De slag in de Javazee
Spanje
Ver. Staten achten het wenschelijk
Franco te vervangen
7
Britten verlagen Duitsche rantsoenen
Egypte vraagt ontruiming
ijrto Jaargang Vo. 18267 I I B I I Donderdag 28 Februari 1046
Bureaux: Groote Houtstr. 93 f™! ft f* 1 P TTH Q J fT fT f"\ I fl Ult^ve Stichting Voorlichting
en Socndaplein 37, Haarlem JLVdLV^lJL JL .1 ff I 1 -Jf JNj^ X V.!1!. Abonnementen: p. week 31 ct.
IJmuiden: Kennemerlaan 154, Per kwartaal f 4-~
Telef. 5437. Postgiro 273107.
Dlrcctcur-IToofdredacteur: Robert Pecx'ebooin m„i t>_ 1Aonn
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825 Tel.. Redactie 10600. Dir.-Hoofdred. 15054
WEER is het ongelukkige Spanje de
steen des aanstoots In Europa. Wie
het ongelukkig noemt, uit dit medegevoel
niet jegens zijn regeering. maar jegens
hel volk. Want de regeering-Franco, het
actieve machtsrestant van het verslagen
fascisme en nationaal-socialisme in dit
werelddeel, haar euvelen weg vervolgend
aan het hoofd van een corrupte Phalanx,
temidden van leed en executies, is het
juist die den Spanjaard teistert: den ge
wonen man, die in vrees en armoede leeft
en zwijgen moet, wil hij niet aan de zwaar-
betaalde dictatuur-krachten ten offer val
len. Het is onnoodig daar breed over uit
te weidon. Wij weten allen wat zulk be
wind is. Wij hebben de mannen van Hitier
gekend en maken ons geen illusies over
de mannen van Franco. Ook weten wij
hoe hij indertijd aan het bewind is geko
men: als resultaat van een 21/* jaar duren-
den, afschuwelijken burgeroorlog, die
Spanje volkomen uitputte en Duitschers
en Italianen de gelegenheid bood, gene
rale repetitie voor hun wereldoorlog te
houden. Duitsche tanks werden in Fran
co's dienst beproefd. Heele divisies van
Mussolini werden naar het Iberische schier
eiland vervoerd onder het doorzichtige
mom van „vrijwilligers", die er zooge
naamd uit eigen beweging heen trokken.
Duikbooten schoten in de Middellandsche
Zee torpedo's af op koopvaarders van ver-
schillende landen. Het bleven zoogenaamd
anonieme duikbooten en het eenige wat
de non-interventie-commissie, een diplo
matieke instelling die aandeed als een
griezelige grap, feitelijk bereikte was dat
zij tenminste ophielden met schieten. Maar
Franco, gesteund door Hitler's en Musso
lini's troepen, won. Toen kwam de wereld
oorlog en Spanje bleef erbuiten. Er waren
menschen die het daarom benijdden. Zij
noemden het in één adem met Zwitser
land en Zweden. Zij begrepen het niet. De
Zweden en Zwitsers leefden als vrije men
schen onder een democratisch bewind. De
Spanjaarden werden gekweld, evenals
wij, door een fascistische dictatuur
Dat worden zij nu nog. En het rumoer
om Spanje neemt toe. Is het duldbaar, dat
deze besmettingshaard in West-Europa
blijft voortbestaan? Maar daar verbindt
zich onmiddellijk de vraag aan: wat zal er
gebeuren als Franco ten val komt? En het
is deze overweging, die blijkbaar de Ame-
rikaansche en Engelsche regeeringen doet
aarzelen. Uitgeweken communisten en
socialisten, de laatsten onder de leiding
van de bekende oud-ministers José Giral
en Negrin. wier namen levendig aan den
burgeroorlog herinneren, staan gereed.
Ook de monarchisten weren zich en in
Estoril, nabij de Portugeesche hoofdstad
Lissabon, wacht de troonpretendent op
zijn kans. Hij is Don Juan van Bourbon-
Parma, de jongste en eenige gezonde zoon
van den in 1931 verdreven, later overleden
koning Alfonso XIII. Hij heeft zoowel
met Franco als met Giral onderhandeld,
zonder het met een van beiden eens te
worden. Ilij speelt golf en schijnt den
tijd te hebben. Ook Franco, zich blijkbaar
bewust van een politieke constellatie in
de wereld, die hem in labiel evenwicht
houdt, doet alsof hij den tijd heeft. Er zit
een groot belang aan Spanje vast. Dat is
de toegang naar de Middellandsche Zee,
die de oude Romeinen Mare Nostrum
noemden: Onze Zee, hetgeen Mussolini
zijn Italianen vergeefs liet nazeggen,
want haar Westelijke toegang bleef be-
heerscht door Gibraltar, dat Engelsch is
maar door een smalle landstrook met
Spanje verbonden. En de Engelsche be
langen in de Middellandsche Zee zijn
van zoo overwegende beteekenis, dat
veranderingen in het régime in Spanje
het Londensche Foreign Office ten allen
tijde met zorg hebben vervuld. Welke
veranderingen zullen dat zijn, als Franco
valt? Zal er weer burgeroorlog komen?
