Haarlems Dagblad
Een Engelsche
Beschouwing
Indonesiërs bespeurden
„een sympathiek geluid"
Dr. van Mook keert pas 12 Januari terug
Overeenstemming m China
Duurder gas
te Haarlem
De tram
Haarlem-Leiden
De woonruimte te Haarlem
<HK> Jaargang1, No. 18222
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
Bureaux: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825
Directeur-Hoofd redacteur: Robert Peereboom
Maandag- Januari 1018
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen, p. week 31 ct.
per kwartaal 4.—
Postgiro 273107.
Redactie 10600 Dir-Hoofdred. 15054
tatM> bc
heden i
WIE een helder begrip wil krijgen van
de internationale verhoudingen moet
zich vooral niet beperken tot de betrek
kingen, waarin zijn eigen land tot andere
staat. De onderlinge verhouding van die
andere landen is minstens even belangrijk
en vaa'k indirect beslissend voor de positie
van het eigen land. In de eerste pluats
geldt dit in dezen-tijd ten aanzien van
het evenwicht tusschen de vijf groote
mogendheden, die toonaangevend zijn in
de machtsverhoudingen na den oorlog en
de erkende leidersgroep vormen in de
nieuwe samenwerking van 51 staten, die
als „de Vereenigde Naties" wordt aange
duid, ofschoon geen werkelijke vereeni-
ging van volken tot stand is gekomen en
het oude souvereiniteits-begrip tot dus
verre in deze samenwerking gehandhaafd
is gebleven.
lederen aandachtigen lezer van het buiten-
landsche nieuws is het sinds lang duide
lijk geworden, dat de macht onder de
Groote Vijf geenszins gelijkelijk verdeeld
is. Frankrijk en China blijven op het twee
de plan. De besprekingen van de vertegen
woordigers van de Groote Drie, waar zij
buiten gehouden worden, hebben dit af
doende bewezen. Beziet men de Groote
Drie als machtsfactoren, dan is het duide
lijk dat ook onder hen de troeven niet
gelijk verdeeld zijn. Er bestaat geen twij
fel aan dat de van oorlogsgeweld vrij ge
bleven Vereenigde Staten, met hun ge
weldig industrieel potentieel, de meeste
troeyen in handen hebben. Volgt als twee
de Rusland, zwaar getroffen niet alleen
door materieele schade, maar ook door
groot verlies aan arbeidskracht, noch-
beschikkend over groote mogelijk-
-n in een nabije toekomst en als derde
taroot-Brittannië. Welk beleid zal Enge
land, om het maar weer op de bij ons
gebruikelijke wijze aan te duiden, nu vol
gen? Zal het zich ertoe bepalen, van zijn
zwakkere positie temidden der Groote
Drie het best-mogelijke te maken? Of zal
het zich gaan versterken door in nauwe
samenwerking te treden met een der
„Groote Vijf" van het tweede plan, name
lijk met Frankrijk, waarmee het in het
begin van den tweeden wereldoorlog al
over een federatief verbond onderhandel
de en in verregaande samenwerking was
getreden?
Op die vraag geeft de knappe schrijver
van beschouwingen over buitenlandsche
politiek in het belangrijke Engel
sche blad „The Observer", die zich ,,A
Student of Europe" noemt, een onomwon
den antwoord. Onder den titel „Groote
Drie of Groote Twee?" zegt hij ronduit,
dat het resultaat van de conferentie der
drie ministers van Buitenlandsche Zaken
te Moskou een compromis tusschen Rus
land en Amerika is, waarbij Rusland aan
het langste eind getrokken heeft. Enge
land ia erbuiten gelaten. De schrijver
meent, dat hij geen ongerechtvaardigd
pessimisme doet gelden als hij hierin een
verdere beperking van den kring der wer
kelijke groote mogendheden ziet. Hij ver
mindert de Groote Drie tot Groote Twee.
Engeland is. oordeelend naar de uitkomst
van deze belangrijke conferentie, nog juist
sterk genoeg om zich in den kleinen kring
staande te houden, in tegenstelling met
Frankrijk Maar het kan zich niet meer
krachtig genoeg in dien kring doen gel
den. om zijn zin 'te krijgen of zelfs om
de anderen ertoe te bewegen, het halver
wege tegemoet te komen, in kwesties van
fundamenteel belang.
