J
S. H. Roos: bedachtzame schepper
van harmonische schoonheid
Haarlemse N.S.B.-er had het voornemen
de Synagoge te vernielen
„Laat prof. Gerbrandy voor de radio spreken"
Internationale zwarte bende m de val
Mengelberg liet zich buiten de grenzen
van het noodzakelijke met de Duitsers m
Wereldnieuws
WOENSDAG 22 OCTOBER 1947
2
Omstandigheden hebben ïViij verhinderd
om de zeventigjarige kunstenaar S. H. de
Roos ;e bespreken bij gelegenheid van zijn
eretentoonstelling, liet verheugt me dan
ook, dat de redactie mij thans nog wat
kostbare ruimte afstaat om over deze be
tekenisvolle figuur in de kunstwereld eens
wat te vertellen.
Wat mij allereerst opvalt is het feit, dat
de man, die zó gebonden is aan schoon
heidswetten en technische eisen en zich zelf
in diens* stelde van de wel zeer voorname,
maar ook zeer bindende kunst der typogra
fie, een groot deel van zijn leven heeft be
steed aan de vrije verbeeldingen van zijn
uitzonderlijk talent. Misschien is het dua
lisme, misschien van-zelfsprekende reactie,
doch het staat vast, dat De Roos èn in de
gebonden kunst èn in de vrije 'een respec
tabele hoogte heeft bereikt. Zijn lettertypen
zijn wereldbekend. Aan de vóórstudiën de
zer „letters" werkt hij even serieus alsof
het de opzet betreft van een schilderij van
grote omvang, doordrongen van het belang
dezer „letters", die de wereld moeten gaan
veroveren in tijdschriften, kranten en boe
ken. Zo hebben de „Grotius", „Meidoorn",
„Egmond" en „Erasmus"-typen de wereld-'
weg gevolgd, waarde gevend aan de ge
drukte bladzijde, het blad, het gehele boek.
De letters van De Roos vormen een dui
zelingwekkende hoeveelheid. Uitgesneden
en berekend op een kleine studeerkamer,
uit de pen gevloeid van een eenvoudige,
rustige man wiens wijde geest in het eerste
moment der inspiratie al wist waaróm de
vorm tot in millimeters verschil moet wor
den berekend.
De Roos heeft de wet geschreven voor de
Uiterlijke waarde van bergen van boeken
en drukwerken op zijn gezellige studeer
kamer bij een pijp tabak. Zó is deze heldere,
sympathieke kunstenaar, die de „letters"
commandeert en decreteert.
Hij kan dat doen. Zijn oorspronkelijkheid
geeft'hem het recht om te zeggen hoe het
moet en, profetisch, hoe het zal gebeuren.
De outsider, die over de „letter" niet na
denkt, stelle zich voor wat het zeggen wil,
dat eer. wereld leest, studeert en drukt door
middel van de „letter", terwijl het onge
stoorde, de rust en de harmonie van het
gedrukte afhankelijk zijn van de.vorm dier
„letter". En nu: dezelfde nauwgezetheid,
die hem tekent als ontwerper en die hem
van een boekband, een titelblad of een
bladspiegel een kleine schoonheid doet
maken, tekent hem óók als vrij kunstenaar.
En in déze hoedanigheid zou ik hem zelfs
nog meer willen waarderen.
Hij is een eerlijk impressionist, die zeer
dicht bij het naturalisme staat. Zijn werk
zal niet verouderen, omdat het de reali
teitszin bevredigt en zich steeds wenst te
verantwoorden. De opzet in zijn schetsen
Is vast, maar eerder bedacht dan spontaan.
De Roos is nu eenmaal niet spontaan. Hij
overweegt zijn decoratieve dingen, hij over
weegt óók zijn vrije compositiën. Als hij
bosgezichten, détails van gebouwen of
bomen, dijkjes of slatuintjes geeft, zelfs als
hij aan het dromen slaat en er maneschijn
bijhaalt, romantisch wordt, is en blijft hij
de bedaarde, wijze opmerker, die niet be
gint vóór hij het geval heeft ontleed, maar
dan zit hij er ook zó in, dat hij er niet mee
kan uitscheiden en doorwerkt totdat het
Opgeven van valse namen
komt herhaaldelijk voor
De Haarlemse kantonrechter
gaat zwaarder straffen
Af en toe proberen mensen, die op een
overtreding van de een of andere veror
dening betrapt worden, aan een bestraf
fing te ontkomen door het opgeven van
een valse naam.
Toen het Persoonsbewijs verplicht werd
gesteld, kwam dit niet meer voor, want
dan vroeg de verbaliseerde politieman in
zage van dit identiteitsbewijs. Nu het Per
soonsbewijs in feite is afgeschaft moet de
politie veelal op „het eerlijke gezicht" van
de overtreder afgaan. Twijfelt de man der
wet, dan mag hij de overtreder meenemen
naar het bureau, opdat daar zijn identiteit
kan worden vastgesteld. Soms glipt een
zondaar, die een argeloos gezicht weet te
zetten, er door. Maar dan heeft hij de
kans, dat de betrokken agent steeds blijft
zoeken om hem alsnog zijn proces-verbaal
te bezorgen en dan ook nog een extra voor
het opgeven van een valse naam.
