Haarlems Dagblad
Na zes jaren
De Troonrede
De Troonrede
Koningin weer in Staten-Generaal
De menschheid presenteert haar rekening
r,
Onder veel moeilijkheden: Vooruit
Het woord is aan....
De Gaulle
doet nog een poging
60c Ju a can lig No. 18184
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmtriden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Tel.
Dinsdag 20 November 1043
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p week 31 ct.
per kwartaal 4.
Redactie 10600. Expeditie 14825.
DE eerste Troonrede na de bevrijding,
vanmiddag om één uur door H. M. de
Koningin in de Staten-Generaal, vergaderd
in de Ridderzaal, uitgesproken, is veel lan
ger dan een van haar vooroorlogsche voor
gangsters. Indien dit alleen gevolg was
van het veel grooter aantal nijpende pro
blemen, dat zich nu voordoet, zou het geen
bijzondere aandacht vergen. Maar er is
meer. De toon is gansch anders: voor de
korte, afgebeten, formeele zinnetjes van
vroeger, die min of meer vage algemeen
heden plachten te uiten, is een redevoering
in de plaats getreden die moed en onder
nemingsgeest en ook begrip en warme
menschelijkheid ademt. Er mag veel ge
rechtvaardigde critiek op de huidige re
geering zijn, die overigens rekening be
hoort te houden met het feit, dat zij voor
een schier bovenmenschelijk zware taak
is gesteld, maar men moet altijd weer er
kennen. dat zij vol leven, vol kracht en
vol oprechtheid is in haar onvermoeid
streven naar herstel en vernieuwing.
ï.'j haar optreden is gezegd, dat waar
schijnlijk nooit een regeering voor een zoo
zware opgaaf was geplaatst. De eerste
vijf maanden van haar bewind hebben
dien indruk zeker bevestigd. Dat zij, in
het algemeen gesproken, niet aan vertrou
wen heeft ingeboet, wordt opnieuw ver
klaard door den toon van deze Troonrede:
door durf en zelfvertrouwen en ronde,
openhartige Hollandsche taal.
Mogen ook degenen, die zich tot dusver
daar niet naar gedragen hebben, beïnvloed
worden door deze woorden uit de inleiding:
„dijden en strijden werkten ook ten zegen.
Wij werden ontvankelijker voor geeste
lijke bezinning, meer bereid tot offers,
dieper bewust van onze saamhoorigheid
en vaster besloten onze roeping als natie
te verstaan. Temidden der verwoesting
liggen hier de krachten voor herstel en
vernieuwing en wij gorden ons tezamen
aan om de verworvenheden te bewaren
en de zwakheden te overwinnen". Dat
lang niet allen dit verstaan hebben, wordt
erkend als van een worsteling gesproken
wordt, van krachten die gesterkt en ge
bundeld worden en den aanval hebben
ingezet tegen „normloosheid" .en ont
wrichting. „De overheid heeft bij dit alles
slechts een beperkte taak en haar arbeid
iS alleen dan vruchtbaar als zij de acti
viteit der burgers in kerk en gezin zoo-
Wel als in andere levensvefbanden posi
tief waardeert". Het verheugt dit te lezen.
Het moge vervuld worden zoowel in het
vermijden van bureaucratische overmacht
als van een tot uiting komend vertrouwen
van overheidszijde in de krachten en in
zichten, die in het volk leven.
De Indische paragraaf beveel ik in het
bijzonder in uw aandacht aan. De in In
donesische kringen heerschende achter
docht is zichtbaar genoeg geworden. Toch
mag men verwachten, dat uitingen aLs
deze de sfeer zullen helpen zuiveren.
Daartoe moet belangrijk bijdragen dat
het de Koningin is die verklaart: „Ik
weet dat Nederland bereid is, onbaatzuch
tig mede te werken aan de totstandko
ming van een nieuwen status van ons
Koninkrijk".
Bij de erkenning van hartelijke betrek
kingen met de verbonden mogendheden
voegt zich de uitgesproken verwachting,
dat de nieuwe poging tot vrede door or
ganisatie en overleg ook in moeilijke om
standigheden zal worden volgehouden. Er
is bereidheid tot volle medewerking en
de overigens sobere buitenlandsche para
graaf wordt versterkt door een nieuwen
toon ten aanzien van de defensie, die al
leen ter sprake komt als bijdrage tot
handhaving van de internationale rechts
orde. Hetgeen volkomen nieuw is.
Het ernstig streven der regeering, om
Nederland te doen herleven als een
rechtsstaat, waarin rechtszekerheid en
vertrouwen in de rechterlijke macht ten-
volle zullen zijn hersteld, behoort met de
herhaalde belofte van snelle en recht
vaardige berechting van de politieke de
linquenten tot de meest dringende toe
zeggingen in de Troonrede.
