Een Zweedsche verrassing
Veel orders, vooral buitenlandsche, maar
tekort aan arbeiders remt de uitvoering
Activeering van Nederland'
buitenlandschen handel
Wereldnieuws
Zaterdag 1 Februari 1947
Drie directeuren van Haarlemsche metaalbedrijven meenen:
TA E Haarlemsche metaalindustrie, die als
^een grauwe garneering langs het glinste
rende water van het Noorder Buiten Spaame
ligt. vormt niet alleen een vitaal onderdeel
van het bedrijfsleven in de Spaarnestad. zij
is voor ons land in dezen tijd van de aller
grootste beteekenis. omdat zij tot het ver
stevigen van onze deviezenpositie in belang^
rijke mate bijdraagt
De Haarlemsche Scheepsbouwmaatschappij
heeft voor 1947 voor vijf en een half millioen
san export-orders geboekt en de daar ge
bouwde schepen gaan naar Zwitserland, Por
tugal en Zweden
Stork-Hijsch zal binnenkort de onderdeden
van drie van de zes tinbaggermolens, die de
Bilitonmaatschappij na de bevrijding bestel
de kunnen afleveren Er kwam alweer een
order uit Frankrijk binnen en voor Argentinië
moet een zuiger gebouwd worden. Deze tin-
baggermolens worden in combinatie met een
aantal andere werven gebouwd. Men is dsn
In staat grootere opdrachten te aanvaarden
en het risico wordt verdeeld
Figec bouwt zijn hefwerktuigen op het
©ogenblik niet voor het buitenland, daar men
er de voorkeur aan heeft gegeven, allereerst
de verwoeste haveninstallaties van het eigen
land te herstellen. Ook de werkzaamheden
aan de bewegingsinrichting van de sluizen te
IJmuiden werden door Figee verricht. Op het
oogenblik is men bezig de tijdelijke bewegings
inrichting van de Noordersluis door een de
finitieve te vervangen. Verder herstelde of
leverde Figee de groote kranen voor de werk
plaatsen der Nederlandsche Spoorwegen. Al
leveren al deze werkzaamheden niet onmid-
heer Vlieland er Hein uitte zijn misnoegen
over de overheidsbemoeiing. Nu vertoont de
Haarlemsche Scheepsbouwmaatschappij ook
in ander opzicht nog een afwijkend beeld. Wij
schreven reeds, dat het tekort aan arbeids
krachten de verwezenlijking van uitbreidings
plannen bij Figee en Stork-Hijsch remde. De
heer Vlieiander Hein deelde ons mede, dat
hij uitbreidingsplannen voor zijn fabriek
klaar heeft liggen, die hij zoo spoedig moge
lijk hoopt te kunnen uitvoeren Een uitbrei
ding, die een millioen zal kosten en een
scheepsbouw loods, een bankwerkerij en een
timmerwerkplaats zal omvatten en het aan
tal arbeiders van^lSO op 300 zal brengen. De
rentabiliteit van het bedrijf zal dan stijgen:
per man en per jaar wordt thans 1800 ton
scheepsbouwstaal verwerkt, na de vergrooting
kan dit tot 6000 ton opgevoerd worden. Maar,
zoo zegt de heer Vlieiander Hein, het moet
nü gebeuren, nu ey orders genoeg zijn en niet
wanneer de gunstige conjunctuur is afgeloo-
pen. Voorts meende hij, dat het aanwerven
van arbeidskrachten niet veel moeilijkheden
zou opleveren, omdat het werk op een kleine
werf door meer promotiekansen aantrekke
lijker is.
Medewerking van de gemeente.
De directeur van de Haarlemsche Scheeps
bouwmaatschappij achtte het dringend nood
zakelijk. dat de tegeno'-er de Spaarnhoven-
straat ontworpen brug over het Spaame zoo
spoedig mogelijk gebouwd wordt Thans moe
ten dagelijks meer dan duizend arbeiders, die
aan de bedrijven op den Oosteüjken oever
verbonden zijn, een omslachtige en tijdroo-
delltfk een deviezen-voordeel voor ons land vende^ „boottocht" maken. De weg^ door den
op, het is duidelijk, dat zij indirect daartoc-
bijdragen, omdat zij belangrijke ondeTdeelen
van ons export- en transitobedrijf weer
deden functioneeren.
Wij hebben de directeuren van deze onder
nemingen gevraagd, hoe zij zich de toekomst
van hun fabrieken dachten, in het bijzondc-
of zij meenden dat het buitenland bij de
Nederlandsche industrie zou blijven aanklop
pen Went de huidige toevloed va.n export
orders vindt vooral zijn oorzaak in de groote
vraag elders en het overbelast zijn van de
fabrieken' <laar Nederland krijgt, om het zoo
eens uit te drukken, „overschot-orders" Nu
hebben wij daarbij één voordeel: onze arbeids
looren liggen aan den lagen kant. Bij or.s
verdient een geschoolde arbeider in de
metaalindustrie iets meer dsn een gulden per
uur. Zweden ligt oneeveer gelijk. België iets
hooger. maar in Engeland verdient een ar
beider meer en in Amerika zelfs aanzienlijk
meer dan bij ons Amerika heeft evenwel
het groote voordeel van massa-productie.
Vooral bij den scheepsbouw levert dit goed-
koopere productie op, omdat hier de 'mate
rialen ongeveer 80 het loon slechts 20
van den kostprijs uitmaakt.
Tekort aan arbeidskrachten.
Stork-Hijsch en Figee zijn meer loon-
ln'er.sieve bedrijven, zoodat de directeuren
van deze fabrieken, ir. C. H. Holgen en ir. W.