Zullen de communisten wellicht winnen?
Minister Bevin is met vacantie en mi
nister Noel-Baker houdt redevoeringen,
waarin hij steeds maar weer de hand
der vriendschap naar Rusland uitstrekt.
Maar het is ingewikkeld.
Nu spitst Franco's conflict met de
Franschen den toestand 6teeds scherper
toe. Franco is, voor iemand in zijn on-
zekeren evcnwlchts-toestand, roekeloos
geweest Hij heeft kolonel Cristino
Garcia, die een der helden van de Fran-
sche verzetsbeweging tegen de Duit
schers was. met andere Spaansche repu
blikeinen laten grijpen en fusilleeren,
toen zij het verzet tegen zijn bewind
voerden. Hij heeft hem laten dood
schieten ofschoon de president der Fran-
eche regeering, Félix Gouin, hem door
zijn diplomatieken agent had laten ver
zoeken, Garcia's leven te sparen wegens
zijn verdienste voor de Fransche maquis.
Hij had hem kunnen sparen. Daarop is
hij ook nog gaan zwetsen in fascisti-
schen stijl en heeft beweerd, dat hij in
een oogwenk Parijs kon nemen, hetgeen
den generaal de Gaulle (in retraite) en
den generaal Delattre de Tassigny en
andere generaals in dezelfde stemming
als de Fransche socialisten en commu
nisten gebracht moet hebben. Want het
Zuiden blijft het Zuiden en zulke phra-
sen kunnen gevaarlijk zijn.
Parijs heeft José Giral met geestdrift
ontvangen en Franco heeft daartegen ge
protesteerd. De Fransche vakvereenigin-
gen hebben een 24 uurs-staking gepro
clameerd als demonstratie tegen de
Spaansche regeering zooiets zou in
De regeering der Ver. Staten heeft in
een nota aan Engeland en Frankrijk haar
afkeuring over de voortzetting van het
Franco-regime uitgesproken. liet wordt
gewenscht geacht, dat het bewind van
Franco wordt vervangen door een voor-
looplge regeering, die alle politieke ge
vangenen vrijlaat, de ballingen laat terug-
keeren en democratische verkiezingen or
ganiseert. zy zal gebaseerd moeten zijn
op de meest stabiele elementen. Erin zit
ting kunnen hebben b.v. rechters én mili
tairen, maar eenige emigranten moeten
ook stellig lid zjjn. In goed ingelichte krin
gen te Washington meent men hieruit te
concludeercn, dat men in de V.S. een mo
narchie niet veel kans op een lang bestaan
geeft.
De nota, die 21 Februari gedateerd was,
werd pas Dinsdag door de Britsche am
bassade te Washington ontvangen, zoodat
het onwaarschijnlijk wordt geacht, dat zij
Parijs bereikte vóór de kabinetsvergade
ring, welke Dinsdag werd gehouden en
waarin de Fransche regeering besloot
nieuwe nota's nopens Spanje aan de Brit
sche en Amerikaansche regeering te zen
den.
Georges Bidault, de Fransche minister
van buitenlandsche zaken, heeft verklaard,
dat deze nieuwe Fransche nota het ver
breken der betrekkingen met Franco ver
langt. De nota zou Woensdag aan de Brit
sche cn Amerikaansche regeeringen over
handigd worden.
Bidault zeide ook, dat Frankrijk bereid
is de Spaansche kwestie, indien dat nood
zakelijk is, alleen voor den Veiligheids
raad te brengen. Op een vraag, of de
Fransche regeering overweegt de Spaan
sche republikeinsche gevangenen te be
schermen door hun de Fransche nationali
teit te verleenen, zeide Bidault, dat de
Fransche wet dezen maatregel niet toe
staat, welke onder de huidige omstandig
heden toch niet effectief zou zijn.
De sluiting der grens.
Woensdagavond zou het Fransche kabi
net in een speciale zitting de details voor
het sluiten van de grens nader bespreken.