Het komt. naar wij van de politie te
Haarlem vernemen, in de laatste maanden
herhaaldelijk voor dat er valse namen
•worden opgegeven. Daarom ligt het in
het voornemen van de kantonrechter om
in de toekomst zwaarder straffen op te
leggen, om op die manier te trachten er
een eind aan te maken.
De radio geeft Donderdag
Hilversum I, 301 m. 7. 8. 13. 18, 20 en
23 uur: Nieuws: 7.15 Gymnastiek: 7.30
Platen; 7.50 Dagopening: 8.15 Operettefrag
menten: 8.45 Russische symphonische mu
ziek; 9.15 Morgenwiiding; 9.30 Kerkkoor:
9.45 Platen: 1030 Voor de vrouw; 10.3o
Piano verken van Chopin: 10.50 Voor kleu
ters; 11.00 Lichte muziek: 11.40 Liften door
België en Frankrijk: 12.00 Sopraan en pia
no: 12.30 Weerbericht: 12.33 In 't spionne
tje: 12.38 Platen: 13.15 Lichte muziek; 13.45
De Andrew Sisters zingen: 14.00 Voor de
vrouw: 14.20 Werken van Brahms: 15.00
Ziekenbezoek: 16.00 U kunt het geloven of
niet; 16.05 Reprises; 17.00 Kaleidoscoop;
17.20 Welk dier? 17.30 Dansorkest: 18.15
Sportpraatje; 18.30 Strijdkrachten-pro
gramma; 19.00 Nu naar bed: 19.05 Praatje
uit New York: 19.15 Piano, orgel en zang;
19.45 De R.V.D. antwoordt; 20.05 Vraag
gesprek met Rika Hopper: 20.15 Concert
no. 2 voor piano en orkest van Brahms;
21.05 Luisterspel „De gevangene van Zen-
da": 22.35 Louis Davids; 23.15 Symphom-
SCHiIvereum n. 415 m. 7. 8. 13. 19. 20 en
22.30 uur: Nieuws: 7.15 Gymnastiek: 7.30
Gebed; 7.45 en 8.15 Platen; 9.00 Fragmen
ten uit „Der Bettelstudent"; 9.35 Concert
voor viool en orkest van Mozart: 10.00 Le
ger des Heils: 10 15 Morgendienst: 10.45
Koorzang: 11.00 Ziekenbezoek: 11.45 Don
Kozakkenkoor: 12.00 Angelus; 12.03 Orgel
concert; 12.30 Weerbericht; 12.33 Dans-
orkest: 12.55 Zonnewijzer; 13.20 Welk boek?
13.25 Dar.sorkest: 13.45 Hors d'Oeuvre: 14.00
De „Soundmixers"; 14.40 Voor de vrouw;
15,00 Concert voor orgel en orkest van
Handel: 15.20 Trio van Beethoven; 16.00
Bijbellezing: 16.45 Platen: 17.00 Jeugdjour
naal; 17.30 Geestelijke liederen; li.50 Het
Rijk overzee: 18.00 Lezing over de verple-
s;ng 18.15 Composities van Theodor Ber
ger: 18.30 Het Doopsgezind Zangkoor uit
Haarlem zingt: 19.15 Nieuws uit Indie: 19.30
Actualiteiten; 19.45 De gez.nsweek: 19.5a
Bach-koraal; 20.05 Proloog 20.15 Herden
king Ds D. A. van den Bosch 21.30 De
vaart der •-c'.kc-.: 1,1 hand hiaat:
22 "5 Overdenking: 23.00 Platen: 23.40 Vier
delen uit „Hlawr.'h?" van Coleridge-Taylor
voor l;oor cn orkest.
De 9 Muzen
Nieuw Scapino-répertolre. De balletgroep
„Scapino", die de jeugd met de choréogratische
mogelijkheiden en schoonheden ln contact
brengt, heeft een nieuw programma Ingestu
deerd, bestaande uit „De nieuwe kleren van de
keizer" op muziek van Wolfgang Wljdeveld en
..Roversballet", waarvoor Wim Franken de par
tituur schreef. Wanneer in Haarlem?
gereed is. Maar wat is „gereed" voor De
Roos?
In onze kunstenaarswereld is een figuur
aan wie de „vrije" werker De Roos sterk
herinnert. Als gevoelsmens geraakt hij in
de sferen van Jac. van Looy. Eenzelfde ge
mis aan luidruchtigheid en een onmisken
baar heimwee naar de natuur Bij De Roos
is dit verlangen naar het geschapene zó
groot, dat het mij niet zou verwonderen of
het speelt een rol bij het ontwerp van zijn
lettervormen.
Dit is de ernst van de eenheid èn van
zijn eenvoud. Soms is zijn werk vlot, maar i teneinde deze
deze vlotheid is die van een bedachtzame. 1 held te geven.
