Haarlems Dagblad
Luchtaanval bij Ambarawa
Getuigen klagen aan
Vooruitzichten
Strijdmacht in Bandoeng gevormd
Fancy-Fair in Londen
Het woord is aan,
Prijsvraag
Teylers Stichting
Onderzoek naar gestes
Driemanschap'
van
Hess huichelde geheugenzwakte
Weerbericht
«fle .TaarKftng No. 18194
Bureaux: Groote HÖutstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
Bureaux: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Birecteur-HooMredaetour: Robert Peereboom
Zaterdag 1 December 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
JAE viering van het 700-jarig 6tadsbe-
staan van Haarlem moet velen ertoe
gebracht hebben, eens na te denken over
de toekomst. Daar kunnen lange rappor
ten door stedebouwkundigen en andere
vaklieden over opgesteld worden, die zich
gronden op den bevolkingsgroei, waaraan
het Westen des lands en niet het minst
deze stad sinds jaren ten prooi zijn geval
len. Opnieuw zal daarbij het plan van
openstelling van de duinen te berde ko
men, dat vlak voor den oorlog aan de orde
is gesteld. Tn elk geval moet men van
harte hopen, dat het spoedig verwezenlijkt
zal worden. Het hield in dat een deel van
de duinen beboscht zou worden, dat een
deel bij den Zeeweg als bouwterrein be
schikbaar zou worden gesteld en dat een
groot gebied voor hgt publiek zou worden
ontsloten. Geen overbodige maatregel,
nadat geslachten van Haarlemmers zich
hun leven lang geërgerd hebben aan de
afsluiting van verreweg het grootste deel
van onze omgeving. Dit district is ver
maard door zijn natuurschoon en befaamd
door zijn hekken, prikkeldraad en bordjes
Verboden Toegang. Hier is voor het over-
groote deel natuurschoon, waarnaar men
slechts op een afstand mag kijken en
er moest overbevolking ontstaan eer het
plan voor een natuur-reservaat onder het
motto „longen voor Haarlem" intstond
Verlangen wij meer bevolkingsgroei
in het Westen? Het is statistisch heel
aardig als men ziet dat in 700 jaar de
stadsbevolking van 3000 tot 151.00CT is ge
groeid. Het wordt al veel minder aardig
als blijkt, dat er in de laatste achtenzestig
jaar een toeneming met meer dan drie
honderd procent is geweest: van 36.000
tot 151.000. De annexatie in het jaar 1927
verklaart die maar voor een klein deel,
want zij vermeerderde de bevolking
slechts met 25.000. Bovendien waren het
typische stadsdistricten, die toen aan de
stad werden toegevoegd, met uitzondering
alleen van het dorpje Spaarndam. En er
werd zoo lang over getwist en geredeka
veld, tot men een halve oplossing 6likte
om tenminste iets te krijgen. Daarmee
werd de logische oplossing van de zaak
alleen maar naar een nabij liggende toe
komst verschoven. Evenals in 1927 bestaat
de onpractische en ongewenschte toestand,
dat willekeurige gemeentegrenzen dwars
door een aaneengesloten bebouwing loo-
pen, die veel meer dan 151.000 bewoners
herbergt. Dit belemmert eenheid van
beleid.
Maar ik zou nu niet verder op dit pro
bleem van gemeente-indeeling willen in
gaan, al zal er wel spoedig aanleiding voor
zijn, omdat de regeering in de Troonrede
de herziening van de indeeling der ge
meenten in het algemeen heeft aangekon
digd.
Op de vraag, of wij verlangen naar ver
dere uitbreiding van de bevolking in het
Westen des lands zou ik willen terugko
men. En ik geloof, dat er algemeen ont
kennend op geantwoord zal worden. Te
recht geldt Nederland als overbevolkt.
Maar dat is een aanduiding voor het geheel
De groote overbevolking zit in de provin
cies Noord- en Zuid-Holland, die bijna de
helft van het totaal moeten herbergen en
waarin zich zulke opeenhoopingen van
menschen ontwikkeld hebben als de steden
Amsterdam (800.000), Rotterdam (600.000),
Den Haag (500.000) en in minder mate ook
Haarlem te zien geven. De behartiging van
de volksgezondheid heeft voor den oorlog
gelukkig zooveel aandacht gehad, dat die
in het algemeen gunstig bleef. Het zal
moeilijk genoeg zijn, nu ons land zoo ver
armd is, haar door goede volkshuisvesting
op dat peil te blijven houden. Er komt
trouwens niet alleen lichamelijke maar
ook geestelijke volksgezondheid in het ge
ding. Wordt die door het stadsleven ge
diend? Het tegendeel is waar en gemakke
lijk te verklaren bovendien, in de eerste
plaats wel door gebrek aan contact met
de natuur, maar ook door opdrijving van
den levensstandaard en bevordering van
gemakzucht en door een algemeene ver
vlakking van het leven. Groeien de be
volkingscentra te snel, dan is het met de
beste bedoelingen onmogelijk om ze har
monisch te ontwikkelen. Een centrum als
Eindhoven geldt als een der meest typee-
rende voorbeelden. Velsen is een ander
geval, dat zijn gemeentebestuur voor de
grootste moeilijkheden heeft geplaatst. Ook
bij ons is de groei te snel geweest en bouw
en indeeling van de binnenstad beant
woorden niet meer aan den omvang, de
beteekenis en de verkeerseischen van het
geheel.
