Litteraire Kantteekeningen
Reuzen bouwdoos
huis
bevat een
Henriëtte Roland Holst: Uit De
Diepte, Tijdgedichten De
Gulden Pers, Haarlem, 1946.
Wie eens haar stem heeft gehoord, zal
die herkennen uit duizenden. Er komt in
dezen bundel verzen, die geschreven wer
den in de jaren toen „de schaduw der
dagen angstig groot was", geen strophe
voor of hij draagt héér geluid, dat blijft
naklinken omdat het zoo waarachtig is
voortgekomen uit de beproevingen van
een groot en schoon hart.
„Zwart trekt de schaduw over het pad,
Élke dag valt in een donker gat
Wij hebben te weinig liefgehad."
Wij hebben te weinig liefgehad dat
tragische, schrikkelijke in-gebreke-blijven,
die traagheid des harten, waaraan eens
Jacob Wassermann zijn en onzen
tijd schuldig verklaarde, het is het thema
geweest van vrijwel al het werk dezer
dichteres: strijdenswerk, lijdenswerk van
één. die nooit berusten kon in de betrek
kelijkheid van welk dogma dan ook. Lij
denswerk in den striksten individueelen,
maar ook in den algemeensten boven-
persoonlijken zin. Gestreden met zichzelf
heeft Henriëtte Roland Holst een leven
lang: hier het zuiverst verlangen van haar
hart naar dat in vrede gezegend oord
„waar het geruisch van blanke berken
is" en de „schoonheid die voor het eerst
altijd ziet elk levend hart, door niets ge-
evenaarde"; déér de sociale liefdesplicht,
die oproept tot strijd met „de duizenden
die nog sliepen" en ontwaakten (de Man
nen van 1903), tot
„Onze ster verschoot en het licht.
Dat we dachten te zijn uw blinken,
Dageraad, we zagen 't verzinke' en
De wereld viel weer dicht."
en wel dichter dan ooit toen „duivelsche
machten die in menschen wonen, hebben
op menschheid losgelaten fel, drie ver
schillende oer-demonen. Gij kent ze wel.
Honger, koude en duisternis".
En zij, die strijdster was met zichzelf en
de wereld, zoolang zij heeft gedicht, in
dienst van naastenliefde als opperste ge
bod, zij opende haar hart, toen vele an
deren het sloten om het behoud van
eigen-ik. Wat hoorde het, dat hart? Een
6chot, en meerdere, in den al diunnen
nacht waarin alweer één viel der onzen.
Wat kon het daarna beter doen dan „de
groene blinden" een poos sluiten en ge
denken hem die viel, tot het hooren mag
mét hem naar zang, „die in verten bruist,
en klankenspel van harmonieuze akkoor
den door 't lisplen van aanbidding warm
doorruischt."
Wat hoorde het nóg, dat hart? De eigen
stem die haar influistert, hoe ze het ver
guisde Jodenjong den verheffenden zin
kan duiden van de Davidster, die hem in
duivels bedachten haat in zijn ziel moest
branden, maar hemelsche onderscheiding
wordt met de waardigheid, die de dichte
res hem zegenend hergeeft:
„Zoo een was Mozes, naar wien je
immers werd geheeten.
Als je naar de ster op je jasje kijkt,
Denk dan aan hem, denk hoe, bij het
begin der tijden,
God deed wat sterrengruis op d'aarde
glijde' en
een korrel daarvan in jouw hartje
prijkt
Tijdgedichten: van oorlogsvenijn in een
bottenden Mei, van de plagen der beproe
ving, in draf gevolgd door den Maaier,
„die maait de grooten, die maait het volk,
men kan de aren vallen hooren"; van de
zwoegende vrouwen van Holland door het
landschap van barre winterlijkheid,
wen op voedseljacht, in de rij, dragend
„hun gelaten koninklijk in den wreeden
wind", diezelfde vrouwen die den tyran
aanklagen om wat hun werd geroofd aan
man en kind, maar ook aan dat onpersoon
lijk-persoonlijke: aan stedenschoon er
boomenpracht, aan bloemenzegen en wel
vertrouwde torenklokken, „wier bronzen
monden zwiyjen" maar het ergst
al: wat hifi gij met onze harten,
menschenharten gedaan?" En dan die
zwaarwegende, deernisvolle klage: „Hoe
kunt ge zoo zware schuld dragen?"