Het Fransche besluit heeft geen betrek
king op de grens tusschen Spaansch- en
Fransch-Marokko, aangezien dit moeilijk
heden zou opleveren ten opzichte van de
internationale verdragen. De Spaansche
autoriteiten hebben deze grens echter wel
gesloten. Men vermoedt, dat deze sluiting
niet van langen duur zal zijn.
Aan de grens is momenteel alles rustig.
Het verkeer in hel grensgebied staat vry-
wel stop. De Fransche havenarbeiders
hebben van hun vakbond opdracht gekre
gen geen goederen naar Spanje te ver
laden. De Nat. Raad van Zeemansvak-
vereenigingen zal den Int. Transport-
arbeidersbond" verzoeken het laden van
schepen voor Spanje in alle declen van de
wereld te weigeren.
Het woord is aan.
André Maurois:
De absolute macht ontke
tent de slechtste instincten
in den mensch.
Mussert's vrouw vrijgelaten
LIj
lid!
Naar het A.N.P. verneemt, is de echtge-
nootc van Mussert een dezer dagen uit
het kamp aan den Biltscheweg te Utrecht
ontslagen, omdat zij nooit lid geweest is
van de N.S B. Zij heeft haar intrek ge
nomen bij familie te Bilthoven.
De Schrijver formateur
maar geen premier?
De Belgische prins-Regent heeft den
heer De Schryver, yoorzilter van de Clir.
Volksparty belast met een onderhande-
lingsopdracht.
Algemeen neemt men aan, dat dc „on-
dcrhandelingsopdracht" bestaat in het
samenstellen van een kabinet, waarin de
formateur geen eerste minister is.
27 Februari 1942voor velen is hel
langen tijd een datum geweest als de 364
andere in dat jaar van Nederlands bezet
ting. Dien dag werd echter de climax be
reikt in den afweerstrijd tegen den Ja-
panschen indringer in Indië. Op den lan
gen afstand volgden wij de onheilspellende
gebeurtenissen op het Ver-Oostelijke
oorlogstooneel.
De door leger, vloot en luchtmacht ge
voerde strijd in en om Indië had moer
belang dan een uiting van verbeten vecht
lust alleen: Duizenden hebben in de daar
op volgende moeilijke jaren kracht en
troost geput uit het feit, dat er een ge-
(f|
M-irVf'
In tc«eiiwoordbtlicid van II.M. de Koning-in had In J>eu HeldAr de plech
tige herdenking plants van den slag In de Java-zee. De vorstin legde een
krans 1»U den voet van het monument voor gevallenen. (I».)
zonde weerstandskracht in ons leefde en
dat wij gedaan hebben wat wij kunnen.
Maar ook de practische resultaten zullen
wij zeker niet vergeten. Nederland
heeft een goeden naam gekregen in dezen
oorlog, voorzoover het dien niet reeds
daarvoor had. Het vertrouwen op eikaars
hulpvaardigheid heeft den Geallieerden
de kracht gegeven, zich omhoog te wer
ken uit een impasse, die den Asmogend-
heden en hun satellieten den das heeft
omgedaan.
Bezien in dit licht wint deze uit strikt
maritiem oogpunt verloren slag sterk aan
waarde, doordat hij een ademspeling liet
voor het incasseeren van de laatste klap
pen zonder daarbij op de knieën te ge
raken. Zoo kan men het offer van den
onverschrokken schout-bij-nacht Door
man en de zijnen niet vergeefsch noemen.
Gisteren is op talrijke plaatsen de 27e
Februari herdacht. Vóór 12 uur hingen
van de gebouwen vlaggen halfstok, die na
twaalven bij wijze van hulde aan den be
toonden moed en de trouw aan Vaderland
en Vorstin geheschen werden. Den Helder
genoot de eer van de bijzondere belang
stelling van H. M. de Koningin, die in hot
bijzijn van min. S. L. Mansholt, min. J M.
de Booij en vice-adm. G. W. Stoeve hulde
bracht bij het monument „Voor hen dio
vielen." In Amsterdam werd in de Oude
Kerk een herdenkingsplechtigheid gehou
den, waarbij min. W. Schermerhorn, luit
adm. C. E. L. Helfrich, luit.-gen. H. J.
Kruis en vice-adm. L. A. C. M. Doorman,
hoofd van de Nederlandsche missie in Ber
lijn, aanwezig waren. Overdag heeft ge
neraal Kruis bovendien nog een parade te
Den Haag afgenomen.
Te Rotterdam spraken min. J H. A.
Logemann en burgemeester P. J Oud in
de Oude Kerk op de Delfshaven. Daarna
vond nog een kranslegging plaats bij het
Piet-Heinmonument.
In Haarlem werd in het Gem Concert
gebouw een drukbezochte bijeenkomst ge
houden, waarin de luit. ter zee lc klasse
P. L. Koppen, adjudant van den min. van
marine, het verloop van den strijd in de
Javazee schetste.