De verklaring ligt voor de hand. Groot-
Brittannië zelf behoort als staat en als
natie, vergeleken met Amerika en Rus
land, tot de groep der gemiddelde af
metingen. De extra-kracht, die het ont
leent aan zijn relaties met het Btitschc
Gcmeenebest, vindt ruimschoots baar te-
genwichf in de samenwerking der Ver
eenigde Staten met Zuid-Amerikn en die
van de Russen met Oost-Europa. In on
derhandelingen waarin het hard tegen
hard gaat. zooals de Groote Drie die voe
ren. is Engeland dus bij voorbaat tot ver
liezen gedoemd. Churchill en Eden hebben
in 1942'43 een fout gemaakt, door dit
spel te aanvaarden - zonder zich eerst te
versterken door een nauw verbond met
Engeland's West-Europeescho naburen,
vooral met Frankrijk. Eendrachtig han
delend zouden Engeland en Frankrijk
zich ook nu nog kunnen doen gelden als
een echte moderne groote mogendheid.
Als zij verdeeld blijven zullen zij diplo
matieke nederlagen, a(Wijzingen en ver
nederingen blijven incasseeren. Daarom
behooren in Engelands buitenlandsche be
trekkingen niet de relaties met Amerika
en Rusland den voorrang te hebben, maar
die met Frankrijken met de con
solidatie van West-Europa, die het gevolg
zou zijn van een werkelijke, blijvende
Fransch-Britsche eenheid.
Na al hetgeen ik op deze plaats al ge
schreven heb over de kans op en de wen-
6chelijkheid van nauwe aaneensluiting in
West-Europa en de plannen van generaal
De Gaulle inzake een „Westelijk blok"
geeft deze Engelsche beschouwing een
eenvoudige en heldere toelichting van
het groote belang, dat Engeland in de
zelfde richting drijft. Er is onlangs eens
in een Kamerdebat gezegd: een Westelijk
blok zou niet één groote mogendheid tol
len Neen. Dat zou voor de kleine landen,
die erin betrokken waren, de overheer-
sching van die eene macM beteekenen.
Het eenig commentaar, dat van Indo
nesische zijde op de recente radiorede van
Van Mook geleverd is, beperkt zich tot
den zin: „De toon was sympathiek, maar
wij tasten nog steeds in het duister wat
betreft de werkelijke plannen, die hij
meebrengt"
Van Mook den 12en terug
Het vertrek van dr. van Mook naar Ned.
Indië is opnieuw verschoven en nu vast
gesteld op 12 Januari a.s. Voordien zal de
Lt. Gouverneur Generaal zich naar Lon
den begeven, om den Nederlandschen
ambassadeur aldaar bü te staan in beJ
sprekingen met Britsche autoriteiten.
Tijdens een interview van eenige
Australische verslaggevers met Generaal-
maj. van Oyen, heeft deze verklaard, dat
de toestanden op Java zonder Neder-
landsch gezag binnen het jaar tot die van
250 jaar geleden zouden terugvallen. Men
verwacht in Australische kringen, dat van
Oyen ontslag zal worden verleend en dat
hij in een andere functie zal worden be
noemd.
Java: overwegend rustig
Volgens het officieele communiqué uit
Batavia is het militaire cordon om Bata
via, dat eenige dagen geleden opgeheven
was, opnieuw ingesteld. Het onderzoek in
de kampongs is vandaag hervat. In Bui
tenzorg is overeenstemming bereikt tus
schen de Indonesische politie en de ge
allieerden en ten bewijze van hun goede
trouw hebben de politiemannen 77 ongc-
wcnschte elementen uitgeleverd. Te Ban
doeng is het rustig, maar gedurende het
weekeinde heeft Semarang weer geschut
vuur gehoord.
Ten Zuiden van de stad zijn pamflet
ten uitgeworpen, die met vergelding
dreigen wanneer de beschietingen door
Indonesiërs doorgaan. „De kampongs
zullen blootgesteld worden aan bommen
en granaten, indien zij door benden op
standelingen gebruikt worden als bases
voor aanvallen op geallieerde troepen".
Een aantal Indonesische stellingen ten
Oosten van de stad is door de geallieer
den onder vuur genomen en Indonesi
sche kanonnen bombardeerden Z-aterdag
het centrum van Semarang. Het vlieg
veld werd hierdoor tijdelijk onbruikbaar
gemaakt. Verder Oostwaarts op Java
trok een groep aanvallende extremisten
zich terug, nadat de geallieerden het
vuur hadden geopend.
De politieke situatie
Soekarno en*Hatta hebben Batavia ver
laten en zich naar Djokjakarta begeven.
Volgens een Republikeinschen zegsman
van ANP-Aneta zijn zij daar „in over
eenstemming met den wensch van het
Indoneische volk", maar Sjarir zelf
heeft verklaard, .dat Batavia hen geen
voldoende veiligheid meer verschafte.