Bij De Roos kan men, paradoxaal, spre- i Er wordt een orgelbespeling gegeven in de
ken van: bedaarde rusteloosheid. Er is grote Grote of St. Bavo Kerk te Haarlem op Donder-
levendigheid in hem, maar die is zódanig 1 dag 23 October des namiddags van 3—4 uur door
afgestemd en van zulk een eigen stijl dat George Robert, Het programma vermeldt:
men de indruk krijgt van een evenwichtig, "err Gou- *Lr' J" s' B5ch; over
5nrPPn monc Hlo t 1 de naam B.A.C.H., R. Schumann; Koraalvoorspe-
tl «1^4 n|uwke«f« de gaat. len. Joh. Brahms: Sonala V. F. Mendelssohn
die hy zelf aanlegde, recht naar het eind- Bartholdy; variaties over ..Nu ztjt weilekome
doel: schoonheid. Jesu. lieve Heer!", P. Chr. van Westering: Ver-
HERMAN MOERKERK. j set de procession sur F Adoro te L. Boëllmann.
Klankbord op het Westen. Te Helsinki,
waar het stedelijk orkest onlangs onder leiding
van Frits Schuurman een programma van Neder
landse muziek ten gehore bracht, is de belang
stelling voor de toonkunst en speciaal voor
Nederlandse composities zeer groot. De Neder
landse consul te Helsinki is thans bezig een
prospectus van Nederlandse kunst samen te
stellen, in het bijzonder van Nederlandse muziek
het buitenland meer bekend-
Filmbewerker als „propagandist"
„In een café, toen we een borreltje dron
ken, bespraken wij mijn plan om de Haar
lemse Synagoge te vernielen. J. Nederkoorn
betuigde zijn instemming en daarna ben ik
naar een commandant van de weermacht
in Zandvoort gegaan" vertelde Dinsdag
middag de 31-jarige banketbakker M. K.
F. in de zitting van de tweede kamer
van het Haarlemse Tribunaal.
Uit het voortgezette verhaal bleek, dat
F. in Zandvoort weinig succes boekte.
De commandant liet zich ongunstig uit
over de N.S.B.'ers en over die leden der
beweging, die de Zandvoortse Synagoge
vernield hadden.
De voorzitter, mr. Van der Goot: „De
Duitsers wilden dus in een rustiger tempo
werken. Waarom had u zo'n haast?"
Beschuldigde: „We waren enigszins dron
ken, toen het plan opkwam. Gelukkig is
het niet doorgegaan, anders zou de bewe
ging er mee geschaad zijn. Gedurende-de
detentie ^ben ik wijzer geworden. Vroeger
had ik mij te weinig op de hoogte gesteld
van de politiek."
Voorzitter: „Wat heeft de politiek met de
Synagoge te maken?"
Beschuldigde: „Ik geloofde onvoorwaar
delijk aan de propaganda."
Aan F. was ook ten laste gelegd, dat
hij vaandrig van de W.A. was geweest, dat
hij aan een hopman van de W.A. had mee
gedeeld, dat een bewoner van de Rechthuis-
straht in het bezit was van een zender, dat
hij twee maal gesolliciteerd had Joij de
Sicherheitsdienst te Amsterdam en te Gro
ningen en dat hij voordeel getrokken heeft
uit de bezetting door zijn radio te mogen
behouden en benoemd is tot agent van de
economische politie te Groningen.
Beschuldigde merkte op, dat hij in de
zomer van 1944 verbitterd was geweest,
toen er een aanslag was gepleegd op zijn
vader. Daarom solliciteerde hij naar de S.
j D. in Groningen.
Voorzitter: „Wat had Groningen te ma
ken met een aanslag door een onbekende
Haarlemmer?''
Op 17-jarige leeftijd was F. reeds lid
geworden. Hij kwam bij de W.A. en klom
Agenten verduisterden
geld van arrestanten
De zes Amsterdamse politieagenten, die
wegens onregelmatigheden zijn gearres
teerd, hebben in het posthuis aan het
Centraal Station, vooral op aanstichting
van een hoofdagent, gelden verduisterd
van arrestanten. Aanvankelijk was de ge
hele bezetting van het posthuis, bestaande
uit tien agenten, gearresteerd Vier arres- v d R d p H d Tsjecho.
functie gictaSt Vr'JS 1 Slowaakse politie meer dan tachtig perso-
op tót vaandrig en plaatsvervangend ven
delcommandant. Uit het dossier bleek ook,
dat beschuldigde en zijn broer eens op de
Houtbrug door Duitsers zijn aangehouden,
omdat zij in het bezit waren van vuurwa
pens. „U vond het grappig de Synagoge te
vernielen, de Haarlemmers amuseerden
zich, toen zij van deze arrestatie door de
zogenaamde vrienden hoorden", merkte de
voorzitter op.
De verdediger, die ook de beide broers
bijgestaan heeft, zeide van mening te zijn.
dat beschuldigde het minste schuld heeft
van het drietal. Daarom verzocht hij cle
mentie.
