Haarlems Dagblad
Britten rukken zeer langzaam op
Schaduw der Atcombom
Spanning
DC4 in Batavia
Amerika:
Ceen grootsch resultaat van
Amerikaansche Conferentie
Ook een Russische
stap tot toenadering?
Op laatste oogenblik
afgezegd
weinig minder zwart
Dameskleeren van
gesponnen glas
Hef woord is aan....
Geen Nationale
Fransche regeering
Geheime financieele
overeenkomst
Zuivering van Soerabaja gaat voort
•Oe Jaargang No. 18181
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telejt. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Pecreboom
Vri jdag 16 November 1943
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
HET baat niet te ontkennen, dat de in
ternationale toestand slecht is. Groote
spanning heerscht tusschen Amerika en
Engeland eenerzijds en de Sovjet-Unie
anderzijds. Terwijl de zorgen voor het
herstel van ons eigen land zoo groot zijn
en de gebeurtenissen op Java de moei--
lijkheden voor Nederland nog belangrijk
hebben doen toenemen, moet bovendien
het feit erkend worden, dat de internatio
nale verhoudingen worden beheerscht door
tegenstellingen, die zich in de laatste
maanden scherp hebben toegespitst. Van
de min of meer opgewekte sfeer, waarin
het Handvest der Vereenigde Naties te
San Francisco werd onderteekend, is wei
nig meer over. Wie de huidige gebeurte
nissen begrijpen wil zal tenvolle dienen
te beseffen dat het internationale
vraagstuk, zooals het zich nu aan ons voor
doet, neteliger en van grooter beteekenis
ook voor ons land is dan de vele pro
blemen, die zich binnen de grenzen voor
doen en ook dan het conflict in Indië. Het
is treurig dit te moeten zeggen, maar het
heeft geen zin zich gelijk de struisvogel
te gedragen en den kop in het zand te ste
ken. Zeker is da: niet de tsak van een
krant.
Het Handvest van San Francisco heeft
groote gebreken, met name het veto
recht van de groote mogendheden en de
overheerschende positie, die zij in de
nieuwe staten-verhouding innemen. Toch
zou het handhaving van den vrede
tijdelijk verzekeren, indien zijn bepalingen
in den waren geest werden nageleefd en
indien tusschen de groote mogendheden
samenwerking en onderling vertrouwen
heerschtfen. In de slotzitting te San Fran
cisco is dat dan ook door vele woordvoer
ders erkend. Op de practische uitvoering
zou het aan komen. Zelfs het voortref
felijkste diplomatieke instrument en
dat is dit Handvest zeker niet kan
echter geen goede verstandhouding bewer
ken. als achter de doode letter niet de
levende geest staat.
Dat bij de onderteekening zoo weinig
geestdrift tot uiting kwam en geen hoo-
ge verwachtingen werden geuit, was al
een veeg teeken. Sommigen vonden dat
mooi. omdat het zoo nuchter was. Maar
als diplomaten en ministers zoo nuchter
zijn beteekent het, dat er geen vertrou
wen is en dat men zich niet wil compro-
mitleeren door woorden te uiten, die men
op korten termijn weer zou moeten te- j
ru? nemen.
De conferentie der vijf ministers van
Builenlandsche Zaken te Londen leidde
tot een volslagen mislukking en toonde,
hoezeer de geest van vertrouwen en sa
menwerking ontbrak. Molotof kwam plot
seling met nieuwe eischen voor den dag,
die alle mogelijkheden voor overeenstem
ming teniet deden. Het stalen gordijn, dat
Europa in tweeën deelt, werdsindsdien
nergens opgetrokken, maar veeleer over
al versterkt. En de atoombom begon door
de internationale politiek te spoken.
Deze rampzalige uitvinding, die de we
reld beter bespaard had kunnen blijven,
omdat zij buiten staat is haar technische
ontdekkingen te beheerschen, is nog
steeds in Amerikaansch-Britsch-Cana-
deësch bezit. De Russen en andere volken
beschikken blijkbaar wel in hoofdzaak
over de wetenschappelijke vondsten, die
tot de vervaardiging van het ontzettende
wapen -hebben geleid, maar niet over de
productie-geheimen. Volgens sommige
geleerden zal het nog wel eenige jaren
duren c-er zij die zelf ontdekt hebben,
volgens anderen maar weinige maanden.
