Haarlems Dagblad
Duitschland
De Veiligheidsraad vat het
ontwapeningsplan aan
Hanoi weer verbonden
met de buitenwereld
Duitsche stroomlevering
aan het Westen stopgezet
Dne-en-twintig SS-ers
gingen aan den haal
Verweer van prof. Gerbrandy
tegen de regeeringsverklaring
61e Jaargang No. 18529
Bureaux: Groote Houtstr. 93, Tel. Admin. 10724,
14825. Redactie 10600. Directeur-Hoofdredacteur
15054. Bijkantoor H.N. Soendaplein 37, Tel. 12230.
Drukkerij Z. B. Spaarne 12, Tel. 12713, 10132.
Vrijrfag Januari 1947
Verschijnt dagelijks behalve Zon- en Feestdagen.
Abonnementsprijs per week 31 cent, per kwartaal
4.Franco per post f 4.50. Postgiro 273107.
Advert.tarieven op aanvraag bij de Administratie
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Uitgave van de Stichting Voorlichting te Haarlem
EERSTDAAGS zullen eindelijk de on
derhandelingen over de vredesverdra
gen met Duitschland en Oostenrijk aan
vangen en ons land zal daar natuurlijk ook
in betrokken zijn en voor ingewikkelde
kwesties komen te staan. Mogen onze diplo
maten tegen een zware taak opgewassen
blijken. Hun wérk zal gegrond zijn op de
nota aan de groote mogendheden, waarin
de Nederlandsche eischen ten opzichte van
Duitschland zijn geformuleerd. Daarin ko
men de bekende en veelbesproken „grens
correcties" voor, die het overschot vormen
van de omvangrijke annexatie-plannen, die
indertijd tot zulk levendig, soms fel dispuut
in ons land aanleiding hebben gegeven. De
ingediende eischen zijn wel tot heel veel
bescheidener afmetingen teruggebracht,
maar zooals onlangs al op deze plaats is
uiteengezet, moet men ze beschouwen als
een annexatie op beperkte schaal en niet
als „grenscorrecties", al maken die er hier
en daar wel deel van uit. Zoowel tegen
annexatie op groote als op kleine schaal
hebben wij ons hier uitgesnroken. In een
belangwekkend betoog in Elseviers Week
blad doet prof. mr. J. A. van Hamel het
zelfde. Hij acht het memorandum ten dien
aanzien „bedenkelijk, met uitzondering van
eenige gevallen van plaatselijke misstan
den, die eerder grens-rationaliseering dan
grensverbetering kunnen worden genoemd:
een straat midden door een dorp (Kerk-
rade), een niemandsland door een rivier-
verlegging (de Worm). Geheel op zichzelf
staat voorts de kwestie van'den Eemsmond,
waar inderdaad, om redenen van Staat,
voor den ingang bij Delfzijl een territoriale
rpvisie noodig is van wat de Duitschers er
van hadden gemaakt".
Dan gaat hij evenwel verder in dezen
toon:
„Wat overigens de voorgestelde gebieds
uitbreidingen betreft, langs Drente, de
Bentheimerbocht, bij Emmerik en ten Oos
ten van Sittard en Vaals, deze bergen alle
de gevaren, welke aan eiken gebiedsafstand
zijn verbonden, zonder de mogelijke
attractie, die een groote annexatie hebben
kan.
De thans behouden voorstellen geven
den indruk van schamel restant van de
schitterende wapenrusting, waarmede eens
onze groote beweging van gebiedsuitbrei
ding was omkleed. Ik heb van den aanvang
af de doeleinden van deze beweging ont
raden. Ik acht het dus ook in 's lands be
lang, dat zij niet is voortgezet. Maar zij
had tenminste iets beteekenisvols. Er was
een nationale wiekslag in. Wie de gevaren
erkenden, vonden ze de moeite waard.
Dit kan echter niet het geval zijn met de
strooken die nu nog, gelijk doekjes voor het
bloeden, in de plannen over zijn. Zij zijn
alleen nog geschikt, om den haat en den
nijd, de internationale stekeligheid in stand
te houden, die aan elke gedwongen gebieds
overdracht verbonden is. Plaatselijke en
quêtes zijn daarbij van geen gewicht.
