Sjarir optimistisch
Joego-Slavië republiek geworden
De Indische Crisis
De verkiezingen
over herstel van orde en rust
Radio-oproep van Sjarifoedin
had echfer geen succes
Rapwi-kampen beschoten
4 Jaar geëischt
voor poging tot moord
De Jang-Tse
wordt getemd
Het overheidspersoneel
Het woord is aan....
Flinke straffen
voor zwarten handel
Wijziging van de Kieswet
Weerbericht
Ex-Koning Peter legt er zich niet bij neer
rtOe Jaargang No. 18193 T B J 1 I B Vrijdag 30 November 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 r"! ÊT j t! 1 Q MMl C? I J gjf f| J l Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem &r JfL JL ssra A W;* '%bö^- Voorlichting te Haarlem.
Bureaux: Kennemerlaan 154, Abonnementen: p. week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Ti- T,fj Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Tel.: Dir.-Hoofdred. Io0a4. Adm. 10724 Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
J^ADAT wekenlang de toestand op Java
4^ zich van kwaad tot erger scheen te
ontwikkelen, zijn de berichten nu iets
gunstiger. In een aantal districten is een
toestand van rust ingetreden en de En-
gelsche verklaring dat men „de handschoe
nen zou uittrekken", tengevolge van de
gepleegde wreedheden, heeft zich blijk
baar nog niet in acties op groote schaal
geuit. Overigens blijft de berichtgeving
onsamenhangend en onoverzichtelijk. Tel
kens dringen zich bij den Hollandschen
lezer vragen op, die meestal onbeantwoord
blijven. Voorshands blijft de indruk over-
heerschen. dat geen enkele der bij de
crisis betrokken partijen den toestand in
haar macht heeft en dat nieuwe, onver
wachte wendingen steeds mogelijk zijn.
„De extremisten", zooals zij nu gemaks
halve maar worden aangeduid, veroorza
ken nog telkens nieuwe incidenten.
Onduidelijk blijft het beeld der open
bare meening onder de Indonesiërs. Dat is
trouwens ook een Europeesch begrip en
dat moet men niet trachten toe te -passen
op een gebied in het Verre Oosten, waar
een zeer groot deel der bevolking zich
nooit om politiek bekommerd heeft en in
geheel andere omstandigheden en levens
opvattingen verkeert, dan wij gewend zijn.
Vergelijkingen schijnen vrijwel steeds
mank te gaan. Wie Europeesche maat
staven en overwegingen poogt toe te pas
sen zal, als hij bij kenners van Indië te
rade gaat, ervaren dat hij er telkens naast
is. Daarom hebben de sombere uitspraken
van menschen, die maar boudweg verkla
ren „dat wij Indië wel kwijt zullen zijn"
ook niet meer waarde dan andere uitin
gen van vaag pessimisme. Want zij kun
nen de verhoudingen evenmin beoordeelen
als de bereidheid van het overgroote deel
der bevolking, zich in een regelmatige ont
wikkeling van zaken te schikken, mits
zij in haar dagelijksch leven niet gestoord
wordt. Die bereidheid is blijkbaar tradi
tioneel. Extremisten vormen uiteraard een
kleine minderheid. Indonesiërs, die zich
actief voor de openbare zaak interessee
ren en kennis van zaken bezitten, vormen
maar een heel klein percentage, veel klei
ner dan het overeenkomstige percentage
in Europa, dat na een langdurig wordings
proces, met veel streven naar volksopvoe
ding en een hoog ontwikkeld organisatie
wezen en vereenigingsleven, ook nog niet
groot is. Wie er zich op bezint zal dat moe
ten erkennen. Hoevelen bij ons nemen
werkelijk aandeel aan het politieke leven
en stellen zich goed van de zaken op de
hoogte? Tracht u dan eens een volk voor
te stellen, dat de organisatie en het inge
wikkelde en veelzijdige vereenigingsleven,
zooals wij dat voor den oorlog kenden en
zooals het nu weer bezig is zich te ont
wikkelen, mist en waarvan maar een deel
tje voortgezet onderwijs heeft genoten!
Soetan Sjarir heeft in een interview
met Noel Buckley, een correspondent van
Reuter, verklaard dat tusschen Nederland
en „de republiek Indonesië" wellicht een
verhouding mogelijk zou zijn, zooals be
staat tusschen Engeland en Ierland. Offi-
ciëel is die verhouding: dominion status.