Koppen, een minder optimistisch geluid over
de 'toekomst lieten hooren dan de directeur
van de Haarlemsche Scheepsbouwmaat
schappij, de heer B M Vlieiander Hein. Want
de toekomst van de Haarlemsche industrie
zal in hooge mate bepaald worden door het
eanbod van arbeidskrachten. Het is daarom,
dat Figee groote aandacht besteedt aan de
opleiding van jonge arbeiders, want deze^ zijn
schaarsch geworden in de metaalnijverheid
Er is overleg gepleegd met de directeuren
van de Ambacht*- en de nijverheidsscholen
met het doel de jonge werkkrachten, die bij
Figee een oraetisehe opleiding krijgen, op
deze scholen de nood ge theoretische kennis
bij te brengen.
Het tekort aan arbeidskrachten remt de
uitvoering van uitbreidingsplannen, die bij
Figee klaar liggen Reeds nu kan deze fabriek
het dubbele aantal gebruiken. Ook Stork-
Hijsch. waar één nieuwe groote machinehal
gereed is gekomen laet het afbouwen van
enkele kleinere hallen onder andere wachten
tot meer zekerheid omtrent het aanbod van
de arbeidsmarkt bestaat
De heer Holgen klaagde erover, dat de
overheid soms haar eigen maatregelen door
kruist, door aan speciale bedrijven een hoo
ger loon toe te staan dan voor de overige
metaalindustrie geldt. De heer Koppen was
van mcening. dat het verloop van werk
krachten krachtdadiger kor. worden tegen
gegaan. wanneer het onts'.agverbod werd
aangevuld met een aanstelverbod.
Dit verloop heeft twee oorzaken: er hebben
zich een aantal nieuwe industrieën in Haar
lem gevestigd en de éénmansbedrijven lokken
heel wat werkkrachten weg Bij een loon-
contróle bleek, dat in het kleine bedrijf zeer
hooge loonen worden betaald.
Over het algemeen was men over de mede
werking der verschillende riiksbureaux, die
voor den aankoop van materialen toestemming
moeten vcr'.eenen. niet ontevreden. Weliswaar
gaat het nog wel eens stroef, maar ir Kop
pen. die overigens zijn fabriek bij de toewij
zing van grondstoffen teveel achtergesteld
vond bij de exoort-induririeën. was van mee
ning. dat na inschakeling van de bedrijfs
groepen alles veel vlotter zal gaan. Alleen de
De rsidao geefts
HILVERSUM I. 301.5 M.
19.00 Nieuws. 19 15 Luisterspel Buffalo
19.45 Voor Nederlnnders in Duitschland. 20.00
Nieuws en gewone man. 20.15 Platen. 20.30 licht
baken. 2: no ,,De Vleermuis", operette van Joh
Strauss. 22 45 Avondgebed. 23.00 Nieuws. 23.30
Nederlandsche dansmuziek.
HILVERSUM n, 415.5 M. en 218 M.
19.00 Kamermuziek van Hlndemlth. 19.30 Voor
de rijpere Jeugd. 19 45 Bijbelvertelling. 20 00
Nieuws en actualiteiten. 20.15 Bont programma.
21 30 Socialistisch commentaar. 21 4S Platen. 21.55
Stafmuziekcorps. 22.30 Luisterspel „Voetstappen
op de trap". 23 00 Nieuws. 23.15 Hobby-hoek. 23.30
NachtvoorstellJng.
ZONDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
S00. 9.30. 13.00. 10.30 en 22 uur Nieuws. 8.1S
Hoognv.s. 9.45 Gramofoon. 10.00 Oud-Katholieke
dienst uit Utrecht. 11.30 Gramofoon, Ned. kerk
koren 11 45 Orgelspel S C. Jansen. 12.15 Boe
kenhalfuur. 12.30 Kareol Septet. 1^.55 Zonnewij
zer. 13 30 Apologie prof. dr. J. B. Kors. 13.45
Gramofoon. 14.00 Goolsche kring. 14.45 Gesprek
ken in de salon. 15.45 Marla-lledjes en gedichten.
16 10 Katholieke actie. 16.20 Gramofoon 16 30
Z.ekenlof. 17.00 Kerkdienst uit de Gereformeer
de kerk van Enschedé, 18.30 Nedetlandsche strijd
krachten. 19.00 Gramofoon (Mendelssohn). 19.15
D;. Straatsma. 19 48 sporireportace 20 00 Actua
liteiten. 20 15 Vier motethten van Brückner te zin
gen door Katholiek Haarlem, onder leldmg van
Albert de Klerk. 20 40 Gramofoon 21.00 ..Do
bruid van den Pistooleman". 22.20 Avondgebed.
22.35 Plet Lentz (cello) en Henk Bijvanck (plano).
23.05 Gramofoon (Mo/art cn Beethoven).
HILVERSUM II, 415.5 M. en 218 M.
8 00, 13.00. 18 00 20.00 en 23.00 uur Nieuws. 8.15
Gramofoon. 8 30 Platteland. 8.45 Ensemble
termezzo" 9.15 „De humanist ln zijn w<
plaats" 9.30 Gramofoon. 10.00 Zondagshalfuur
mevr. Spelberg. 10.30 Dienst uit de Ned. Herv.
kerk te Utrecht. 12 00 Gramofoon. 12 30 De Zon-
dagc'.ub, 12 40 Gemengde zangvereenlgmg. 13.15
„De papavers", 13.50 De Spoorwegen spreken
14.05 Boekenhalfuur. 14 30 ..Bach met eigen
transcripties". 15.15 Ftlmpraat.le, 15.30 Thé-dan-
aant. 16,30 Wat vrouwen op het hart hebben
17 00 VPRO ..Het nieuwe vers". 17.10 Dr. E. D
Spelberg 17.30 Oome Keesje. 18.15 Sport. 18.30
Melodie der verte. 19 00 Kadlolympus 19.20 Wim
Ibo's cabaret. 20.15 Waliz-iime. 20.45 „Dombey
en Zoon", hoorspel. 21.30 Radio Philharmonisch
orkest. 22.20 „Compéte Mélée". 23.15 Nachtflonke
ringen (Pierre Palla cn Bep Ogterop). 23.45 Gra
mofoon (dansmuziek).