Hoofdzaak is. dat al zulke gebieden deel
zullen uitmaken, en blijven uitmaken, van
het programma der Duitsche nationalisti
sche agitatie. Die is niet van de baan. En
men zij er zeker van, daar zulke „afgeklem
de" gebieden steeds als martelaren worden
op den voorgrond gesteld. Voor Nederland
en Nederlandsche regeeringen een niet te
stoppen bron van misnoegen en moeilijk
heid! Heffen reeds nu niet politieke par
tyen daarginds het koor van protest aan?"
De professor meent, dat Duitschland
op deze punten niet machteloos zal staan.
„Wat machteloos zal worden gelaten, ho
peloos kwetsbaar, is Nederland. „Duitsch
land kan alweer aan wereldpolitiek doen",
schreef dezer dagen een Duitsch blad. Dan
zijn zulke gebieden een aardig instrument.
Tien tegen een dat als de inlijving ons
ten deel vallen mocht eerlang in het
Britsche Lagerhuis een partij, of te
Washington een groep senatoren optreedt
ten gunste van den wederafstand. En wij
staan dan met al onze goede bedoelingen
en argumenten voor ons goed recht in de
kou".
De schrijver van dit betoog vraagt, of
wij onze toekomst daartegenover niet met
een noodelooze zwarigheid zouden belas
ten. Hij is van meening en hier zij
daarmee' instemming betuigd dat wij
onze belangen beter zonder Duïtschen ge-
vbiedsafstand kunnen dienen: Daarmee be
doelt hij den weg. dien de regeering op
andere punten gekozen heeft en waaraan
bij den aanvang van dit stuk ook wordt
gedacht als ik de hoop uitspreek, dat onze
diplomatie in een zware taak zal slagen.
Het is de weg van de vestiging van rech
ten en verplichtingen of servituten bij
tractaat. In de nota van onze regeering
wordt gevraagd om Duitsche mijn-conces
sies en exploitatierechten, om regelingen
tegen oneerlijke concurrentie door Duitsche
verkeers-organisatie en andere middelen.
Prof. van Hamel zou dit soort eischen wil
len uitbreiden. Daarmee roert hij een mo
gelijkheid aan. Men kan zeggen: wij heb
ben onze vragen al ingediend. Maar het is
natuurlijk geenszins ondenkbaar dat men
tijdens de onderhandelingen de territoriale
aanspraken, die bij de groote mogendhe
den toch blijkbaar al niet met veel sym
pathie ontvangen zijn, door andere ver
vangt. Prof. van Hamel zegt:
„Ik noem: waterstaatsrechten over de
grens. Sociaal-economische regelingen.
Verkeersmogelijkheden, wegen en spoor
wegaanleg, b.v. naar den Achterhoek enz.
Boschexploitatie in het Reichswald- Mijn-
exploitatie. Ja men krijgt zelfs 't groote
voordeel, dat alsdan de Nederlandsche be
langen véél uitgestrekter en verder kunnen
worden voorzien, dan door een toch altijd
bescheiden gebiedsoverdracht mogelijk is".
Of zulke uitbreiding aanvaardbaar zou
blijken is m.i. nog de vraag. Wij moeten
steeds rekening houden met het feit, dat
Duitschland er zelf weer economisch bo
venop zal moeten komen en dat dit niet
alleen een eisch van menschelijke overwe
ging is, maar ook in ons eigen belang:
omdat wij den handel met Duitschland
noodig hebben. Het is niet plezierig het te
moeten erkennen, vooral niet voor som
migen die van korte, daverende opinies
zonder veel argumentatie houden, maar het
blijft onloochenbaar dat in deze Duitsche
kwestie verschillende Nederlandsche over
wegingen met elkaar om den voorrang
strijden en dat men met alle rekening moet
houden.
In politieken zin is de Nederlandsche
officiëele houding ten aanzien van het
Atoomkwestie en ontwapening strijden om voorrang
Onder voorzitterschap van den Australiër Makin is de Veiligheidsraad Donderdag de
bespreking begonnen over het ontwapeningsplan, zooals dat door de resolutie van de
Algemeene UNO-vergadering tot verdere uitvoering aan den Veiligheidsraad is toe
gewezen. Reeds dadelijk na het begin der debatten bleek dat de groote moeilijkheid
van de politieke commissie, namelijk de vraag of en hoe de beteugeling der atoom
energie moet worden gecombineerd met het algemeene ontwapeningsplan, ook in den
Veiligheidsraad een meeningsverschil vormde. De Franschman Parodi trachtte den
raad te verzoenen met een gelijktijdige behandeling van beide problemen.