Maar het voorbeeld is ongelukkig gekozen,
misschien wel met opzet. Want de verhou
ding tusschen Engeland en zijn andere
dominions is veel klaarder en beter, voor
al ook vriendschappelijker, dan juist die
met Ierland. Sjarir heeft bovendien opge
merkt dat het woord „dominion" bij de
Indonesische bevolking uitermate impo
pulair is. „Als de term dominion gebruikt
wordt, zal 90% van ons volk die verwer
pen". Dit klinkt erg beslist, maar het spe
culeert kennelijk op de Europeesche nei
ging, om Indische verhoudingen en op
vattingen door een Europeeschen bril te
bezien. Negentig procent van de Indo
nesische bevolking weet ongetwijfeld van
de staatkundige relatie tusschen Enge
land en zijn dominions geen woord af en
wordt niet in het minst beroerd door de
term „dominion".
Met dergelijke verklaringen van Sjarir
komt men niet verder. En zijn vergelij
king met de verhouding Engeland-Jerland
is tegenover het Engelsche publiek geen
handige zet. Hij moet er den indruk mee
wekken, dat hij onwillig is en een soort
permanent verzet aankondigt. Want zoo
zien de Engelschen de houding van de
Ieren.
In hetzelfde interview heeft Soetan Sja-
riT evenwel ook optimistischer uitlatingen
gebezigd. Hij heeft gezegd, dat hij een sta
king van de vijandelijkheden op geheel
Java verwacht en voorziet, dat binnen en
kele weken de rust zal weerkeeren. Laten
wij hopen, niet het minst vanwege de
benarde positie van de kampbevolking,
dat zijn profetie bewaarheid wordt.
Meer dan een profetie is het niet. Hij
en zijn regeering hebben den toestand
immers ook niet in hun macht en zijn
verzekering „dat hij in verbinding is met
de plaatselijke leiders, die zijn standpunt
deelen en trachten, hun mannen te
bewegen tot het neerleggen van de wape
nen" bewijst dat opnieuw. Maar hij hield
er zich toch van overtuigd, dat hij het ge
zag van zijn regeering over geheel Java
zou kunnen doen gelden. Wanneer? Ove
rigens billijkte hij het Nederlandsche be
sluit, de Nederlandsche economische be
langen op Java te verdedigen, maar acht
te Nederlandsche aanspraken op politiek
toezicht ongerechtvaardigd.
In het algemeen verhoogt dit interview
de belangstelling voor komende nieuwe
besprekingen. Zij het dan niet op Ierschen
grondslag. R. P.
Sjarir heeft in een onderhoud met den
bijzonderen correspondent van Reuter in
Batavia te kennen gegeven, dat hij een ge
leidelijk staken van de vijandelijkheden
op geheel Java verwacht en dat hij voor
zag, dat binnen enkele weken de rust zou
weerkeeren. „Ik ben in verbinding ge
weest met de plaatselijke leiders, j?ie mijn
standpunt deelen en die trachten hun jon
gemannen te bewegen tot het neerleggen
van de wapenen," aldus Sjarir.
„Tusschen Nederland en de republiek
Indonesië zou misschien een verhouding
mogelijk zijn, gelijk bestaat tusschen En
geland en Ierland. Basis voor het voort
zetten van onze onderhandelingen zou
dan moeten zijn, dat Nederland ons recht
op zelfbestuur erkent, maar de term „do
minion" is bij het volk uitermate impopu
lair. Indien de term „dominion"jyordt ge
bruikt, zal 90°/o van ons volk die verwer
pen". Sjarir toonde zich ervan overtuigd,
dat hij het gezag van zijn regeering over
geheel Java zou kunnen doen gelden. Hij
billijkte het Nederlandsche standpunt,
voorzoover dit betreft de Nederlandsche
vastbeslotenheid zijn economische belan
gen op Java te verdedigen. Hij achtte ech
ter de Nederlandsche aanspraak op poli
tiek toezicht ongerechtvaardigd.
