Duitsche roof
Staking van Atoomdeskundigen
De Puzzle
kostte Nederland milliarden
A
Nieuwe moeilijkheid
bij de formatie
Britsch ultimatum
*- rn/gm Ml/J^#Al/i; l/A/ C/f f
#-W".^gj1J003ijapu]>i xfiiaisjjlq Jw v#
60o Jaargang Xo. 18354 T I T "1 T Zaterdag; 15 Juni t«»o
Bureaux: Groote Houtstr. 93 B™| i^T I "KV^ Cf I J f^f* 8 ^^1 Uitgave 8tlchtlng Voorlichting
en Soendaplein 37. Haarlem ili 1 Vi_i-* JL J. JL Ss? uJLm ^■i'tIi^*^ JL V^fc Abonnementen; p. week 31 ct.
IJmuiden: Kennemerlaan 154, Per kwartaal f 4
Telef. 5437. -«aaf Postgiro 273107
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Pecreboom Tei. Redactie 10600 Dlr.-Hoofdred. 15054'
C*t ISTEREN schreef ik over de nieuwe
conferentie van vier ministers van
Buitenlandsche Zaken, die vandaag te
Parijs begint en over de Russische puzzle,
die haar geringe kans op welslagen be-
heerscht. De feiten, zooals zij zich voor
doen, zijn niet opwekkend. Maar er be
staan ook nog andere mogelijkheden. Wie
ze over het hoofd ziet en zich schaart bij
de minnaars van pootige uitspraken, die
kortweg verklaren dat wij binnen een
paar jaar weer in een wereldoorlog zullen
zitten, neemt een eenzijdig standpunt in.
De minnaars der pootige uitspraken ver
geten iets. Zij vergeten dat niemand zeker
weet, waarom de Russen zulk een zonder
linge houding aannemen. Dat zij het Wes
ten wantrouwen is duidelijk. Dat deden
de Duitschers voorden eersten en tweeden
wereldoorlog ook en de gevoelens waren
wederkeerig. Maar de Duitschers hadden
volstrekt geen bezwaar om met het Westen
.n contact te komen. Duitsche regeeringen
verboden hun landslieden niet, in Enge
land of Nederland aan een schaaktournooi
te gaan deelnemen. Zij zonden geen voet
bal-elftallen uit met een impresario erbij,
die ervoor moest zorgen dat geen der spe
lers buiten zijn aanwezigheid met een
Engelschman sprak. Als zij een delegatie
afvaardigden naar een conferentie in
het Westen behoefde een lid, dat de zaal
even verlaten wou, niet eerst aan zijn
leider te vragen of dat wel mocht en hij
kreeg geen dwarskijker mee om erop te
letten, dat hij niet met een vreemdeling
praatte. Zelfs waren er vóór 1940 weder-
keerige luchtverkeers-diensten tusschen
Duitschland en de Westelijke landen. Er
bestond geen hermetische afsluiting, geen
IJzeren Gordijn.
Ik maak deze vergelijking niet om iets
goeds over Duitschlands verleden te zeg
gen. maar wel om te bewijzen hoe buiten
gewoon vreemd de huidige toestand is.
Zooiets als de Russische houding is nog
nooit in vredestijd of juister gezegd:
buiten oorlogstijd ter wereld vertoond.
Wantrouwen alleen kan het niet verklaren.
Waarom leggen de Russen hun wenschen
of cischen niet voor? Waarom zijn zij er
zoo buitengewoon beducht voor, hun troe
ven te toonen? Waarom mag het Russische
volk niet weten, hoe men in het Westen
naar samenwerking streeft en waarom
wordt zoo angstvallig voorkomen, dat
Russen die op reis zijn vrijuit met anderen
spreken?
Er is verleden jaar een mogelijkheid ge
opperd, die op den achtergrond is geraakt
door de Russische penetratie in Oost-
Europa. Het is heel eenvoudig de kans,
dat Rusland zwak is, uitgeput door den
oorlog: dat de kolos leemen voeten heeft.
En dal zijn dictatoriale regeering, die in
buitenlandsche aangelegenheden uitslui
tend in machts-termen pleegt te denken,
die zwakheid ott geen prijs wil laten mer
ken, met name niet tegenover Amerika.