Waarderpolder is voor autovervoer ten
male onvoldoende. Bovendien vond de heer
Vlieiander Hein het absurd, dat de water- en
gasleiding op enkele tientallen meters van
zijn bedrijf ophield, waardoor de Haarlem
sche Scheepsbouwmaatschappij en de N V.
Stork-Hijsch gedwongen zijn voor eigen wa
ter- en gasvoorziening te zorgen Daarbij
komt, dat het opgepompte water van slechte
kwaliteit is. Hij hoopte dan ook, dat het ge
meentebestuur deze voor de stad 300 belang
rijke bedrijven in deze wenschen ter wille
zou zijn.
Appelen, peren en
pruimen komen vrij
Maar de prijzen niet
Met ingang van 3 Februari zal de in
Augustus 1946 ingevoerde distributie-rege
ling voor appelen, peren en pruimen wor
den' opgeheven. De hoeveelheden, welke
voor distributie beschikbaar waren, 'zijn
voor het grootste gedeelte in consumptie
gebracht en de resteerende voorraden bij
den handel wettigen niet de aanwijzing
van een nieuwen bon. De op de distributie
gebaseerde regeling der prijzen kan thans
worden verlaten, hetgeen echter niet wil
zeggen, dat de prijzen zullen worden vrij
gelaten. Er zullen maximumprijzen worden
vastgesteld, waarbij rekening is gehouden
met de kosten van opslag.
Kolen voor kantoren
Van 1 Februari tot en met 12 April 1947
geven de bonnen van de W A-kaarten, ge
merkt „10e periode", en „12e periode", elk
recht op het koopen van 1 eenheid vaste
brandstoffen. De bonnen, gemerkt „10e
periode", „11e periode" en „12e periode'
van de W B-kaarten geven elk recht op het
koopen van 5 eenheden vaste brandstoffen
in genoemd tijdvak. De „grootverbruikers
huisbrand" dit zijn zij, die van de toe
wijzingskantoren van het Rijkskolenbureau
een identiteitskaart voor het stookseizoen
1946-'47 hebben ontvangen zijn of zul
len een dezer dagen door den plaatselijken
dislributiedienst worden opgeroepen voor
het in ontvangst nemen van de bijzondere
toewijzingen voor de 10e tot en met 12e
periode.
Met nadruk wordt er door het ministerie
van Economische Zaken op gewezen, dat
de kolenpositie niet toelaat tof verhooging
van de aan niet-particuliere huisbrandver
bruikers toegekende rantsoenen over te
gaan.
Brandstof f enkaart
Schaatsenrijden
De Nederlanders starten
Zondag in Oslo
Vrijdagavond zijn uit het trainingscentrum
Hamar in de Noorsche hoofdstad aangekomen
de Nederlandsche rijders Langedijk, Broek
man en Buyen, die dit weekeinde deelnemen
aan de internationale wedstrijden welke door
de Oslo Skoite Klub worden uitgeschreven
over 500, 1500, 5000 «n 10.000 meter,
Op de 500 meter te Oslo zal Langedijk ln de
7e serie starten tegen den Noor Karlsen, in
de 8ste serie rijdt Broekman tegen den
Zweedschen sprinter Stig Larsson. terwijl
Buyen in de 10e serie tegen den Noorschen
kampioen H. Wahl uitkomt. Er zijn niet min
der dan 32 inschrijvingen, onder wie de be
kende Zweedsche hardrijder Sevffarth en de
Noor Charl Matthisen. Op de 1500 meter ko
men 13 paren aan den 6tart. waarbij Buyen in
de derde serie tegen den Noor Liaklev uit
komt In de vierde serie start Bröekman tegen
den Noor Er!in Hagen en in de negende serie
strat Langedijk tegen Helgertsen.
Meren- en dorpentocliten
voor schaatsliefhebbers
Zondag zijn er dorpentochten van Hollandsch
Noorderkwartier, welke om negen uur begin
nen in Zaandam en Purmerend. De routes
zijn sneeuwvrij gemaakt. Voor Dinsdag staat
een wedstrijd van Monnikendam naar Mar
ken op het programma. De wedstrijdrijders
starten om één uur en de toeristen om twee
ln Zuidholland zijn vele gedeelten sneeuw
vrij gemaakt en het is mogelijk aan verschil
lende tochten deel te nemen. Vandaag ston
den er tochten over het Kagermeer. Wijde Aa
en Braasemermeer op het programma. Zon
dag kan men deelnemen aan: 20 km tocht
over de Kaag; 30 km tweemerentocht over de
Kaag en het Braassemermeer; 60 km drie-
merentocht over de Kaag, Braassemermeer en
Langeraar; 90 km viermerentocht over de
Kaag, Braassemermeer, Langeraar en Nieuw-
koopsche plassen.
Het ijs verkeert in uitstekende conditie,
evenals in de omgeving van Loosdrecht. Be
trouwbaar is de route: Nleuwendam-Zunder-
dorp-Zuiderwoude-Monmkendam-Marken.