Wie zoo vragen kan is den haat ontste
gen: daar is dan ook de sobere Ballade
van de verbondenheid (vers-technisch wel
haast het schoonste gedicht uit dezen bun
del) waarin de mensch over de vijand
schap heen tot den mensch komt deze
nobele ballade, gecomponeerd op die twee
in telkens anderen toonaard en zin terug-
keerende motieven: „Ziel is met z.iel ver
bonden" en „bloed siepelt door blonde
haren'
Dat is niet meer Henriëtte Roland Holst
die dicht, het is de menschenliefde in haar
die zingend getuigt en met één strophe
van lafenis alle smetten van deze aarde
wischt
Diè liefde kan hopen, kan gelooven in
een schooner toekomst, Moskou dan wel
Amsterdam, overal „waar de heldere vu
ren branden, de harten liefde en moed
vergaren en het gedruisch van blanke
berken is"; waar de tot mensch gelou
terde „mensch" al wat er vreet aan ons
persoonlijk en maatschappelijk zijn: on
recht. eigenbelang, onwaarachtigheid, leu
gen gebannen heeft buiten zijn levens
horizon.
Symbolisch wordt de bundel besloten
met een gedicht van het bevrijde Buchen-
wald, waar toch „de hooge kruinen wieg-
len in de luw" en de dood zoolang eenig-
ste verlossing was.
Maar die verlossing des doods zal voor
„de bewuste willige dragers van het
wereldleed wijken voor die andere, die
des levens is en ons eerst kan hergeven
„het kindergelaat der volle maan, een
wonder van zilvren glans die de lucht
doorlacht"
Uit de diepte zijn ze gekomen, deze lij
densverzen en zoo mochten ze niet 'ltijd
zoo klaar en smetteloos in het licht van
het beeldende woord verschijnen, dat ze
hun benarde herkomst gansch en al ver
bergen konden. Wat wonder: ze klonken
dan ook op in een hart, dat in jaren niet
zóó geschonden was. Een „blijde geboort"
schenkt de wereld nu eenmaal een ander
kind dan wat in kneuzende zorgen werd
gedragen. Maar al verraadt dit dichtwerk
dan ook de sporen van het gruwelijke
bloedmaal, waaruit het is voortgekomen,
het zegent in zijn toch altijd overrijke
schoonheid met de warmte van een hart,
de bezonnenheid van een wijze, waardige
vrouw, die tot onze grootsten behoort.
Dank komt den uitgever toe voor de
zorg waarmee hij, beschikkend over be
perkte middelen, dezen bundel in onze
handen heeft gelegd.
C. J. E. DINAUX.
De maatschappelijk
minder geschikten
Plannen te Haarlem.
B. en W. van Haarlem schrijven aan
den raad dat inderdaad het vraagstuk
van arbeid voor de maatschappelijk min
der geschikten en maatschappelijk onge-
schikten in de eerste plaats een pro
bleem van ruimte, zoowei van grond als
van gebouwen is. B. en W. zien daarom
allereerst uit naar een behoorlijk stuk
tuingrond ter grootte van 4 5 H A. ten
behoeve van de vereischte uitbreiding
van de Haarlemsche Werkinrichting. Het
aldaar stichten van een streekschool
voor imbecillen met een tehuis of half
Internaat vormt een punt van overwe
ging, waarvan de verwezenlijking even
wel thans nog in het verschiet ligt. De
plannen hiervoor kunnen eerst aan de
orde komen en nader worden uitge
werkt, indien de tuingrond zal zijn uit
gekozen en ter beschikking gesteld.
