Litteraire kantteekeningen
Surprise uit Spanje
Maya-monumenten gerestaureerd
Nieuwe startbanen op Schiphol
Belangstelling voor concerten neemt af
Tachtig jaar geleden vielen vele poorten
Over Muziek
Agenda voor Haarlem
Het Oratorium
ZATERDAG 28 DECEMBER 1946
BELCAMPO: Nieuwe Verhalen.
Uitg. Mij. „Kosmos", A'dam.
Belcampo is een geboren zwerver een
zwerver uit innerlijk noodlot één dus, die
zijn weg nooit gaan zal binnen de afgebaken
de paden van het burgerlijk bestaan en niet
leven kan volgens geijkte normen waaruit de
waarachtigheid al lang gevlucht is. Ik doel
daarmee niet zoozeer op zijn In 1942 versche
nen „Zwerftochten", waarin hij verhaalde
van zijn voetreizen met rugzak en stok door
veler heéren landen al is de Belcampo,
dien ik op het oog heb, ook daarin zeer wel
te verstaan: want meer nog dan met den lijve
zwerft hij met den geest, buiten de werke
lijkheid van alle-dag, in het onbegrensde land
der fantasie, waar hij eerst thuis is, voor
zoover een mensch als Belcampo in wezen
een romanticus ooit geheel en al hier thuis
zal zijn, hoezeer hij zichzelf ook verbergen
mag en moet achter zijn humor. Is het inder
daad de „wraak over het ordentelijke", be
nepene, verstarde, die hij in het spel van zijn
gedachten een onderkomen doet zoeken, dat
hem een tijdelijke bevrijding schenkt in het
rijk der verbeelding?
Wat veelal „werkelijkheid" wordt genoemd
!s één combinatie van de tallooze levensmoge
lijkheden die er zijn. Belcampo groepeert ze
anders: „grillig", „zonderling", „fantastisch",
„bohémien-achtig", zooals dat veelal heet. Wie
niet verder ziet dan dat, kent slechts een
sdhim van Belcampo. Een droomer is deze
auteur allerminst: de wonderen van zijn we
reld voltrekken zich zèlden buiten het leven
dat een ieder wel ként: in het dorpsche Rijs-
sen bijvoorbeeld, zijn geboorteplaats, symbool
voor wat het „leven" der velen is: sleur, ge
woonte, gangbaarheid; of in een zonvergeten
werkkamer van een eerzaam notaris, waar
een ambtelijk-verdord bestaan zelfs verbor-
gen verlangens niet kan beletten binnen te
dringen in een vreemdsoortig, maar veelzeg
gend slaapvisioen.
Zoo vloeien in deze verhalen twee werel
den wonderlijk dooreen: realiteit en fantasie,
zoodat men nauwelijks zeggen kan waar de
ééne eindigt,en de andere begint: een surrea
lisme. dat onze letterkunde in zulk een vorm
niet kent.
Maar hoedt u ervoor, deze verhalen
humoristische grillen te houden of voor een
speelsche-schrijftechniek, zooals bij voorbeeld
in Henriëtte van Eyk's werk. De gronden van
dit auteurschap liggen dieper, in een heel wat
eenzamer zóne en de zin ervan schuilt dan
ook niet in hun verrassende uitzonderlijkheid
veeleer in wat hun „humor" verbergt.
Daaraan ontleenen zij ook hun waarde, die
boven heel wat „litteratuur" uitgaat: ze zijn
een vlucht, een doorbreken van een benau
wenis een bevrijding van wat een feller
levensdrift niet kan aanvaarden. Want al
houdt de mensch Belcampo zich nog zoozeer
schuil, al blijft hij ook, ondanks zijn spel der
verbeelding, binnen dit leven, zijn verlangen
gaat naar elders uit. Daarom staat mij zijn
derde verhaal het naast: een gepeins is het,
een visioen als ge wilt in verteltrant, van
een zonderling avontuur, beleefd aan Suma
tra's Westkust, waar een gouvernements
veearts op een zwerftocht door een onher
bergzaam oerlandschap ia een ravijn stort en
gehavend en gewond in een andere wereld
belandt een droomwereld op den bodem
van een kloof, waar de teerste hand hem ver
pleegt en hem terugvoert naar het leven der
zon. die daar slechts luttele oogenblikken
schijnt. Een geluksland is het, waar de goede
beschermster hem meer dan verpleging enkel
schenkt en hem in een vreemde taal, die „van
haar lippen komend, een vanzelfsprekendheid
is", verhaalt van het leven, dier „onderaard-
schen", die geen zonde schijnen te kennen en
waar in schuldloosheid elke dag een feest is,
„niet iets uitbundigs, maar een stilzwijgend
leest, alsof ze hadden afgesproken: het is
feest, maar we praten er niet over". „Ik kan
het niet beter vergelijken dan hiermee: in
een volkomen zuivere omgeving kun je gerust
met open wonden rondloopen, kans op ont
steking is er niet en zoo kon daar iedereen
zijn ontroeringen gerust over zich laten ko
men, en zich daardoor kwetsbaar maken, hu
werd nooit gekwetst. Niets dwong daar ooit
een mensch een bepaalde houding aan te
nemen: het leven was een onophoudelijk vrij
meetrillen met alle dingen om je heen." En
toch konden ook die zuivere menschen alleen
zoo leven bezwaard met schuld: „het was de
eenige manier om hier ons bestaan en ons
geloof te redden." En de eens gelukzalige
vluchtte terug naar de aarde, waar de schuld
niet minder groot was dan in het droom-
ravijn, „vooral niet minder"
Dat is de Belcampo dien ik op het oog had,
al mag zijn fantasie hem soms ook veiliger
beschermen tegen een blik in zijn hart.