De voorzitter Makin deed in zijn ope
ningstoespraak een beroep op de gedele
geerden om hun verplichting tot samen
werking, die voortvloeit uit de resolutie
der UNO na te komen en hij legde er den
nadruk op dat het thans de tijd niet is
om te zoeken naar oneenigheden. „Het
oogenblik om met het werk der ontwape
ning te beginnen is gekomen", zoo zeide
hij Hij was verder van meening dat de
Amerikaansche en Sovjet-Russische stand
punten elkaar niet uitsluiten en stelde na
mens de Australische delegatie voor dat
de raad zou beginnen met de bespreking
van de resoltutie, die de Algemeene verga
dering ten aanzien van de ontwapening
heeft aangenomen.
Vervolgens was het woord aan Gromyko,
den Sovjet-Russischen afgevaardigde, die
zich tegen het Amerikaansche voorstel
verklaarde dat een bespreking van de
atoomkwestie verlangt voor dat de ont
wapeningsdebatten beginnen. Gromyko
veronderstelde dat de Amerikaansche hou
ding neerkwam op een ultimatum: óf de
leden van den raad stemmen in met de
Amerikaansche atoom-voorstellen, óf
Amerika weigert zich bezig te houden
met de maatregelen voor de algemeene
ontwapening,
Gromyko zeide te hopen, dat de Veilig
heidsraad de voorstellen van de Sovjet
delegatie zal aannemen en zonder uitstel
voort zal gaan met het uitwerken van de
maatregelen om zoodoende de resoluties
van de Algemeene Vergadering te ver
wezenlijken.
De Amerikaansche gedelegeerde. Herschel
Johnson, zette opnieuw het Amerikaan
sche standpunt uiteen, dat n.I. een doel
treffende internationale controle van de
atoomenergie de sleutel is voor het geheele
probleem der ontwapening en dus het
eerst moet worden aangevat. Johnson zei,
dat geen enkel systeem voor de regeling
der bewapening tot vrede en veiligheid
kan bijdragen, zonder dat het afdoende
controle en zekerheidsstellingen inhoudt.
Johnson eindigde met te zeggen, dat, als
eenmaal overeenstemming is bereikt over
dc kwestie der atoomenergie, de andere
fasen van het ontwapeningprobleem
slechts een moeilijkheid van de tweede
orde zullen worden. Hij achtte geen reden
aanwezig, waarom men thans de kwestie
uit den weg zal gaan.
Johnson verzekerde dat de Vereenigde
Staten het volle pond zullen bijdragen om
tot een oplossing van het probleem der
atoomenergie te komen.
Cadogan, de Britsche gedelegeerde,
deelde Frankrijks opinie, dat de Veilig
heidsraad beide deelen van het ontwape
ningsprobleem tegelijk moet behandelen.
Tevens verklaarde hij zich voorstander
van het Sovjetvoorstel tot instelling van
de commissie tot studie van de ontwape
ning.
Cadogan legde er den nadruk op, dat het
waarschijnlijk onmogelijk zal zijn, dat de
ontwapeningscommissie haar werk binnen
drie maanden klaar kan hebben, zooals in
het. Sovjet-voorstel werd verondersteld.
Hierop werd het debat over de ontwa
pening tot Vrijdag verdaagd.
De blokkade van Hanoi, de omstreden
hoofdstad van de semi-autonome republiek
Vietnam, werd gisteren verbroken, nadat
alle communicatie over land drie weken
afgesneden is geweest, aldus maakte het
Fransche persagentschap A.F.P. bekend.
Men verwacht binnen enkele dagen de
verbinding tusschen Hanoi en de op 100
K.M. afstand liggende havenstad Haifong
te herstellen.
Fransche troepen uit Hanoi hebben reeds
met de Fransche strijdkrachten uit Haifong
contact gemaakt, aldus werd door het
Fransche hoofdkwartier te Hanoi gemeld.
Een officieele melding, waarin de laat
ste Fransche successen werden bekend ge
maakt, zeide, dat het herstel van de ver
bindingen tusschen Hanoi en de zee de
critieke voedselpositie van de stad aan
zienlijk heeft verlicht-
Groote brand in de haven
van New York
Dezer dagen is te New-York brand
uitgebroken op een aanlegsteiger var.
de Central Railways aar den oever van de
Hudson ter hoogte van New Jersey Het vuur
verspreidde zich snel over de havenwerken
en schepen De lucht boven de wolkenkrab
bers van Manhattan was spoedig rood ge
kleurd. De brandweercommandanten van de
havenwijk verklaarden dat dit de ernstigste
brand was, dien zij zich konden herinneren.