Na hem spraken pater Hutjens O.E.S.A.
en ds. C. H. Brandt, Evang. LutherscK
predikant. De avond werd opgeluisterd
door zang van de Schola Cantorum o.l.v.
dr. A. Kat.
het Noorden ondenkbaar zijn en Fran
co heeft ook daartegen geprotesteerd.
Minister Bidault's diplomatiek beleid,
dat een breuk met Franco wilde vermij
den in afwachting van een duidelijke
Engelsche en Amerikaansche houding, is
onder al dezen storm bezweken. Hij
heeft er in toegestemd, de grens te slui
ten. In antwoord daarop heeft Franco
zijnerzijds ook de grens gesloten, de ver
loven ingetrokken cn Marokkaansche
troepen aangevoerd. Het Britsche Lager
huis is nu ook onrustig geworden en
Noel-Baker moet vragen beantwoorden
betreffende de diplomatieke betrekkingen
met Spanje. Want die heeft Engeland
gehandhaafd, evenals Nederland. Waar
om? Engeland zegt, dat afbreken der be
trekkingen een ongunstige uitwerking
voor de Spaansche bevolking zou hebben
zonder veel effect op het régime. De
Amerikaansche regeering heeft Londen
en Parijs doen weten, dat zij een over
gangsbewind als opvolger van het
Franco-bewind voorstaat, maar er mag
niet uit het buitenland geïntervenieerd
worden om het Spaansche volk een ander
régime op te leggen. Als dit volk. stiekum
luisterend aan zijn radiotoestellen, het
verneemt zal het wel een beetje bitter
heid voelen. Want wie zal het nu be
vrijden van den caudillo? Gij moet dus
niet aan een Fransch-Spaanschen oorlog
gelooven.
Bij dit alles en bij zoovele andere con
flicten en problemen beseffen wij telkens
weer welk een ramp voor de wereld het
was, toen Roosevelt stierf, R. P,
Een speciale verslaggever van het A.N.I'.
seint: De voedselsclioarschte in dc wereld
en speciaal in het Britsche Ryk heeft het
militaire bestuur in de Britsche zone van
Duitschland genoopt tot drastische ver
mindering der rantsoenen voor de Duit
sche burgerbevolking. Naar officieel is
medegedeeld zal het rantsoen met een
derde worden verminderd met ingang van
4 Maart a.s.
Het normale rantsoen, dat tot dusverre
in de Britsche zone 1550 calorieën per dag
bevatte is thans verminderd tot 1014 ca
lorieën. De voedselvoorraden in de Brit
sche zone waren nog slechts voor drie tot
vier weken toereikend bij handhaving
van de oude rantsoenen. Daar de vooruit
zichten voor aanvoer evenmin uitkomst
boden heeft het militaire'bestuur dezen
maatregel moeten nemen, nadat al het mo
gelijke is gedaan om te trachten den in
voer op te voeren. Dc Britsche autoritei
ten zien den toestand in hun zone zeer
somber in. Een officieele mededeeling
zegt, dat de uiterste inspanning vereischt
zal zijn om zelfs het uiterst sterk verlaag
de rantsoen tot den volgenden oogst te
handhaven. De sterkste verlaging onder
gaan de rantsoenen van brood en grut
terswaren die tot de helft worden inge
krompen. Het normale broodrantsoen
wordt thans vijfduizend gram per vier
weken en grutterswaren duizend gram per
vier weken. Voor kinderen, Jonge moeders
cn zwaren arbeid zullen extra rantsoenen
blijven bestaan.
De rantsoenen ln de Britsche zone van
Berlijn zullen niet worden verlaagd.
Sluiten Russen grenzen
van bezettingszone?
Volgens een mededeeling van het Fran
sche persbureau A F.P. zouden de Sovjet
autoriteiten de grens tusschen het door
hen bezette deel van Duitschland en Tsj.-
Slowakije hermetisch gesloten hebben.
Russische soldaten verklaren, dat de gren
zen met de Britsche en Amerikaansche
bezettingszones ook gesloten zijn. Volgens
Russische militairen zou de sluiting het
gevolg zijn van het ontdekken van een
Duitsche spionnage-organisatie, welke
volgens hen van Beieren uit geleid zou
worden en voor Amerikaansche rekening
zou werken.
van Caïro en Alexandria
De Egyptische regeering heeft by het
Engelsche ministerie van buitenlandsche
zaken een nota ingediend, waarin onmid-
dellijke ontruiming van Cairo en Alcxan-
drië door de Engelsche troepen wordt vc
zocht,