De vooruitzichten voor dit district hou
den dus in, dat er groote moeilijkheden
opgelost zuilen moeten worden, terwijl de
financieele mogelijkheden voorloopig ge
ring zullen zijn. En men schrikt wel bij de
gedachte, dat de trek naar het Westen en
de trek naar de steden zich op dezelfde
wijze in ons land zouden blijven voortzet
ten, als dat voor den oorlog het geval
was. Een en ander zal tot verdere be
schouwingen van deze vraagstukken moe
ten leiden, onbeïnvloed door zulk een kin
derlijken maatstaf als aangelegd wordt bij
de vragen, waar de meeste menschen wo
nen en welke gemeente den snelsten be
volkingsaanwas heeft gehad. Aardig voor
de statistiek. Maar niet van werkelijke
waarde. R. P.
Proteststaking te □muiden.
De havenarbeiders te IJmuiden zijn
vanmorgen een proteststaking begonnen.
Hedenmiddag zullen besprekingen met de
Reedersvereeniging worden gehouden.
Op de wekelijksche persconferentie heeft
dr. Van Mook verklaard, dat „de deur voor
besprekingen nog steeds open staat". De
heer Sjarir en zijn collega's worden als
goedgekozen deelnemers in de besprekin
gen beschouwd, maar het is moeilijk zich
zulke besprekingen voor te stellen in de
schaduw van wanorde, nood-evacuatie en
onverwachte dood voor vele slachtoffers
in dezen oorlog, aldus dr. Van Mook. „Ieder
bewjjs, dat zij in staat zijn dit extremisme
te beteugelen, zou ons buitengewoon wel
kom zijn, daar 't den weg zou openen naar
begrip, iets, dat moeilijk te bereiken lijkt
bij voortdurende aanvallen met woorden
én wapenen."
Voorts heeft dr. Van Mook nog gezegd,
dat er eenige geringe aanwijzingen wa
ren voor een iets minder gespannen ver
houding, welke wellicht de vereischte
voorwaarden zouden kunnen scheppen
voor een hervatting van de besprekingen
met de Indonesiërs. Wanneer dit evenwel
zou zijn, is nu nog niet te zeggen-
Een aantal vooraanstaande inwoners van
Bandoeng heeft zich in een petitie namens
alle bedreigde personen op Java gericht
tot ieder en tot elke organisatie, die be
reid en in staat is om te helpen.
Een artilleriestelling der extremisten na
bij Ambarawa is door de Britsche lucht
macht van geringe hoogte af bestookt.
Door salvo's uit deze kanonnen waren
reeds 30 personen gedood en 60 gewond.
In den nacht van 28 op 29 Nov. hebben
de Indonesiërs aanvallen op kleine schaal
gedaan op de Britsche posities te Soera-
baja.
In Bandoeng heerscht nog dezelfde ver
warring. Drie Indonesische functionaris-
Duitsche Ambassade
onder den hamer
Dat ook Engelschen mee kunnen doen aan
-souvenirjacht-tot-elken-prijs bleek, toen de
zer dagen in Londen een veiling werd ge
houden, waar de voormalige Duitsche am
bassade in stukken en Brokken publiek werd
verkocht.
Er kwamen o.a. veel persoonlijke eigen
dommen van von Bibbentrop onder den ha
mer. Deze laatste nazi-gezant in Engeland,
die het bestaan had zijn entree bij Koning
George VI te maken met een drievoudig
Heil Hitier en zich daarmee tot onsterfelijke
belachelijkheid verhief, had bij zijn vertrek
*n 1939 veel goederen moeten achterlaten, die
nu eveneens geveild werden ten bate van
de schatkist. En het werd een voordeelig
zaakje. De stroom van kooplustigen was zoo
groot en de besteede prijzen zoo absurd, dat
handelaren en opkoopers niet aan bod kwa
men. De eerste vier uren werd voor bijna
twee ton verkocht.