Effecten- en
Geldmarkt
goed bewaren
Hoewel van de brandstoffenkaart T606
in dit stookseizoen geen bonnen meer zul
len worden aangewezen, dient men de kaart
zorgvuldig te bewaren. Er zal namelijk
zijner tijd een nieuwe brandstoffen-
kaart worden uitgereikt tegen inlevering
van een nader bekend te maken bon van
de oude kaart T 606.
Strandschap Zandvoort
Op 11 Februari zal het Strandschap
Zandvoort zijn eerste vergadering houden,
die geopend zal worden door den Com
missaris der Koningin Dr. J. E. Baron de
Vos van Steen wijk.
DE HISTORICUS PROF. DR. O. OPPER-
MANN OVERLEDEN.
De historicus prof. dr. O. Oppermann
óp 73-jarigen leeftijd te Wiesbaden
overleden.
In 1904 werd hij, na in Leipzig gepro
moveerd te zijn, lector aan de Utrechtsche
Universiteit. Tot 1944 bezette hij daar den
leerstoel van middeleeuwsche geschiede
nis en historische wetenschappen. In 1909
werd hij benoemd tot buitengewoon, in
1918 tot gewoon hoogleeraar.
Hoewel de algemeene koersstijging op de
Amsterdamsche beurs voor industrieele aan-
deelen tot staan is gekomen, vertoont de aan-
deelenmarkt doorgaans toch een tamelijk vast
aspect en krijgt men den indruk dat de eco
nomische toestand van Nederland met wat
meer vertrouwen wordt tegemoet gegaan dan
eenigen tijd geleden het geval was.
Het feit dat in het internationaal concert
ook de stem der kleine landen in sterkere
mate wordt gehoord en dat ten aanzien van
den Nederlandschen handel met het buiten
land besprekingen worden gevoerd en over
eenkomsten worden afgesloten, zal daaraan
ongetwijfeld niet vreemd zijn. Zoowel wat de
grondstoffenvoorziening als de aanschaffing
van kapitaalgoederen betreft, is ons land in
belangrijke mate van het buitenland afhan
kelijk en er is op dit punt tusschen onzen
import en export een wisselwerking, welke,
naarmate zij kan worden geactiveerd, aan
onze nationale welvaart ten goede zal komen.
Nederland moet uitvoeren om te kunnen in
voeren. het moet echter ook invoeren om te
kunnen uitvoeren en de betrokken instanties
staan voor de zware taak hier de economische
belangen zoo goed mogelijk tegen elkaar af te
wegen.
Uit de persconferenties van het ministerie
van Economische Zaken blijkt wel dat in dit
opzicht thans een grootere activiteit wordt
ontwikkeld, tengevolge waarvan met Duitsch
land reeds een betalingsovm-eenkomst is af
gesloten tot 'n bedrag va'n 875 millioen voor
levering van de hier dringend poodige mate
rialen en met Polen een handelsverdrag is tot
stand gekomen, waarbij op den export van
aanzienlijke hoeveelheden kolen naar ons
land gerekend mag worden. Het is duidelijk
dat naarmate de Nederlandsche industrie
over meer grondstoffen beschikken en haar
bedrijfsapparaat vernieuwen kan. productie
en export kunnen toenemen en de Nederland
sche handelsbalans voor een grooter deel,kan
bijdragen in het nijpend tekort, dat er thans
op onze betalingsbalans bestaat.
Dat hierbij ook de Nederlandsche scheep
vaart en de Nederlandsche havenplaatsen zoo
veel mogelijk worden ingeschakeld, is van
niet minder beteejeenis en kan als de oorzaak
van de doorgaans betere stemming voor
Scheepvaartwaarden worden aangemerkt
Deze gang van zaken is temeer verblijdend,
omdat een verlevendiging van het economisch
contact met Nederlandsch-Indië aanmerke
lijk wordt vertraagd en tevens doordien de
credietverleening in het buitenland, mot
name in de V. S minder vlot loopt dan het
vorig Jaar werd verwacht. In 1946 hebben de
V. S. aan goederen en diensten voor 15.3
milliard uitgevoerd, waartegenover slechts
een invoer stond van 7.1 milliard, zoodat
8.2 milliard moest worden overbrugd, welk
bedrag gevonden werd door het verstrekken
van leeningen ten beloope van 6 3"» m'lliard
en voor niet minder dan 3.2 milliard door
giften, grootendeels van de Amorikaansche
regeering en voorts van Amerikannsche or
ganisaties Op een zoodanige min of meer
philantropische financiering mag voor het
loopende jaar niet meer worden gerekend en
wat niet met goederen of diensten kan wor
den betaald, zal bij de Wereldbank moeten
worden geleend. Deze is thans begonnen lee-
ningsaanvragen van Frankrijk, China en De
nemarken te onderzoeken en de uitgifte van
obligaties voor te bereiden, teneinde de mid
delen tot credietverleening te verkrijgen. We
zullen dus langzamerhand weer op eigen bee-
nen moeien leeren loopen en hoe meer de re
geering daarvan overtuigd is en maatregelen
Conversie-leening is
nagenoeg volteekend
Het ministerie van Financiën deelt mede:
Aan de conversie der 3Vf en 4 procent staats
schuld ten bedrage van 2ki milliard gulden in
de 3—3"ï staatsleening 1947. is door slechts
85 houders niet deelgenomen met een totaal
bedrag van f 3 567.100.
Dat wil dus zeggen, dat voor 99 7'8 procent,
dus nagenoeg 100 procent, op do nieuwe lee
ning is ingeschreven.