Prijzeii-coiitróle in Amerika
De Amerikaansche senator Mitchell,
lid van de senaatscommissie voor bank
zaken, heeft bekend gemaakt dat de
commissie het eens is geworden over
een wetsontwerp waarbij de prijzen-
controle een jaar zou worden voort
gezet, meldt Un. Press.
Voor kousen
alleen nog textielpunten
Met ingang van Maandag 8 Juli a.s.
kunnen nllc soorten kousen en sokken aan
het publiek worden verkocht tegen afgifte
van het voorgeschreven aantal textielpun
ten. zonder bijvoeging van kousenbonnen
De bon a van de textiel-lederkaart VA 510
is hiermede vervallen.
Deze maatregel beteekent slechts een wij
ziging van liet distributiesysteem en duidt
geen grooteren aanvoer van de betrokken
goederen aan.
Do puntenwaardeering is als volgt:
normale kousen, sokken, sportkousen 4 pt.
per paar;
onderkousen, ongemlnderde (standaard-)
dameskousen, skisokjes, baby- en kleuter
kousjes en -sokjes 2 pt, per paar.
Financieele verhouding
Rijk—Gemeenten
Wat B. en W. van Haarlem
«laarovor zeggen.
Het tekort op de begrooting voor 1946 is
natuurlijk in alle afdeelingen van den
Haarlemschen gemeenteraad ter sprake
gekomen.
In hun antwoord op de gemaakte opmer
kingen deelen B. en W. mede, dat men de
quaestie van een betere financieele rege
ling tusschen rijk en gemeente niet in een
pennestreek tot een oplossing kan bren
gen Het zal nog geruimen tijd duren voor
de commissie-Oud, die over dit vraagstuk
rapport aan de regeering zal uitbrengen,
met haar werk gereed zal zijn.
Het zou, naar de meening van B. en W.,
al veel gewonnen zijn, indien het Rijk
wilde beginnen met de liquidatie der oude
tekorten in den gewonen dienst te erken
nen. door althans een gedeelte daarvan
voor zijn rekening te nemen, en de steun-
verleening voor de loopende jaren zóó te
regelen, dat geen nieuwe tekorten meer
ontstaan. Indien daarbij tevens de ge-
dachte onder oogen kon worden gezien
om een bepaalden norm aan te leggen
voor de dekking van reeds geconsolideer
de oude tekorten, zou ook hiermede een
belangrijke stap op den weg naar finan
cieele zelfstandigheid der gemeenten wor
den gezet.
B. en W. ontveinzen zich ook niet dat
ook dan de noodige soberheid in de ge
meentehuishouding moet worden betracht,
mits men daarbij niet tot overdrijving
vervalt, omdat dit ongetwijfeld tot schade
zou strekken voor tal van cultureele en
sociale voorzieningen.
Nederlandsche vinding
belooft wonderen
De ongeldige lijst
In een vergadering te Nijmegen heeft
jhr, mr. M. van der Goes van Natcrs, ge
zegd, dat de Partij van den Arbeid, hoewel
rij reden tot klagen heeft over de houding
van de K.V.P. tegenover haar afdeeling
In Nijmegen, gaarne medewerking wil
verleenen om te komen tot een oplossing
van de moeilijkheden, ontstaan door de
ongeldigverklaring van de K.V P.-lijst al
daar. Het dagelijksch bestuur van de P
v. d. A. acht het niet gewcnscht en on
democratisch, dat een belangrijke politieke
groep niet vertegenwoordigd zou zijn in
een gemeenteraad als die van Nijmegen.
Het A N P. verneemt nog, dat ook het
dagelijksch bestuur van de C.P fj, te Nij
megen bereid is mede te werken aan een
oplossing van de moeilijkheden, eveneens
uit democratische overwegingen.