Een voedselconvooi van ruim honderd
voertuigen van Batavia naar Bandoeng
heeft een escorte van RAF-jagers meege
kregen. Dit besluit om voor luchtdekking
te zorgen was een gevolg van den wreeden
aanval, die eenigen tjjd geleden op een
ander convooi met voorraden werd onder
nomen. Bovendien is een convooi op mys-
terieuse wijze zoek geraakt en nog altijd
niet teruggevonden. Intusschen vliegen
tusschen Batavia en Bandoeng transport
vliegtuigen, die groote voorraden vleesch,
groenten, kaas, melk en vitaminen aan
voeren, teneinde op alle eventualiteiten
voorbereid te zijn.
De Indonesische gouverneur van West-
Java heeft het Britsche ultimatum afge
wezen. Dank zij een actie van Nederland
sche, Indo-Europeaansche en Ambonnee-
sche jongeren hebben de Britten een groot
aantal onruststokers kunnen arresteeren.
Sjarifoedin heeft een oproep per radio
gedaan om de bevolking tot kalmte te
manen, doch deze heeft geen enkel effect
gesorteerd. De Britsche autoriteiten bezien
de Nederlandsche actie met gemengde ge
voelens.
Bij de gevechten in Bandoeng is aan
Indonesische zijde gebruik gemaakt van
zes Japansche tanks.
Te Semarang hebben extremisten de
Rapwi-kampen beschoten en de gevangenis
waardoor vier der bewoners gedood en
zes gewond werden. Een Nederlandsch
schip heeft 1850 evacué's van deze stad
naar Batavia overgebracht en de „Van
Heutz" wordt heden nog met 800 evacue's
De vrouw van den caféhouder K. uit
Zaandam, kwam met zekeren v. d. B. met
wien zij een verhouding had, overeen haar
man uit den weg te ruimen. Deze v. d. B.
kreeg kennis met een zekeren E., die er
wel voor voelde, tegen betaling van ƒ5000,
zoo noodig met een assistent. K. van kant
te maken. K. werd telegrafisch naar Zut-
phen ontboden, waar de aanslag zou ge
schieden, maar door een storing in de
treinverbinding liep hij de eerste keer zijn
noodlot mis. Een tweede keer werd hij
naar Brummen gelokt, zoogenaamd voor
een „zwart handeltje" en nu zou de moord
volvoerd worden. Door een samenloop van
omstandigheden is de moord weer mislukt.
K. werd slechts gewond. De politie luis
terde eenige dagen later een gesprek tus
schen de aanstichtster en den adspirant-
dader af, waardoor arrestatie volgde. Ver
dachte v. d. B. draaide er om heen op de
zitting en probeerde den aanslag als va
derlandslievend voor te stellen, daar K.
volgens hem bekend stond als verkapt
S. D.-agent. Dit feit werd door verschil
lende getuigen tegengesproken, wel bleek
dat K. relaties heeft onderhouden met de
Duitsche politie, maar niet in verrader
lijken zin.
In zijn requisitoir wees de officier op
de onsympathieke houding van verdachte,
om deze zaak als een kwestie van natio-
naal-noodzakelijke eliminatie van K. voor
te stellen. Spr. eischte een gevangenisstraf
van 4 jaar. De verdediger, mr. Schenke-
veld, wees op de mogelijkheid dat ver
dachte inderdaad Vaderlandslievende mo
tieven voor zijn poging tot moord heeft
laten gelden en bracht bovendien de ille
gale reputatie van verdachte ter tafel. Spr.
bepleitte de uiterste clementie.
Hecfënmiddag zal terecht staan de vrouw
van den caféhouder K., verdacht van aan
zetting tot moord.
verwacht. In Ambawara heeft een afdee-
ling Indonesiërs zich uit de stad terugge
trokken. In Batavia hebben zich nog eenige
vechtpartijen voorgedaan. De laatste hoop,
dat men nog overlevenden van het Dakota-
toestel zou aantreffen, is vervlogen. Ge
bleken is, dat de bemanning naar de ge
vangenis van Bekasi is vervoerd en daar
is vermoord. In deze gevangenis vond men
ook nog een kind, dat een maand geleden
uit Batavia is ontvoerd. Van andere vrou
wen en kinderen, welke in deze gevange
nis zouden moeten zjjn, is geen spoor ge
vonden. Bekasi werd door de nationalis
ten zwaar verdedigd, maar zonder strate
gisch plan.