Bij het lezen van het laatste verhaal, „Het
groote Gebeuren", waarin te Rijssen zich de
dag des oordeels voltrekt, heb ik telkens weer
moeten denken aan Jeroen Bosch: dat ver
beeldingsspel met de realiteit, schril in zijn
soberheid en indrukwekkend in zijn zin
volheid.
Belcampo's werk is sterker geworden, al
treft men nu al$ vroeger die onverwachte
tegenstelling tusschen zijn beeldende oor
spronkelijkheid en zijn soms clichéachtige
zinswendingen. En toch: schuilt er in deze
onopzettelijke (de auteur verge me: naïeve)
nonchalance niet een bekoring, die Belcampo
doet zijn wat hij in onze letterkunde is: een
onnavolgbare, die zijn beteekenis vindt in
zichzelf omdat hij waarachtig is?
,C. J. E. DINAUX.
Mammie en pappie zeggen, dat het
zulke slechte tijden zijn en> dat U dus
wel niet zult kunnen komen." Zoo onge
veer begon een brief uit Gouda, onder
teekend door Jopie en Japie Schultz,
regelrecht geadresseerd aan Sinterklaas.
De jongens uit Gouda vroegen verder of
Sinterklaas misschien tóch wat wilde
sturen, en of hij vader en moeder niet
wilde vergeten.
Het epistel kwam werkelijk in Madrid
aan en werd daar door eenige kranten
gepubliceerd, met het gevolg, dat er in
de Spaansche hoofdstad een actie op
touw werd gezet, om de kinderen uit het
verre Gouda een verrassing te bereiden.
De giften stroomden binnen en binnen
kort zal een KLM-vogel de zoetigheden
uit het land van Sinterklaas naar het
Noorden brengen. (U. PO
Zuivering der studenten
eindigt op 1 Januari
De ministers van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen en van Landbouw, Visscherij
en Voedselvoorziening hebben bepaald, dat
de studentenzuivering op 1 Januari 1947 zal
eindigen.
Naar aanleiding hiervan heeft de minister
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
tot den Nederlandschen Studentenraad een
brief gericht, waarin onder andere het vol
gende wordt gezegd:
„Zooals U bekend is, deel ik het oordeel der
Tweede Kamer, dat de maximale uitsluitings
termijnen voor studenten-teekenaars, gezien
in het licht van de thans allengs gewijzigde
opvattingen, tot een te lange uitsluiting zou
den leiden. Daarmede wil echter niet gezegd
zijn, dat de grondslagen der studentenzuive
ring door mij verkeerd geacht worden. Ik wil
integendeel van deze gelegenheid gebruik
maken om nogmaals te getuigen van mijn
groote waardeering voor de leiders van het
studentenverzet, die deze grondslagen voor
het eerst hebben geformuleerd en voor allen,
die aan dit verzet hebben deelgenomen. Ik
meen te mogen aannemen, dat zij allen zullen
begrijpen, dat de gedeeltelijke beëindiging
van de studentenbeoordeeling slechts voort
spruit uit een geleidelijke wijziging der zui
veringsmaatstaven, maar geen vermindering
beteekent in de appreciatie van hun verzets
houding."
v>-< .X
Een centrum van oude
cultuur in Honduras
Tien jaren van ingespannen archeologi-
schen arbeid hebben uit het oerwoud van
Honduras de overblijfselen tevoorschijn
gebracht van een prachtigen tempel, eeu
wen geleden door de Maya's van Midden-
Amerika gebouwd. Het Carnegie-instituut,
en meer in het bijzonder de af dee ling voor
historisch onderzoek daarvan onder lei
ding van den Noorschen geleerde dr. Gus-
tav Stromsvik, heeft zich met dit werk
belast. In een zoojuist gepubliceerd rap
port wordt bekend gemaakt, dat opgravin
gen en herstelwerkzaamheden aan het
oude centrum van Maya-cultuur te Copan
hun einde naderen. „Er zijn wonderen ver
richt bij de ontdekking van dit meest
merkwaardige van alle Maya-ruïnes", zoo
schrijft het rapport.
