Litteraire Kantfeekeningen
Neurenberg
De Linde geurt
Ernstige verwikkelingen
op den Balkan
y
Ab. Visser: De Corjaal, Novelle.
De Gulden Pers. Haarlem. 1946
Smetteloos is deze novelle van A'o Visser
zijn tweede uitgegeven werk, als ik het
wel heb niet naar den uitgever gegaan
allerminst. Maar „De Corjaal" vertoont
te veel waardeerbare eigenschappen dan
dat in deze litteraire kantteekening zou
kunnen worden volstaan met een korte
weergave van den inhoud.
Visser heeft onmiskenbaar talent, laat
ik dit op den voorgrond stellen. Zijn
kracht ligt voor zoover uit deze no
velle kan worden afgeleid, want zijn de
buut. een bundel verhalen, ken ik niet
in een realistisch gegeven en in een
reaüstischen stijl. Aan compositievermo
gen ontbreekt het hem evenmin. Zijn ver
haal is zelfs boeiend, heeft climax, de
voor een novelle onmisbare „pointe". In
sommige fragmenten bereikt zijn werk de
spanning van een goeden detective-roman
er. het zijn niet de slechtste bladzijden
waarvan dit gezegd kan worden.
Bert de hoofdpersoon, student in de ge
schiedenis, hoewel dertig jaar oud wat
op rekening gesteld kan worden van zijn
geschonden verleden was mij bij de
ste kennismaking niet onsympathiek
erfzonde is hem als kind zoo nadrukkelijk
in hart en hoofd geplant dat de jonge man
teruggetrokken al van aard, er een patho
logisch minderwaardigheidsgevoel van
krijgt, waarmee hij heel wat te stellen
heeft. Het is de levensangst die hem ver
nedert en misvormt tot een linkschen,
schuwen jongeling. Zich bewust wordende
van de oorzaken zijner onmacht, weet hij
al strijdend den weg te vinden tot verweer
en zelfbevrijding: zwemmen en zeilen
worden de heelmiddelen voor lichaam cn
geest. Gaarne aanvaarden we den kramp-
achtigen hartstocht, waarmee hij zich aan
zijn zeilsport overgeeft. Zelfs de overmaat
van zinnelijkheid, die de „liefde" voor de
modern-realistische Agnes vertroebelt, is
als reactie op de puriteinsche ingetogen
heid verantwoord. Haar, deze wat cyni
sche Eva. wil hij bewijzen een man te zijn,
evenals hij door middel van de zoojuist
gekochte „Haaienbek" een sportief zeil
jacht van het corjaal-model zichzelf
wil toonen, gezond te kunnen zijn, een
kerel van wind en water. Agnes en de
„Haaienbek", vrouw en boot, liefde en
sportiviteit, moeten hem den weg banen
naar de verlossende zelfrechtvaardiging,
hem bevrijden van het noodlot der levens
onwaardigheid. Maar verdienstelijke
vondst! deze krampachtige poging tot
ontkoming aan het levensnoodlot wordt
doorkruist door een tweede bedreiging:
met dezen corjaal kwamen Agnes' ver
loofde en een minnaar op geheimzinnige
wijze om het leven en wel met een jaar
tusschenruimte op denzelfden datum!
Zwaar is de dreiging van zwoelte, die
boven deze liefde hangt, beklemmend de
trolseering van het fatum, dat op de
„Haaienbek" lijkt te rusten, wanneer Bert
op een stormachtigen dag die juist de
jaardag is van het omkomen der beide
andere minnaars zich in vliegenden
storm op het water waagt. De Corjaal, de
noodlotsboot, vergaat, Bert wordt gered
doorAgnes.
Men leest dit boek ten einde, daar is
geen twijfel aan. En toch gelooft men niet
in de geestelijke redding van dezen hyper-
erotischen student, zoomin als aan de lou
terende kracht van Agnes. Beiden zijn
studentikoos-grof in hun mond en de
schrijver laat niet na het ons nog eens mei
nadruk te zeggen gespeend van alle
preutschheid, ja van alle fijnheid. Visser
wil den lezer, vóór de „gelukkige" ont
knooping, een periode van geestelijker
liefde suggereeren: driemaal op één blad
zijde moet het woord teederheid te hulp
worden geroepen, om ons daarvan te over
tuigen tevergeefs: het woord alléén
blijft in gebreke ons deelgenoot te maken
van die veranderde gevoelens. Wie in de
teederheid wil doen gelooven, vermijdc
het woord: sfeer is daarvoor noodig,
rhythme en een innig vervuld zijn
het eigen hart. Dan pas zal de teederheid
uit de woorden stroomen dan pas. niet
eerder. Evenmin kan Bert's nonchalante
spreekwijze, die kracht put uit een kwistig
gebruik van „verrek" en „verrekt" ons
overtuigen van zijn uit zelfverdediging
voortgekomen onverschilligheid.