Ingenieurs van het Amerikaansche bu
reau voor waterwerken zullen de Chinee-
sche regeering behulpzaam zijn bij het
ontwerpen van plannen voor verbeterin
gen in de vallei van de Jang-Tse rivier.
De ingenieurs zullen ontwerpen maken
voor den bouw van wellicht de grootste
dam van gewapend beton, die ooit ge
bouwd is en voor andere werken om de
Jang-Tse-rivier onder controle te krijgen.
Millioenen menschen in de Jang-Tse-vallei
zullen daardoor verlost worden van den
geesel van overstroomingen en hongers
nood. De plannen voorzien verder in de
irrigatie van 4 millioen hectaren landbouw
grond met water uit de rivier en de op
wekking van enorme hoeveelheden elec-
triciteit voor de industrialisatie. Verder
zal de rivier en haar zijrivieren geregu
leerd worden, ter voorkoming van over
stroomingen en verbetering van de scheep
vaart. De groote dam zou in het hart van
China komen, bij Itsjang. Daar zou een
reservoir gevormd worden van 250 mijl
lengte. Verder zullen honderden mijlen
irrigatiekanalen aangelegd en nog een
groot aantal andere dammen en de groot
ste hydro-electrische installaties voor de
opwekking van electrischen stroom ter
wereld, worden gebouwd.
Gemeente Velsen kocht
Schoonenberg
Naar wy vernemen heeft de gemeente Vel
sen het landboed Schoonenberg, vroeger be
woond door den heer W. P. de Vries en
eigendom van de N.V. Kennemerlandsche
Bank, gekocht.
Eert toeslag
op loonen en salarissen
Onlangs deelden wij mede dat de Stich
ting van den Arbeid aan de regeering ad
vies heeft uitgebracht over een verbete
ring van de positie van- het Overheids
personeel. Algemeen wordt aangenomen
dat dit advies zal worden opgevolgd.
Ook voor het Haarlemsche gemeente-
personeel zou dit belangrijke gevolgen
hebben. In het kort komt, naar ons te be-
voegder plaatse werd medegedeeld, het
advies hierop neer, dat aan alle gehuwden
en kostwinners per jaar een toeslag zal
worden gegeven van f 240 per jaar, of f 20
per maand. Voor ongehuwden is het de
helft.
Indertijd was uit den Haag de mededee-
ling ontvangen, dat te Haarlem de kinder
toeslag van f 200 per kind op f 150 terug
gebracht moest worden. De gemeente
heeft dit op 1 November j.l. doen ingaan.
Het is thans de bedoeling den kindertoe
slag weer op f 200 terug te brengen voor
de kinderen waarvoor op 1 Januari 1945 al
toeslag werd betaald.
De Joego-Slavische constitueerende ver
gadering, welke Donderdag in Belgrado
bjjeen is gekomen, heeft naar radio Bel
grado meldt, besloten tot het uitroepen
van de republiek. Tevens werd besloten,
dat aan Koning Peter en aan het vorste
lijk huis van Karageorgevitsj alle „ge-
investeerde rechten" worden ontnomen.
Het uitroepen van de republiek is te
Belgrado met groote geestdrift ontvangen.
In de Nationale Vergadering werd een
proclamatie voorgelezen, waarin van Ko
ning Peter gezegd werd, dat hij noch het
verlangen noch de bekwaamheid gehad
had, het verzet tegen de indringers te or-
ganiseeren. Door zijn daden gedurende de
nationale bevrijding heeft hij het verzet
verzwakt, en de verraders van het volk
gesteund. De proclamatie zeide verder:
„Gedurende de 22 jaar van het bestaan
van de Joego-Slavische staat waren de
volken van Joego-Slavië niet in staat hun
aspiraties: nationale gelijkheid en sociale
gerechtigheid, te verwezenlijken.
Inayat Khan:
Afstand doen van wat wij
toch niet kunnen bereiken
is geen werkelijk afstand
doen; het is zwakheid.
In snel tempo behandelde de Econom.
Rechter vandaag een aantal zaken, waar
bij maar al te vaak zwarte handel als
aap uit diverse mouwen kwam. Er werd
fiks gestraft, opdat nu eindelijk eens be
grepen zou worden dat het uit moest zijn.