Van bovenstaand bedrag is ter aflossing via
de conversierekening bijna 3 millioen gulden
aangevraagd door twee institutioneele beleg
gers. Het restand telt nog een bedrag van
beteekenis; overigens geldt het een aantal
kleine bedragen.
Marken per auto bereikbaar
Gisteren zijn de eerste auto's uit Volendam
over het ijs in Marken aangekomen.
Niet voor vrachtauto's en zware bussen,
doch wel voör personen-auto's is het ijs sterk
en betrouwbaar genoeg.
NEDERLAND'S VERTEGENWOORDIGING
IN DEN ECONOMISCHEN EN
SOCIALEN RAAD.
In de eerste zitting van den economischen
en socialen raad. die op 28 Februari te New
York zal bijeenkomen, zal aan den vertegen
woordiger van Nederland, mr E. N. van Klef-
fens. als plaatsvervangend vertegenwoordiger
worden toegevoegd dr. J. H. van Royen,
H.M.'s ambassadeur te Ottawa, oud-minister
van buitenlandsche zaken.
neemt tot het verkrijgen van een juiste ver
houding tusschen de uitgaven der staatshuis
houding en de inkomsten der volkshuishou
ding, des te grooter zal onze credietwaardig-
heid in het buitenland zijn.
Het is verblijdend dat de Rijksmiddelen in
1946 260 millioen, dat is 24 meer hebben
opgebracht dan de raming en minister Lief-
tinck, ondanks de verlaagde inkomstenbelas
ting voor de groote gezinnen en de lagere
belastingdruk voor de groote vennootschap
pen, voor het loopende jaar op eenzelfde op
brengst meent te mogen rekenen.
Ook het resultaat der groote conversie is
een steun voor het staatscrediet. vooral nu
gebleken is dat op een totaalbedrag van 2V\
milliard, slechts 3Vt millioen niet is, gecon
verteerd, wo. niet meer dan l'/t millioen
van particulieren. Aanvankelijk voor 98 1516
procent verhandeld, kon de nieuwe 33V»
leening 1947 deze week tot boven 99'h op-
loopen, daarbij in sterke mate gesteund door
de bepaling, dat de stukken voor de beide
vermogensheffingen kunnen worden gebruikt.
Vijf etmalen in het ijs
De postiboot „Waddenzee" van den
dienst HolwerdAmeland, die vijf dagen
geleden met tien passagiers aan boord m
het ijs bleef steken, heeft gisteren bij
hoog water den Amelandschen wal by het
dorpje Buren tot op honderd meter af
stand weten te bereiken. De tien passa
giers konden toen over het ijs den vasten
wal bereiken. Zij hadden vijf etmalen
op het schip doorgebracht.
Een der passagiers vertelde, dat de
stemming aan boord, ondanks het groote
ongerief, uitstekend is geweest. Men leef
de op rantsoen, want er was niet veel
voedsel aan boord. Het zoete water bleef
bewaard als drinkwater en men waschte
zich met zout water. De meeste passa
giers sliepen op de ruwe houten banken,
toegedekt met hun jassen, zoodat zij
meestal verkleumd en stijf wakker wer
den. Men kortte den tijd aan boord met
rooken, kaartspelen en slapen.
Het eerste marinevliegtuig, dat gisteren
met de post van zes dagen weer op Ame
land landde, had ook één zieken militair,
die op het eiland thuishoort, aan boord.
S Voetbal op gewalste sneeuw
Verschillende Engelsche voetbalclubs, die niet
over genoeg werkkrachten beschikken om de
sneeuw te ruimen, gebruiken ln deze periode
met succes een groote wals, waarmede de
meeuw wordt vastgedrukt, waarna mei roode
verf de lijnen getrokken worden. Dit blijkt dik
wijls beter dan sneeuwruimen, aangezien het
oppervlak na het walsen minder verraderlijk Is.
Mariniers naar Indie
Wederom zullen een aantal aanvullende
transporten mariniersmiliciens naar Indië
vertrekken om zich daar bij de mariniers
brigade te Soerabaja te voegen. Met de
„Johan de Wit" vertrekt heden een
detachement van 50 man onder commando
van den tweeden luitenant der mariniers
E. de Waal. Woensdag wordt het gevolgd
door een detachement van 200 man, dat
per „Johan van Oldenbarnevelt" de reis
naar de Oost zal maken. Deze mariniers
zijn afkomstig uit het mariniersdepot te
Tilburg. Omstreeks 19 Februari vertrekt
tenslotte nog een transport van 200 man
met de „Nieuw-Holland".
„Het was in den tijd, toen de wegen lang
waren en de dorpen eenzaam lagen aan den
voet van de heuvels. Toen liep Onze-lieve-
Heer nog tusschen Lima en Svardsjö in een
lange zwarte jas met gebloemd vest en de
oude Jerk sloop tusschen de lavas-struiken
achter de schuur. In dien tijd werden de hek-
senvuren op de toppen van de heuvels nog
ontstoken, niets ontziende, evenmin als de
booze tongen, die ze hadden doen ontbranden.