Een prachtkoopje had Mr. Saure, hotel
eigenaar. die nu zijn gasten het ongetwijfeld
exquise genoegen kan bezorgen van te mo
gen loopen over een tapijt, dat eens door
Herr von Bibbentrop werd betreden. Dit
voorrecht kost hem slechts ongeveer f 4800.
De man, die wel eens in een gezantenjas
wilde wandelen kreeg zoo'n kleedingstuk
voor een luttele f 2700. Een bekroonde bull
dog kreeg van zijn baas een kleedje, dat de
ze met nog een paar andere voor duizend
piek kocht. Mrs. Ward werd na een blik
semsnel spel van bieden en overbieden in
twee minuten eigenares van een driedeelig
meubelstel. ,,Ik koop voor mijzelf", ver
klaarde zij desgevraagd en verdween. Kos
ten dezes: ruim f 5000.—, terwijl de waarde
in de buurt van de f 2000.- ligt. Vier hande
laren boden op een maniehouten bureau met
den opzet, het voor hoogstens f 1500.- in de
wacht te sleepen. Toen de hamer voor den
derden keer viel werd Mr. Jack Pomeroy
eigenaar voorbijna zesduizend gulden.
Op deze wijze zal de veiling waarschijnlijk
zoo wat een millioen gld. opbrengen. Een
kleine debetpost op de Engelsche oorlogsre
kening!
|Sen z\jn naar de stad gevlogen om er bij
de bevolking op aan te dringen daar geen
tweede Soerabaja te maken. Andere be
richten maken evenwel melding van het
aanvoeren van Indonesische versterkin
gen door de lucht van Soerakarta, Djok
jakarta en Batavia. Door samenwerking
van Nederlanders, Indo-Europeanen, Brit
ten, Indische en Chineesche jongeren en
Japanners is er een formidabele strijd
macht gevormd. Ondanks de bijna onover
brugbare moeilijkheden is de stemming
onder de Europeanen uitstekend.
Het groote voedselconvooi naar Ban
doeng is, ondanks de pogingen van Sjarir
om de vijandelijkheden te matigen, buiten
Batavia toch beschoten. Zes leden van het
escorte werden gedood.
3400 evacués zijn Vrijdag uit Batavia
naar Singapore vertrokken, vanwaar zij
met de N. Amsterdam naar ons land zul
len vertrekken.
De wijziging in de kieswet
(Van onzen Haagschen correspondent)
In aansluiting op ons bericht van giste
ren inzake de verandering van de Kies
wet deelen wij nog mede, dat het stelsel
der evenredige vertegenwoordiging bij de
wijzigingen niet overboord geworpen kan
worden tengevolge van het feit, dat de
evenredige vertegenwoordiging in de
Grondwet is voorgeschreven.
Confucius:
Een onwetend volk ten oor
log voeren wil zeggen: het
wegwerpen.
Directeuren van Teylers Stichting heb
ben besloten, den termijn van beantwoor
ding van de prijsvraag van Teylers Twee
de Genootschap over de beteekenis van
Fr. Schleiermacher voor de theologie in
Nederland, welke termijn op 31 December
van dit jaar eindigt, te verlengen tot I
Januari 1947.
n
Naar bet A.N.P. verneemt, is door het
„Driemanschap" der voormalige Neder
landsche Unie aan den minister-president
persoonlijk verzocht een commissie in te
stellen ter beoordeeling van de gestes van
de Nederlandsche Unie.
Prof. Schermerhorn heeft zich bereid
verklaard aan dit verzoëk te voldoen en
echter niet in zijn ambt van minister
president daartoe een commissie van
vooraanstaande Nederlanders samen te
stellen.
Vrijdagochtend zijn de eerste getuigen
verklaringen in het Neurenbergsche proces
afgelegd. Uiterst belangrijke mededeelin-
gen werden afgelegd door den vroegeren
generaal E. Lahausen, één der weinigen
die den aanslag op Hitler in Juli 1944 over
leefd hebben. Hij was het hoofd van den
geheimen berichtendienst van het OKW.
en bij vele intieme besprekingen tusschen
de Nazi-raddraaiers aanwezig. Zijn ver
klaringen onthullen o.m. de weerzinwek
kende plannen, die Hitier tijdens den
veldtocht in Polen aan zijn directe mede
werkers openbaarde.
Het bombardement van Warschau, de
uitroeiing der Poolsche Joden en van de
intelligentia, den adel en de geestelijkheid
van Polen werden op dien onheilsdag
voorbereid en uitgewerkt. Bij monde van
Lahausen werd de rechtbank eveneens in
gelicht over Canaris, zijn chef, een van de
geheimzinnige mannen van Duitschland,
de geestelijke vader van het Duitsche ver
zet tegen het Hitlerregime, die een groo-
ten afschuw van het Hitlerregime had.