Advies op 4 November.
Filmbewerker als propagandist.
Aan de vier-en-veertig jarige filmbewer
ker A. J. R. uit Santpoort was ten laste
gelegd, dat hij was opgetreden als propa
gandist in Bloemendaal en Santpoort.cDe
werkzaamheden bestonden o.a. uit het door
geven van namen van bewoners uit zijn om
geving, die op 29 Juni 1940 de vlag hadden
uitgestoken of een anjer hadden gedragen.
„Deze mensen moesten bij de colportage
extra bewerkt worden," verdedigde be
schuldigde zich. „Daarom ontvingen zij een
brief, gemaakt naar één model."
In de W.A. was hij opgeklommen tot oppej;-
kompaan en hij trad op als hoofd van de
foto- en filmdienst. Toen op 1 Januari 1941
een afdeling „film" aan het departemen-t
van Kunsten en Volksvoorlichting werd in
gesteld, benoemde Goedewaagen R. tot
hoofd. Tevoren had hij de leiding der N.S B
reeds inlichtingen verstrekt over de houding
van Nederlandse bioscoopdirecteuren. Ook
werd R. waarnemend voorzitter van de
filmkeuringscommissie. Hij stelde in 't land
een aantal personen aan, die moesten con
troleren of de bioscoopexploitanten de jour
naals e.d. volledig vertoonden. Dat ge
schiedde om de propaganda te bevorderen.
Voorts was beschuldigde ten laste gelegd,
dat hij voor de radio had gesproken en dat
hij opdracht had gegeven een huiszoeking
te doen in Amstelveen, waar films gemaakt
werden. Het gevolg was, dat drie personen
gearresteerd werden, waarvan er één in
een concentratiekamp is overleden.
In deze zaak zal het tribunaal het advies
op 4 November bekend maken.
MEERDERHEID VAN HET PUBLIEK ZEGT:
„Hebt u gehoord of gelezen dat oud- 1 Door de radio mag men niet alles zeggen",
minister-president prof. mr. P. S. Ger- 4 pCt. juicht spreekverbod toe omdat zij
brandy niet meer voor de radio mag spre- tegen prof. Gebrandy en zijn standpunt
ken?" hebben de enquêteurs van het Ne- zijn. („Licht ons verkeerd voor; Belem-
derlands Instituut voor de Publieke Opinie j mert oplossing Indonesische kwestie; Gér-
deze maand gevraagd aan mannen en vrou
wen uit alle kringen van ons volk en in
allen delen van het land.
'31 pCt. blijkt er niet van gehoord te
hebben.
Aan de resterende 69 pCt. vroeg het
N.I.P.O.:
„Vindt u dit een goede of een slechte
maatregel?"
48 pCt. antwoordt: Slechte maatregel.
26 pCt. vindt het een goede maatregel.
26 pCt. heeft er geen oordeel over.
En waarom? hebben de enquêteurs ver
der gevraagd.
34 pCt. van het geïnformeerde publiek
(dat komt dus overeen met 24 pCt. van
het gehele publiek) antwoordt: „Ondemo
cratisch, in strijd met vrijheid van spre
ken".
6 pCt. is tegen het verbod omdat zij het
met Gerbrandy eens zijn („Gerbrandy
heeft gelijk, voert juiste politiek, waar
heid moet gezegd worden").
1 pCt. vindt dat men prof. Gerbrandy
niet mag weigeren wat anderen wordt
toegestaan.
1 pCt. zegt: „Ik ben tegen Gerbrandy,
maar dit spreekverbod is juist reclame
voor hem".
4 pCt. andere meningen en geen moti
vering.
De meest aangevoerde motivering van
de voorstanders van het spreekverbod is:
10 pCt.: Geen politiek, geen propaganda,
geen „ophitserij" door de radio.
5 pCt. meent verder: 1èHij ging te ver;
Invasie van wilde
zw ijnen jn Maastricht
De wilde zwijnen worden niet alleen tal
rijker maar ook brutaler. Een troep wilde
zwijnen is 's nachts tot midden in de be
bouwde kom van Maastricht doorgedron
gen. Late wandelaars ontdekten acht van
deze dieren in een villapark. Zij waar
schuwden de politie, die het terrein afzette.
Toen het dag werd, hebben enige jagers
zes dieren neergeschoten. Een groot zwijn
is vermoedelijk ontsnapt. Het achtste exem
plaar werd zwemmend in het kanaal in de
stad aangetroffen. Het is met een lasso op
de kant gehaald en daar gedood.
Britse marine-vliegdienst
eveneens ingekrompen
Dt Britse admiraliteit meldt, dat drie
bases voor marine-vliegtuigen van de En
gelse vloot in Groot-Brittannië als bezui
nigingsmaatregel zullen worden opgehe
ven.
Sinds het einde van de oorlog is de
sterkte van de Britse marine met 75%
verminderd.