Ab Visser had er goed aan gedaan, zijn
novelle een poos te laten rusten en dan,
ervan gedistancieerd zijnde, critisch te
herlezen. Zeer critisch; taal en stijl had
den er slechts bij kunnen winnen. Ziehier
enkele voorbeelden: twee motieven die
wederkeerig op elkaar inwerken; water
dat hooger rees; Agnes, die lachte: „schiet
maar op, ik hoop dat je 't redt op je
centje." Nèe, dat heeft Agnes vast niet
allemaal gelachen. „Ze liep, op haar ge
wone manier van de hak op de tak sprin
gend, naar het theedressoirtje" en ik,
a's lezer, lach om de hak-tak-springende
Agnes en voel mijn leesstemming ver
stoord. „Agnes was niet een strandvlin-
der, die zoo maar voor iedereen te grazen
lag". Het kan aan mij liggen, maar ik kan
de graasbaarheid van de strahdvlinderige
Agnes niet vatten. „Ze trok zich geen klap
van de passerende mensen aan, die stellig
dachten dat ze getikt was." Aldus dacht
Bert, terwijl de teedere avondstemming
hem opwond. Een van twee: of hij dacht
dit niet of de teederheid van de avond
stemming is rhetorica. Kan een natuur
lijke lichaamsgeur de zinnen verlammen
en prikkelen tegelijk? Gloeit een liguster
haag in de zon als een brandend braam
bosch? Valt er aan dezen zin: „instinctief
vond ik en schreeuwde ik haar een banaal
leugentje na" niet iets te corrigeeren?
Ik signaleer deze onvolkomenheden al
lerminst om Visser's werk te kleineeren,
integendeel: juist omdat het verwachtin
gen wekt, dit verhaal van den „Corjaal"
is men aan den vriend verplicht, hem zijn
feilen te toonen. „Een schrijver is iemand,
wien het schrijven moeilijk valt" deze
uitspraak van Thomas Mann is meer dan
een geestige paradox, het is ook een waar
schuwing. een raad De schrijfkunst blijve,
in weerwil van alle talent, een technisch
ambacht, dat alleen met veel vingeroefe
ningen en noeste vlijt, met oneindig ge
duld en toewijding geleerd moet worden.
Als Visser het hoogst verantwoordelijke
ambt van schrijver lief is, zal hij zich deze
gestrenge moeite wel getroosten. Men
moet het hem toewenschen: zijn aanleg
is het waard.
C. J. E. DINAUX.
Mr. W. L. Baron de Vos van
Steenwijk
Naar het ANP verneemt is benoemd
tot minister van Staat mr. W. L. baron de
Vos van Steenwijk, voorzitter van de Eer
ste Kamer der Sta ten-Generaal.
Weer een algemeen
spoorabonnement
De algemeene abonnementskaarten der
Ned. Spoorwegen zullen waarschijnlijk in
de tweede helft van Augustus weer aan
alle stationsloketten en bij de erkende
reisbureaux verkrijgbaar zijn. De prijs zal
voor de 3e kl. f 82.50 voor de eerste maand
en f 66 voor iedere onmiddellijk aanslui
tende maand bedragen. Voor de 2e kl.
bedragen deze prijzen resp f 118.75 en
f 95. Eerste kl. abonnementen worden
voorloopig niet ingevoerd.
Van uitstel komt afstel
Eenigen tijd geleden hebben vele per
sonen broodbonnen aande bakkers afgege
ven, zonder dat zij daarop brood hebben ge-
kocht.Achteraf wordt dikwijls nu nog brood
op deze bonnen verlangd. Het afleveren
aan en het in ontvangst nemen van brood
door consumenten is echter uitsluitend
toegestaan onder gelijktijdige afgifte,
respectievelijk onder gelijktijdige in ont
vangstneming, van consumentenbonncn.
Aflevering op de destijds ingeleverde
broodbonnen is niet toegestaan en kan
derhalve niet verlangd worden.
Renaissance van hef Internationaal Recht
Hitier bewapende Duitsche Philosophic
Dr. Edmund A. Walsh S. J., vice-presi
dent van de Georgetown University te
Washington cn regent van de Universi-
teitsschool voor den diplomatiekcn dienst,
die juist uit Neurenberg is teruggekeerd,
heeft op een persconferentie te kennen
gegeven, dat de berechting der oorlogs"
misdaden in Neurenberg de kern zou kun
nen worden voor een renaissance op het
gebied van het internationaal recht.