Maar onder de wit gekalkte gewelven in de
kerken bloeide de sterke vroomheid als sap
pige rozen. Van hoeve tot hoeve zwierf de
schilder als een heer. met zijn penseelen in
zijn hand
Met die woorden begint de film „Him-
laspelef', die na enkele strubbelingen met de
filmkeuring op het oogenblik in ons land
wordt vertoond. De woorden
duiden de sfeer der film goed
aan en maken het duidelijk,
waarom zij verge'eken wordt
met „Grazige Weiden". In
beide wordt God-de-Vader
uitgebeeld als in menschen-
gedaante op aarde verschij
nend een onderdeel van de voorstelling,
die primitieve menschen maken van de be
grippen van het geloof. De voorstelling hier
is ontleend aan motieven uit Dalecarlië, een
provincie ln Zweden waar volgens het ver
haal de menschen een voorliefde hadden voor
heldere kleuren en hun huisraad versierden
met fantastische bloemen, „kurbits". Op de
wanden van hun kamers lieten zij rondrei
zende schilders bijbelsche tafreelen maken,
die gezien waren als tafreelen uit hun eigen
dagelijksche leven
In die kinderlijke schilderijen gaat het
voorstellingsvermogen niet verder dan de
vormen van allen dag. Het opperwezen is een
achtenswaardige heer, de duivel verschijnt als
een geslepen menschenkenner, die in
mooi rijtuig rijdt, de profeten en aartsengelen
zijn dienovereenkomstig. Het klinkt, wanneer
men het zoo nuchter opsomt, wat erg naïef,
maar het zien van de füm doet^ deze beden
king vergeten voor den ootmoèdigen ernst,
waarin deze gedachtewereld wordt beleefd.
De naieveteit wordt dan tot oprechtheid en
de milde humor, waarin menig tafreel ge
drenkt is. sublimeert tot een hoogere waaTde.
Het verhaal voor de film is afkomstig van
„Ett spel om en wag som till Hdmla bar" van
Rune Lindström, dat in het Nederlandsch
vertaald „Een spel van een weg. die ten
Hemel voert" heet en juist tegelijk met de
film is uitgegeven 1). Het vertelt van een
boerendochter, die wat stil van aard is en
door een jaloersche vrouw ervan beschuldigd
wordt, dat ze een verbond met den duivel
heeft gesloten en de pest in het dorp gebracht.
Ze wordt als heks verbrand en haar ontstel
den verloofde, een boerenknecht „zonder zor
gen of droomen" trekt de wereld in om On-
zen-lieven-Heer „verantwoording" te vragen
voor deze onrechtvaardigheid.
Zijn zwerftocht vult het belangrijkste deel
van de film. Hij ontmoet den ouden Jerk
de Satan en de profeten Elias. Jonas en
Jeremias. Hij begeleid: Josef en Maria een
eindweegs op hun tocht door den nacht en
maakt tenslotte een fabelachtige carrière
door misbruik te maken van de dankbaarheid
van een ouden boer. Maar zijn stoffelijke wel
vaart kan hem geen rust geven en als de
Satan hem komt halen, blijkt, dat hij geen
enkelen vriend op aarde bezit, die een goed
woord voor hem wil doen Maar Onze-lieve-
Heer brengt hem naar het*huisje. waar het
reeds lang gestorven meisje op hem wacht en
zij worden hereenigd. in hun werkelijk tehuis
Die zwerftocht doet even denken aan Peer
Gynt, of aan de „Moeder'.egende" van Unger.
meer nog aan „Elckerlyck" en het zou niet
moeilijk zijn nog een paar overeenkomsten
aan te wijzen, want deze elementaire gedach
ten zijn in de verbeelding van alle volken
terug te vinden.
Panda en de Meesterdief
33. Komt binnen, goede vrienden, treedt
nader!" riep Joris Goedbloed, terwijl hij
de deur opende. .£aat ons in de beschut
ting ran dit toél verwarmde vertrek over
de U toekomende gelden spreken!" Panda
stapte achter den chauffeur aan over de
drempel en keek verbaasd naar de kale,
verzakte zaal waarin ze terecht kivamen.
„De ridderzaal!" zei Joris om zich heen
wijzende. „Hier zaten wijze dappere voor
vaderen en kortten zich de tijd met het
spelen ran domino! Ach! Welk een herin
neringen worden door deze oude muren
verborgen! Welk een feestrumoer heeft
zich hier doen horen. Gaat zitten, eenvou
dige lieden en laat de stemming van deze
zaal op U inwerken!" „Dat is allemaal heel
aardig.'" zei de chauffeur, maar ik wil m'n
centen!"
Over Muziek
Symphonische vormen
Di
De boerenknechtoud en rijk geworden,
bijna aan het eind van zijn „weg".
Dank zij een filmische vormgeving, die de
plezierige gewaarwording geeft, dat het toch
wei mogelijk is films te maken, die van het
begin tot het einde ernst maken èn met haar
onderwerp,èn met haar eigen wezen, is ,.Him-
laspelet" een werk geworden, dat in de
herinnnering blijft hangen. Waarom eigenlijk?
Niet door originaliteit, want Lindström's
werk mag dan van stijl en opzet aantrekkelijk
zijn, het is geenszins een letterkundige open
baring. Evenmin zijn de filmische regels,
volgens welke regisseur Aif Sjöberg gewerkt
heeft, opzienbarend. Ze zijn bekend, zelfs
orthodox, en herinneren aan de dagen toen
er met ernst gezocht werd naar den juisten
film-vorm.
Maar wat is het, dat het schrijden van een
ouden grijzen heer langs den houten muur
van een dorpskerkje hier tot een spannende
climax maakt, waar dat in zoo veel andere
films niet den min. ten indruk wekte? Is het
de bijzondere gevoeligheid, die de filmer aan
den dag legt voor de werking van het licht?
Het clair-obscuur, dat. vergeleken bij den
üeht-overvloed, dien de Amerikanen ons als
normaal hebben leeren beschouwen, haast
Rembrandtiek werkt? Is het de bewegingloos
heid van' sommige der objecten tegenover de
steeds als een levende waarnemer mee
belevende camera? Of is het misschien het
effect van bewegende donkere menschen-
figuren tegen een wijden, leegen en lichten
den achtergrond, dat vaak voorkóïnt en de
mystieke sfeer sterk in de hand werkt? Of
zijn het de verre eindelooz.e landschappen
van Dalecarlië. die den blik der menschen
stil en peinzend moeten maken?