De voormalige minister van Oorlog,
Hoare Belisha, verklaarde vandaag, dat
de vermindering der thuisvloot „een spe
len met het permanente belang van Groot-
Brittannië voor het overwinnen van een
tijdelijke moeilijkheid" betekent.
Voormalig „blokoudste" uit Vught
en Amersfoort vrijgesproken
Voor het Bijzonder Gerechtshof te Den
Haag heeft op 7 October terecht gestaan
de Schiedannse metaalbewerker J. B. G.
wie ten laste was gelegd, dat hij als blok
oudste in de kampen Amersfoort en Vught
medegevangenen had mishandeld. Tegen
verdachte werd 2 jaar en 4 maanden ge
vangenisstraf geëist.
Het Bijzonder Gerechtshof heeft hem
vrijgesproken, aangezien het ten laste ge
legde nieit bewezen geacht werd.
Malti-millionnair in geld en sigaretten
brandy propageert oorlog in Indië".)
7 pCt. geeft een andere of geen reden
op.
De Anti-Revolutionnairen zijn het
meeste tegen het opgelegde spreekverbod
(78 pCt. der A.R., die van het verbod ge
hoord hebben), 75 pCt. der geïnformeerde
P. v. d. Vrijheid-aanhangers is het met
hen eens, evenals 60 pCt. der Chr. Hist,
en 38 pCt. der geïnformeerde K.V.P.-ers.
Boekenhoek
„ZU kwamen aan een rivier"
door Allis McKay. Vertaling
van dr. Henri Polak. A. J. G.
Strengholt, Amsterdam.
Het zou mogelijk moeten zijn uit de ro
man-literatuur van de hele wereld een
reeks werken te lichten die alle het een
voudige en ruwe leven op het land weer
geven en die, afgezien van bijkomstige
plaatselijke bijzonderheden, vrijwel geheel
overeenstemmen in stijl en inhoud. Tot die
reeks moet dan dit boek van Allis McKay
behoren, dat het bewogen en toch gewone
leven beschrijft van een vrouw die haar
bestaan leidt temidden van de appelboom
gaarden van de Columbiarivier in Ameri
ka. De uiterlijkheden zijn Amerikaans: de
snel groeiende stad en de voorliefde der
kwekers voor de groeiende technische mo-
cu OU u. UCJ gciiuuimcciuc I -V.»O. KWcKcrS VOOl ae KI ueieuue
Onder de P. v. d. Arbeid-stemmers met gelijkheden, maar de kern van het verhaal
de kwestie op de hoogte, steunt 41 pCt. j is universeel. De voorstelling der jaarge-
de maatregel (doch is 32 pCt. ertegen),
onder de communisten 49 pCt. (34 pCt.
ertegen).
Schaken
Tournooi van „Rolland"
De tweede ronde van het Jubileum-toumooi
van de Schaakvereniging „Rolland" zou de
„zwarte ronde" genoemd kunnen worden, als
men op de resultaten let, die door de spelers
met zwart werden behaald. In niet minder dan
12 van de 17 partijen behaalde zwart de volle
winst!
De resultaten waren: Groep I: W. BurgerF.
A. Spinhoven 0—1; S. Herfst—W. F. Miedema
01. Groep II: J. J. v. Kampen—P. Verdonck
0—1; C. NieuwendijkP. A. v. Driel 0—1. Groep
in: J. A. Erbrink—W. v. d. Werff lk—Ir. A.
K. Speerstra—D. Wielinga 10. Groep IV: F.
F. Groés—Th. Slagt >4—V>; J. Strljbis—J. E. Wie
linga l—O. Groep V: G. C. HoogenesC. Brink
0—1; F. BaayJ. H. Prinsen 0—1. Groep VI: I.
Rlsseeuw—B. Berkenkamp 0—1; C. Smit—J.
Schippers 0—1. Groep VII: J. v. d. Linden—R.
Kraan O—I; H.' Kerkheide—Th. Eekhout Sr. 1—0.
Groep VIII: J. de Vries—J. H. Vermeer 0—1; G.
J. SarletA. Franck 01. Groep IV: A. v. Em
merik—D. Vethaak 0—l; C. Schuitemaker—H.
Winkelman afgebr.
Ook de finade van hgt Jeugdsehaaktournool
verloopt vlot. De uitslagen luiden: Groep I. H.
Smit—L. Roosjen (n.o.) l—O; J. Schultz—P. Ver-
hoeff 1—0; R. den Boeft—W. Franck 1—0. Groep
II: O. den Boeft—F. Kuyken 0—1; N. Zwaneveld
W. Tollenaar 1—0; A. v. d. Deyl—C. Prins 1—0.
tijden in de natuur en in de mens, de ruw
heid van het bestaan, die toch weer over
goten is met een warme glans van mensen
liefde en vertrouwen het zijn universele
kenmerken.