Zooals bekend waren de Maya's inboor
lingen van Midden-Amerika, die een zeer
hoog ontwikkelde beschaving bezaten,
evenals hun stamverwante Inca's in Peru
en Azteken in Mexico. De Spaansche ver
overaars van de zestiende eeuw hebben
deze cultuur tot den ondergang gevoerd.
De ruïnes van Copan nu symboliseerèn
zoowel de glorie van de Maya-cultuur als
de volledigheid van hun verval. Massieve
en prachtige gebouwen waren overwoe
kerd door het tropisch oerwbud en aan
gevreten door het water van de rivier de
Copan. In het belang van de archeolo
gische werkzaamheden was het zelfs noo-
dig de bedding van deze rivier te ver
leggen. De archeologen hebben wijselijk de
groote boomen van het woud laten staan
en groote deelen der ruïnes onaangeroerd
gelaten, voorzoover het de oude en ver
weerde bouwstoffen betrof. Andere deelen
werden zorgvuldig hersteld met handha
ving van hun oude karakter. Zoo ziet men
te Copan tegelijkertijd de pracht der oude
bouwwerken en de uitwerking van de
eeuwen van verval en tropische planten
groei.
Dit unieke schouwspel zal dan ook, naar
men verwacht, heel wat toeristen trekken,
vooral als de nieuwe verkeersweg van
Noord- naar Zuid-Amerika voltooid zal
zijn. De Maya-erfstukken zullen wellicht
even beroemd worden als de Grieksche
tempels van Athene, de pyramiden van
Egypte en de monumenten van Rome.
Intusschen is de wetenschap nog lang
niet op de Maya's uitgestudeerd. Zoo weet
men nog geen verklaring voor het hiero-
glyphenschrift van dit volk. Als men den
sleutel daartoe zou kunnen vinden, zou
men vermoedelijk met één slag veel meer
over deze merkwaardige cultuur te weten
komen. De Maya's trokken hun massale
bouwwerken immers op op de fundamen
ten van nog oudere bouwsels, neergezet
door volken, die voor hen moeten geleefd
hebben. De archeologen vinden op dit ge
bied nog veel en buitengewoon interes
sant werk, merkt Un. Press op.
Belastingboekje voor
aangenomen werk
Op grond van de achtste uitvoeringsbeschik
king Inkomstenbelasting zijn, van 1 Januari
1947 af, aannemingssommen aan een voorhef
fing onderworpen. Dit geldt alleen voor die
aannemingssommen, die ontvangen worden
door uitvoerders, die arbeid verrichten welke
verband houden met het bedrijf van den op
drachtgever. Tevens is aan een voorheffing
onderworpen hetgeen aan de helpers van de
uitvoerders wordt uitbetaald. Uitvoerders en
helpers zijn verplicht voor het begin van het
kalenderjaar of anders voordat tot uitvoering
der werkzaamheden wordt overgegaan, een
belastingboekje voor aangenomen werk aan
te vragen bij den inspecteur der belastingen
te 's-Gravenhage. Zuid-Binnensingel 214, afd.
Loonbelasting. Op musici en artisten, thuis
werkers en losse arbeiders is het bovenstaan
de niet van toepassing.
Met betrekking tot het laden en lossen van
voer- en vaartuigen, anders dan ten behoeve
van het veenbedrijf. treedt de beschikking
eerst op een nader te bepalen tijdstip in wer
king.
Generaal Smuts werd in Athene met bijzondere feestelijkheid ontvangen. De grijze
premier van Zuid-Afrika had tal van eerbewijzen in ontvangst te nemen. Hierboven
ziet men den generaal met den gemeenteraad van Athene, die hem een model van een
der Grieksche historische monumenten aanbood.
Hooge prijzen en overdaad aan uitvoeringen
de belangrijkste oorzaken
Jaarboek van „Haerlem"
De leden van de vereeniging „Haerlem"
hebben het jaarboek ontvangen, dat gewijd
is aan de jaren 1944 en 1945. Door de oorlogs
omstandigheden was het niet mogelijk de
boeken in deze jaren uit te geven. De gecom
bineerde uitgave bevat een groot aantal ne
crologieën van stadgenooten en oud-stadge-
nooten Eenige artikelen over het verleden en
heden herinneren aan de oorlogsjaren en aan
de bevrijding. Mejuffrouw dr G H Kurtz
schrijft over de commissie tot onderzoek van
de politieke gedragingen der lands- en stads
ambtenaren. die in de periode van 1787 179o
hun medeburgers hadden vervolgd. Mejuf
frouw H. C. M. Lips vertelt een en ander van
de spijsuitdeeling van 150 jaar geleden. De
heer A. Overmeer geeft een beschrijving van
de eerste veertien dagen in Haarlem na de
bevrijding in Mei 1945. Verder bevat de uit
gave een artikel van dr. A. D Hoyer over
„Een huisdierenfauna met. den mensch van
Haarlem uit het begin onzer jaartelling",
waarbij hij herinnert aan de vondst van een
aantal beenderen bij het veranderen van de
Brouwersvaart in een tankval en de kronie-
Brouwersvaart in een tankval, een artikel
van wijlen mevrouw J. M SterckProot over
Woestduin en de kronieken over de jaren
3944 en 1945.