Een Zweedsche professor heeft pas be
weerd. dat de Zweedsche physici nu al
volledig op de hoogte zijn en de bom
evengoed Imrmen maken als hun colle
ga's in de V. S.
Tn elk geval is dit bom-geheim een
hoofdargument voor Russischen achter
docht. Niet het eenige argument, want de
opvallir gen in Moskou'en in Londen-en-
Washlngton dekken elkaar op zooveel
punten niet. Daarom mag men zich afvra
gen of het goedbedoelde voorstel, om het
bom-geheim aan den Veiligheidsraad van
de Vereenigde Naties te onthullen en het
daarmee aan andere landen ook aan
Rusland te verschaffen, werkelijk toe
nadering zou brengen, als het werd aan
genomen. Het is voorloopig niet aangeno
men Truman, Attlee en Mackenzie King
hebben het bij hun besprekingen slechts
tot een halve toezegging gebracht, waarbij
wetenschappelijke gegevens maar geen
productiegeheimen worden beloofd en
die dus de Russen toch niet bevredigen
zal. De voorstellers zijn er ongetwijfeld
van overtuigd dat hun verantwoordelijk
heid voor de belangen, die zij als premiers
dienen en beschermen moeten, her niet
toelaat verder te gaan. Dat is een be
grijpelijke overweging. Maar men moet
dan ook niet verwachten, dat deze verkla
ring de bestaande internationale spanning
belangrijk zal doen verminderen, laat
staan: wegnemen.
De toestand blijft ernstig. Natuurlijk
moeten wij daarom de hoop op een gun
stige wending niet laten varen. Ook is het
mogelijk, dat de spanning nog geruimen
tijd voortduurt. Zoolang de verhoudingen
tusschen de groote mogendheden slecht
blijven, zoolang achterdocht en wantrou
wen overheerschen en ,,het stalen gordijn''
blijft hangen is er geen kans cp een goede
en regelmatige ontwikkeling van zaken in
Europa. Meer behoeft er nu niet over
gezegd te worden. R. P.
Het resultaat van de conferentie tus
schen Truman, Attlee en Mackenzie King
over de atoombom is neergelegd in een
verklaring, welke inhoudt:
1. Erkenning, dat geen enkel land in
feite het monopolie van de recente we
tenschappelijke ontdekkingen inzake
methodes en practijk van den oorlog mag
bezitten.
2. De geheele beschaafde wereld draagt
de verantwoordelijkheid voor het gemeen
schappelijk bezit der door deze ontdek
kingen geschapen mogelijkheden. De mo
gelijkheid van internationale actie wordt
overwogen: a. om te voorkomen, dat de
atoomenergie voor destructieve doelen
wordt gebruikt; b. bevordering van het
gebruik der atoomenergie voor vrede
lievende en menschwaardige doeleinden.
3. Bescherming der beschaafde wereld
tegen destructief gebruik van de weten
schap schuilt alleen in het voorkomen van
oorlog.
4. Bereidheid tot uitwisseling van fun-
damenteele wetenschappelijke inlichtin
gen, geleerden en literatuur met ieder
land, dat wederkeerigheid in acht wil ne
men.
5. Vruchten van wetenschappelijk on
derzoek moeten aan alle landen beschik
baar worden gesteld. Hiermee is een be
gin gemaakt. Vertrouwd wordt, dat ande
re landen eenzelfde politiek zullen voe
ren, waardoor wederzijdsch vertrouwen
ontstaat.
6. Zoodra doeltreffende zekerheden
tegen gebruik voor destructieve doelen
kunnen worden gegeven, zullen op basis
van wederkeerigheid met andere leden
der Vereenigde Volken inlichtingen over
het practisch industrieel gebruik van
atoomenergie worden gegeven.