Later werd gemeld dat er reeds zeven aan
legsteigers in brand stonden. Na de blussching
bleek een enorme schade te zijn veroorzaakt.
Vijf kinderen verbrand
In Doncaster (Eng.) zijn volgens Un. Press de
vijf kinderen van een mijnwerkersgezin, die al
leen thuis waren, omgekomen toen het huls door
onbekende oorzaak in brand raakte. Het oudste
kind, een meisje ven dertien, was naar bulten
gerend om hulp te halen doch keerde daarna ln
het brandende huls terug om haar broertjes en
zusjes te redden. Zij slaagde niet hierin en
kwam ook zelf om het leven.
„Een vliegtuig met hersens".
In Amerika u-ordt druk geëxperimenteerd
met onbemande vliegtuigen, die door mid
del van radio, televisie, radar, warmte,
magnetisme, ja zelfs door geluid van den
grond af bestuurd kunnen worden.
Terugkeer van de vorst
is niet uitgesloten
Groote temperatuurverschillen
langs de dooigrens
Ons land ligt nog steeds aan den rand van
vorst en dool. De grens liep vanmorgen van de
Noordzee over de Dollard vla Frankfort aan de
Main naar Zuid-Duitschland. Bijzonder scherp
kwam de tegenstelling bij de Dollard tot uiting.
In Groningen schommelt de temperatuur om het
vriespunt, aan de andere zijde van de Eems
vroor het 3 tot 7 graden. Langs de overgangs-
zöne valt in Duitschland vrij veel sneeuw. De
verplaatsing van de vorstgrens hangt op het
oogenblik slechts van kleine veranderingen in
de luehtdrukverdeeling af. Wel is waar is op
den Oceaan een nieuwe depressie verschenen,
doch de ontwikkeling van deze storing is vrij
gecompliceerd. Het Zuidelijk binnendringen ln
West-Europa van een afgesplitste kern van deze
depressie zou den wind weer naar het Oosten
kunnen doen draaien met terugkeer van de vorst.
Er kan over de weersverbetering op langer ter
mijn niets gezegd worden. We zitten op de wip,
zij het tijdelijk aan den anderen kant.
De temperaturen, die hedenmorgen om 10 uur
werden afgelezen waren: Vliegveld Twente 0;
Den Helder +3; Vllsstngen 0: De Bilt -1; Vlieg
veld Schiphol -l: Vliegveld Eindhoven -1;
Leeuwarden 0; Vliegveld Eelde -1; Vliegveld
Beek +1; Vliegveld Gil ze Rijen -1.
De Rijn wegens drijf ijs voor scheepvaart gesloten
De Berlijnsche correspondent van het
ANP seint, dat de stroomlevering van
Duitschland naar Nederland wordt afge
sneden ten gevolge van de critieke situa
tie waarin de electriciteits-voorzièhing
van West-Duitschland door de vorst is
komen te verkeeren. Officieel is medege
deeld dat het stopzetten van de stroomle
vering naar België en Nederland en ten-
deele ook aan de Fransche zóne, een on
derdeel is van de drastische inkrimping
die alle gebieden betreft die door de cen
trales in de Britsche zóne worden ver
zorgd.
Deze maatregel is getroffen daar de
productie van bruinkool door de bevriezing
der velden zoodanig verminderd is dat de
voorziening der centrales niet meer ge
waarborgd is.
Hoewel gisteravond in Midden-Duitsch-
land de eerste sneeuw gevallen is, houdt
de koudegolf onverminderd aan.
De verkeerssituatie in het Rijngebied is
ernstig bemoeilijkt door het uitvallen der
veerdiensten. De dienst op Emmerik was
gisteravond evenwel nog in werking.
Wegens drijf ijs is de scheepvaart op den-
Rijn in Duitschland de eenige tot dus
ver nog gebruikte waterweg geheel
stopgezet.
Ten einde het thans vrijwel geheel op
den spoorwagen aangewezen vervoer te
ondersteunen wordt extra brandstof be
schikbaar gesteld voor het automobielver-
keer.