Het zijn natuurlijk al deze factoren samen,
mét nog vele andere, want deze film is niet
volgens eenzijdige formules geschapen. Ze is
werkelijk film en dat is het eenige, maar be
langrijke wat haar onderscheidt van veel wat
der bioscoop eigen pleegt te zijn, maar wat
in de geschiedenis van de ontwikkeling der
filmkunst geen plaats zal krijgen. Zeker, het
is mogelijk styleeringen aan te wijzen, die
meer tooneel dan film zijn; er kunnen pas
sages gevonden worden, die wat lang en erg
nadrukkelijk aandoen Het is ook mogelijk
's filmers meest karakteristieke eigenschap
los te peuteren uit zijn werk en op te mer
ken. da: hij een voorkeur heeft voor wijde
beeldvlakken me: weinige sterk geaccentueer
de en zorgvuldig verdeelde figuren erin.
Maar waarom op onderdeeien letten, wanneer
alles harmonieus en boeiend ineen sluit' Ten
slotte gebeurt het niet eiken dag, dat een
film gemaakt wordt, die in gaat tegen bijna
alle regels, die de bioscoop-conventie zoo
langzamerhand gevormd heeft, en die „toch"
allerwege waardeering vindt v G.
1) „Een spel van een weg, die ten Hemel
voert" van Rune Lindström verscheen, uit
het Zweedsch vertaald door dr. P. M. Boer
Den Hoed. bij H. D. Tjeenk Willink en Zoon
N.V. te Haariem. De „zes Dalecarlische ta
freelen" zijn hier in hun oorspronkelijke orde
aanwezig en blijken een dramatisch werkje
te zijn, dat soms even aan middeleeuwsche
dichtwerken herinnert Het is soms klaar en
simpel als een oud volkswijsje, dan mystiek
en diepzinnig Het is blijkbaar als tooneel-
spcl bedoeld, maar als dramatisch geheel is
de film zeker sterker dan het stuk. Het boekje
Is overigens zeer welverzorgd en geïllustreerd
met bekoorlijke primitieve gekleurde pren
ten. die den stijl van de „kurbits" voortref
felijk weergeven.
klassieke symphonie is nooit in één deel
besloten. De concertbezoeker weet, dat
hem bijvoorbeeld bij Beethoven tenminste
vier afzonderlijke stukken te wachten staan
en het zou niet verwonderlijk zijn, als een
trouwe liefhebber zich zou afvragen: waarom
is die zoogenaamde Hoofdvorm (waarover ik
de vorige week schreef) niet een stuk op zich
zelf en waarom komen daar dikwijls onafhan
kelijke stukken achter, als Menuet, Scherzo,
enz. Hij overweegt het feit, dat de Hoofd
vorm op zichzelf een volledig kunstwerk is
en begrijpt de noodzaak niet van die toevoe
gingen. Dit is een zeer redelijke overweging.
Er is echter een historische oorzaak voor deze
3- of 4-deeligheid. De klassieke symphonie
komt namelijk voort uit de oudere „Suite"
van dansvormen, zooals wij die bijvoorbeeld
van Bach kennen. Over deze danssuite zal ik
later eens schrijven; thans moet ik volstaan
met de aandacht er op te vestigen, dat men
in vele klassieke symphonieën nog dansvor
men aantreft, bijvoorbeeld Menuet en Rondo,
De Hoofdvorm heeft zich pas na Johann Seb.
Bach geleidelijk ontwikkeld, maar intusschen
bleef de suite-vorm. dat wil dus volgens de
woord beteeken is zeggen: de opeenvolging van
stukken, bestaan Bij Haydn en Mozart bleef
het Menuet in zijn eigen stijl gehandhaafd;
het is zeer karakteristiek dat Beethoven zon
der speciale revolutionaire neigingen dit Me
nuet in een Scherzo veranderde. Dat wil zeg
gen: hij behield de driedeeligheid van het
stuk, óók de drievoudige dansmaat en noemde
zoo'n stuk ook aanvankelijk nog Menuet,
maar het karakter was gewijzigd: de deftige
eenvoud, die zich niet alleen in harmonie,
melodie en rythme maar ook in het tempo
deed kennen, verdween voor een levendig^
verrassende beweging in elk dezer elemen
ten: het was geen plechtig-elegante dans
meer. het was een ander muzikaal spel. vol
van vlugheid en kracht. In zekeren zin bleef
de eenvoud behouden, maar niet de eenvoud
der rust, wél de eenvoud van den vorm. Het
is voor niemand moeilijk den voortgang van
een Scherzo te volgen', want men hoort ge
makkelijk de vaart van het eerste gedeelte,
de rustige afwisseling van het middendeel en
daarna de herhaling van het eerste deel. In
sommige symphonieën yan Beethoven, bij
voorbeeld in de derde en de negende, zijn de
samenstellingen der Scherzi ingewikkelder,
maar ook bij deze stukken is het meeleven
van den voortgang in het muzikale spel
eigenlijk eenvoudiger dan het volgen van den
Hoofdvorm.