Tot zinken gebracht schip
komt terug
In het heetst van den oorlogsstrijd bevond
het Nederlandsche s s Rijn van de N V
Maatschappij .Hou'vaart' te Rotterdam zich
te Abö in Finland Het gevaar dat het schip
door de Duitschers gekaapt zou worden werd
ten slotte zoo groot dat de bemanning be
sloot het schip zelf tot zinken te brengen Dit
beteekende een leelijke streep door de reke
ning van de Duitschers Eenige jaren heeft
het schip onder water gelegen maar onlangs
is het gelicht en thans is het op weg naar
Rotterdam Daar zal het binnen eeniee dagen
arriveeren en na gerepareerd te zijn, weer
xijn plaats in de vloot van de Maatschappij
„Houtvaart" gaan innemen.
ff ET concertpubliek is dit seizoen minder
talrijk dan in het vorige. Al worden de
evenementen op muziekgebied over het al
gemeen nog zeer behoorlijk bezocht, het
muziekbezoek als totaal vertoont een te
ruggang, die aansluit bij die in een andere
tak van ontspanning: de bioscoop. Behan
delden wij eenigen tijd geleden den Haar
lemmer en zijn cinéma-visites, thans wil
len wij ons bepalen bij Euterpe, „de godin
van de muziek", wier dwarsfluit schijn
baar niet meer de verlokkingen bezit van
vlak na de bevrijding.
Schijnbaar, want in feite liggen oorzaak
en gevolg op muziekgebied ten aanzien van
de publieke belangstelling anders; gebeur
tenissen als H.O.V.-uitvoeringen, Concert-
gebouw-orkest- en Toonkunstavonden we
ten nog steeds volle zalen te trekken en
ook de Volksconcerten van onze stedelijke
muziekvereeniging zijn meer dan ooit in
tel.
Wanneer we de ontwikkeling van de si
tuatie sinds het einde van den oorlog be
zien, valt allereerst de lawine van muzikale
uitvoeringen direct na de Meidagen van
1945 op, een lawine, die voortrolde tot in
hét daarop volgend seizoen, en waaraan
eerst een eind kwam, toen de zomer zijn
intrede deed.
De Kerkconcerten, die toen nog op touw
werden gezet, vielen over het algemeen
tegen, wat de belangstelling aanging, en
het winterseizoen van 1946 vermocht de
oude, groote animo bij het publiek niet in
eere te herstellen.
Een deskundige op dit terrein, waarmee
wij deze aangelegenheid bespraken, weet
dit terugloopen van het bezoek voor con
certen en recitals aan een aantal oorza
ken, die zeker waard zijn, eens nader on
derzocht te worden. Allereerst is daar de
rem, die de smallere beurs op de uitgaans-
woede van den Nederlander heeft gezet.
De entreeprijzen hebben daar geen reke
ning mee gehouden, zoodat, a 1 s er dan een
concert bezocht wordt, het beste in aan
merking komt. Deze verklaring sluit aan
bij die van een groeienden critischen zin
onder het publiek. Dan is er het feit, dat
Haarlem een buitengewoon ongezellige con
certzaal bezit, zonder daarnaast een klei
nere zaal voor speciale uitvoeringen rijk te
zijn.
Half-leege zalen van den laatsten tijd
kunnen verder verklaard worden uit het
nog steeds te groote „aanbod" van muzi
kale geneugten; niet alleen Haarlem kent
dit verschijnsel, maar ook elders in den
lande is het geen zeldzaamheid, wanneer
op één avond drie of meer muziekuitvoe
ringen in eenzelfde plaats gegeven worden.
De richting, waarin reeds door H.O.V.
en andere instellingen gezocht is naar
de oplossing van bovenomschreven
problemen, is die van het Volksconcert,
waar, voor een redelijken prijs, iets
goeds geboden wordt, en waarvoor dan
ook zeer bevredigende belangstelling
blijkt te bestaan.
Het mag vreemd lijken, dat de Stads
schouwburg geenszins over belangstelling
te klagen heeft: men bedenke echter, dat
dit gebouw veel gauwer uitverkocht is dan
een groote zaal als die van het" Concertge
bouw, waarbij misschien de voor velen
grootere aantrekkingskracht van het too-
neel een woordje meespreekt.
Onze zegsman noemde de huidige situa
tie geenszins hopeloos: de natuurlijke se
lectie heeft zelfs een gezonde zijde, hoewel
hij moet toegeven, dat jonge onbekende
krachten zelden werkelijk aan bod kunnen
komen.