Dc verwachting bestaat evenwel, dat
de vervoersbeperkingen en de noodzaak
om een minimale electriciteits-voorziening
in de Duitsche steden op gang te houden,
in de volgende dagen tot nieuwe maat
regelen znllen kunnen leiden, waaronder
de algeheele stopzetting van kolenleverin-
gen naar het buitenland.
De toestand in de Duitsche steden ont
wikkelt zich thans in versnelde mate naar
een crisis. In Berlijn, waar het grootste
deel der bevolking zonder huisverwarming
is, worden sedert Dinsdag honderden men-
schen met bevroren ledematen in de zie
kenhuizen binnengebracht. De mogelijk
heid bestaat, dat zelfs de ziekenhuizen
zonder verwarming zullen geraken. De
Berlijnsche gemeenteraad heeft een storm
achtig debat gevoerd over de situatie,
waarin de eisch gesteld werd alle nog bij
theaters en bioscopen aanwezige voorra
den in beslag te nemen.
Boven het door ijs afgesneden Wadden
eiland van Amrum zijn voorraden melk
poeder voor de kinderen per parachute
neergelaten De laagste temperatuur werd
geregistreerd in Küstrin-aan-de-Oder, na
melijk 27 graden.
Weerbericht
NEVEL OF MIST
Verwachting, medegedeeld door het
KJ4.M.I. te De Bilt, geldig tot Zaterdag
avond
In het overgroote deel van het land mist,
plaatselijk eenige neerslag. In het
Noordoosten ran het land temperatuur
om het vriespunt tot lichte vorst. Overi
gens temperatuur om het vriespunt.
Aanvankelijk nog weinig wind, later wat
toenemend uit Zuid tot Oost.
Het eiland Tholen is door het ijs geïsoleerd. De Rijkswaterstaat had onlangs aangebo
den over de pijlers van de in aanbouw zijnde brug over de Eendracht een houten
noodbrug te slaan, doch de gemeenteraad van het stadje Tholen wilde hiervoor alleen
toestemming geven, indien de gemeente op deze brug tol mocht heffen. De rijkswater
staat vond dit onjuist, omdat de gemeente dan voordeel zou trekken uit werkzaam
heden, welke niet van gemeentewege waren verricht. Er kwam dus geen noodbrug en
Tholen is thans alleen te bereiken over een paar planken, welke over de pijlers van
de in aanbouw zijnde brug gelegd zijn.
Noord-Amerika, zonder het precies te
willen, een nieuwe ontwikkeling van de
Duitsche macht voorbereidt en dat „ook ten
Duitsche vSagsMt niet erg duidelijk cn onzent zekere tendenties noodzakelijk naar
nota aan de groote mogendheden is een Eur esche federale Unie, waarbij
typisch economisch stuk In pohtieken sin Du|,schland geUjkstelling met anderen,
staat niettemin ome toekomst volkomen op ingekapseld in een veel groote,-
- onschadelijke-
de richting in Engeland zoowel als in
I maakt?
R. P.
Britsch-Amerikaansche delegatie
komt naar Den Haag
Op 23 Januari a.s. zal een gemengde
Engelsch-Amerikaansche delegatie naar
Den Haag komen voor het voeren van be
sprekingen met het directoraat voor de
Buitenlandsche Economische Betrekkingen.
Het doel van deze besprekingen is een re
geling te treffen voor het handelsverkeer
tusschen Nederland en de Engelsch-Ameri
kaansche zóne in Duitschland.
Bewakers zaten in een café
om de warme kachel
Woensdagmorgen verliet een vrachtauto,
waarin zich 23 Nederlandsche SS'ers en
i eenige bewakers bevonden het Limburg-
i sche dorp Hoensbroek. met bestemming
Den Helder. Dé tocht was met de heer-
schende koude geen plezierreisje en toen
het transport tegen het vallen van den
avond Ede passeerde, besloten de bewa
kers bij een buitencafé even te stoppen om
krachten op te doen voor het verdere ge
deelte van de lange reis. Eén der bewakers
bleef met de SS'ers in de vrachtauto ach
ter. Zijn collega's schoven in de gelagka
mer rond de warme kachel en bleven daar
meer dan anderhalf uur zitten. De bewaker
in de auto was inmiddels in slaap geval
len, hetgeen de door de koude verkleumde
maar des ondanks op hun vrijheid beluste
SS'ers een welkome gelegenheid bood de
plaat te poetsen en in de omliggende bos-
schen te verdwijnen.