7. Om het gebruik der atoomenergie
voor vernietigingsdoelen op de beste
Het milder worden van de Russische
censuur op nieuwsberichten, die uit Rus
land naar het buitenland worden gezon
den, wordt door den bekenden medewer
ker van de New York Herald Tribune,
majoor George Fielding Eliot als „een
van de meest belangrijke gebeurtenissen
uit de periode van na den oorlog" bestem
peld. Hij noemt het tevens een nieuwen
stap om de barrières van wantrouwen uit
den weg te ruimen, die het werkelijke
vertrouwen en het elkander begrijpen van
de Ver. Staten en de Sovjet-Unie belem
meren.
Bijeenkomst te Batavia
ging niet door
De bijeenkomst tusschen Nederlandsche
en Indonesische vertegenwoordigers, die
Donderdag te Batavia zou worden gehou
den, is op het laatste oogenblik afgezegd.
De Nederlandsche autoriteiten hebben
verklaard: „Wij hebben geen vrijheid om
te onthullen waarom dit geschied is". Het
Britsche hoofdkwartier heeft daarentegen
meegedeeld: „Vrijdag zal een volledige
verklaring worden uitgegeven." Soetan
Sjarir heeft in verband met deze kwestie
gezegd: „ik begrijp niet waarom de Brit
ten de bijeenkomst hebben afgezegd."
Tn sommige kringen te Batavia is men
van meening dat de Britten de bijeen
komst hebben afgezegd, omdat zij de vier
republikemsche vertegenwoordigers, die
door Soekaino waren aangewezen noch
voor Van Mook, noch voor Sjarir aan
vaardbaar achtten. Soekarno had de vol
gende personen aangewezen: Soebardjo,
Hadji Salim. Abdoel Gaffa, de republi
kemsche staatssecretaris en Boediardjo,
de secretaris van den republikeinschen
minister van voorlichting.
Sjarir had echter in de bijeenkomst toe
gestemd.
Un. Press bericht, dat de conferentie nu
Zaterdagavond zal plaats hebben.
In een interview zeide Sjarifoedin, dat
het huidige kabinet even onverzettelijk
was als zijn voorganger, wat de wensch
naar onafhankelijkheid betreft.
Hedenochtend om 10 uur Nederlandsche
'ijd, is de eerste DC4, die na den oorlog
weer in dienst kwam, te Batavia gearri
veerd.
In Colombo is men twee dagen geble
ven voor het voeren van besprekingen.
Via de Cocos-eilanden is men vervolgens
naar Batavia doorgevlogen.
Men meldt uit Batavia: „Alles wel aan
boord".
wijze te elimineeren en gebruik voor in-
dustrieele doelen te bevorderen, wordt
aangeraden in het kader der Ver. Volken
een commissie te benoemen, die met den
grootst mogelijken spoed voorstellen moet
indienen: a. voor uitbreiding van uitwis
seling van fundamenteele wetenschappe
lijke inlichtingen voor vredesdoelen tus
schen alle landen; b. inzake controle voor
uitsluitend vredesgebruik der atoom
energie; c. voor uitbanning der atoom
wapens en alle voornaamste wapens, die
massale vernietiging tengevolge kunnen
hebben; d. inzake inspectie om mogelijk
heden van geweldpleging en ontduiking te
voorkomen.
8. De commissie zal haar werk in ver
schillende deelen doen. Pas als het eene
deel met succes is volbracht en het ver
trouwen der wereld geniet, zal met het
volgend deel worden begonnen. Ook zal zjj
haar aandacht schenken aan uitwisseling
van geleerden en wetenschappelijke in
lichtingen en de ontwikkeling van de vol
ledige kennisneming betreffende de na
tuurlijke hulpbronnen van grondstoffen.
9. Ieder land zal de groote noodzakelijk
heid willen erkennen van het handhaven
van de wet en het uitbannen van den
oorlog. Dit kan uitsluitend geschieden
door van ganscher harte steun te geven
aan de Ver. Volken, waardoor haar auto
riteit wordt vergroot. Zoodoende zullen
alle volken vrij zijn zich te wijden aan
het goede. Het is ons vast besluit zonder
reserve te werken om deze dingen te be
reiken.
