Haarlems Dagblad
Vooruitzichten
De rol der kleine landen
wordt in Londen besproken
Van Mook en Sjahrir confereeren
Het Saargebied volkomen afgesloten
van de rest van Duitschland
Prof. Gerbrandy bestrijdt de politiek
der regeering inzake Indië
file Jaargang No. Ï8523
Bureaux: Groote Houtstr. 93, Tel. Admin. 10724,
14825. Redactie 10600. Directeur-Hoofdredacteur
15054. Bijkantoor H.N. Soendaplein 37, Tel. 12230.
Drukkerij Z. B Spaarne 12, Tel. 12713, 10132.
Vrijdag 3 Januari 1947
Verschijnt dagelijks behalve Zon- en Feestdagen.
Abonnementsprijs per week 31 cent. per kwartaal
4.Franco per post 4.50. Postgiro 273107.
Advert.tarieven op aanvraag bij de Administratie
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Uitgave van de Stichting Voorlichting te Haarlem
NEDERLANDS economische vooruitzich
ten in het nieuwe jaar betreffen heel
wat meer vragen dan die van de aanvaar
ding van een lageren levensstandaard bij
een hooger arbeidsproductiviteit., eischen,
die zich trouwens veel verder in de toe
komst zullen doen gelden dan alleen in dit
jaar.
Minister-president Beel heeft een opti-
mistischen toon doen hooren in zijn radio
rede op Nieuwsjaarsdag. zonder bepaalde
plannen uiteen te zetten of iets nieuws te
vertellen. Eigenlijk heeft hij zich bepaald
tot bekende uitspraken omtrent het regee-
ringsbeleid, gelardeerd met een aantal
schoone phrasen. En ongetwijfeld heeft_hij
eenige opschudding onder de historici ver
wekt met deze passage: „Dit is niet de eer
ste maal, dat wij uil een oorlog zijn geko
men die ons veel kostte. Tachtig jaren
hebben wij gevochten voor onze vrijheid.
Zij hebben een gouden eeuw ingeleid voor
ons geestesleven". Het is een minst geno
men zéér gewaagde theorie, de gouden
eeuw voor ons geestesleven in verband te
brengen met den tachtigjarigen oorlog, die
er trouwens niet aan voorafging, maar er
ten deele mee samenviel. En het is nog veel
meer gewaagd, de gouden eeuw te vergelij
ken met den toestand, waarin wij na de
vijf Duitsche bezettingsjaren verkeeren.
Men moet voorzichtig zijn met de term „de
geschiedenis herhaalt zich" al is dat een
gemakkelijke gemeenplaats, dié van nood
zaak tot verder nadenken schijnt te ont
slaan. De geschiedenis heeft de hebbelijk
heid. zich wel in den aard der verschijn
selen op zichzelf, maar niet in hun onder
linge structuur en ook lang niet altijd in
hun volgorde te herhalen. En al kan men
de goede bedoeling van den minister
president, om het Nederlandsche volk een
hart onder den riem te stekerf, waardeeren,
er is toch geen enkele aanleiding om nu
een gouden eeuw te verwachten, die als
het ware bij voorgeschreven kringloop op
ons neer zou moeten dalen. Eigenlijk is het
jammer dat de regeering de jaarwisseling
niet te baat heeft genomen om een zake
lijker en belangrijker betoog tot het volk
te richten. Nog altijd schijnt er in ons land
een zekere aarzeling te bestaan, om da,t
buiten het parlement te doen. Welk feite
lijk bezwaar ertegen bestaat is niet dui
delijk.
Vooruitzichten voor 1947 houden onge
twijfeld in, dat de strijd tegen het gevaar
van inflatie krachtig zal moeten worden
gevoerd en dat daarbij alle middelen zullen
moeten worden toegepast, om naar £en
sluitende staatsbegrooting te streven. DatJ
is hier al meermalen aangevoerd. Het is i
door een zoo gezaghebbend econoom als
prof. dr. G. M. Verrijn Stuart met nadruk
naar voren gebracht in een interview met
'de N.R.G Hij is wel optimistisch gestemd
ten aanzien van verdere stijging van onzen
uitvoer. Zooals men weet is die in 1946
regelmatig toegenomen, maai' heeft lang
niet het punt bereikt, waarop men in den
aanvang van dat jaar had gehoopt. Wij zijn
dan ook nog heel ver van een sluitende
handelsbalans verwijderd. Prof. Verrijn
Stuart voorziet evenwel, dat de uitwerking
op korten termijn van de verwachte de
pressie in de Vereenigde Staten meer voor-
dan nadeel voor ons land zal opleveren.
