. Er zijn er die eenige honderden
guldens in handen kregen. De laagst-
bezoldigde ambtenaren en werklieden
kregen daarentegen weinig of niets, om
dat van de nu ingevoerde verhooging de
in de oorlogsjaren gegeven toeslagen, die
voor een deel alleen golden voor het
laagst-bezoldigde personeel, worden inge
houden. Bovendien is de kindertoeslag
met 50 per jaar verlaagd.
Het gevolg van een en ander is, dat de
laagst bezoldigden op het loon dat zij den
laatsten tijd hadden, blijven staan. Er zijn
loonen van 3034 per week. Zelfs da
zuinigste huisvrouw is niet in staat in
dezen duren tijd haar gezin daarvan drij
vende te houden.
Het zou geen luxe zijn zoo besluit deze
briefschrijver als de loonen van het la
gere personeel inderdaad met 25 pCt. ver
hoogd zouden worden.
Wij hebben nader naar deze aangele
genheid geïnformeerd. Daarbij bleek ons,
dat er onder het lager-bezoldigde perso
neel een sterke teleurstelling bestaat over
deze quaestie, maar het gemeentebestuur
kon op grond van de aanschrijving uit
den Haag niet verder 'gaan dan nu ge
daan is. De loonen en salarissen onder da
2400 mochten, vergeleken bij 1940, ver
hoogd worden met 25 pCt., daarboven
met 20 pCt. In mindering moesten ge
bracht worden alle duurtetoeslagen dia
sindsdien zijn toegekend. Nu had het
Haarlemsche gemeentebestuur op 1 Aug.
1941 een algemeene verhooging van 5 pCt.
gegeven, op 1 December 1940 een toeslag
van 6 pCt. voor salarissen en loonen on
der de 2000 en op 1 Januari 1944 nog
eens 10 pCt. onder de 2400. Bovendien
is de kindertoeslag van 200 op 150 per
kind gebracht.
Het gevolg is dat het gemeentepersonee!
dat meer dan 2400 inkomen heeft, thans
een verhooging krijgt van 20 5 (dia
in Augustus 1941 is toegekend), dus 15
De werklieden en ambtenaren die minder
verdienen krijgen nu inderdaad slechts
weinig, omdat zij in de oorlogsjaren al
extra toeslagen ontvingen.
Er is nog eerst getracht de algemeene
uitkeering van 5 van 1 Aug. 1941 bui
ten de regeling te laten vallen, omdat dit
een terugbetaling van een in 1936 toege
paste korting was, maar dat te toch niet
mogelijk gebleken, daar het inkomen van
1940 als basis is aangenomen.
De algemeene indruk is dat de loonen
van het lagere personeel der gemeente in
het gedrang gekomen zijn, temeer omdat
in het vrije bedrijf meer betaald wordt.
Loonen van 3034 zijn er evenwel
niet. Het loon voor ongeoefenden is f 36,
voor vakmenschen 41. Daarenboven
komt dan voor elk kind 150 (vroeger
200). De gemeente betaalt voor elk kind:
toeslag, terwijl de wettelijke kindertoe
slag, die bovendien lager is, pas bij het
derde kind begint.
De gemeente is evenwel niet vrij meer
in het regelen der loonen en salarissen.
Alleen is gegarandeerd geworden dat van
het personeel dat voor 1 Januari 1945 in
dienst was, niemand minder zal ontvan
gen dan vóór dien tijd. Voor sommigen
was het nieuwe loon inderdaad minder.
Stel dat iemand vroeger 2300 verdiende,
die ontving dus 2300 plus 5 6 en
10 of samen 21 of 483. dus 2783,
plus 200 voor elk kind. Nu krijgt hij
2300, plus 25 is 2875, plus 150 per
kind. Bij drie kinderen zou het dus betee-
kenen een vermindering aan inkomen van
58.
Er is thans door de regeering een com
missie benoemd die de quaestie van de
salarieering van het overheidspersoneel
opnieuw in studie zal nemen.
Tenslotte een hoogst belangrijke over
weging: Noch Engeland, noch Amerika
hebben ooit Evenredige Vertegenwoordi
ging toegepast, ofschoon in Amerika acht
enveertig Vereenigde Staten elk voor zich
de vrijheid hadden, ermee te gaan experi
menteeren voor hun staatsparlementen.
Zij hebben het zorgvuldig nagelaten. En
geland en Amerika zijn de groote demo
cratieën, die in twee wereldoorlogen over
wonnen hebben en er ongeschokt en zelfs
versterkt-in-hun-bewindsstelsel uit té
voorschijn zijn gekomen. Dit moge voor
ons een reden zijn om niet in een ver
keerd beleid te volharden en leerzame
voorbeelden ter harte te nemen. Wij moe
ten, al is het moeilijk na jarenlange af
zondering, verder kijken dan de grenzen
van ons kleine land. Er valt veel op te
steken. R. P,
Veldmaarschalk Montgomery heeft op
een Berlijnsche persconferentie catego
risch verklaard, dat het niet in de bedoe
ling lag, Duitschland in vier aparte zones
te verdeelen. De Fransche bezwaren tegen
dit plan zullen met tijd en geduld over
wonnen kunnen worden. Op de vraag, of
de huidige methode van opbouw tot een
sterk Duitschland zou leiden, verklaarde
de Veldmaarschalk, dat volgens hem hier
voor geen gevaar bestond. De voedsel
situatie schilderde hij als zeer critiek.
Montgomery zeide met groote belang
stelling kennis genomen te hebben van
de krantenberichten, als zou hij binnen
kort van zijn post ontheven worden, maar
verklaarde tevens, dat het geen aanbeve
ling zou verdienen, voor „de slag om den
winter" gewonnen is, wijzigingen in het
commando aan te brengen. De veldmaar
schalk weidde uit over de behoefte aan
bezettingstroepen, daar het niet te voor
zien is, hoe het Duitsche volk zal reagee-
ren op een winter van honger en ontbe
ringen. i