Want Amerika, niet Rusland, is het rijk
ste en machtigste land ter wereld. Het is
ongedeerd door den oorlog, terwijl Rus-
lands kern door geweldige verwoestingen
geteisterd is. Het bezit een hoogen levens
standaard, terwijl de Russische heel laag
is. Het beschikt over een fabuleuze indu
strie, nog veel grooter en machtiger dan
vóór den oorlog. En het mist de beweeg
redenen, die iedere dictatuur kenmerken,
om zijn zwakheden te verbergen. Amerika
toont ze met de openlijkheid van de Wes-
tersche democratie: zijn zwakheden zoo
wei als zijn enorme kracht.
In een Engelsche beschouwing op het
thema „Is Rusland zwak?" heb ik onlangs
dergelijke commentaren gelezen. De schrij
ver (in The Observer) zei zelfs, dat een
dictatuur van nature niet in staat is, zwak
heid cn feilbaarheid toe te geven. Dit
belemmert de Russische woordvoerders in
het buitenland. Zij kunnen geen uiteenzet
ting van hun politiek geven, die haar wel
iswaar niet rechtvaardigen zou, maar
begrijpelijker en menschelijker doen zijn.
„Wij in het Westen kunnen moeilijk aan
nemen," zegt deze Engelsche journalist,
„dat Rusland bevreesd voor ons zou kun
nen zijn. Toch behoorden wij ons te herin
neren hoe weinig het gescheeld heeft of de
Duitschers, ondanks hun numerieke min
derheid en grooten achterstand in natuur
lijke hulpbronnen, hadden Rusland ver
slagen. De verklaring is, dat Duitschland
in zijn industrieele techniek een Weste
lijke mogendheid was. Wij dienen ons ook
te herinneren, dat de aanwezigheid van
duizenden Duitsche communisten in de
legers, die oprukten naar Leningrad, Mos
kou en den Kaukasus, den Russen niets
baatte. Daarom stelt het bestaan van tal
rijke communisten in andere Europeeschc
landen het Kremlin ook nu niet gerust
En wij mogen het karakter en de tradities
der Amerikanen als zoo verschillend van
die van Nazi-Duitschland beschouwen, dat
het absurd is daarin voor Rusland een
dergelijke bedreiging als de Duitsche te
zien. Maar Amerika heeft Macht en de
Marxist gelooft, dat Macht handelt zon
der moreele of sentimenteele beperkingen.
Macht, volgens zijn leer, moet gevreesd
worden zoolang zij bestaat. De grootere
macht van Amerika zal langen tijd be
staan."
De schrijver van dit betoog geeft zijn
landgenooten den raad, vijandigheid en
zelfs laster van de Sovjet-diplomaten met
geduld te verduren en evenmin kalmee
rend als provoceerend op te treden. De
sombere voorgevoelens van vandaag zou
den even ongerechtvaardigd kunnen blij
ken. als zulke verwachtingen in het ver
leden soms zijn geweest.
Nederland's aanklacht kwam te Neurenberg
niet tot haar recht
Het verhoor van Seyss Inquart is Vrij
dag geëindigd met de vastlegging van
enkele getuigenverklaringen, waarvan
die van dr. Ilirschfeld wel de meest be
zwarende was. Na een uiteenzetting
over de methoden van den Duitschen.
roof in Nederland en van het aandeel,
dal Seyss Inquart daarbij had, verklaar
de Hirschfeld dat de Ncderlandsche
economische verliezen door Duitsche
plundering en het weghalen van indus
trieele uitrustingen worden geschat op
vijf en twintig milliard gulden, terwijl
de bezettingskosten acht-en-een half
milliard gulden beliepen.
De getuigenissen van Hirschfeld wier
pen de volledige verant woordei jltheid
voor den hongercatastrophe van 1944
1945 op den voormaligen rijkscommis
saris. Namens hem immers werd ge
dreigd met den honger, indien de spoor
wegstaking niet zou worden opgeheven.
De deportatie van arbeders naar
Duitschland was volgens getuige in feite
reeds vanaf het eerste jaar der bezet
ting verplicht door den economischen
dwang. Hij zeide, dat Seyss Inquari
van 6 Mei 1943 af levensmiddelenkaar
ten van weigerende arbeiders liet inhou
den, welke maatregel evenwel door de
Nederlandsche ambtenaren werd gesa
boteerd. Hirschfeld zeide voorts, dat
Seyss in Augustus 1944 bevolen heeft,
dat alle stikstoffabrieken in Nederland
voortaan springstoffen moesten maken.
NIET TEVREDEN.