Hij gelooft, dat zij tot lager prijzen zal lei-
k den en dientengevolge tot besparing,' zoo
lang onze invoer den uitvoer overtreft. En
een prijsdaling op de internationale mark
ten zou de spanning tusschen officieel-
vastgestelde prijzen en zwarte prijzen ver
minderen. Dat is dus geen plezierig voor
uitzicht voor 1947 voor den zwarten I*m-
del. Op langen termijn zouden lage prijzen
in de Vereenigde Staten evenwel onvoor-
deelïg voor Nederland worden, als het zijn
handelsbalans in evenwicht bracht en zijn
buitenlandsche markten poogde uit te
breiden. Uit dewelke beschouwing van den
hooggeleerden commentator dus valt af te
leiden, dat een Amerikaansche depressie
van korten duur voor de Nederlandsche
economie het voordeeligst zou zijn.
Onze economische vooruitzichten betref
fen in niet geringen mate den verderen
loop van zaken in Indië en de ontwikke
ling van het Duitsche vraagstuk. De Com
missie-Generaal zal eerstdaags weer naar
Batavia vertrekken. Aangenomen mag
worden, dat zii bij haar verdere onderhan
delingen voldoenden steun van Nederland
sche deskundige raadgevers zal hebben om
onze groote economische belangen ten beste
te kunnen dienen: een taak. die men niet
los kan maken vari" de mogelijkheid van
Amerikaanscb streven naar belegging in
Indische ondernemingen. "Dergelijke Ame
rikaansche belangstelling ten aanzien van
Nederland zelf is natuurlijk ook een zaak
van belang, die men evenwel in het alge
meen met minder ongerustheid zal be
schouwen.
Nederlandsch particulier initiatief tot
belegging van een internationale economi
sche conferentie over het Duitsche vraag-
stuk zal, naar verwacht wordt, op korten
termijn tot verwezenlijking leiden. Dat is
van groot belang, want het herstel van
den handel met het achterland is op den
duur een levenskwestie voor ons volk
evenals in het Verre Oosten: geenszins al
leen voor de daarbij direct betrokkenen,
maar voor ons geheele volk. dat immers
voor zijn eigen levensstandaard afhanke
lijk is van ons algemeene welvaartspeil.
Tijdelijk moge het er wel eens anders uit
zien. in het bijzonder voor zwarte hande
laren, maar die tijdelijkheid duurt kort en
ons aller afhankelijkheid van den algemee-
nen stand van zaken zal zich weer onver
biddelijk doen gelden. Het ware nuttig
voor henzelf als meer menschen dit be
grepen en als velen niet zoo onbegrijpelijk
kortzichtig over deze dingen spraken.
Ons tijdelijk lidmaatschap van den Vei
ligheidsraad is per 1 Januari geëindigd.
Dit zal onze economische positie niet ra
ken. Wel zijn andere onderhandelingen in
Amerika daarvoor van veel onmiddellijk
belang, namelijk de welke de' oud-minister
Steenberghe voert voor het sluiten van
een leening van vijfhonderd millioen dol
lar. Hii heeft op Nieuwjaarsdag gewaar
schuwd tegen te groot optimisme. Pas in
Februari zal de beslissing kunnen vallen.
En men vraagt zich met •groote belangstel-
ding af: Wat zijn de Amerikaansche be
doelingen?
Dit dan over enkele belangrijke vooruit
zichten, waarover in dit jaar nog heel veel
te zeggen zal zijn- R- P:
Snel recht
In Amsterdam worden thans trampassagiers,
die staarde op de treeplank of hangende aan
de leuningen meerijden, terstond bekeurd
MM ren overva'wasen brenst de politie de
overtreders daarna naar den kantonrechter.
d:e terstond vonnis wijst, In de meeste geval
len wordt vijftien gulden b tien dagen
hechtenis opgelegd.
Voorbereiding der vredesverdragen
met Duitschland en Oostenrijk
De diplomatieke correspondent van
Reuter verneemt van bevoegde zijde
te Londen, dat het rapport over de
procedure voor de behandeling van
het Duitsche vredesverdrag dat door
de plaatsvervangers der vier minis
ters van Buitenlandsche Zaken, die op
14 Januari in Londen bijeenkomen,
moet worden goedgekeurd, hoofdzake
lijk zal handelen over de rol, die
kleine geallieerde landen bij het
ontwerpen van de uiteindelijke vre
desvoorwaarden zullen spelen.