Het rapport over de atomische energie
is aan alle leden der Ver. Volken toege
zonden. Volgens Reuter zal de atoom
commissie uit vertegenwoordigers der vijf
groote mogendheden bestaan, waaraan
Canada en wellicht nog een of twee vol
ken toegevoegd zullen worden Voorna
melijk deskundigen zullen deel uitmaken
der commissie. Het ligt in de bedoeling,
dat zij haar werk niet zoo zal uitstellen
als de vroegere ontwapeningscommissie.
Een Zweedsche natuurkundige heeft ge
zegd dat de Zweedsche physici volledig
op de hoogte zijn van de constructie van
atoombommen en ze even goed kunnen
maken als de Ver. Staten.
In de nieuwe huizen, welke gedurende
de eerstvolgende jaren in Amerika ge
bouwd worden, zal men reeds van de
nieuwste snufjes kunnen genieten: onmid
dellijke verlichting, fluoresceerend licht,
een electronische thermometer bij de
deur, de ruiten zullen van geisoleerd glas
vervaardigd zijn, waardoor men zeker
vijftig procent aan brandstoffen bespaart.
Er zullen kleeren vervaardigd worden,
die niet kunnen krimpen, een pak van
serge zal niet glimmend worden, en in
broeken van welke stof dan ook zullen
plooien zijn, die er nimmer uit kunnen
gaan. In hun binnenzak zullen de man
nen een vulpen dragen, die voor twee
jaren inkt bevat. De dames zullen in kou
sen rondwandelen, waarin geen ladders
kunnen komen. Haar kleere zullen van
gesponnen glas of van aluminum kunnen
zijn.
Voltaire:
Rust is goed, maar verveling
is er nauw mee verwant.
De Gaulle is er niet in geslaagd ee»
nationale regeering te vormen. Er blijken
geen moeilijkheden te zjjn op het stuk
van principe of program, maar wel over
de verdeeling van de portefeuilles. De
communisten eischen een der sleutelmi
nisteries op en de Gaulle wil dezen eisch
niet inwilligen. Kringen, die met den ge
neraal in nauw contact staan, hebben he
dennacht verklaard, dat als de commu
nisten op hun standpunt blijven staan hjj
zal weigeren zijn pogingen tot het vormen
van een regeering voort te zetten.
In communistische kringen acht mea
het niet onmogelijk, dat de Gaulle terug
komt op zijn voornemen uitsluitend aaii-i
het hoofd te willen staan van een regee
ring van alle partijen en dat hij ertoe zal 1
overgaan een coalitiekabinet te vormen
van socialisten en M.R.P. (Fransche Volks
beweging).
De Zwitsersche regeering heeft bevel ge
geven tot het instellen van een diepgaand
onderzoek naar de van Amerikaanscha
zijde gedane beweringen omtrent het be
staan van een geheim financieel-econo-
misch verdrag tusschen Zwitserland en
Duitschland, waardoor in Zwitseiland
gelden van nazi-Duitschland zouden zijn
ondergebracht.' In officieele Zwitserscha
kringen is men er van overtuigd, dat er
geen sprake van onderhandsche transac
ties kan zijn.
De vuile wasch
Gisteravond werden de toegewijde Haar-
lemsche dienaren van Hermandad een in
vasie van „zware jongens" in de stad, die
aan hun zorgzame bewaking is toever
trouwd, gewaar. Drie beruchten bewogen
zich Spaarnewaarts, en in allerijl werden
de beschikbare krachten gemobiliseerd, om
de gevolgen van dezen intocht zoo licht
mogelijk te doen zijn. De grootmeesters der
vingervlugheid hadden hun handbagage
in den vorm van een gonjezak en breek
ijzers bij zich. Men was er van op de hoog
te, dat het illustere gezelschap zich onle
dig zou gaan houden met een poging tot
braak iri wasscherijen. En zoowaar, er
wérd ingebroken. De koene baas van de
bedreigde inrichting sloeg de drie onguren.
op hun hoofden, maar liet ze toen gaan,
na de buit teruggeëischt te hebben. Hij
wist een persoonsbewijs te bemachtigen,
dat echter als vast adres „Centraal Bevol
kingsregister" vermeldde, zoodat de Haar-
lemsche politie nog niet veel houvast
heeft en slechts betreurt, dat de dappers
verdediger van de lingerie van zijn cuen-
tèle de sollicitanten naar gratis kost en
inwoning heeft laten ontsnappen.