Eigenaardige stukken in de klassieke sym
phonie zijn de langzame deelen, de zooge
naamde Adagio's en Andante's. De oorsprong
van hun bestaan moet men onder andere vin.
den in het Air of de Aria in de oude Suite®;
een soort lyrische afwisseling tusschen de
dansvormen. Alle echte muziekliefhebbers
kennen de verrukkelijke aria in de D-majeur-
suite van Bach; is dit onvolprezen gezang ooit
door een adagio in een latere symphonie
overtroffen? Het is slechts een tweedeelige
liedvorm en kent geen doorwerking, maar
het is een gezang van de edelste muzikale ge
voelens en gedachten; hier is het spel der
absolute muziek in zingen opgegaan en men
behoeft waarlijk niet sentimenteel te zijn. om
zijn muzikaliteit te laten leiden door de on
beschrijfelijke schoonheid dezer melodie. La
ter. bij Havdn. Mozart en Beethoven worden
de langzame deelen sterk beïnvloed door den
hoofdvorm In meerdere gevallen zijn deze
lyrische stukken zeer samengesteld en heb
ben in hun middendeel een bepaalde verdie
ping van de motieven, die in hun begin wer
den geëxposeerd. Het zijn dan echte Hoofd
vormen, die den verstandelijken speurder
dikwijls voor moeilijker opgaven stellen dan
het eerste Allegro van een Symphonie. Het is
echter verstandig om in den componist den
architect te eeren, maar den dichter te be
luisteren.
De Finale van een symphonie is zeer dik
wijls het meest gecompliceerde deel van het
werk. Uiteraard laten dan alle personages
van het spel, laten wij zeggen van het ballet,
zich gelden in het muzikale geestesleven van
den componist. Deze complicatie der krachten
wijst op een onvermoeide vitaliteit. Ook in
die werken, waarin niet motieven en thema's
uit de voorafgaande deelen in de Finale op
treden, hooren wij dikwijls een samendringen
van drijfveeren. die aan de finale een bij
zondere. dikwijls hevige spanning geven. Het
is daarom niet te verwonderen, dat de com
ponisten in de finale fugatisch te werk gaan.
Wat wil dit zeggen? Voor den liefhebber uit
gelegd klinkt het meen ik duidelijk wan
neer ik zeg, dat in zoo'n geval de melodieën
niet op elkaar wachten, maar zich opdringen
en schijnbaar zelfs "elkaar verdringen Ze
klinken tegelijkertijd en voeren ongeduldig
met elkaar het spel van verschillen en tegen
strijdigheden. Niet altijd zijn het verscheidene
melodieën: Het kan ook zijn dat de vele strij
kende en blazende stemmen van het orkest
met dezelfde melodie in het muzikale ballet
meedoen. Men hoort overal herhaaldelijk be
kende inzetten en wie met hart en geest aan
dachtig is. amuseert zich met levendige ernst
om dit volle leven. Een prachtig voorbeeld
van deze kunst is de finale van Mozart's
Jupiter-symphonic, andere voorbeelden van
zwaarder gewicht hoort, men in de finales van
Bruckner's symphonieën. Ook bij Mahler zou
men de fugatische stukken in zijn sympho
nieën kunnen prijzen, wanneer de componist
slechts meer meester was geweest over de
teugels. Want op het beheerschen van de vele
krachten komt het aan. De duurzaamheid
van een muzikaal kunstwerk woTdt niet be
paald door de intensiteit dér wildheid, maar
door de evenredige gestalte-vorming uit de
veelheid der verscheidenheden.
Deze fugatische Werkwijze komt ook wel
fragmentarisch voor; men vindt in sommige
stukken een soms onverwachte ontwik
keling in dezen zin. Een fraai voorbeeld hier
van hoort men in de marcia funèbre van
Beethoven's derde Symphonie en op sommige
plaatsen in de finale van hetzelfde werk Een
groot meester in het fugatische schrijven is
Saint-Saëns; trouwens de Fransche meesters
schrijven voor het orkest altijd welsprekend
in alle stemmen Hiervan zouden vele voor
beelden uit ouvertures en andere orkestwer
ken kunnen genoemd worden.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Naar radio Belgrado mededeelt heeft de
Joegoslavische regeering in een nota aan het
secretariaat van' het Vattcaan verzocht om uit
levering van vijf Joegoslavische oorlogsmisdadi
gers, die uit Joego-Slavlë zlln ontsnapt en, zoo
wordt ln de nota beweerd, zich thans op het
grondgebied van het Vaticaan verbergen. In een
tweede nota wordt beweerd, dat een Itallaansche
priester. André Argentl, naar Zuid-Amerika is
gezonden, om de daar wonende Joegoslaven er
toe te bewegen, niet naar hun vaderland terug
te keeren. Argenti zou ln contact staan met de
oorlogsmisdadigers.
Het schip „Ulna" met een zeshonderdtal
Joodsehe vluchtelingen aan boord, arriveerde
Donderdagmiddag, komend uit Trellenberg in
Zweden, in de haven van Le Havre om steenkool
en voedsel ln te nemen De kapitein verklaarde,
dat hij nog achthonderd ton steenkool noodtg
had om de reis te voleinden. Naar vernomen
werd. was het de bedoeling vla Marseille en
Alexandrië naar Tel-Aviv te varen. Er werd
echter door de Fransche autoriteiten geen toe
stemming verleend voor voortzetting van de reis,
wegens onvoldoende veiligheidsmaatregelen aan
boord van het schip,
Volgens door een Atheensch dagblad uit
Salonlki ontvangen berichten, aldus het
Grieksch nieuwsbureau zijn 40 boeren uit een
Grleksch dorp bij de Joegoslavische grens door
een „anarchistische bende" ontvoerd, die hen
aan Joego-Slavlsche autoriteiten heeft uitgele
verd. De boeren zouden naar speciale kampen
ln Joego-SlavlB zijn gezonden om dienst te doen
als voorbeeld van „vervolgde Grieksche demo
craten".