Voorts zal het rapport van de plaats
vervangers der vier ministers de Duitsche
vredesregeling op een plan brengen, ge
lijk aan dat voor de eerste vijf vredesver
dragen, hetwelk door de conferentie der
groote drie te Moskou in December 1945
bereikt werd. Het voornaamste besluit
op die conferentie was, dat de raad van
ministers van Buitenlandsche Zaken in
feite de eerst vijf vredesverdragen zou
opstellen en dat op de teksten terugge
komen zou worden, nadat deze door de
Parijsche vredesconferentie waren be
handeld.
Zaken der vier groote mogendheden aan
de volgende 18 landen Dinsdag een brief
verzonden waarin deze landen worden uit-
genoodigd hun zienswijze kenbaar te ma
ken over de vredesverdragen met Duitsch
land en Oostenrijk: Australië, België, Bra
zilië, Wit-Rusland, Canada, China. Dene
marken, Tjecho-Slowakijef Griekenland,
Voor-Indië, Luxemburg, Nederland, Nieuw
Zeeland, Noorwegen, Zuid-Afrika Oekra
ïne, Polen en Joego-Slavië. Al deze lan
den, uitgezonderd Denemarken en Luxem
burg, hebben in Juli de Vredesconferentie
te Parijs bijgewoond.
H.M. de Koningin voegt
de daad bij het woord
In Haar radiorede op Oudejaarsavond
heeft de Koningin herinnerd aan het leed
der oorlogsweduwen en haar jonge kinde
ren en tot allen het verzoek gericht „hart
en huis open te zetten voor deze oorlogs
slachtoffers. om voor hen het gevóel van
verlatenheid weg te nemen."
De daad bij het woord voegende heeft
de Koningin besloten morgen de deuren
van het Paleis op den Dam te Amsterdam
te openen voor een vijftiental Amsterdam-
sche kinderen, slachtoffertjes van den oor
log, die zijn opgenomen door de stichting
kinderhuis „Wees een Zegen" te Amster
dam. Zij zal haar jeugdige gasten zelf ont
vangen. *De kinderen zulleft worden bege
leid door den directeur der stichting, den
heer J H. Dijkstra en den voorzitter dr. H.
Peters.
De stichting kinderhuis „Wees een Zegen"
heeft tehuizen in Amstelveen en Bloemen-
daal en is tijdens den oorlog opgericht voor
oorlogsslachtoffertjes.
Radiorede van Soedirman
één der onderwerpe.n
Dr. van Mook heeft heden verklaard het
waarschijnlijk te achten, dat de gevaarlijk
De plaatsvervangers der vier ministers gespannen militaire atmosfeer op Sumatra
voor Duitschland moeten egn rapport sP°e(Iig weer zal opklaren. Gisterenavond
voorbereiden, waarin staat aangegeven of heeft dr. van Mook een bezoek gebracht
deze gang van zaken over het algemeen
voor Duitschland moet worden aangehou
den of dat China en enkele Europeesche
geallieerden zooals Polen, België. Neder
land, Denemarken en Tsjecho-Slowakije
mogen meewerken aan het werk der
groote mogendheden, wanneer dit het
stadium van voorbereiding der feitelijke
ontwerpen heeft bereikt.
Het besluit inzake het aandeel, dat klei
nere mogendheden mogen hebben in het
opstellen van het Duitsche vredesverdrag
zal door de vier ministers van Buitenland
sche Zaken der groote vier, aan de hand
van het rapport van him plaatsvervan
gers, te Moskou genomen worden. Deze
procedure-kwestie houdt geenszins ver
band met het recht, der kleine mogend
heden om hun zienswijzen aan de plaats
vervangers te Londen kenbaar te maken.
Volgens den diplomatieken correspon
dent van de „Daily Telegraph" heeft de
raad van ministers van Buitenlandsche
De strijd om Vietnam
"TT
Felle gevechten wogden in en om
Hanoi, waar de Fransche troepen
langzaam terrein winnen tegen de
Indo-Chineesche nationalisten.
aan Sjahrir, waarbij zij den huidigen toe
stand volledig bespraken. Naar dr. van
Mook mededeelde had hun onderhoud op
vele punten opheldering gebracht. Dr. van
Mook zoowel als Sjahrir verzekerden, dat
zij niet het voornemen hadden de bestands
overeenkomst te laten varen en beiden
spraken ook den wensch uit, dat de huidige
spanning zoo spoedig mogelijk zou worden
weggenomen.