Men vermoedt echter als achtergrond
van deze „evacuatie" een onttrekking aan
den invloed van de „internationale ne
derzetting", zooals Batavia wel genoemd
wordt, om te Djokja alle verantwoorde
lijkheid te kunnen afwijzen voor even-
tueele besluiten, die te Batavia genomen
zijn.
Een verandering ln het „kabinet van
Sjarir" wordt gevormd door het aftreden
van Sjarifoedin als „minister" van voor
lichting.
Soekarno heeft via de radio een beroep
gedaan op de groote democratieën om zijn
„regecring" te erkennen. Iiy voerde aan,
dat zijn „republiek" een sterken staat
zou vormen met zyn 70 inillioen inwoners.
Sjarir heeft zijn „kabinet" uitgebreid
door de benoeming van d envroegeren
„minister" zonder portefeuille Rasjidi tot
„minister" voor religieuze zaken, en Soe-
peno tot staatssecretaris voor de „Pe-
moeda" jeugdbeweging.
Een Britsche zegsman heeft gemeld, dat
de niet te Batavia gelande mariniers niet
naar Socrabaja gaan, maar'naar Malakka
zullen terugkeeren.
GENERAAL TANS TERRITORIAAL
BEVELHEBBER NEDERLAND.
Met ingang van 1 Januari j.l. is be
noemd tot territoriaal bevelhebber Ne
derland kolonel ir. N. Tans, die daarbij
tevens tijdelijk is benoemd tot generaal-
majoor.
De groentebon G 03
Hel Centraal Distributiekantoor deelt
mede, dat bon G 03 dei groentckaart,
welke in de week van 6—12 Januari bij
den groentehandel moet worden ingele
verd, bestemd is voor het betrekken van
groepte gedurende drie vierweeksche pe
rioden, derhalve van 20 Januari tot en
met 13 April.
Mei koori.suclitiircii Ijver werkt men dag en nacht aan de I.fKcIhrtig te
Zulplicii, daar l>y eventueelon ijsgang «Ie Ixtfde Baih-y-bruggen onlier-
roopelijk zouden moeten worden afgebroken, waardoor «Ie gelici'le
Achterhoek weer volkomen geïsoleerd zou zijn. Ken overzicht van «le
werkzaamheden. Op den voorgrond de geheel nieuwe overspanning: op
lehtorgrond «1e Bnlley-briiggen, wier longle ongeveer I K.M.
bedraagt.
(1*.)
Te Tsjoengking is officieel bekend ge
maakt, dat de Kwomintang (regeerings-
partU) en de communisten tot overeen
stemming zyn gekomen over de „proce
dure tot het beëindigen van vyandeiyk-
heden en het herstel van de verbindin-
*en,?.
Maar de kans betreft 'niet één groote
mogendheid. Zij betreft er twee.
Als commentaar op de wording van het
internationale evenwicht, die nu pas be
gonnen is zich te voltrekken, is deze be
schouwing van The Obser-ver van groot
belang. De kaarten zijn verdeeld. De spe
lers beraden zich. Het beraad zal steeds
duidelijker wordeo. IL P.
Intrede van Ds Heidinga.
De Ver. van Vrijz. Hervormden te Haar
lem heeft haar tweeden predikant gekre
gen. Zondagochtend Is ds. A. Heidinga be
vestigd door ds. A. van Blemen met een
predikatie naar aanleiding van Jes. 40 vers
12. De nieuwe predikant hield zijn Intrede
over 1 Cor. vers 22-24. Het dankgebed werd
uitgesproken door dr. W. Banning, die den
wensch uitte, dat indien wederom eens een
predikant mocht worden bevesMgd, dit zou
geschieden in de Ned. Herv. Kerk en wel ln
de St. Bavo. Ds Heidinga werd daarna toe
gesproken door den voorzitter van het kerk
bestuur mr, B. Bouman. Onder de aan
wezigen werden opgemerkt de heer M. A.
Rclnalda, burgemeester van Haarlem, de
heer D. J. A van Geluk, wethouder van on
derwijs en de gemeentesecretaris de heer
Th. A. Wesstra. Voorts waren nog aanwezig
vertegenwoordigers van verschillende ker-
keraden en kerken, van den Vrijz. Jeugd
raad en prof. van Bakel, hoogleeraa: te Am
sterdam. Na afloop van den dienst was er
gelegenheid om met den nieuwen predikant
kennis te maken, waarvan verscheidene per-
soucu gebruik maakten,
Het woord is aan.
HartleyColeridge:
Vrijheid is een algemeene
vergunning om goed te zijn.