Het boek doet in zijn beste ogenblikken
denken aan Gulbrandsens bekende trilogie,
om zijn contact met de meedogenloze na
tuur en om de gaafheid der mensenkarak
ters. Maar die vergelijking leert meteen dat
dit Amerikaanse boek verre in de minder
heid blijft, omdat de karakterontwikkeling
van slechts enkele figuren volledig is en
die der andere oppervlakkig en toevallig
bliift.
De bouw van de geschiedenis levert een
zo grote afstand op tussen het aanvanke
lijke exposé en de ontknoping, dat het
samenvloeien van de levens van twee men
sen die nooit iets gemeen hebben gehad als
een onbevredigende kunstgreep van een
filmregisseur aandoet. Men zou op grond
van die langgerekte constructie kunnen
zeggen dat dit tyDisch het boek van een
vrouw is: het wijdt zich volkomen aan de
beschrijving van het leven in zijn kleine
belevenissen en roert de wijdere en maat
schappelijke aspecten slechts terloops aan
als dingen die erbuiten staan.
In dar besloten leven uit het talent van
de schrijfster zich het best en het warmst;
er gaat van haar verhaal een verfrissende
werking uit. v. G.
Doopsgezind Zangkoor zingt, onder leiding
van dirigent Jac. Zwaan, voor de radio op Don
derdag 23 October van half zeven tot zeven uur
in de rubriek „Onze Nederlandse Koren en
Corpsen" van de N.C.R.V.
OORDEEL VAN CENTRALE ERERAAD:
Slachtoffer van de aan verafgoding
grenzende verering van het publiek
In zijn uitspraak tegen prof. dr. Willem 1 omstandigheid nam de Raad in» aanmer-
Harde natuursteen uit eigen
land bespaart deviezen
In 1944 is in de gemeente Boeholz een
concessie uitgegeven voor natuursteen.
Deze groeve blijkt zeer harde natuursteen
te bevatten, welke in de bouwnijverheid
verschillende toepassingen kan vinden en
in gepolijste vorm zelfs marmer kan ver
vangen.
De regering toont veel interesse voor
deze groeve, welke Nederland in staat
stelt zich vrij te maken van buitenlandse
import van harde natuursteen.
De onderhandelingen, welke thans met
de autoriteiten gevoerd worden, zijn van
dien aard, dat verwacht mag worden, dat
deze groeve een belangrijke deviezenbe-
sparing zal opleveren.
Het terrein beslaat een oppervlakte van
5 h.a. steengroeven, welke horizontaal lig
gen. Zij hebben een dikte van totaal 11
meter, waarvan 81 pet- harde tot zeer
harde natuursteen. Verwacht wordt, dat
uit deze groeve een millïoen kubieke me
ter harde natuursteen kan worden gedol
ven.
nen gearresteerd in verband met de ont
dekking van een grote internationale bende
van zwarthandelaren. De in Praag gedane
ontdekkingen zouden ook de politie in vele
andere Europese landen aanwijzingen heb
ben opgeleverd voor het arresteren van
bendeleden. Leider van de bende zou zijn
de Hongaarse multimillionair Istvan Sator,
die reeds sedert 1937 door de politie van
zestien Europese landen gezocht zou wor
den wegens illegale handel in goud en geld.
Hij is in Tsjecho-Slowakije aangeh'ouden,
vier-en-twintig uur nadat hij over de grens
was gekomen in gezelschap van zijn „lijf
wacht", welke was uitgedost in uniformen
van hooggeplaatste officieren van buiten
landse legers en in prachtige auto's reed.
De papieren van het gezelschap waren
zo uitstekend nagemaakt, dat de houders
ervan door de douane zonder argwaan met
grote onderscheiding werden behandeld.
Sator was in het bezit van twee millioen
Amerikaanse sigaretten en een fortuin in
vreemde valuta. Als een der thans gear
resteerden noemt de „Rude Pravo" zekere
Vitek Krejci, administrateur van een hotel
te Marianske Lazne. in wiens luxueuze flat
te Praag een partij van twintig duizend
Amerikaanse cigaretten alsmede andere
goederen werden gevonden. Men kon Krejci
nog juist beletten uit het raam te springen.
Thans wordt gezocht naar de „secretaresse'
van de leider van de bende, de gevaarlijke,
charmante Ilona, een vrouw van onbekende
nationaliteit, alsmede naar een broer van
Sator, bekend als de „koning van de Parijse
racketeers", die waarschijnlijk aan het
hoofd stond van een Parijse afdeling van
de bende.
Nederlandse verliezen in
Indonesië
Van officiële zijde wordt medegedeeld,
dat de Nederlandse verliezen op 20 October
bedroegen vier gesneuvelden en acht ge
wonden. In West-Java leverde de zuive
ring in de omgeving van Tjilamaja ten
Noorden van Poerwakarta een aantal ge
vangenen op. Enkele Nederlandse kampe
menten werden beschoten. Ten Noordwes
ten van Boemiajoe had een botsing plaats,
waarbij o.m. een TNI-officier gevangen
genomen werd. Voorts hadden schermutse
lingen plaats ten Noorden van Poerwo-
kerto, ten Zuiden van Weleri en in d'e
omgeving van Salatiga. In Noord-Sumatra
verdreven Nederlandse patrouilles enkele
benden. Ten Zuid-Oosten van Limapoeloeh
en ten Zuiden ^an Bindjai werden Neder
landse bivaks beschoten.