Dr. van Mook was verder van meening,
dat dit een gunstigen invloed zou hebben
op de meening in het binnenland tegen
den tijd, dat het ontwerp-accoord van
Linggadjati in het K.N.I.P. (voorloopig re-
publikeinsch parlement) zal worden behan
deld. Zoowel dr. van Mook als Sjahrir ver
wachtten, dat het K.N.I.P. het accoord zal
aanvaarden.
Volgens een officieelen Nederlandschen
militairen woordvoerder heeft de plaat
selijke commandant der TRI te Padang
het bevel staakt het vuren aan de troe
pen gegeven. Dit bevel was op 29 Decem
ber ingetrokken naar aanleiding van de
radiorede van generaal Soedirman van
26 December. De Nederlandsche comman
dant was hiervan niet op de hoogte ge
steld. De volgende twee dagen werden
besprekingen gehouden, doch deze moes
ten. zonder resultaat onderbroken worden.
De republikeinsche bevelhebber deelde den
Nederlandschen commandant mede. dat de
rapublikeinsche troepen het gebied binnen
de demarcatielijn niet voor 31 December
te 24 uur zouden verlaten. Hierop werd
hem medegedeeld, dat de Necferlanders na
dit uur tegen de republikeinen geweld
zouden gebruiken. Den volgenden dag
werden bij militaire acties te Medan tus
schen 11 en 16 uur twee Nederlanders
gedood en vijf gewond, terwijl een Chi-
neesch burger eveneens werd gedood. Vol
gens den republikeinschen burgemeester
van Palembang had de dagorder van Soe
dirman van 26 December ongunstig resul
taat op den algemeenen toestand en ook
op de houding van den republikeinschen
commandant van Sumatra, generaal Soe-
kardjo. Sinds Nieuwjaarsdag zijn gevech
Dr van Mook verklaarde verder, dat de ten uitgebroken tusschen Nederlandsche
ederoobouw niet eerder kon aanvangen. en repubhkemsche troepen, terwijl het
contact met de Indonesische leiders ver
broken .is. De Nederlandsche verliezen be-
wederopbouw niet eerder kon aanvangen
dan dat de, van conflicten vervulde atmos
feer geheel was opgehelderd. Aan den an
deren kant sprak hij echter de meening uit,
dat de huidige gevechten werden veroor
zaakt door ongeregelde Indonesische ele
menten, die door Soedirman's onlangs ge
houden radiorede in aanzienlijke mate wa
ren opgehitst.
Republikeinschi* kringen hebben heden
ten aanzien van het onderhoud tusschen
dr. van Mook en Sjahrir verklaard, dat
als gevolg van dit onderhoud de republi-
keinsche minister van Defensie, mr. Arnir
Sjarifoedin, hedenochtend uit Batavia naar
D jog ja vertrokken is om met den opper
bevelhebber van de T.R.I. luit.-gen. Soe
dirman, diens radiorede van 26 December
te bespreken. Men verwacht, 'dat de re-
publikeinsche regeering binnen enkele da
gen een verklaring zal uitgeven om de uit
werking van- Soedirman's rede te ver
zachten-
Deze kringen hebben voorts medege
deeld. dat dr. van Mook er gisterenavond
in heeft toegestemd de gebouwen in Bui
tenzorg, welke op 23 December door Ne
derlandsche militairen waren overgeno
men, weer aan de republikeinen over te
dragen. Ook zullen de republikeinen wor
den hersteld in het burgerlijk bestuur van
Buitenzorg, hoewel de functies zullen wor
den vervuld door andere personen, dan ten
tijde van het plaats grijpen van de inci
denten in functie waren.
De Fransche douane en de militaire politie
in het Saargebied hebben bevel gekregen om
op alle Duitschers te schieten die zouden
trachten het Saargebied binnen te komen of
te verlaten zonder toestemming van de Fran
sche militaire regeering. Het Saargebied is
practisch volkomen van de rest van Duitsch
land afgesloten. Personen van andere natio
naliteit moeten in het bezit zijn van een mili
taire pas of van militaire orders om het Saar
gebied binnen te komen, aLdus U. P
De officieren, die de correspondenten over
deze bevelen inlichtten, weigerden hun na
men voor publicatie te geven na een bevel dat
regelrecht van premier Leon Blum afkoms'is
zou zijn en dat aan persoonlijkheden van Het
militaire bestuur verbiedt om aan de pers
inlichtingen te verstrekken De douane houdt
alle verkeer aan. Op den hoofdweg bij het
controlepunt ten Noorden van Homburg wer
den meer dan vijftig Duitschers die trachtten
de zóne binnen te gaan. teruggestuurd Fran
sche soldaten patrouïlleeren voortdurend
langs de grens, met orders om op ieder het
vuur te oper\en die de grens wil passeeren.