Dr. Walsh vertoefde sedert Augustus
in Europa met een speciale opdracht van
het Departement van Oorlog als cor
lent voor de Amerikaansche staf bij de
processen. Het behoorde tot zijn werk
om bewijsmateriaal te verzamelen voor
godsdienst-vervolging door de Nazi-re
geering, zoowel in Duitschland als in vele
der bezette gebieden. De bekende geleerde
der Jezuïeten reisde over een afstand van
meer dan 35.000 mijl door centraal Europa
en had daarbij gesprekken met overle
venden uit concentratie-kampen en an
dere slachtoffers van het Nazi-regiem.
Maar dan 700 ton belastend materiaal,
het m,eeste daarvan authentieke docu
menten, werd alleen door de Amerikaan-
rijdag heeft Mr. W. L. Baron de Vos van Steenwijk als voorzitter van
de Eerste Kamer afscheid genomen, en is nu benoemd lot minister van
Staat. Op de foto van links naar rechts: Minister W. Drees. Mr. W. L.
Baron de Vos van Steenwijk en Mr. G. A. II. Baron Michiels vaoi
Kessenich. Foto: a.N.P.-H.
Echtpaar gedood bij aanrijding
Een aanrijding met doodciyk gevolg
de vierde binnen vjjf dagen heeft
gistermiddag te Apeldoorn twee slacht
offers geëischt.
Op genoemd tijdstip kwamen de 25-
jarige heer en mevrouw Gh. O., wonend
op den Zwolschen weg, op den motor
den Daendelsweg afrijden, toen op het
kruispunt Looscheweg een militaire
vrachtauto naderde.
De auto reed over den motor heen,
waardoor de duorijdster er af geslingerd
en op slag gedood werd. De motorrijder
raakte - zwaar gewond - met zijn mo
tor. die in brand vloog, onder den wa
gen bekneld, zoodat het ongelukkige
slachtoffer, voordat men er in geslaagd
was, het te bevrijden, reeds een prooi
der vlammen was geworden. Het echt
paar laat een kindje vain een maand
achter.
Invallen
van Albaansche troepen
in Grieksche grensstreek
De Grieksche premier Tsaldaris, die
in Londen vertoeft, heeft gisteren een
onderhoud gehad met minister Attlee.
Men gelooft dat beide staatslieden o.a.
de incidenten aan de Noordgrens van
Griekenland, die veroorzaakt werden
door Albaniérs, hebben besproken.
Exchange Telegraph weet voorts uit
Athene te melden dat Griekenland aan
zijn belangrijkste gezanten die te
Londen, Washington, Parijs en Moskou
een nota gezonden zou hebben over
de grensschendingen op 7 Juli door le
den van het geregelde Albaansche leger.
De tekst van deze nota is nog niet
op de Grieksche ambassade te Lon
den bekend, doch in officieele
Grieksche kringen in de Britsche
hoofdstad neemt men de gebeurte
nis waarbij Albaansche troepen de
grens overschreden, drie grenspos
ten aanvielen, vele Grieksche sol
daten doodden en een verwond
den, zeer ernstig op. De Grieksche
militaire bevelhebber van Janina
heeft een gemotoriseerde strijd
macht opdracht gegeven de 85 Al
baansche indringers van Grieksch
gebied te verwijderen. De Albanee-
zen namen echter voor de komst
der Grieksche troepen de vlucht,
nadat zij eerst telefoonlijnen had
den doorgesneden en documenten
geroofd. De Albaneezen schreven
communistische leuzen op de mu
ren der Grieksche grensposten.
Evenzeer bezorgd zijn de officieele
Grieksche kringen over de doordringing
van Comitadji-benden van Joegoslavië
in Griekenland. Deze jenden bestaan
uti Grieksche communisten die na de
nederlaag der Elas in December 1944
naar Joegoslavië vluchtten. Verder zijn
Slavische autonomisten en Joegoslavi
sche burgers er lid van. De benden wa
ren gewapend met machinegeweren en
Tommyguns.
Generaal-majoor Rawlins, hoofd van
de Britsche militaire missie is gisteren
uit Athene naar Saloniki vertrokken,
terwijl sir Charles Wickham, leider der
Britsche politiemissie eenige weken
geleden een tocht door de grensstreek
maakte. Grieksche kringen te Londen
zien in de reis van generaal Rawlins
een bevestiging van de veronderstelling
dat de gendarmerie alleen de actie der
autonomistische en communistische
benden in het Joegoslavisch-Grieksche
grensgebied niet meer kan beheerschen.
BRITSCH ONDERZOEK.