Een caféhouder had borrels verkocht
voor niet minder dan 11.per stuk. Hij
kreeg hiervoor 4 maanden gev. Een col
lega had twee vaten stookolie gekocht. Hij
werd hiermee bedrogen en had aan deze
affaire ruim 2000.strop, waar de
Econ. rechter nog eens 300.boete bij
deed.
De kooper van enkele Engelsche sigaret
ten kreeg direct 50.boete subs. 15 d.
hechtenis. Zijn leverancier hoorde zich
tot 3 maanden veroordeelen. Een vrouw
die sigaretten vloei verhandelde, kreeg 1
maand.
De grens tusschen clandestiene- en huis
slachting was in een ander geval zeer
vaag. Straffen van f 200 - en 2 mud. wer
den hier uitgedeeld. De rechter wees erop,
dat er streng zal worden opgetreden tegen
hen die voor eigen of voor anderer ge
bruik vee mesten met het door de
Regeering zoo duur betaalde graan.
Een slager uit Bennebroek, daar als
illegaal werker en verzorger goed bekend
staande, had van Canadeesche vrienden
blikjes vleesch gekregen en had deze ver
handeld om de kosten van hulnverlee-
ningswerk te kunnen bestrijden. De ver
dediger wees op de vele geboekstaafde
verdiensten van verd. en weet de aan
gifte van dezen man aan concurrentienijd.
Eisch 1 maand, vonnis 3 Dec.
Onze Haagsche correspondent schrijft:
Naar mij ter oore komt, bevindt zich het
Wetsontwerp tot wijziging van de Kieswet
met het oog op de in 1946 te houden verkie
zingen in een zeer vergevorderd stadium
van voorbereiding. De indiening bij de Ka
mer valt over ongeveer drie weken te ver
wachten. De parlementaire behandeling zal
dan pas na 1 Januari kunnen geschieden,
doch indien het Parlement den noodigen
spoed in acht neemt, behoeft dit in verband
met de verschillende in het ontwerp voor
komende data geen moeilijkheden op te le
veren.
Vermoedelijk zal de voorloopige vaststel
ling van de kiezerslijst op 5 April, de defi
nitieve vaststelling kort voor af vlak na 12
Mei geschieden, terwijl dan de kiezers waar
schijnlijk omstreeks half Mei voor de Kamer
eventueel tevens voor de Provinciale Staten
ter stembus zullen gaan.
Mocht het ontwerp, zooals het bij de Ka
mer zal inkomen, den kiesgerechtigden leef
tijd op 24 jaar stellen, wat wel in ernstige
overweging schijnt te zijn reeds in 1933
zou men dit in den zin hebben gehad dan
ware dit de laagste leeftijd, dien de Grond
wet toelaat. Deze toch bepaald, dat men ten
minste zijn 23ste jaar moet hebben bereikt.
Geldig tot Zaterdagavond. Nevelig of
mistig weer, zwakke wind. Geleidelijk
eenige daling van temperatuur.
Een inzameling van gasmaskers heeft
plaats door het Rijksbureau voor oude mate
rialen en afvalstoffen bij bedrijven, instel
lingen en particulieren, teneinde de daarin
verwerkte rubber ter beschikking te kunnen
stellen van de rubber verwerkende industrie.
Verzet van Ex-Koning Peter
Ex-Koning Peter II heeft een verklaring
uitgegeven, waarin hij zegt: „Dit besluit
is het resultaat van een reeks handelingen
van maarschalk Tito, die het gevolg heb
ben gehad, dat deze beslissing genomen
is uit de handen van het volk en gelegd
is in die van hemzelf en van het Nationale
Front". De verklaring zegt verder, „dat de
regeering van Tito eenvoudig al haar ver
plichtingen vertrapt heeft, overeenkom
sten vernietigd en een totalitairen regee-
ringsvorm ingesteld heeft, in volkomen
tegenstelling tot de idealen van de Ver.
Volken, de besluiten van Jalta en de be
loften, die zij zelf hebben afgelegd. Ik
ben mij volledig bewust van mijn verplich
tingen jegens mijn vaderland en ondanks
de maatregelen, die het huidige regime
tegen mij neemt, zal ik ook voortaan doen
Iwat mijn geweten mij beveelt om Joego
slavië te bevrijden van de tirannie, onge
acht van welke zijde deze komt."