De vinnige koude 'en de honger dreven
een gedeelte der deserteurs den volgenden
morgen weer terug naar de bewoonde we
reld, zoodat Donderdagmiddag ongeveer de
helft der gevangenen weer present was, Op
de overigen wordt nog Ijverig jacht ge
maakt.
Uit het feit, dat de SS'ers uit Limburg
werden overgebracht naar Den Helder om
daar in een fort opgesloten te worden is af
te leiden, dat het hier geen „lichte geval
len" betrof.
De E.V.C. is ontevreden
Proteststaking van 24 uur
in de Rotterdamsche haven
Het bestuur van de Eenheidsvakcen
trale heeft besloten Zaterdag voor vier en
twintig uur het werk in de Rotterdam-
;che haven neer te leggen. Deze staking
^al een proteststaking zijn. De EVC ver
klaart, dat zij er haar ontevredenheid mede
te kennen wil geven over het trage ver
loop van de onderhandelingen welke van
Februari van verleden jaar af nog steeds
voortduren en waarvan het resultaat zou
zijn, dat het College van Rijksbermdde-
laars een beslissing heeft getroffen, welke
zou neerkomen op algeheele aanvaarding
van het standpunt der werkgevers
Zaterdagochtend zal een vergadering
worden belegd, waarin de volgende eischen
worden besproken: loonsverhooging van
10 pCt.; hoogere garantieloonen op Ijet
peil, zooals dat te Amsterdam bestaat, na
melijk f 36 in plaats van f 30.90; een
betere regeling voor vuilen en bijzonderen
arbeid: een collectief arbeidscontract voor
het toezicht- en opzichthoudend perso
neel: geen arbeid op Zondag en medezeg
genschap van de organisaties in alle aan
gelegenheden betreffende de loonen en de
arbeidsvoorwaarden.
Deze actie houdt, naar de EVC verklaart
geen direct verband met de kwestie van de
lossing van Antwerpsche schepen. Wat dit
betreft kon de EVC niet een haar bevre
digende regeling met de „Unie Verkeer"
der erkende bonden verkrijgen.
Het woord is aan.
Lafontaine:
Wat nieuws nxoeten we hebben,
al was er geen nieuws meer op
de wereld.
Eenzijdig Amerikaansch besluit
inzake Japansche herstelbetaling
Functionarissen van het Amerikaansche
ministerie van Oorlog hebben in een radio
uitzending. verklaard, dat de V S vastbeslo
ten zijn onmiddellijk een begin te maken met
de Inzameling van herstelbetalingen uit Japan
zelfs zonder volledige goedkeuring van de
Sovjet-Unie en andere geallieerden.
Het hoofd van het bureau van het mlniste-
die van Buitenlandsche/Zaken voor aange
legenheden het Verre Oosten betreffend,
heeft bekend gemaakt dat een dringende
instructie voor generaal MacArthur om spoe
dig te beginnen met de verwijdering van
Japansche industrieën en Installaties over
wogen wordt.
Howard Peterson, onder-minister van Oor
log. heeft te kennen gegeven, dat zoo spoedig
mogelijk het industrieele peil van Japan moet
worden vastgesteld, teneinde de Japanners in
staat te stellen hun economisch herstelpro-
eram op realistische basis te fundeeren. zoo
dat het niet meer ten laste van de Ameri
kaansche begrooting komt. De commissie
voor het Verre Oosten zou op de hooete ge
steld worden van de Amerikaansche plannen,
maar haar formeele goedkeuring zou niet
afgewacht worden.
Benoeming van Dr, Van Mook in een dubbele functie
toegelicht
Naar aanleiding van de officieele verkla
ring, welke de regeering liet volgen op de
radioredevoering van prof. Gerbrandy.
heeft de oud-minister-president gisteravond
wederom over beide zenders een rede ge
houden. Hij noemde de regeeringsverkla
ring „er naast". „Men heeft mij verweten,
dat ik'wel de laatste zou mogen zijn, om
Dr. Van Mook op het punt van overschrij
ding der grenzen van de Grondwet te cri-
tiseeren, want ik zou zelf hebben bevor
derd, dat hij met ongekende macht werd
bekleed". Ten aanzien van dit verwijt zei
de prof. Gerbrandy dat in 1941 in overleg
met den gouverneur-generaal jhr Tjarda v.
Starkenborgh Stachouwer Dr. Van Mook
benoemd werd tot minister van Koloniën
in het Londensche kabinet. Toen de oorlog
met Japan uitbrak, werd Dr. Van Mook als
minister ontslagen, omdat de gouverneur-
generaal hem meer noodig had dan prof.