Nederland heeft vier volle dagen de
belangstelling van het gerecht gehad en
verschillende nieuwe documenten zijn
door den aanklager aangeboden. Kwan
titatief kon de kleine Ncderlandsche
gemeenschap in Neurenberg dus zeker
tevreden zijn. Kwalitatief was zij het,
r.iet, want het kruisverhoor door den
Franschen aanklager had den rijkscom
missaris voor grootere moeilijkheden
kunnen plaatsen, indien op vele zwakke
plaatsen de ingezette aanval scherper
was doorgezet. Wanneer het charter van
bet tribunaal had toegestaan, dat de
kleine naties een eigen prosecutie had
den gevoerd, dan zou het zelfs den ge
slepen advocaat Seyss Inquart zeer veel
moeilijker zijn gevallen aanvallen te
pareeren. zoo is de vrijwel algemeene
opinie hier. Dit, ondanks het feit, dat
de Franschen groote aandacht aan de
Nederlandsche beschuldigingen hebben
gewijd.
Radiotoespraak van de Prinses
Prinses Juliana zal als voorzitster van
Nederlands Volksherstel Maandag a.s. om
20.40 uur een radio-toespraak houden over
„Volk in nood".
Het woord is aan.
Prof. dr. J. H u i z i n g a
Het is de zeqen van het
ouder worden, ja: oud wor
den, wanneer gaandeweg de
levensvragen niet opgelost
worden want dat doen
zij niet maar zichzelf in
zekeren zin oplossen in die
sfeer van onttrokkenheid,
die buiten het gevoel van
het heden ligt. Of gebeurt
het u ook wel bij wijlen dat
ge zooeven nog fel be
wogen door de dingen van
het oogenblik: uw werk, uw
standpunt, uw hartstocht,
opeens met een innigheid
die sterker is dan verstan-
delijke overtuiging, u be
wust wordt, dat het zingen
van die merel, of die bosch-
rand in de verte, belang
rijker zijn dan het donde
rende en krijschende ge
weld van de wereldpoliiwk?
(Uit: Hoe bepaalt
de geschiedenis het
heden?)
Wanneer geen internationale controle tot stand komt
Bikini's ondergang komt nader,
Bikini's einde is nabij:
de mensch wordt van zichzelf verrader
en maakt zijn rijk tot woestenij.
De zon gaat op, de zon gaat onder,
gestadig wisselt het getij,
maar ons vernuft veracht het wonder
en streeft ons klein verstand voorbij.
Toch staat mijn huis met heldre ramen
in steeds dezelfde huizenrij
en op de huisdeur prijkt mijn naam en
daarbinnen slapen, eten wij.
Mijn vrouw schikt bloemen tot een ruiker,
zij roert wat in de rijstebrij,
vindt nog een laatste klontje suiker
en drinkt haar thee en toont zich blij.
P. H.
Sinds Vrijdag vergadert te New-York
de UNO-commissie voor de atoom
energie, die zal moeten beraadslagen
over de organisatie van de controle op
de vrijmaking der atoomenergie en een
basis voor samenwerking van alle mo
gendheden zal moeten vinden, opdat
niét een bewapeningswedloop ontstaat
met als inzet de meest doeltreffende en
omvangrijke productie van het grootste
aller tot nu toe bekende vernietigings
wapens. Over eenig resultaat der be
sprekingen is nog niets bekend, wel is
heden de publicatie vrijgegeven van een
controle-plan dat in de Vereenigde Sta
ten is opgesteld onder leiding van Ba-
ruch, den staatscontroleur der atoom
industrieën in Amerika.
Wij hebben dit plan in details elders
in ons blad van heden opgenomen.
Tijdens een persconferentie te New-
York heeft de bekende geleerde dr.
Frederic Joliot-Curie, de leider der
Fransche delegatie ter atoomcommissie,
critiek op dit plan laten hooren -daar
het groote gevaar, dat Joliot in het ge
heimhouden van de atoomonderzoekin
gen ziet, door het plan Baruch niet
•vordt weggenomen. Dr. Joliot merkte
verder op, dat hij de komende proef
nemingen op het eiland Bikini zeer
sceptisch beschouwt. Hij zou het meer
hebben toegejuicht wanneer eeii seri
euze proefneming van opbouwend ka
rakter zou zijn genomen een proef
waaruit te leeren viel wat er voor vre
desdoeleinden met de atoomenergie te
bereiken is.