De nieuwe maatregel heeft ten doe! te ver
mijden dat Duitóchers het Saargebied binnen
trekken om te profiteeren van den verbeter
den toestand iii dat gebied en om tevens te
verhinderen dat de mijnwerkers en arbeiders
der staalfabrieken in het Saargebied zich el
ders gaan vestigen.
Reeds een week was de maatregel van
kracht dat Duitschers niet meer dan honderd
Mark uit het Saargebied of er in mochten
brengen
Den vijfden Januari begint verder een zorg
vuldig toezicht op alle verkeer, teneinde het
smokkelen van kolen en voedsel uit het Saar
gebied naar Duitschland te verhinderen De
autoriteiten zeggen dat het wat betreft de
annexatie bij deze maatregelen zal blijven tot
dat de ministers van Buitenlandsche Zaken in
Moskou bijeen zijn gekomen Zonder toestem
ming der groote vier wordt geen verdere
actie ondernomen.
Een treinbotsing btj Liverpool, veroorzaakt
door den mist. heeft gisterattond vijf dooden en
talrijke gewonden geeischt,
Inbrekers hebben uit het gebouw van het
Beheersinstituut te Zaandam de brandkast
gestolen, welke f4000 bevatte.
dragen in totaal 3 dooden, drie zwaar-
twee lichtgewonden, terwijl ongeveer 80
Indonesiërs gedood en gewond zijn. Uit
Batavia, Bandoeng, Semarang en Soera-
baja worden eveneens militaire acties ge
meld.
Grondwetswijziging wordt
plechtig afgekondigd
In Staatsblad g 428 van 2 Januari is op
genomen een publicatie betreffende de
plechtige, afkondiging van de vastgestelde
verandering in de Grondwet.
Deze verandering betreft artikel 192 der
Grondwet, dat aldus zal worden gelezen:
„De dienstplichtigen, niet vallende on
der artikel 191, mogen zonder hunne toe
stemming niet dan krachtens eene wet naar
Nederlandsch-lndië, Suriname en Curagao
worden gezonden".
Aan de publicatie is het volgende ont
leend:
De wet wordt op 14 Januari des middags
om halfdrie voorgelezen: in Nederland in
een plechtige openbare zitting van den
Hoogen Raad der Nederlanden, van elk
der gerechtshoven en der arrondissements
rechtbanken;
in Nederlandsch-lndië in een plechtige
openbare zitting van het hoogste rechter
lijke college te Batavia;
in Suriname in een plechtige openbare
zitting van het Hof van Justitie;
in Curacao in een plechtige openbare
zitting van het Hof van Justitie.
Verder is bepaald, dat de wet op 14
Januari om half drie zal worden afgelezen
in Nederland: in iedere gemeente van de
pui of voor de deur van het huis der ge
meente, in Nederlandsch-lndië van het
paleis te Batavia van den gouverneur-
generaal en in Suriname en Curacao van
het paleis \«an den gouverneur.
Canadeescli immigratiebureau
heeft het reeds druk
In het gebouw van de Canadeesche am
bassade aan de Sophialaan in Den Haag is
een bureau geopend, dat aan personen, die
aan de daarvoor gestelde voorwaarden vol
doen, vergunningen verleent voor immigratie.
Reeds den eersten dag stond er een rij aspi
rant-immigranten voor het gebouw, waarvan
er velen echter niet aan de normen voldeden
Men moet onder andere een relatie in Canada
opgeven, die er voor instaat, dat de landver
huizer voor zichzelf kan zorgen en niet ten
teste van Canada komt.
Hel woord is aan
Jean Jaurès:
De oorlog tegen den oorlog Is
de edelste"van alle oorlogen.
De klanten van een kapsalon in Man
chester werden van hun stoelen gereden
door een bus, die de heele kapsalon ver
nielde bij haar entree en een instorting
van het pand veroorzaakte. Wonder boven
wonder waren er slechts enkele licht
gewonden. Ook de passagiers van de bus
kwamen er goed af.