Gerbrandy. die daarna zelf minister van
Koloniën werd Op verzoek van den heer
Tjarda volgde daarna, de benoeming van
Dr Van Mook tot luitenant-gouverneur-
generaal, opdat tenminste iemand naar
Amerika zou kunnen gaan. Op grond van
wettelijke bepalingen mag de gouverneur-
generaal namelijk zelf het gebied van Ne-
derlandsch-Indië niet verlaten. Toen in
Maart 1942 Java op het punt stond over
weldigd te worden en beslist was, dat de
ambtenaren in Indië het lot van de bevol
king onder de bezetting moesten deelen,
besloot de heer Tjarda te blijven en Dr.
Van Mook naar Londen te zenden. Dr. Van
Mook werd voorgedragen als minister van
Koloniën en prof. Gerbrandy werd mi
nister voor de Algemeene Oorlogvoering
Het natuurlijke vooruitzicht was, dat Dr.
Van Mook te zijner tijd als luitenant-gou
verneur-generaal naar Indië zou terugkee-
ren. In dien tijd is wel gebleken, dat er
verschil van inzicht over bepaalde proble
men bestond, doch het belang van het Ko
ninkrijk ging voor alles.
In het najaar van 1944 toen gehoopt
werd op een snelle bevrijding van Neder
land is gezegd: „De tijd is aangebroken dat
Dr. Van Mook als luitenant-gouvemeur-
gengraal terugkeert naar het Verre Oos ?n.
Laaf hij voor dien korten tijd nog lid van
het kabinet blijven, zoodat hij dus gebon
den blijft en van tijd tot tijd naar Londen
moet komen". Dit was juridisch inderdaad
een monstrum, maar een practische nood
maatregel in oorlogstijd. Toen Nederlands
bevrijding uitbleef, is een einde gemaakt
aan de samenkoppeling van functies. Dat
vertelt de regeeringsverklaring er niet bij.
aldus prof. Gerbrandy.
Is de macht, welke aan den luitenant-
gouvemeur-generaal gegeven werd. te
groot geweest? Prof. Gerbrandy ontkende
dit en verklaarde, dat Dr. Ijan Mook bij
lange na niet de bevoegdnedên kreeg,
welke hij verlangde. Zijn benoeming in
1944 was geschied mef de beperking, dal
zij in geen enkel opzicht volgende kabi
netten zou binden en dat hij luitenant'
gouverneur-generaal werd, die slechts zeer
tijdelijk de bevoegdheden van den gouver
neur-generaal zou uitoefenen. Dr. Van
Mook heeft deze beperkingen aanvaard-
Ten bewijze hiervan haalde prof. Ger
brandy enkele zinsneden aan uit een door
dr. Van Mook op 17 October 1944 te Lon
den gehouden radiorede.
Het kabinet wenschte dat dé heer
Tjarda bij de bevrijding van Nederlandsch-
Indië wat dr. Van Mook betreft die ver
houding zou terugvinden, welke er voor
het uitbreken van den oorlog met Japan
had bestaan.
Prof. Gerbrandy bracht hulde aan jhr.
Tjarda, die door zijn optreden het gezag
had verworven, tegenover de volken van
Indië en tegenover de regeeringen van de
volken der wereld het herstel der eeuwen
oude verbindingen tusschen Nederland en
Indië na de bevrijding gemakkelijk te
maken.
„Het geschetste beleid van mijn kabinet"
aldus prof. Gerbrandy, „is door de twee
opvolgende kabinetter. geheel omgebogen.
Men heeft den heer Tjarda laten gaan,
omdat men niet het beleid, door hem en
ons voorgestaan, maar wel dat van dr. Van
Mook begeerde. Wij weten thans dat de
man, die in Londen met ons samenvocht
om den Japanner te verslaan, nu de con
solidatie bevordert van een republiek van
Japanseh-fascistischen oorsprong onder
presidentschap van een man die met de
Japanners collaboreerde.
In de officieele verklaring wordt gezegd,
dat de regeering voortgaat met den arbeid
aan de uitwerking der overeenkomst. Men
wrijft zich de oogen uit. Uitwerking van
een overeenkomst, die nog door geen der
partijen geteekend is en misschien niet
eens geteekend wordt. Wie verstaat nog
iets van deze haast om de afschuwelijke
republiek in het, zadel te helpen van het
storm pas-tempo waarmee Indië van Ne
derland wordt weggescheurd?