Dat nevens een staatscommissie voor de
noodzakeliike Grondwetsherziening ook
de herziening van de financiëele verhou
ding tusschen het Rijk en de gemeenten
aan de orde wordt gesteld, met herstel
van de financiëele zelfstandigheid der
gemeenten als einddoel, wekt zekere ge
ruststelling omtrent de toekomst. Maar er
is de erkenning van den „centenaarslast"
der huidige zeer groote staatsuitgaven en
mijn gedachte verwijlt even bij de staats-
begrooting, die nu in voorbereiding ver-
keert en bij de eindelijk herstelde con
trole op de staatsuitgaven, waarvan het
optreden van dit nieuwe, schoon onvol
komen parlement de belofte inhoudt. Een
overzicht van 's lands financiën en in
grijpende belastingplannen, die „er mede
op het bedrijfsleven te verlichten", zullen
op het bedrijfsleven te verlichten', zullen
het binnenkort worden voorgelegd.
Verscheidene wetsontwerpen van in
grijpend belang worden in .de Troonrede
aangekondigd in het kader van een alge
meen nationaal welvaartsplan, waarvoor
thans de grondslagen worden gelegd en
dat eind Juni ook al in de Regeerings-
verklaring in uitzicht werd gesteld. Be-
heersching van de ontwikkeling van prij
zen en loonen en het scheppen van ver
houdingen, waarbij het levensonder-houd
voor allen gewaarborgd is zullen de eco
nomische en sociale politiek beïnvloeden.
Dit zijn groote beloften, waarbij opvoe
ring der productie terecht als voorwaarde
HEDENMIDDAG heeft H.M. de Koningin de zitting van de
voorloopige Staten-Generaal geopend. De Koningin had zich
per auto naar de Ridderzaal begeven en werd bij den ingang
ontvangen door een Commissie uit de vereenigde vergadering,
die H.M. naar haar zetel leidde.. Daarna heeft de Koningin de
volgende rede uitgesproken:
Leden der Staten-Generaal,
Gevoelens van diepe bewogenheid men
gen zich met die van vreugde en erken
telijkheid nu ik na zes jaren van bittere
scheiding weer in uw midden verschijn.
Leed en ontbering, nederlaag en ontred
dering, maar ook offervaardigheid en hel
denmoed kenmerkten de donkere jaren
der Duitsehe furie. In smart gedenken wij
de tienduizenden Joodsche landgenooten,
die werden gemarteld en vermoord, de mil-
lioer.en Nederlanders en Indonesiërs, wier
veiligheid bedreigd, wier levenskracht ver
teerd en wier zedelijk oordeel werd aan
getast.
Wij gedenken daarnaast het verzet tegen
den vijand, dat sterke krachten wekte en
dat ons thans onze vrijheid als een recht
doet aanvaarden. Lijden en strijden werk
ten ook ten zegen. Wij werden ontvankelij
ker voor geestelijke bezinning, meer bereid
tot offers, dieper bewust van onze saam
hoorigheid en vaster besloten onze roeping
als natie te verstaan.
Te midden der verwoesting liggen hier
de krachten voor herstel en vernieuwing
en wij gorden ons tesamen aan om de ver
worvenheden te bewaren en de zwakheden
te overwinnen.
Te duur hebben wij onze vrijheid gekocht
dan dat wij haar nu zouden misbruiken of
verspillen.
Daarbij denk ik aan de duizenden die
vielen in den strijd om het Vaderland, het
zij in onze krijgsmacht, op de koopvaardij
of in het verzet Moge hun offer inspiree
rend werken op hen, die gespaard bleven.
Met voldoening zie ik de succesvolle
krachtsinspanning, gericht op de noodvoor
ziening in de geteisterde gebieden en op
het herstel van verkeer en industrie. Wij
zijn dankbaar voor de redding van Wal
cheren en van de Wieringermeer, dank
baar ter wille van deze getroffen land
streken, maar bovenal omdat zij het sym
bool zijn van herwonnen kracht.
voor opvoering van het levenspeil wordt
gesteld. En een herziening der sociale
verzekering wordt aangekondigd, waarbij
deze zal uitgroeien tot algemeene volks
verzekering, in de eerste plaats om te
komen tot betere verzorging van den
ouden dag.
Het bouwprogramma voor 1946 is ambi
tieus, want het omvat het definitieve her
stel van 300.000 licht beschadigde en
40.000 zwaar beschadigde woningen met
den bouw van 10.000 nieuwe. Driemaal
zooveel materiaal wordt bestemd voor
den wederopbouw van de industrie en
herstel van het verkeerswezen.