2 cent per Af3
De begrooting van het Haarlemsche gas
bedrijf voor 1946 geeft een verlies aan
van f 685.438. Dit verlies is in hoofdzaak
toe te schrijven aan de mindere gasafle-
vering als gevolg van de rantsoeneering,
de verhoogde grondstofprijzen, de ver-
hciogde loonen en het duurdere en groo-
tere onderhoud van het bedrijf tijdens dc>
oorlogsjaren.
De gasprijsformule4 aangegeven door de
prijsbeheersching, laat eeri verhooging
toe van 2 cent per M3.
Het komt B. en W. gewenscht voor4
zoo schrijven zij aan den Noodraad om
deze verhooging te doen ingaun bij
de eerste meteropneming na 15 Januari
1946. De prijs voor het gas, geleverd over
de gewone- en muntmeters, .zou dan be
dragen 11V2 cent per M3. De prijs van het
gas, geleverd volgens vastrechttarief A.
zou dan bedragen 9V2 cent per M3 met CO
cent per maand vastrecht, die van het gas.
geleverd volgens vastrechttarief B, 7»/2
cent per M3. met f 2 p maand vastrecht.
Het verwarmingstarief voor woningen
zou dan worden C'/2 cent per M3., voor
winkels, kantoren enz. 7 cent per M3.
Dr. Bolkestein over
onderwijshervorming
Op een byeenkomst van het „Ilaagsche
Ieerarencontact" sprak dr. G. Bolkcstein,
oud-minister van Onderwas, over «le ban
den die Belegd zullen worden tusschen En
geland en Nederland op het grhicd van
onderwysvernicuwing en cultuur. Een Ne-
derlandsch instituut, dat onze belangen in
Engeland zal behartigen, is in voorberei
ding cn een culturcelc conventie tusschen
de twee landen kan spoedig tegemoet ge
zien worden. Voorts wordt overwogen, aan
verschillende ambassades een cultui celen
attaché te verbinden. In Amerika is reeds
goed werk verricht door onzen ambassa
deur aldaar, dr. Loudon.
Wanneer het Nederlandsche onderwijs
op brecdere basis gefundeerd zal \v<T»-
den. moc-t het Engelsch een belangrijkere
plaats in het lesrooster innemen, dan het
tot dusverre deed. Spreker legde den na
druk op het belang van de opvoeden«Jo
tendenz fh het onderwijs, zooals deze reeds
door de Engelschen als essentieel begrepen
is. Na een overzicht van de beginselen,
die aan het Amerikaunsche onderwijs ten
grondslag liggen, als bruikbaarmaking
voor de maatschappij en uitschakeling
van het „intellectualisme" volgde een
langdurige gedachtenwisseling tusschen
den oud-minister en de aanwezige leera-
Binnenkort
halfuursdienst op Leiden
Wij vernemen van de N Z H. T. M.,
dat nog deze maand een uitbreiding van
den tramdienst op Leiden te verwachten
is. Dc eenige sta-in-den-weg, die deze uit
breiding Tegenhoudt, is de nog steeds niet
geheel herstelde brug bij Oegstgeest. Zoo
dra deze echter gereed is (vermoedelijk zal
het werk nog ongeveer veertien dagen
vorderen), gaat de tram naar en van
Leiden een halfuursdienst onderhouden.
Zoo billijk mogelijk
verdeelen
Als gevolg van de oorlogsomstandig
heden is ook in Haarlem een schrikbarend
tekort aan woonruimte ontstaan, nog ver
groot door aanwezigheid van 11.000 eva-
cué's. Ook zal nog een aantal inwoners
uit Velsen hier ondergebracht moeten
worden.
Het verdient volgens B. en W geen aan
beveling de moeilijkheden, die zich op dit
terrein voordoen, steeds tot oplossing te
brerigen door toepassing van het ingrij
pende Vorderingsbesluit Woonruimte In
zeer veel gevallen kan langs anderen weg
evenzeer een aannemelijke oplossing wor
den bereikt. Anderzijds is gebleken, dat
de niet-noodzakelijke vestigingen en ver
huizingen in de gemeente door enkelo
toepassing van het zoogenaamde Vesti-
gingsbesluit in de praktijk niet worden
tegengehouden.
B. en W. stellen aan den Noodraad voor
van gemeentewege een verordening vost
te stellen, 'waarin aan de verhuurders van
huizen de verplichting wordt opgelegd
binnen 24 uur kennis te geven als een huis
vrij komt. B. en W. moeten een schrift«>-
lijke toestemming geven voor de verhuur
van woningen. B. en W. hopen op die ma
niet een zoo billijk mogelijke verdeeling
van de beschikbare woonruimte te kun
nen bereiken, - _j