Het kabinet haast zich de republiek te
vestigen en als dat geschied is, dan zal het
later, veel later aan het Nederlandsche
volk vragen: verander nu uw Grondwet
om haar met dien toestand in overeen
stemming te brengen. Ik veroorloof mij
deze vraag:
„Als dan het Nederlandsche volk zegt:
neen. zoo willen we het niet. wie is ver
antwoordelijk voor de politieke chaos,
waarin het Koninkrijk der Nederlanden
dan zal verkeeren?"
De officieele verklaring zegt dat de re
geering haar beleid in de volksvertegen
woordiging heeft toegelicht en deze onge
vraagd zich in groote meerderheid achter
haar voornemens heeft geschaard Inder
daad wat de Tweede Kamer betreft (de
Eerste Kamer moet zich nog uitspreken)
heeft de regeering een overwinning be
haald. Of de leden van het kabinet diep
in hun hart het ook een overwinning noe
men betwijfel ik. Maar dit is zeker: in
het volk, dat zich niet gewonnen wil
geven en bij onze jongens in Indië, in wier
borst het nationaal gevoel voer recht is
ontgloeid, daar heeft het kabinet zijn
^aak reeds verloren".
Op Sumatra:
Hervatting verwacht
der onderhandelingen
Onze speciale verslaggever seint uit Medan:
Woensdag maakte ik een aanval mee op
het Nederlandsch convooi uit Belawan
naar Medan. Het was de eerste aanval op
dien weg na twee weken van rust. Het
convooi viel ongeveer halverwege Bela
wan en Medan in een hinderlaag en werd
verrast door een hevig geweer- en mitrail-
leurvuur van beide kanten van den weg.
Een soldaat in een vooroprijdende pantser
auto werd op slag gedood. Twee mannen
werden gewond, onder wie de luitenant-
convooi-commandant. De Nederlandsche
troepen antwoordden met zwaar vuur. De
Indonesische verliezen zijn uiteraard on
bekend, daar de aanvallers tusscher
struikgewas en de boomen verdekt si.in
den opgesteld. Ik verneem inmiddels, dat
de Republikeinsche gouverneur van Suma
tra, Teukoe Hassan, verzocht heeft de be
sprekingen te heropenen. Dit verzoek uit
Siantar behelsde teven een suggestie in
zake wijziging van de Indonesische dele
gatie, welke inderdaad een noodzakelijke
voorwaarde is, daar kolonel Sitompoel na
zijn woordbreuk voor de Nederlanders niet
langer acceptabel is. De Nederlanders ant
woordden bereid te zijn de onderhande
lingen te hervatten, mits werd voldaan aan
zekere voorwaarden, waaronder hervatting
van den watertoevoer naar Medan.
Nieuwe strijd in Griekenland
Sinds Dinsdagavond woedt in Grieken
land een hevig gevecht bij het dorp Ko-
rymos, niet ver van de Turksche grens,
tusschen de geregelde Grieksche troepen
en zwaar gewapende guerillastrijders, al
dus meldt het derde Grieksche legercorps.
Er werden geen détails gegeven, maar
men legde er den nadruk op. dat het Griek
sche leger meester van den toestand is.
Het dorp Korymos was reeds 5 weken
geleden door guerillastrijders overvallen.
Naar beweerd wordt, kwamen deze van
Bulgaarsch grondgebied
Tevens werd melding gemaakt van een
tweede strijdtooneel bij Goemenitza in het
Joegoslavische grensgebied, waar gewa
pende groepen tweemaal een dorp overvie
len. Zij zouden echter door het plaatselijke
garnizoen zijn afgeslagen-
Wedstrijden afgelast
De voor Zaterdag en Zondag vastgestelde
wedstrijden van de voetbal-, hockey-, korf
bal- en handbalbonden (evenals de Haar-
lemsche voetbal- en korfbalbond) zijn uit
gesteld.
Het voetbalprogramma van den KNVB
is verschoven naar Zondag 19 Januari.
DE „KAREL DOORMAN" IN KAAPSTAD
Naar het Fransche persbureau A F P mee
deelt Is het vliegtulgmoederachlp de Karei
Doorman" gisteren ln Kaapstad aangekomen.
Het schip zal hier een week blijven, alvorena
de reis naar Nederland te vervolgen.