Canaris, door getuige Lahausen als een
hoogstaand mensch geschetst, viel in 1945
als offer van zijn overtuiging en heeft
steeds tegen het barbaarsche optreden van
het Germanendom gestreden.
Hfl sprak de profetische woorden, „dat
de wereld eens rekenschap zal vragen, ook
aan de Wehrmacht".
Keitel zong daarna het oude liedje van
„orders van hoogerhand en feitelijke on
schuld van de uitvoerders van SS. en SA-
bevelen."
Canaris moest in bepaalde 6treken van
de Oekraine een opstand voorbereiden
en Von Ribbentrop zeide hem later, dat
er zoodanige maatregelen waren getroffen,
dat alle gehuchten in Polen in vlammen
zouden opgaan en dat alle Joden vermoord
zouden worden.
Duitsche provocaties
Welke schrijver kan een meer luguber
complot droomen dan het Nazi-plan, ont-
De Nederlandsche minister van Oorlog, mr. J. Me.vnen. inspecteerde tijdens
zijn bezoek aan Engeland de Nederlandsche cadetten in opleiding te Warley
Barracks in Essex. (P.)
werp „Himmler", waarbij een groep uit
de Duitsche concentratiekampen werd
gehaald en in Poolsche uniformen ge
stoken het radiostation Gleiwitz op Duit-
schen bodem gelegen moest aanvallen,
om een voorwendsel voor den Nazi-aan
val op Polen te verschaffen. Het is typee
rend voor de Nazi's, dat de deelnemers
allen „geëlimineerd" werden, zoodat geen
spoor van deze melodramatische zenuw-
oorlogstruc overbleef. (Un. Press).
De reactie in de beklaagdenbank was
heftig. Von Ribbentrop maakte ontken
nende gebaren tegen de anderen, die het
ook niet met deze beschuldigingen eens
leken te zijn. Lahausen bevestigde echter
nogmaals zijn uitlatingen.
Tijdens de lunch kwamen de stemmen
der beklaagden over Lahausen's getuige
nis los. Zij waren woedend, Göring
schreeuwde dat Lahausen een „verrader"
was en gromde: „Dat is een knaap dien
we den twintigsten Juli hebben vergeten.
Ik zal hem zelf vertellen dat we een van
de ergste verraders die ooit geleefd heeft
over het hoofd hebben gezien". (Un.
Press).
De behandeling der Russen
Canaris' protest tegen het afmaken van
vele duizenden Sovjet-krijgsgevangenen
voor het front der Duitsche troepen had
als eenig gevolg, dat deze massamoord een
paar meter verder van de soldaten ge
schiedde. Het effect van deze massamoor
den was als dat van een boemerang, de
Russen vochten met grooter animo en de
neiging tot overloopen werd vrijwel teniet
gedaan.
De Russische rechters wilden allerlei in
lichtingen hebben van den getuige over
de executies der Sovjet-gevangenen.
Bezwarend voor Keitel waren de ver
klaringen van Lahausen. volgens welke
eerstgenoemde opdracht gaf, den in 1942
uit Duitsche gevangenschap ontvluchten
Franschen generaal Giraud te vermoorden.
Deze opzet werd met succes door Canaris
gesaboteerd.
Hess heeft weer een geheugen
Aan het einde van de zitting van Vrijdag
werd Hess gehoord. Alhoewel zijn ver
dediger hem niet toerekeningsvatbaar acht
en op grond hiervan een nieuw onderzoek
van zijn cliënt vroeg trad Hess eenige
oogenblikken later zelf voor de microfoon
en verklaarde met een vergenoegd gezicht,
dat van nu af aan zijn geheugen weer te
zijner beschikking staat.
Hij heeft om tactisehe redenen geheu
genzwakte voorgewend en daarmee ook
zijn advocaat om den tuin geleid. Het
raadsel-Hess is door deze verklaring zeker
niet opgelost. Moet deze opzienbarende
verklaring als een zooveelste bewijs van
Hess' ontoerekenbaarheid worden uitge
legd?
De kleine mogendheden
willen ook een stem
De kleinere landen, die het zwaarst on
der de Duitsche wandaden geleden heb
ben, wenschen zelf hun deel van de be
schuldiging uit te spreken.
Geldig tot Zondagavond: Matige wind
tusschen Zuid-Oost en Zuid, meest
nevelig of zwaar bewolkt. Overwegend
droog weer. Iets minder koud.