„Het vergt beleid van hoog gehalte om
eenerzijds de waarde van oude zekerhe
den en tradities in volle kracht te bewa
ren en anderzijds ruimte te laten voor een
vernieuwing, die niet slechts historisch
noodzakelijk is, maar ook de vrucht is
van moreele bezinning in de jaren der
verdrukking", verklaart het slotwoord.
Het drukt in dien éenen zin een groote
noodzaak uit.
Een belangrijk document. R. P.
In mijn radiorede van 20 Maart 1941 riep
ik u allen op tot gezette overweging van
herzieningsplannen op staatkundig gebied,
waarbij met de veranderde omstandig
heden en met de opgedane ervaringen zou
zijn te rekenen.
Met grooie vreugde constateer ik, dat
deze oproep grooten weerklank heeft ge
vonden.
De plannen van velen, gesmeed in den
bezettingstijd, breken zich thans een weg
naar hun verwezenlijking. Zij omvatten
niet alleen hervormingen van het staat
kundig bestel, maar zijn ook gericht op
een nieuwe vormgeving van het maat
schappelijke en cultureele leven.
In deze worsteling worden de krachten
gesterkt en gebundeld, welke thans den
aanval hebben ingezet tegen normloosheid
en ontwrichting.
De overheid heeft bij dit alles slechts
een beperkte taak en haar arbeid is alleen
dan vruchtbaar, wanneer zij de activiteit
der burgers in kerk en gezin, zoowel als
In andere levensverbanden positief waar
deert.
Zorg over Dava
Met groote zorg vervult mij de ontwik
keling der gebeurtenissen op Java. In
gespannen medeleven volg ik het lot der
tallooze kinderen, vrouwen en mannen,
beroofd, in lijfsgevaar of nog «averlost in
de dreiging van een verdwaasde massa. Ik
versta de gevoelens van bitterheid in de
harten van hen, wien al dit onheil in on
recht is aangedaan. Ik betreur diep het
leed dat tot aan het herstel der orde over
Java's bevolking onvermijdelijk zal komen.
En toch blijven wij pogen voor Neder
landers en Indonesiërs in dit thans geteis
terde land de toekomst te redden, de toe
komst van een Gemeenebest, gebouwd op
de vrijwillig aanvaarde saamhoorigheid
der Rijksdeelen. Geen wraakoefening staat
ons voor oogen, noch de vestiging eencr
koloniale overheersching, doch wij houden
ons er van overtuigd, dat slechts de ge
meenschap onzer volkeren, hier en overzee,
een waarborg biedt voor aller harmonische
ontwikkeling, veiligheid en blijvende wel
vaart.
Daartoe de mogelijkheid te scheppen is
de groote krachtsinspanning waard, die te
dien einde van ons volk zal worden ge
vergd. Moge het ons spoedig gegeven zijn
de grondgedachten, die ik reeds schetsma
tig ontwikkelde in mijn radiorede van 7
December 1942, langs constitutioneelen
weg tot volle werkelijkheid te zien wor
den. Ik weet, dat Nederland bereid is, on
baatzuchtig mede te werken aan de tot-
Gustave le Bon:
Een twistgesprek is zei-
den een middel ter overtui
ging. Een meening tegen
spreken heeft vaak alleen
tengevolge, dat men haar
versterkt.
standkoming van een nieuwen status van
ons Koninkrijk. Het spoedige bijeenkomen
van de Rijksconferentie blijf ik daarom
bevorderen.
Vol bewondering ben ik voor het groote
aandeel van Suriname en Cu ra cao, zoowel
in de oorlogvoering van het Koninkrijk
als in de hulpverleening aan Nederland.
De nationale gevoelens van de bevolking
van deze gebiedsdeelen zijn in de afgeloo-
pen jaren op ondubbelzinnige wijze tot
uitdrukking gekomen en zullen zonder
twijfel op de a.s. Rijksconferentie als edn
kracht ten goede medewerken.
Betrekkingen met het buitenland
Ten aanzien van onze betrekkingen met
het buitenland valt in de eerste plaats
met groote waardeering te gewagen van
den steun, dien wij na de bevrijding uit
verschillende landen in onzen tijdelijke!!
nood ondervonden. De roof, gedurende de
bezetting op ons volk gepleegd, heeft een
(Vervolg op pag. 2)
Communisten
in de oppositie
De Fransche crisis houdt aan en de we
gen, die tot nu toe bewandeld zijn, heb
ben nog niet tot een oplossing van de
moeilijkheden geleid. Gistermiddag is de
constitueerende assemblee bijeengekomen.