Panda en de Meestervlieger
80. Oehoe's toestel ronkte in rook en
vlammen door de lucht en Panda begon het
ontzettend benauwd te krijgen. „Ik heb
eens nagedacht, leerling'." sprak Oehoe die
zich in zijn stoel omdraaide. „In ogenblik
ken van g' raar werkt het brein op dub
bele snelheid, begrijp je? Ik heb bedacht,
dat we nog een kans hebben. We vliegen
boven de zee, zoals je gemerkt zult heb
ben!" „Ja, ja!" gilde Panda. „Dat weet ik.
baas.' Ik wil er uit! Ik ga zwemmen!" „On
zin!" riep Oehoe. „Je blijft zitten! En ivat
meer is, je houd je goed vast! Ik ga eeg
duik nemen! Water en vlammen zijn nog
Mengelberg die tot 1 Juli 1951 uitgesloten
is van beroepsuitoefening, verklaart de
Centrale Ereraad een diepgaand onderzoek
te hebben ingesteld met betrekking tot een
„interview" in de „Völkisoher Beobach-
ter'", volgens hetwelk Mengelberg ter ge
legenheid van de capitulatie van Nederland
een glas champagne zou hebben gedronken.
Het onderzoek heeft de juistheid van het
interview niet aan het licht gebracht.
De Centrale Ereraad overwoog, dat in
dien Mengelberg ten onrechte door dat
„interview" reeds bij zijn terugkeer in
Nederland in 1940 in een verkeerd daglicht
zou zijn gesteld, daarin, voor hem een ern
stige waarschuwing hadden moeten zijn
gelegen zich te beraden op zijn verdere
houding en gedragingen tegenover de
vijand.
Hij is zich echter buiten de grenzen van
het noodzakelijke met de Duitsers gaan in
laten.
Daaromtrent spreken, naar de Centrale
Ereraad verklaart, een duidelijk taal drie
foto's, voorkomende in Nederlandse dag
bladen van 17, 22 en 26 October 1940,
waarop Mengelberg voorkomt temidden
van diverse Duitse autoriteiten en wel in
de loge der eregasten in de Stadsschouw
burg te Amsterdam tijdens de opvoering
van „Figaro's Hochzeit" door de Weense
Staatsopera, in de foyer bij een der uit
voeringen gedurende de Weense Kunst-
week en op de bijeenkomst, waarop door
Woudenberg de plannen van „Vreugde en
Arbeid" werden ontvouwd.
De Centrale Ereraad overwoog voorts
dat Mengelberg na 1940 in Duitsland, Hon
garije, Roemenië en Frankrijk heeft ge
dirigeerd en in Nederland tweemaal een
concert voor „Vreugde en Arbeid" heeft
geleid. Een dezer concerten werd bijge
woond door Seyss-Inquart.
In December 1941 heeft Mengelberg op
een concert in Den Haag de toen als so
liste optredende zangeres Jo Vincent de
wenk gegeven óók voor de op dat concert
aanwezige rijkscommissaris te buigen en,
na haar weigering, dit herhaald onder op
merking dat Nederland was bezet en dat
de rijkscommissaris op dit ogenblik de
Nederlandse regering uitmaakte, van wie
de subsidie moest komen.
De Centrale Ereraad qualificeert deze
gedragingen als „zich als kunstenaar tij
dens de vijandelijke bezetting in dienst
stellen van de vijandelijke propaganda"
De Raad acht opzet bij Mengelberg niet
aanwezig op grond van de overweging dat
hij nimmer enige nationaal-socialistische
gezindheid heeft gehad.
De Centrale Ereraad erkent Mengelbergs
begaafdheid en verdiensten doch deze kun
nen geen grond zijn, zijn gedrag volgens
andere maatstaven te beooïdelen dan die
welke gelden voor kunstenaars van min
der formaat. Veeleer zou hierin aanleiding
gevonden kunnen worden hem zwaardere
maatstaven aan te leggen. De Raad kan
dan ook geen gehoor verlenen aan van ver
schillende zelfs buitenlandse zijde
op hem gedaan beroep Mengelberg zonder
toepassing van enige maatregel aan de
kunst terug te geven. Als verzachtende
king dat Mengelberg enigszins het slacht
offer is geworden van zijn begaafdheid en
van de aan verafgoding grenzende verering
door het publiek gedurende een reeks van
jaren.
De Raad verwierp het verweer dat Men
gelberg zou hebben gehandeld in de rede
lijke verwachting daarmee een zodanig
Nederlands belang.te dienen te weten
de instandhouding van het Concertgebouw
orkest dat verdere beroepsuitoefening
gerechtvaardigd kon worden geacht.