Britsche steun voor onafhankelijken
Joodschen staat?
Volgens United Press heeft een gezagheb
bend Britsch zegsman te kennen gegeven dat
de Britsche regeering bereid is om de op
richting van een onafhankelijken Joodschen
staat ernstig te overwegen, wanneer de Pa-
les'.ijnsche conferentie eind van deze maand
opnieuw bijeen komt.
Indien deze verzekering gegeven wordt
aan den voorzitter van het Jewish Agency.
David Ben Gurion. dan wordl Joodsche deel
neming aan de aanstaande conferentie als
practisch vaststaand beschouwd
De zegsman voegde aan zijn mededeelins
toe. dat Engeland niet overweegt om een
plan voor de verdeeling van Palestina als
basis van discussie op de conferentie naar
voren te brengen.
De Gasperi zoekt crediet
in de Vereenigde Staten
Vandaag zal de Italiaansche premier
Alcide de Gasperi in gezelschap van tien
deskundigen voor een tiendaagsch bezoek
aan de Vereenigde Staten per vliegtuig uit
Rome vertrekken. De Gasperi ziet deze
missie als de belangrijkste die het na-oer-
logsche Italië tot dusi'crre te vervullen
had.
Politieke en economische adviseurs in
Italië hechten groote beteekenis aan deze
reis.
Ten eerste is dit het eerste bezoek na
mens de Italiaansclie republikeinsche re
geering aan een van de overwinnaars»
anders dan in de rol vari verslagen natie
die om mildere vredesvoorwaarden vraagt.
Pietro Nenni noemde het „de eerste groote
stap op den weg naar gelijkheid met de
andere naties".
Ten tweede is dit de eerste groote
poging van de Italiaansche regeering om
groote buitenlandsche credieten te krijgen
minstens honderd millioen dollar om
de Italiaansche economie op een finan-
cieele basis te stellen onafhankelijk van
het weldadigheidssysteem van de UNRRA
dat thans in Italië 'en einde loopt, een ga
ping achterlatend die het land met letter
lijke economische ineenstorting bedreigt
tenzij zulke credieten gevonden worden.
Afwikkeling der leen- en
pachtwet niet Nederland
Naar Un. Press mededeelt is te Washing
ton bekend gemaakt dat in principe over
eenkomst tusschen Nederland en de Ver.
Staten is bereikt ten aanzien van de af
wikkeling der leen- en pachtwetovereen
komst De overeenkomst wordt momenteel
door de' ministeries van Financiën bestu
deerd. Naar verluidt zou de Amerikaansche
regeering zich „zeer soepel" getoond heb
ben.
„Hoe langer hoe verder weg van de Koninklijke rede
van 7 December 1942"
MM"
Doodvonnis tegen een
Palestijnsclien Jood
Op grond van een aanklacht wegens bezit
en gebruik van vuurwapens is Dov Gruner.
het 33-jarig lid van de „Irgun Zvai Leumi
door het militair hof ter dood veroordeeid. j
Het vonnis moet nog doo« den opperbevel-
hebber der Britsche strijdkrachten in Pa
lestina bekrachtigd worden.
Naar de beschuldiging luidde was Gruner
betrokken bij een overval op een politie-post
te Ramat Gan. waarbij twee aanvallers en
een politie-agen* gedood werden
Nadat Gruner het hof verteld had ..ik er
ken uw jurisdictie niet" concentreerde hij1
zich verder op net lezen van zijn kleinen
bijbel" Hij weigerde het hof te vertellen wat
gedurende den oorlog zijn bezigheden waren
geweest, doch uit getuige-verklaringen. bleek
dat vijf-en-een-half jaar in de Joodsche Bri
gade gediend heeft, waartoe hij onmiddellijk
toetrad na zijn aankomst uit Boedapest in
t940
Het gerechtsgebouw geleek op een geducht
fort. Er waren machinegewereri geplaatst, er
was veel prikkeldraad gespannen en er was
een doolhof van zandzakken in den tuin op
gesteld.
Op Nieuwjaarsdag heeft de Koningin in den Amslerdamschen Stadsschouwburg de
tradilioneele voorstelling van Vondels „Gysbrecht van Aemstel" bijgewoond. Links
op de foto naast. H.M. de Commissaris der Koningin in de provincie Noordholland.,
Dr. J. E.*baron de Vos van Steenwijk,
Prof. mr. P. S. Gerbrandy heeft Donderdag
avond voor de radio over beide zenders in
zyn hoedanigheid van voorzitter van het „Na
tionaal Comité Handhaving der Rijkseenheid"
gesproken over: „Den ernstigen toestand,
waarin wy ons bevinden na en in verband
met het resultaat der debatten in de Tweede
Kamer over Linggadjati".