Alles bij elkaar genomen is er aanlei
ding te hopen, dat langs de banen der ge
leidelijkheid een normaal en hoogstaand
muziekleven in Haarlem groeit, dat ge
steund zal worden door de tallooze muziek
liefhebbers uit onze stad.
Daar zat muziek in
Een instelling in Den Haag, welke het vleesch
over de slagers verdeelt, miste dezer dagen
ruim 60.000 vleeschbonnen De recherche ont
dekte spoedig,, dat een 19-jarige kantoorbe
diende de bonnen weggenomen en aan een
slager in Rotterdam voor 9000 verkocht had
Het jongmensch schafte zich voor ruim
5500 muziekinstrumenten, aan. Deze zijn.
evenals het restant van het geld, in beslag
genomen.
Schiphol dat in den oorlog zoo zwaar
geleden heeft, is sinds de bevrijding, weer
voor een groot deel hersteld. De behuizing
van het personeel, die nog steeds grooten-
deels uit barakken bestaat, moest hierbij
noodzakelijk op het tweede plan komen.
Allereerst immers moesten de banen, plat
forms en hangars weer bruikbaar gemaakt
worden.
Herstel was echter niet voldoende, ook
uitbreiding was noodzakelijk omdat het
luchtverkeer na den oorlog zulk een enor-
men omvang heeft aangenomen en ook
omdat er met veel grooter vliegtuigen ge
vlogen wordt. Men is thans bezig de be
staande startbanen te verlengen en nieu
we startbanen aan te leggen.
De hoofdlandingsbaan 5-23, ook wel
mistbaan genaamd, heeft een lengte van
1700 meter. Men gaat die verlengen tot
2200 meter en graaft daarvoor eerst een
sleuf van 1 meter diep en 60 meter breed.
Niet minder dan 27000 kubieke meter
grond moet hiervoor verplaatst worden.
Vervolgens vult men de sleuf met 31000
kubieke meter zand, trilt deze zandlaag
samen tot zij een dikte heeft van pl.m. 60
c.M. en stort er dan een laag porfierblok-
ken op van 20 bij 30 c-M. Hierover komt
een paklaag van 35 c.M. fijn „porfier",
aangevuld met zand, goed ingewaterd en
tot een harde laag aangewalst. Het geheel
wordt dan bedekt met een laag asphalt
van 5 c.M. dikte en de baan wordt ten
slotte afgemaakt door een deklaag -van
asphalt en steenpoeder, waardoor ze vol
komen waterdicht wordt.
Evenwijdig aan 'de bestaande startbaan
14-32 wordt een nieuwe baan gelegd, waar
bij een "tot dusver nog niet gevolgd systeem
wordt toegepast. In deze baan zal een dikke
betonlaag als fundament dienen, terwijl
rioleeringsgeulen en leidingen voor de
baanverlichting zullen worden ingebouwd.
Aan weerszijden komt een verharde zij-
baan (asphalt mét steenslag) om te voor
komen, dat een vjiegtuig dat niet precies
op de startbaan landt, niet direct in de
grasmat terecht komt. De startbaan zal ge
schikt zijn voor vliegtuigen met een wiel-
druk van 70 ton.
Men streeft naar bezuiniging en men
heeft op dit punt reeds succes gehad, door
dat men bij het nieuwe systeem van bou
wen minder grond behoefde uit te graven
en te vervoeren. Voorts tracht men het
kostbare porfier te vervangen door cila,
een afvalproduct van de cementfabrieken.
Op dit punt neemt men thans proeven.
In de toekomst zullen banen aangelegd
worden met een breedte van 90 meter en
een zijbaan van 10 meter aan weerszijden.
Leeftijd en doodsoorzaak
De 49285 menschen, die in de eerste 6
maanden van dit jaar in Nederland stier
ven, waren over de volgende leeftijds
groepen verdeeld:
Slecht beloond medelijden
Op Eersten Kerstdag ontmoette een inwo
ner van Amsterdam op weg naar zijn woning
een man, die hem aansprak en zeide zich
eenzaam en hongerig te voelen. De mede
lijdende heer nam den onbekende mee naar
huis en ging brood voor hem snijden Plotse
ling sprong de onbekende op en ging onder
den uitroep: „Ik krijg weer zoo'n aanval"
zijn gastheer te lijf, dien hij met een hard
voorwerp op het hoofd sloeg Direct daarop
nam de aanvaller de beenen en riep nog ter
wijl hij de trap afrende als afscheid: „Neem
mij niet kwalijk" Het op deze wijze voor zijn
goedheid wel slecht beloonde slachtoffer
moest zijn kwetsuren Ln een ziekenhuis laten
behandelen.
Beneden het jaar
7009
<2490
5—14
1261
15—24
1698
25—39
2773
2681
4406
8125 7
70—79
11.394
80 en ouder
7448
de 7009 kinderen die
beneden he'
jaar overleden, waren er 1451 die geen
vollen dag leefden.