Middelbaar onderwijs.
Te Haarlem zijn benoemd: Tot tijdelijk'
leeraar in de stenografie aan de H.B.S. A
de heer H. W. Fris te Haarlem. Tot leeraar
in de wis- en natuurkunde aan de le H.B.
S. B de heer A. A. Lucieer te Enschede.
De posities in Soerabaja lijken zich te
stabiliseeren. De Britsche troepen zijn niet
verder opgerukt en hieruit zou men kun
nen afleiden, aldus voegt United Press
aan deze mededeeling toe, dat alles wordt
gedaan om het verlies aan menschen-
levens en de schade aan eigendommen
zoo gering mogeljjk te doen zjjn. De zui
vering van de bezette stadsdeelen gaat
echter voort. In den nacht van 14 Nov.
zijn bij een aanval op een Br. Indisch
regiment 15 Indonesiërs gedood.
Radio Soerabaja heeft medegedeeld, dat
de meerderheid der Japansche troepen op
O. Java zich thans in Indonesische han
den bevindt en klaar is om naast de In
donesische strijdkrachten te vechten,
waarvoor zij onder Indonesische bescher
ming staan. Donderdagmorgen vielen de
Indonesische granaten nog in het haven
gebied van Tandjong Perak. Er werd dien
dag nog een succesvolle luchtaanval ge
daan op vier machinegeweerposten der
extremisten. Volgens Un. Press zouden
de Br. Indische voorhoedes zijn doorge
drongen tot over de spoorlijn. Zij zouden
zijn opgerukt tot in het Zuidelijk einde
van de stad onder hevig mortier- en ge
weervuur.
Volgens een Br. communiqué van heden
middag neemt de Indonesische tegenstand
in Soerabaja af.
Het nieuwe kabinet-Sjarir heeft in Ba
tavia een golf van optimisme verwekt.
Britsche en Nederlandsche kringen hopen,
dat het het bloedvergieten zal kunnen
doen beëindigen en een weg kan vinden,
welke uit de politieke impasse voert. In
zijn pamflet „Onze strijd" geeft Sjarir
toe, dat de Indonesische jeugd niet ge
schikt is voor een leiderschap en dat hun
fascistische methoden in Soerabaja schade
moeten doen aan de Indonesische zaak.
Het is de weinig benijdenswaardige taak
van den minister van openbare veiligheid
hen weer naar huis te zenden, zoo heeft
Sjarifoedin verklaard. Sjarir, Sjarifoedin
en 3 andere leden van het kabinet zullen
naar Soerabaja gaan om daar de toestan
den te onderzoeken.
Volgens een officieele mededeeling van
Nederlandsche zijde zijn van 1 Oct. tot 15
Nov. uit Batavia 144 Nederlanders, 53
Ambonneezen, 5 Chineezen en 14 Indone
siërs ontvoerd. Van hun lot is niets be
kend. Er zouden ook 400 Japanners zijn
verdwenen. Men acht het mogelijk, dat
het aantal weggevoerden nog grooter is,
caar velen uit vrees voor represailles
geen aangifte durven doen.
A.F.P. meldt uit Batavia, dat de ver
dwenen dr. Mansveld, die geen adviseur
Is van dr. v. Mook, in het bezit zou kun
nen zijn van papieren, die verscheiden
leden van het voormalige „Kabinet-Soe-
karno" compromitteeren.
Indonesiërs op Sumatra hebben bekend
gemaakt een aanval te hebben ingezet op
iiet 8ste Pundzjab-regiment en fort de
Koek te hebben bezet. Ook zouden zj)
olieopslagplaatsen in Belawan in handen
hebben gekregen.