Tijdens deze vergadering hebben de com
munisten geprotesteerd tegen de kleinee-
rende manier, waarop ze, volgens hun
eigen zeggen, zijn behandeld. „De commu
nisten zullen tegen de Gaulle stemmen".
De socialistische leider André Philip
achtte het mogelijk een regeering te vor
men zonder de uiterste linksche vleugel.
Een beroep op een laatste krachtsinspan
ning om uitvoering te geven aan de wen-
schen van het volk werd met geweldige
toejuichingen, uitgezonderd van de com
munistische banken ontvangen. Er werd
besloten een regeering van drie partijen
onder leiding van de Gaulle samen te stel
len, op basis van gelijke verdeeling der
portefeuilles onder alle partijen. De groote
moeilijkheid is, de scheidsmuren tusschen
de Gaulle en de communisten uit den weg
te ruimen. De Gaulle heeft geweigerd,
een der sleutelposities in een eventueel
te vormen kabinet aan een communist te
geven. De meerderheid der constitueeren
de vergadering is het met zijn gedragslijn
eens.
Gisterenavond heeft Gen. de Gaulle er
in toegestemd, zijn pogingen tot het vor
men van een nieuwe regeering voort ta
zetten. Hedenmorgen zal hij een delegatie
bestaande uit drie vertegenwoordigers van
elk der groote partijen ontvangen.
Schimmen van millioenen bij het proces te Neurenberg
Het Internationale Militaire Tribunaal
is hedenochtend om 10 uur in de vroegere
partijstad Neurenberg bijeengekomen. Een
oogenblik dreigde de opening van het pro
ces te zullen worden uitgesteld door ziek
te van den Sovjet-Russischen openbaren
aanklager, Rudenko, maar diens plaats
zal tijdelijk worden ingenomen door zijn
assistent kolonel Prokovsky. Vierhonderd
journalisten, fotografen, cameramannen
en radioreporters uit alle deelen der aar
de waren aanwezig als vertegenwoordi
gers van de publieke opinie hunner lan
den.
De beteekenis van het proces stijgt ver
uit boven de normale rechtspraak, hoe
noodzakelijk het misschien ook is aan be
paalde juridische maatstaven vast te hou
den. De grootste strafzaak uit normale
tijden verbleekt hierbij. Daarom is het te
hopen, dat de rechters bezield zijn door
degenen die hier rondwaren als stomme
getuigen: schimmen van millioenen die
aan de fronten zijn gevallen en die in
koelen bloede door deze moderne Prui
sische roofridders zijn afgeslacht. Be
klaagden en rechters beiden zullen op
zich gericht moeten voelen de borende
blikken van allen, die den dood in zijn
gejaa,gd. Dan en dan alleen zal men kun
nen spreken van rechtdoening, indien dit
althans nog mogelijk is in de diepe scha
duw van het nu eenmaal onherstelbare
leed. De begane monsterlijkheden kunnen
door geen straf worden geboet. Het is
daarom een symbolisch proces, want de
kogel zal hier geen vergelding kunnen
brengen. Het is niet belangrijk of de
schuldigen al of niet verantwoordelijk
De kopstukken van Nazidom, Wehr-
niacht en de Duitsehe industrie zijn er
nog en staan nog eenmaal in het mid
delpunt van de aandacht der wereld,
thans niet als bewierookte „helden",
doch als armzalige misdadigers. Hun
wacht geen zaal met in extase verkee-
rende aanhangers, geen armen vliegen
omhoog, geen „Sicgheil" galmt hun
door de ruimte tegemoet. De zaal, die
zij vanmorgen hebben betreden, is de
plaats, waar de menschheid eindelijk
de rekening presenteert aan den uit
tartenden hoogmoed, belichaamd in
deze mannen, die onnoemelijken ramp
spoed over de wereld hebben gebracht.
zijn voor elk feit afzonderlijk dat in de
dagvaarding is genoemd, want hun mo
reele schuld verheft zich boven alles.
Tot gisteren waren alle gevangenen
physiek geschikt voor de berechting. Kal-
tenbrunner is echter plotseling ziek ge
worden en naar het hospitaal overge
bracht. Seyss-Inquart klaagde over een
stijve knie en werd met warme doeken
behandeld. Frank kwam met een door
hemzelf veroorzaakte verlamming van
zijn linkerzijde te Neurenberg aan.
Keitel nam in de verdachtenbank zoo
ver mogelijk van de andere verdachten
plaats. Goring was gekleed in een licht
grijs uniform zonder onderscheidingstee
kenen en leek op 2ijn gemak te zijn. Later
viel hij in slaap. Hess was zeer gespannen
en Rosenberg toonde zich nerveus.