Dr. Joliot deed tenslotte de opzien-
§2
WtlAAT:
Op Schiphol arriveerden de commissies uit Suriname en Curasao om aan II.M.
de Koningin een iK'tltlc nan te bieden naar aanleiding van den bestuursvorm van
deze Nederlandsche gcbledsdeeleii. V.l.n.r. F. J. G. Kwarts/., C. A. Kman, K. J,
JonUhoer, dr. M. F, Dn Cost a Gomez, \V. I;. Plantz, allen uit Curaqao. Verder H.
Miskin, S. Itambarun, A. M. van ICyck, J. C'. Ho A Sjoe, F. II. R. I/im A Po en
A. It. L. Smit allen uit Suriname. (P)
Het is niet te ontkennen dat deze mo
gelijkheid bestaat. Daarom is het goed
haar naar voren te brengen. Ernstige mo
tieven pleiten ervoor. Materieele beschou
wingen omtrent de kracht van Amerika
en Rusland ondersteunen haar Als hier
de oplossing van de puzzle mocht liggen,
verandert dat niets aan de bestaande
moeilijkheden tusschen de groote mogend
heden. om tot overeenstemming te komen.
Maar het sluit het gevaar voor een der
den wereldoorlog uit en handhaaft de
kansen op Europa's hcrsteL R. P.
Ds. A. Dondorp
gaat naar Groningen
Naar wij vernemen, heeft ds. A. Don-
dorp, Ger. predikant te Heemstede, het
beroep naar Groningen aangenomen.
Wanneer ds. Dondorp afscheid zal ne
men- van de Heemsteedsche gemeente is
nog niet bekend.
barende mededeeling, dat er een staking
van alle atoomdeskundigen over de ge-
heele wereld kan worden verwacht,
wanneer geen overeenstemming zou
worden bereikt over de internationale
controle op het gebruik der atoomener
gie.
Weerbericht
Geldig tot Zondagavond:
Zwakke tot matige wind tusschen Zuid
en West. In het Zuiden en Westen des
lands zwaar bewolkt of geheel bedekt mot
hier en daar eenlgen lichten regen of
motregen. In het overige de.1 van het
land toenemende bewolking maar nog
overwegend droog. Weinig verandering in
temperatuur.
Nu over het
Sociaal-economisch program
(Van onzen parlementairen redacteo-r).
redacteur).
Bij nadere bestudeering van het ont
werp regeeringsprogram, zooals dir.
Beel dat in het midden dezer week
rtieuw geredigeerd had, bleek men in
de kringen van de Party van den Ar
beid tenslotte heel wat minder opti
mistisch gestemd te zijn' dan bij een
aanvankelijk vluchtige lezing het
geval was geweest. Toen viel vooral op
de aanvulling op wat het stuk thans
aangaande Indonesië bevat. Dit leidde
tot de conclusie, dat het program in dit
opzicht nu vermoedelijk geen moeilijk
heden meer zal opleveren wat betreft
het bereiken van overeenstemming met
de Partij van den Arbeid. Daarentegen
zou tenslotte gemerkt zijn, dat er wel
redenen bestaan om de nieuwe redactie
van de sociaal-economische paragraaf
als een ernstige teleurstelling te be
schouwen.
Maandag komt de Kamerfractie van
do Partij van den Arbeid bijeen om een
definitieve beslissing te nomen. Mis
schien probeert jhr. mr, M. v. d. Goes
van Naters nog voordien door nader
contact mot. den formateur een dusda
nige oplossing te zoeken, dat hot
waarop de kans anders verre van denk
beeldig ware niet tot een afwijzende
beslissing zal hoeven te komen.
aan Indonesiërs
bü Soerabaja
Britsche vliegtuigen hebben heden
rondom het gebied van Soerabaja pam
fletten met het volgende ultimatum uit
geworpen:
„Indonesische strijdkrachten worden
thans In de nabijheid van Soerabaja ge
concentreerd. Dit is in strijd met de door
uw leiders gegeven verzekering, dat alles
zou worden gedaan om een gewapend
conflict tusschen Geallieerden en Indo
nesiërs tijdens den voortgang van de
onderhandelingen te vermijden. Indien
niet alle troepenbewegingen en verdere
maatregelen in het gebied begrensd door
de rivier de Porong en de kust onmid-
Ide rivier de Porong en de kust onmid
dellijk worden gestaakt, zullen de con
centraties binnen 24 uur en zonder
verdere waarschuwing uit de lucht
worden aangevallen."