Zuidvruchtenbon verlengd
De geldigheidsduur van de voor 100 gram
gedroogde Zuidvruchten aangewezen bon
nen 348 en 844 Algemeen is verlengd tot
en met 21 Juli.
Deze woning lijkt op Iedere andere, door nljvi
opgetrokken uit cement en steen, maar,
mclselaarshnnden moeizaam
Het huisje op bovenstaande foto
werd neergezet in acht uur tijds. Het
staat sinds tien dagen aan de Floralaan
te Eindhoven en is het product van Ne-
derlandseh vernuft en Nederlandsche
energie. Kant en klaar, in „doozen"
werd het dioor de Eindhovensche fa
briek „Daalbouw" afgeleverd en als de
ovenheid er haar goedkeuring en me
dewerking aan verleent, zal deze fa
briek in staat zijn aan den loopenden
band dergelijke woningen, ook van
grooter formaat, te fabriceeren, waar
voor practisch geen geschoolde arbeids
krachten èn geen deviezen noodig zijn.
Men kan zijn huis dan bestellen als
een soort reuzen-bouwdoos en het over
al in een oogwenk neerzetten.
De woning op de foto is er een van
het kleinste type en geschikt voor een
echtpaar met één of twee kinderen. Zij
bevat: een kleine hal, WC. met douche
cel (koud en warm water), een huis
kamer-keuken van 5X3 meter, slaap
kamer, tevens ontvangkamer 3X3 me
ter, slaapkamer, tevens zitkamer 3 X
2/z meter, een zolder, een klein kelder
tje, terwijl in alle kamers ingebouwde
kasten en bedden aanwezig zijn.
Sommige zaken zijn ingenieus op
gelost. In de huiskamer b.v. staat
een soort van ingebouwd dressoir.
Klapt, men het blad daarvan op,
dan is het plotseling een aanrecht
met boven den gootsteen een op
klapbare kraan. In de slaapkamers
verdwijnen de opklapbedden ge
heel in den wand, zoodat men over
dag alle ruimte beschikbaar heeft.
Het interieur maakte een frisschen
en gezelligen indruk en was keurig
behangen en geverfd.
Het binnenhuis, bestaande uit 4 ele
menten (doozen), is in de fabriek ge
heel klaar gemaakt, d.w.z. alle ramen,
kasten, bedden, schilderwerk, keuken
installatie, onzichtbare lichtleiding,
schakelma terlaal, douche etc. zijn vol
ledig in de doozen ingebouwd. Nadat
op de bouwplaats de fundeering gelegd
werd is het binnenhuis in vijf gedeel
ten op auto's naar de bouwplaats ge
reden. De vier doozen werden tegen
elkaar geschoven en de kapconstructie
werd er op gezet, 's Morgens om acht
uur kwam dc eerste doos aan en 's mid
dags om 4 uur werden de pannen op
het dak gelegd. Om het huisje werd
daarna een halfsteens muurtje ge
bouwd. Het klinkt „Amerikaansch".
Perspectieven.
De uitvinder en directeur van de
„Daalbouw", dc Eindhovenaar Paul van
Daal, zeido, dat volgens zijn systeem
ook hoogbouw mogelijk is, in een re
cordtijd en tegen een prijs die zoo laag
is, dat de huizen in massa gebouwd
kunnen worden zonder dat de regee
ring in dc bouw- en exploitatiekosten
behoeft bij te dragen. Uiteraard echter
is deze massaproductie van regeering
en don dienst „Wederopbouw" afhan
kelijk.
Voor een prijs, die lager is dan die
van de meeste noodwoningen die thans
gebouwd worden, wordt een permanen
te woning geleverd. De woning bijv.,
die thans te Eindhoven in gebruik is,
komt geheel kant en klaar met opklap
bedden, gaskachel, warm-watergeyser
en wat dies meer zij op 4000 gulden. De
huurprijs bedraagt 4 gulden per week.