Aan. deze rede is het volgende ontleend:
Het Nationaal Comité wil dat zijn actie wordt
gevoerd met geestelijke wapenen. Ondanks
de beslissing in de Twèede Kamer blijft hel
ons goed recht, om gemotiveerd vol te hou
den. dat onze constitutie door daden der rc-
gecring bedreigd en aangetast wordt Wij
hebben het benauwend gevoel alsof wij reeds
maandenlang ons in een permanente staats
greep bevinden, waarbij tegen het echte
vaderlartdsch besef des volks iri. een richting
wordt gevolgd en daden worden gepleegd die
allerminst de instemming des volks bezitten
Noodig is het verkrijgen van een politiek
nopens Nederlandsch-lndië. waarachter heel
het volk zich stellen kan en stellen wil „Het
drama 1 s niet geëindigd door de beslissing
der Tweede Kamer. Ons wacht een reeks van
gebeurtenissen, ontstellend verrassend mis
schien. een reeks v.an beslissingen ook. die.
al is het laat, tot herziening van het beleid
zullen nopen."
„Er is ongetwijfeld in de Tweede Kamer
een streven openbaar geworden Linggadjati
terug te persen binnen de omheining van de
Grondwet Professor Romme heeft op zijn
vragen, van welker beantwoording hij zijn
houding afhankelijk stelde, niet een. genoeg-
doend antwoord gekregen Maar zijn door de
meerderheid aanvaarde motie is door de re
geering niet afgewezen Op haar kan elkeen
zich beroepen
Deze motie-Romme begint met een uit
nemende eerste overweging, maar de tweede
overweging die het beleid der rendering wil
vastleggen, vertoont een innerlijke tegen
strijdigheid. In één, adem wordt gesproken
van het in acht nemen der geldende Grond
wet en het aangaan van een wederzijdsche
verbintenis met de regeering der Republiek
Indonesia. Dit laatste, het aangaan van een
wederzijdsche verbintenis met de Republiek
Indonesia, is in wezen grondwetsverandering
Het schept uit eisen grondgebied eerst een
staat, die onze Grondwet niet kent. en gaat
dan met dien staat een bindins aan. welke
de Grondwet niet toelaat Dit is. als voor
deze wijziging niet vooraf de voorgeschreven
weg wordt gevolgd en dat wil de reeeerint
juist niet een dubbele schennis der Grond
wet".
De toekomst.
„Wat gaat er. ondanks het streven van
professor Romme. in en met Nederlandsch-
lndië gebeuren als het in ce motie omschre
ven beleid voortgang heeft? Men gaat in den
zadel helpen de. in de zonde van het Japan-
sche fascisme ontvangen en in de ongerech
tigheid van terreur geboren, republiek Zij
zal heerschen over de bewoners van Java
Sumatra en Madoera. Of men die structuur
a! camoufleert met een pseudo-grondwette-
lijke gevel, verandert niets aan het feit da*
men het bestaande Koninkrijk denatureer:
De daad. welke aan deze republiek officiee'
macht en gezag gaat verleenen met alie daar
aan verbonden consequenties, wordt niet
grondwettig door in een motie te zeggen, dar
ze grondwettig moet zijn. Men negeert even
tjes alle groepen en strevingen. die«daar-
van niets moeten hebben Men waagt 85 pro
cent der bevolking van Nederlandsch-lndië
aan dit avontuur."
Dr. van Mook.
„Onze Grondwet, aldus vervolgde spreker,
wordt op dit oogenblik gewijzigd niet door
5 millioen, ook niet door 150. ook n:et door
67 of 51 Nederlanders, maar ln werkelijkheid
door één Nederlander. Die eene Nederlan
der Is Hubertus Johannes van Mook. die mis
schien meent dat het zoo moet. .maar in wiens
hart zeker onze constitutie, die ons nog dier
baar is. niet leeft
Er wordt in de laatste daeen met veel
woorden en begrippen gesold Maar waarmoe
het ergst gesold is. dat is met de radio-rede
van H. M. de Koningin, uitgesproken op 7
December 1942.