Onder de 49.285 overledenen waren
er 18.842 van 70 jaar en ouder, of
38.2
Het aantal personen dat door ouderdom
en aan ouderdomsgebreken overleed, was
2061, de anderen stierven dus aan een of
andere ziekte of doodsoorzaak.
Van de 49.285 stierven o.a. aan:
Tuberculose der ademha
lingsorganen 2007
Andere vormen van tuber
culose 853
Diphterie 1319
ZATERDAG 28 DECEMBER
Stadsschouwburg: „De Sneeuwkoningin", 14
uur: Oompjes Droom. 20 uur. Frans Hals Mu
seum (Renaissancezaal). Truus Kloes, Kerstlie
deren bij de lult. 20 uur Concertzaal: Muzikale
Show Sweet and Swing", 20 uur. Rembrandt:
Er komt een vrien^i vanavond: 14.00. 16,15. 19.00
en 21.15 uur Cinema Palace: Het roode teeken
14.00. 16.15. 19 00 en 2115 uur Luxor: Hands
acros» 'he border 14 00 16-15. 19 00 en 21.15 uur
Fran* Hals. Svnphonle Pastorale 14 00 16 30 19
De Haarlemsche vesting grachten,
muren, poorten en torens bleef in haar
oude gedaante vrijwel ongerept tot het
midden van de 19e eeuw. De keuren en de
ordinantiën tot bewaring van rust en orde,
wering van bedelaars en soortgelijke be
palingen, hadden echter reeds vroeger be
langrijke wijzigingen ondergaan, vooral bij
of tengevolge van de omwenteling op het
einde der 18e eeuw, of waren geheel ver
vallen. Maar toen kwam ook de tijd dat
i 2i is uur city He' gebeurde in Napels 14.15 j uiterlijke aanzien van de stad een
aanmerkelijke verandering zou ondergaan.
Het geheele aanzien der stad zou daar
door veranderen. Het keurslijf der vesting
was te benauwend voor de stad geworden.
De nieuwe Gemeentewet van 1851, die de
onderscheiding van „steden" niet meer
erkende, maar alle steden en dorpen ge
lijkelijk als „gemeenten" aanduidde, heeft
daartoe blijkbaar den stoot gegeven. De
steden gingen de bolwerken, vesting
muren en poorten eens het kenmerk,
van hun macht sloopen.
16 30. 19 00 en 21.15 uur Spaarne- De koning der
parlrie 14 30 19 00 en 21 15 uui
ZONDAG 29 DECEMBER
Concertzaal: Baron Kneut (1250e uitvoering).
20 uur. Groote wintermatch met honden van
alle rassen. 12 uur. Cultura: Wijdingsmorgen
„Harmonia" 10.30 uur. Schouwburg: „Boefje"
met Annie van Ees. 20 uur H.K.B.: Openbare
bijeenkomst voor gerepatrieerden uit Indië, 20
uur Bioscopen: als Zaterdag.
MAANDAG 30 DECEMBER
Concertzaal: Buitengewoon H.O.V.-concert met
als solist Edwin Fischer, 20 uur. Bioscopen: als
Zaterdag.
1.73
2.67
1.46
1.55
0.79
Kinkhoest 724
Griep of/en influenza 772
Mazelen I388
Febris typhoïdea en para-
typhus 63 0 13
Roodvonk 15 0.03
Overige besmettelijke en
parasitaire ziekten 833 1.7
Kanker en andere kwaad
aardige gezwellen 6859 13.9
Chronisch rheumatisme en
jicht 99
Diabetes 561
Meningitis en ziëkte van
het ruggemerg 356
Hersenbloedingen 3505
0.2
1.14
0.72
7.3
HET Nederlandsche volk heeft van oudsher
graag in koren gezongen, en de algemeene
belangstelling voor het oratorium is daaruit
verklaarbaar. Deze belangstelling is harteiiJK
en deugdelijk, laten wij zeggen solide en de
gelijk; dit kunnen wij van de aandacht voor
de opera nog niet zeggen, al ziet het er naar
uit dat ook de oogen en de ooren voor de
opera zullen open gaan De triomftocht van
Mozart's „De ontvoering uit het Serail wijst
op een tintelende, frissche lucht in ons mu
ziekleven. Voor het oratorium is echter altijd
een dubbele aandacht: men zingt zelf graag
mee en men heeft gaarne aandacht voor een
ernstige klassieke legende, voor een Bijbelscn
verhaal: men is op een eenigszins plechtige
wijze gezellig bij elkaar, men is in zekeren
zin met elkaar thuis en men houdt zich met
respect bezig met iets, dat men mooi en noo6!
weet Het tegenovergestelde van deze ccht-
Hollandsche aandacht is de stompzinnige en
ordinaire belangstelling voor radio-avond-
treinen en dergelijke narigheden, die geest en
hart verknoeien, die de muzikaliteit beder
ven. die lichtzinnige luiheid in het avond
leven brengen, die de jeugd van echten hu
mor afleiden en verhinderen te musiceeren
en de schoonheid te leeren kennen.