Dit is het kleinste type, inhoud 145 ku
bieke meter. Er komen echter ook wo
ningen met een inhoud van 240 en 300
kubieken meter.
Ten aanzien van de tarieven der bedrij
ven staan B. en W. op het standpunt, dat
bestaande winsten niet kunnen en niet
mogen worden prijsgegeven of vermin
derd. In beginsel is het college tegenstan
der van tariefsverhoogingen uitsluitend
ten doel hebbende de inkomsten te ver
meerderen Niet dan noodgedwongen zul
len zij dan ook tot verdere tariefsverhoo-
ging overgaan.
Ook een verhooging van de belasting op
tooneelvooTstellingen en andere vermake
lijkheden zouden zij niet willen bepleiten.
Uit de Memorie
van Antwoord
Korte feiten.
Uit de Memorie van Antwoord van
B. en W. van Haarlem op de afdeelings-
verslagen over de begroot ing, ontlee-
nen wij:
Distributicdicnst.
Bij den Distributiedienst te Haarlem
zijn thans 186 personen werkzaam.
Jaarwedden der wethouders.
In aanmerking nemend den levens
standaard te Haarlem, die tot de hoog
ste van het land behoort, wordt, een
jaarwedde van f 6000 voor de wethou
ders noodzakelijk geacht. Om daartoe
te komen is de medewerking van den
minister van Binnen). Zaken gevraagd.
Onderwijzers als politie
agenten?
In de afdeelingen is ter sprake ge
komen of het gewensebt is leertk rachten
bij het L. O. opsporingsbevoegdheid te
geven. B. en W. antwoordden dat dtie
vraag al in 1945 bespraken is. Afgezien
van de bezwaren, welke tegen het ver
leenen van politiebevoegdheid aan niet
deskundigen uit politioneel oogpunt zijn
aan te voeren, zijn zij van meendng, dat
daardoor de verhouding tusschen de on
derwijzers en de leerlingen alsmede
hun ouders ongunstig zou worden be-
invloed.
De taak, welke de onderwijzers bij de
bestrijding van de baldadigheid en de
criminaliteit onder de jeugd uit hoofde
van hun roeping hebben te vervullen is,
naar het oordeel van B. en W.. meer
van paedagogisohen aard.
Dc Gravcsteenenbrug.
Het was de bedoeling om in afwach
ting van het bouwen van een nieuwe
Gravesteenenbrug. in de behoefte van
het voetgangersverkeer te voorzien door
het maken van een eenvoudige rolbrug.
Bij de uitwerking van de plannen daar
toe is echter gebleken, dat de nog aan
wezige landhoofden in een dnsdanigen
staat verkeeren, dat extra voorzienin
gen noodig zijn, waardoor de oplossing
een belangrijke vertraging zal onder
vinden.
Aula H. B. 9. A
Plannen zijn in voorbereiding door
verbouwing een aanmerkelijk grootere
aula in de H.B.S. A met 5-j.c. te ver
krijgen, welke meer aan haar doel zal
beantwoorden dan thans het geval is.
Meer zwem- en badgelegen-
heden.
Bij de komende stadsontwikkeling
zullen B. en W. ook de noodige aandacht
aan de behoefte aan badgclegenheden
schenken.
B. en W. hebben plannen in de toe
komst een zwemgelegenheid te maken
in het Noorder Sportpark en in het
Oosten der gemeente.
De waarzegger-affaire
In ons nummer van Vrijdag werd in
het Rechtbankverslag onder den titel
„Waarzegger zag politieke gevangenen"
een waarzegster in de Frans Halsstraat
genoemd. De echtgenoot van de betrokken
waarzegster verzoekt ons mede te deelen,
dat zijn vrouw geheel te goeder trouw
verschillende personen naar den heer D.
in de Cruqiusstraat heeft verwezen Zij
stond in geen enkele betrekking tot D. en
diens werkzaamheden.