Aan dil staatsstuk ls ondei andere vooraf
gegaan een voorstel van dr Van Mook, het
welk neerkwam op het presenteeren van een
groote verandering van de structuur des
Koninkrijks in vrij concrete vormen Noch-
•ans handhaafde dat ontwerp de eenheid des
rijks
Maar het kabinet steld'e dit voorstel-Van
Mook terzijde Het overwoog dat wij niet het
recht hadden in een tijd. dat bijna alle rijks
organen waren verlamd, op ons eezag een
nieuw statuut van het Koninkrijk aan de
openbaarheid over te geven. Daarom beperk
ten wij ons opzettelijk tot de radio-vede van
7 December 1942. die in een-serveerden vorm
perspectieven opende, maar de concrete staats
vormen volledig ter beslissing liet aan de
bestaande rijksorganen
Thans wil men het ri.ïk verdee'.en door een
contract met een mdo-republiek aan te
Igaan Men verdedig die verdeeling met een
beroep op de Koninklijke radio-rede. die nota
bene doelbewuster die eenheid stelde dan een
terzijde gesteld plan vac. dr Van Mook van
1942 dat de rijkseenheld ook principieel hand
haafde Dit is wel zeldzaam misleidend Wil
hielden zoo streng vgst aan de Koninklijk"
rede en aan haar alleen. Omdat die rede zoo
zuiver den weg bepaalde waarlangs de groote
staatshervorming moest loopen Men dacht
aan een staatsorganisatie waarin ook in Ne
derlandsch-lndië de volken en groepen hun
eigen zaken behartigen Toch ook zoodanig,
dat een gezond nationaliteitsgevoel dienstbaar
gemaakt werd aan den opbouw van den staat.
Ik ben overtuigd, dat achter dit Ideaal het
geheele Nederlandsche volk staat, dat daar
het aanknoopingspunt voor een echte natio
nale politiek ligt
Het verschil begint pas als het gaat over
den weg. die daarheen leidt De weg. door de
twee laatste kabinetten, ook door het huidiee.
onder voorgaan van dr Van Mook bewan
deld. voert hoe langer hoe verder weg van
het pad der Koninklijke rede van 1942
Onzen gezant van Franco wegroepen en
Soekarno tot heerschappij brengen, wie snapt
van dat beleid nog iets''
Daar roept een eerdere belangrijker taak."
zoo besloot prof Gerbrandy zijn radio-toe
spraak ..Banditisme plundering en crimi
naliteit op Java en Sumatra steken den kop
on en groeien. Ja. heel Iets anders groeit,
dat wat u zoo goed kent uit de bezetting: de
benauwenis der ziel voor de macht d'.e geen
recht kent. de doodelijke vrees voor de ter
reur. De angst voor de republiek giert door
de steden en dorpen van Java en Sumatra.
Meer dan hier onder de bezetting neigen de
zwakken tot zwichten
Bevrijding van die benauwenis, dót is onze
eerste taak."
Weerbericht
OPNIEUW INTREDENDE VORST
Verwachting, medegedeeld door het
K.N.M.I. te I»e Bilt. geldig van Vrijdag
avond tot Zaterdagavond.
Invallende en daarna langzaam toene
mende vorst. Matige, later tijdolljk
krachtige wind tusschen Zuid en Oost.
Overdrijvende wolkenvelden. Geen
•meeuw van beteekenis.
lïet krachtige Russische hoogodrukce-
hfed breidde zich. ondanks d© groote
depressie-activiteit o-> don AtlantLschen
Oceaan, steeds verder tn Zuidwestelijk"
richting over het Oostzeegebied. Scandi
navië. Duitschland en het Noordzeege
bied uit. Het is hierdoor te verwachten,
dat de vorst, welke reeds enkele dagen
celeden juist over he» Noordoosten van
ons land doordrong. zteh thans van het
Noordoosten naar het Zuidwesten over
het land zal uitbreiden en later langzaam
In beteekenis zal to<
EENHEID VOOR BERLIJN GEVRAAGD.
De Berlijnsche gemeenteraad heeft een
stemmig een resolutie aanvaard, waarin aan
de geallieerde kommandantura wordt ver
zocht de verdeeling van Berlijn ln vier zónes
oneedaan te maken en de stad wederom eon
territoria'" eenheid 'e doen worden aldus
meld' de Britsche nieuwsdienst tn Dul'sch-
land Dc resolutie werd ingediend door Franz
Neumann, den leider van de sociaal-democra
tische partij te Berlijn, die de meerderheid
hqpft in den raad.