Maar laat ik mij tot het oratorium beper
ken. Ik weet niet of het besef dat een orato
rium eigenlijk een soort opera is. evenzeer
algemeen leeft bij de Hollanders als het be
wustzijn dat men met het oratorium met iets
ernstigs en waardigs bezig is. De ouderwet-
sche Hollander twijfelt nooit aan het orato
rium. maar wel aan de opera. Hij is te stijf
om behoefte te hebben aan handeling, hij is
niet lichtvoetig genoeg om het verhaal graag
in beweging te zien. hij wantrouwt de echt
heid wanneer de fantasie de gestalte der
werkelijkheid krijgt. Hij vreest in lichtzinnig
heid te geraken En toch laat hij graag zijn
verbeelding opwekken, als hij maar in rust
blijft. Daarom is het oratorium, als een soort
vereenvoudigde opera volkomen bevredigend
voor hem Misken ik hiermee den Hollander
en misken ik hiermee het oratorium? Ik ge
loof het niet.
De theoreticus en componist Vincent d'Indy
hecht in zijn „Cours de composition musicale'
groote waarde aan de indeeling der muzikale
manifestaties in twee groepen: de muziek
welke voortkomt uit het woord en de muziek
die uit het gebaar ontstaat Tot de omvang
rijkste vormen van de eerstgenoemde soort
behooren de opera en het oratorium, de voor
naamste vorm van de andere groep is de
Symphonie Men zou volgens het artistiek
principe van d'Indy de ontwikkelingsgeschie
denis der muziek kunnen tndeelen in dramao
tische en symphonische muziek Tot de- pri
mitieve vormen van het eerste genre behoort
het ..madrigal dramatique" de Cantate, maar
ook de Fuga. die uit het oudere Mntet opleeft,
en later naast de opera ook het symphonisch
gedicht, dat een dramatischen inhoud heeft.
Tot de historische ontwikkeling van de Sym
phonie behoort de oude Suite van dansen, het
concerto grosso en de kunst der instrumentale
Variaties. Er zijn talrijke tusschenyormen als
de Ouverture en vele tooneelmuziek.
Dit is natuurlijk slechts een schetsmatige
weergave van de groote en zeer belangrijke
opzet van d'Indy's compositiekunst, die zeer
gedétailleerd en systematisch is uitgewerkt.
Men kan er principieele bedenkingen tegen
hebben en zich afvragen of de muziek niet in
ieder geval primitiever is dan het oudste
woord, d.w.z. of het woord niet een cultuur
is, en naast „mededeeling" een formule van
muziek beteekent. Laten wij on6 echter thans
niet met deze zaak bezig houden; ik bedoelde
slechts een enkele historische aanteekening
te maken.
Voor velen is in den loop van den tijd het
woord oratorium een soort verzamelnaam ge
worden voor alle groote werken, die voor
koren, soli en orkest geschteven zijn en een
eenigszins „gewijd" onderwerp betreffen.
Men rangschikt er Psalmen en Cantates. Le
genden en romantische drama's en ook Missen
onder Het zou de moeite waard zijn het on
derscheid nauwkeurig te bepalen. maar ook
dit zou thans te ver voeren en het is wellicht
beter eenige hoofdzaken na te gaan. Er zijn
groote werken die een gebeurtenis behande
len en er zijn omvangrijke composities voor
koren, soli en orkest die in het algemeen een
hymne een elegie of een klaaezane zijn Zijn
in deze tweede groep niet eigenlijk de echte
oratorische werken? Ik acht de Negende
Symphonie van Beethoven afgezien van de
interne symphonische «onstrucTie eerder
een oratorium dan bijvoorbeeld de Mattheus-
Passion van Bach, die dichter bij de ooera
staat Ik geloof dat ..Jeanne d Are au büeher"
van Honegger als oratorium zich op dezelfde
wijze tot de opera verhoudt als Bach's onvol
prezen meesterwerk Beide zijn au fot^d,
voortgekomen uit het Middeleeuwsehe myste
rie-spel. Dat wil zeggen. In beide leeft de
oude natuurlijke behoefte om een grootsehe
gebeurtenis opnieuw te be'even. Dit woord
„beleven" is beslissend het r-mvat alles: zelf
wezen wat het was en in dit zelf-wezen de
eigen gevoelens laten zingen, «preken, bewe
gen. dansen enfin doen wat gedaan is. en
vóór zich zien wat gèbcurd Is Voor zoover
men in een verhalend oratorium de opera
ziet. ziet men er he1 beste van voor zoover
zulk een oratorium er geen kans toe geeft,
schiet het te kort. HSnde, en Mendelssohn
schieten .dikwijls te kort. Bach in de Mat-
theus-Passion niet.