Naar gisteren werd aangekondigd
heeft de Britsche minister van buiten-
landsche zaken. Ernest Bevin, er in toe
gestemd een Engelsche parlementaire
missie naar Griekenland te sturen om
den algemeenen toestand aldaar te be-
studeeren. De Grieksche minister-presi
dent Tsaldaris had hiertoe een verzoek
tot den Britschen minister gericht.
sche troepen opgespoord met behulp van
speciale documenten-leams, die voor dit
doel waren opgeleid. Dit materiaal bevat
de volledige geschiedenis, aldus dr Walsh,
niet alleen van het Nazi-regiem, doch van
alle belangrijke Europeesche ontwikkelin
gen sedert het einde van den eersten
wereldoorlog.
Het was een Germaanschc passie om
alles tot in de kleinste bijzonderheden
op schrift te stellen, op een wetenschap
pelijk verantwoorde manier, die het mo
gelijk maakte deze groote hoeveelheid
bewijsmateriaal te verzamelen, welke
dezen keer wordt aangewend tot heil van
de menschheid, zeide dr. Walsh, en die
van waarde kan blijken te zijn voor de
historie-schrijvers van de menschelijke
gedragingen, om duidelijk aan te toonen
hoe de vrijheid verloren gaat.
Gebrek aan schuldbesef.
Dr. Walsh merkte op. dat de processen
in Neurenberg in feite geworden zijn een
berechting aan de hand van documenten.
Eiken beklaagde werden documenten ge
toond in zijn eigen handschrift Wanneer
hij dit onweerlegbare bewijs erkende, had
hij zijn schuld in het kort toegegeven. Hij
zeide, dat het hof keer op keer verbaasd
stond over het klaarblijkelijk volkomen
gebrek aan schuldbesef bij de beklaagden,
wanneer zij mord op groote schaal en
andere misdaden toegaven. Het Nazi-
ysteem van reglementeering werkt bij de
beklaagden het gevoel op, dat alle orders
"an de Nazi-hiërarehie juist waren. Al-
'een het feit, dat zij gearresteerd waren
kwetste hun geweten, voegde hij er aan
toe.
Dr. Walsh beschreef in bijzonderheden
de getuigenis, afgelegd door den com
mandant in Auschwitz (Polen) die ter
loops, doch snoevend uiteenzette, hoe hij
de doeltreffendheid bij de massamoorden
had opgevoerd, en dat hij alleen het op
pertoezicht had gehad bij het dooden van
2 500 000 menschelijke wezens.
De Duitsche philosophic van de af-
geloopen eeuw lag aan het Nazi-systeem
ten grondslag, zeide dr. Walsh. Zij werd
naar voren gebracht door de beste beken
de Duitsche philosophen en mililairisten
en verspreid door docenten aan de universi
telt van Berlijn om zoo alle Duitsche op-
oedingscentra te doordrenken Wat Hit
ter deed, zeide hij, was die philosophie
te waoenen ze in werking te stellen.
Hij zeide dat hij verwachtte, dat de pro
cessen tegen September zouden be
ëindigd zijn, waarna de uitspraak aan
de geallieerde controlecommissie zal wor
den voorgelegd.
Dr. Walsh zeide dat de inleiding door
den hoofd-aanklager der Vereenigde Sta
ten, rechter Robert Jackson, bii de ope
ning van de rechtzaken op 21 November
vorig jaar, beschouwd kan worden als een
van de grootste redevoeringen van alle
tijden.
Dr Walsh zeide dat deze rede nieuwe
opvattingen van het internationale recht
introduceerde, zooals zij toegepast waren
op het menschelijk gewpten en de waar
digheid der menschelijke persoonlijkheid.
De wereld siddert eiken dag
Nog van den hollen, rooden lach,
Den spotlach om barbaren....
Doch 's avonds, als de linde geurt,
Vergeet het bloed, dat akkers kleurt
En laat uw zorgen varen.
Gij, moedertje, ik wed er is
In uw verlêen een droefenis,
Eensklaps een leemte-gapen....
Doch 's avonds, als de linde geurt,
Vergeet een wijle, dat gij treurt,
Dan kunt gij rustig slapen.
Gij, jongeman, daar is misschien
In uw verschiet iets groots te zien
Van vaandels en van helden.
Doch 's avonds, als de linde geurt,
Vergeet, dat gij zoojuist gekeurd
Zijt voor den dienst te velde.
Gij allen, menschen jong en oud,
Die wellicht vreest of spot of rouwt
Of gelooft in booze mhchten:
Zoo 's avonds, als de linde geurt,
Vergeet, wat vrede nog verscheurt,
Schenk vrede uw gedachten.
Wanneer gij wandelt door het puin
En wanhoont hoe wij onzen tuin
Ooit menrchelijk herbouwen,
Zoowaar als thans de linde geurt,
Vergeet niet dat, wat ook gebeurt.
Gij altijd moet vertrouwen.
P. H.