H.O.V. ledenconcert
Aan het ledenconcert der Haarlemse Orkest
vereniging van Vrijdag 24 October, het tweede
van serie B, werken drie solisten mee namelijk
de pianiste Miep van Luin, de cellist Eduard
Biele en de fluitist Marius Ruysink.
Het concert dat geleid zal worden door Marinus
Adam begint met de symphonische suite „Prin-
temps" van Debussy. De vierhandig te spelen
planopartij wordt uitgevoerd door Bets Neder
koorn en Ans Bouter. Daarna speelt Eduard
Blele het celloconcert van Saint Saëns met or
kestbegeleiding. Na de pauze wordt voor het
eerst in Haarlem uitgevoerd het concert voor
piano, fluit, cello en strijkorkest van vincert
d'Indy. Miep van Luin, Marius Ruysink en
Eduard Biele spelen de solopartijen. Het concert
wordt besloten met de ouverture „Le Cömaval
Romain" van Berlioz.
Poolse journalisten
gearresteerd
Onder beschuldiging van deelneming
aan een geheime politieke organisatie zijn
vier Poolse journalisten, voormalige di
plomaten, tevens familieleden van een on
derminister in het huidige Poolse cabinet,
gearresteerd. De arrestaties zouden sa
menhangen met die van de Poolse burger
Charles Whitehead, die bij de Britse am
bassade te Warschau werkt en de arresta
tie van miss Wanda Sroka, een Ameri
kaans onderdaan. De laatste is inmiddels
steeds vijanden, niet waar? Welnu, we zul
len zien!" En voordat Panda iets had kun- weer in vrijheid gesteld.
nen zeggen drukte Oehoe de stuurknuppel
Benen als een Barometer en
steeds maar rauw weer op til?
Rheumatische pijnen in armen en benen,
neen in alle ledematen nu hier, dan daar
zijn in ons vochtig wispelturig klimaat
voor velen onfeilbare voorboden van veran
dering van weer. Wapen U tegen die slopen
de pijnen. Neem Kruschen Salts.
De aansporende werking van Kruschen op
Uw bloedzuiverende organen drijft de pijn-
verwekkende schadelijke zuren op de vlucht
en neemt zo de oorzaak weg van die steeds
weerkerende plaag, die Uw hele gestel onder
mijnt. Tob niet langer door, vraag vandaag
Kruschen bij Uw Apotheker of Drogist en
neem van morgen af regelmatig de kleine
dagelijkse dosis in Uw eerste kopje thee.
<AdVj
Hangende het onderzoek willen Poolse
naar voren en schoot de machine met een autoriteiten geen inlichtingen verstrek-
ontzettende vaart naar de zee. Loeiend en ken; ook aangaande de arrestaties zelf I
brullend schoot de vlammende kist in de heeft nog geen officiële bekendmaking
golven,... i plaats gehad. j
Vurige staartscliotel. Een aantal personen in ver
schillende delen van Denemarken heeft gis
teren een voorwerp waargenomen dat op een
„vliegende schotel" geleek. Het bewoog zich
met grote snelheid in Westelijke richting
voort en werd beschreven als een ..vurige
blauw-witte bol met een lange staart".
Vreemde schotels hebben ze daar in Dene
marken.
Verkiezing. Ongeveer 40.000 Arabieren die meren
deels hadden moeten liften om de meest na
bije stembus te bereiken, kozen gisteren het
eerste parlement van Transjordanië. Waar
zij zich zo druk om maakten is niet helemaal
duidelijk, want ei was maar één partij waar
zij op konden stemmen (volgelingen des ko-
nings), en koning Abdullah had zelf maar
even tien senatoren „benoemd". De andere
candidaten waren een paar stamhoofden.
Iets nieuws. Adolph (de volmaakte gentleman)
Menjou heeft voor de commissie voor anti-
Amerikaanse activiteit verklaard, dat Holly
wood een broeinest was van on-Amerikaanse,
anti-kapitalistische en „anti-vrije onderne
ming" activiteit.
Expres-goed. Een 23-jarige Roemeense Ruth
Wlasek heeft getracht om als vrachtgoed in
een pakkist van München naar Wenen ge
stuurd te worden. Zij had echter vergeten er
een paar luchtgaatjes in te maken en heeft
toen bij de Oostenrijks-Duitse grens maar
tegen de wand geklopt om er uit gehaaid te
worden De reden? In Wenen zat een G. I.
Joe
Niet buiten de wet. De Griekse minister van
Justitie heeft geruchten als zou de commu
nistische partij in Griekenland buiten de wet
gesteld worden tegengesproken. Inmiddels
zijn de afgelopen 24 uur 35 communisten,
onder wie'twee vrouwen terechtgesteld.
Bedankt. De burgemeester van Nijmegen, mr,
Chr. Hustlnx. heeft gisteren samen met mr!
van Kleffens een bezoek gebracht aan presi
dent Truman om hem te bedanken voor de
bevrijding van Nijmegen, de vriendschap van
de Amerikanen en de .pakketjes". „De pre
sident toonde hiervoor veel belangstelling",
zei mr. Hustlnx na afloop.