Verstaan wij in Nederland de werkelijke
dramatiek der verhalende oratoria, d w.z.
de h a n d e 11 n g die in het werk leeft? Vree
zen dirigenten en solisten niet het werkelijke
theater? Het woord „theatraal" heeft in de
serieuze muziekwereld een uitsluitend ongun
stige klank, lammer genoes want nu durf
ik niet te zegeen dat men de Mattheus-Pas-
sion eigenlijk theatraler moest uitvoerenden
minder vergeestelijkt-hutlerig
Het oratorium verhalend of beschouwend,
dramatisch of hymnisch, heeft een eigenaar
dige plaats in de muziek: het verzamelt aller
lei menschen het heeft een onweerstaanbare
aantrekkingskracht en bindt jong en oud ln
hart en verbeelding.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Ziekten van het hart7945 16.1
Bronchitis 714 1.44
Longontsteking 2736 5.54
Overige ziekten der adem
halingsorganen 907 1.84
Zelfmoord 456 0.92
Nederland bouwt
zes schepen voor Turkije
Zooals wij reeds mededeelden, werd op 19
Haarlem begon in 1853 de ommanteling December tusschen de Turksche regeering en
te sloopen. nadat eerst reeds ln 1824 de I JMugrieele ..Holland
Groote Houtpoort was afgebroken ais
eersteling en vervangen door eën hek.
in 1866 dus nu juist 80 jaar geleden
zijn er heel wat poorten afgebroken.
In 1866 werden afgebroken de Kenne-
mer- of Nieuwpoort, de SchaLkwijkerpoort,
de Eendjes- of Leidsche Waterpoort, het
Zijlhek en deRaakstorens.
Met de poorten zijn heel wat schilder
achtige plekjes in de stad^ verdwenen. Dat
offer aan het toenmalige verkeer moest
gebracht worden Toch is later vaak de op
merking gemaakt, dat de slooplust toen te
ver gedreven is. Het was mogelijk geweest
voor enkele poorten althans een verkeers-
oplossing te vinden met behoud van de
poorten. Nu is alleen de Amsterdamsche
poort overgebleven als een herinnering aan
het oude stadsbeeld toen Haarlem nog
vesting was.
Wat den Amerikanen
het kauwen kost
De Amerikanen kauwen leder jaar
1.033.600 kilometer kauwgom op, hetgeen
hun 1414 millioen dollar kost. Deze cijfers
zijn ontleend aan een rapport van het
Amerikaansche ministerie van Handel,
volgens hetwelk de Amerikaansche kauw
gomindustrie na den oorlog geweldig om
hoog gegaan is, zoodat de liefhebber weer
bijna alle merken van zijn keuze kan
krijgen. Bij de jongste officieele bereke
ning is gebleken, dat de bevolking jaarlijks
13.645.820.886 stukjes kauwgom ver
orbert.
In den oorlog moest de burger het ge
middeld met 77 stukjes doen, de militairen
met 630 per jaar. De consumptie blijkt te
varieeren naar nationaliteit en karakter.
Op torpedojagers in de gevechtslinie be
droeg de consumptie gemiddeld 10.000
stukjes per wéék. Het werkvermogen van
arbeiders in fabrieken voor oorlogsmate-
riaal, die onder hoogspanning moesten
ander drlivend materiaal afgesloten Ook het i werken, bleek te stijgen, wanneer vol-
eontract met de Turksche reeeerina zal in doende kauwgom ter beschikking werd
vrije deviezen betaald worden hetgeen een geste|d
Het tekort in oorlogstijd werd veroor
zaakt door het feit, dat jeluton, een van
de belangrijkste samenstellende deelen
van kauwgom, voornamelijk uit Malakka,
Borneo en Serawak moest komen. Een
surrogaat product uit Mexico had door
gebrek aan regen een slechten oogst, zoo
dat ook nu nog niet geheel aan de vraag
tegemoet gekomen kan worden.
te Den Haag. een contract afgesloten
levering van zes dubbelschroef-passagiers-
schepen aan de Turksche regeering.
De schepen zijn be6temd voor het personen
vervoer op de Bosporus. De „Holland" Is de
exportfirma van zes scheepswerven, namelijk
de werf Conrad. Haarlem; wer>f Gusto. Schie
dam. De Klop, Sliedrecht; J en K Smit, Kin
derdijk. L Smit en Zoon Kinderdijk en Ver-
schure Amsterdam
Deze combinatie heeft ook met andere lan
den na den oorlos contracten voor bagger
verruiming van de Nederlandsche deviezen-
oositie beteekent.
De onderhavige bestelling is een onderdeel
van een haven- en baggerproject, dat de
.Holland" io bewerking .heeft.
De schrijfster van den Zeeuwschen roman
.Jikkemte". Johanna V. echtgenoote van Veere's
N.S.B.-dichter-burgemeester Martien Beversluis
is door het Middelburgsche tribunaal tot 3Vt Jaar
interneering veroordeeld.
