In vrede leven
len
De 9 Muzen
Madame
la Mode
n
Julia Cuypers, de actrice der romantiek
I phiiiShave 1
8 ZATERDAG 14 FEBRUARI 1948
3
BELCAMPO: „Verhalen" (Uitg.Mij Kosmos, Amsterdam);
D. V. NULAND: „Nature Morte" (Uitgeverij v h C. A.
Mees, Santpoort); J. W. F. WERUMEUS BUNING: „De
hoeve in het gebergte" (Em. Querido, Amsterdam).
TAE NOVELLE is geen geliefde lectuur in
ons land. Het kan zijn, dat de Neder
lander met zijn degelijk-burgerlijke aard
de bewegelijkheid van geest mist, om zich
snel in te leven in het. in een beknopt be
stek gevat, gecondenseerd, gebeuren van
een novelle en de bedachtzamer, trager
gang van een roman behoeft, om zich er
mee te kunnen vereenzelvigen. Mogelijk
ook hebben de auteurs zich minder toege
legd op deze zo matig gewaardeerde lite
raire vorm en het compositievermogen niet
ontplooid, dat de evenwichtige besloten
heid, die geen ruimte laat voor het breed-
sprakig-verhalende, van deze verhaalvorm
vereist. En tenslotte: niet onwaarschijnlijk
speelt ook de schrijvers hun volksaard
parten, ontbreekt liet de meesten aan de
fonkeling van geest, de spanning van/ge
voel, de bondigheid van zegging aan
„esprit", verbeelding, levendigheid om
aan de novelle een'kans te geven. In ieder
geval: het aantal zuivere novellen, die geen
verknipte of onuitgegroeide romans zijn, is
schaars.
Maar ze zijn er, ook in ons land: ver-
halenschrijvers-par-naissance en Belcampo
is één hunner, zelfs één der merkwaardig
ste, uitzonderlijkste. „Geef mij een punt
buiteif deze aarde en ik licht haar uit haar
as", moet Copernicus eens gezegd hebben.
Belcampo alleen vergelijkbaar met de
in ons land nauwelijks bekende Giovanni
Papini hééft met de kracht van zijn ver
breiding" (wapen tegen de grauwe, bene
pen alledaagsheid) een punt betrokken bui
ten „deze wereld": buiten haar sleurgang,
haar verstandelijk vastgelegde wetmatig
heid, het zelfverzekerd domein van de ge
noegzame bourgeois. Zijn ongebreidelde
fantasie, die hem doet staan aan de zijde
van hèm die eens zei: „je pars toujours,
mais je n'arrive jamais" (steeds vertrek ik,
maar pooit kom ik aan) laat hem vele
ondenkbare levens leven en véle onvoor
stelbare. doden sterven. In zijn schrijvers
wereld der zinvolle verbeelding bevindt
zich alles: wmens en ding, uitspansel en
aarde, dier en plant in één onafgebroken
gedaanteverwisseling: niets is er, alles
wordt. Elke mogelijkheid buiten het gang
bare is een levensmogelijkheid. Het is als
of hij als eén speels kind de bestaande
wereld uit elkaar neemt en haar opnieuw
meen past met de grillige onberekenbaar
heid van een altijd verrassende, maar nooit
zinloze inval.
Deze bundel dateert uit zijn jonge jaren
en was nimmer openbaar verschenen
slechts aan een kleine kring bekend. Wat
zich in de tweede verzameling „Verhalen"
die ik.destijds besprak onder de in
vloed van bezonken levensernst verdiepte
tot vaak veelzeggende symboliek, is hier
nog zo ongeremd van verbeeldingsspel,
dat ongehinderd „terreinen kunnen, wor
den betreden die door de werkelijkheid
nog niet zijn ontgonnen". Wat hem ook
in later werk eigen bleef, treedt hier al,
met een uitzonderlijke begaafdheid voor
het komisch-satyrisch-fantastische, waar
in werkelijkheid en bonte dromerij onna
speurlijk in elkander overgaan, aan de dag.
•Wie, wat is Belcampo? Hij zelf weet het
niet, zo min als één zichzelf kent. In het
laatste van deze verhalqp waarin een
zwerver-van-de-geest het tot fossiel ont
zielde wereldbeeld al buitelend over zijn
eigen kostelijke grillen „uit zijn voegen
licht" „Bekentenis" genaamd, ontmoet
Belcampo zijn sprekend evenbqpld, dat be
zit wat hij zelf, begeert en verlangt, naar
wat de ander moe is. Eh zo wisselen zij
van leven, jaar na jaar, tot elks tevreden
heid. Aldus, weert met de grillige punt van
zijn schrijverspen Belcampo een in zijn
vermechauiseerde verstarring weinig aan
trekkelijke wereld af, in verhalen ver
halen die loochenen, dat er in ons land
geen vertelkunst van novellistische beslo
tenheid zou kunnen bestaan.
Nijland zoon van de schilder ont
breekt het in zijn „Nature Morte" te zeer
aan onmiddellijkheid van zegging, aan
kernachtigheid van verbeelding, om zijn
overigens met joveel zorg psychologiscli-
gefundeerd en symbolisch gegeven binnen
de grenzen van een gave novelle te ver
werken. Zwevend tussen het schrijver- en
schilderschap, weet hij zich niet-te beper
ken in de weergave van het bijkomstig,
vermoeiend en afleidend détail, dat het in
trinsiek verband niet vinden kan met
noodlottig conflict dat zich in de tot hoofd
persoon gekozen schilder voltrekt. Veel in
deze novelle blijft overbodig descriptief
en contrasteert met de psychologisch- tra
gische strekking: een schilder wil bovèn
de macht vèn zijn kunnen de volle pracht
der levende werkelijkheid (belichaamd ii
zijn vrouwelijk model) op het doek vast
leggen in haar absoluutheid; verzonken in
zijn scheppingsdroom gaat hij aan het
Leven voorbij -en als het hem ontglipt is,
zowel in vorm-scheppende verf als in de
realiteit van zijn model Resi, kan alleen
een verstoorde geest- in een gruwelijke
wanhoopsdaad werkelijkheid en ge
droomde schoonheid 'trachten te verenigen
in een surrealistisch portret, waarin een
aan het leven ontnomen hoofd aan de pic
turale romp de voltooiing moet schenken
van het levenglanzende volmaakte, maar
er niets dan de waanzin aan verleent,
waarin de schilder Gerard ondergaat: tra
gisch conflict, dat matig ontroert door een
teveel aan óVerbodig-beëldend en een
tekort aan uit .innerlijke spanning ver
halend vermogen.
Vertellen: dat kan Werumeus Buning.
Met alles soberheid van stijl, maar met die
waarachtigheid van luisteren naar wat een
innerlijke stem-hem voorzegt, verstaat hij
het, in een hoeve ln het gebergte, .niét ver
van de dreiging der brandschattende
Turkse, heidenen, de onschuld van het
Christuskind te doen herleven in een
Kerstnacht een kind zo schoon, onbe
smet en argeloos, dat het alle zonden weg
vaagt en alle liefde wekt en alle vrede.
Een symbolisch tafereel is" het, dat zich
daar in die- hoeve afspeelt, een tot levend
beeld gewekte legende, waarvan zij weten,
die niét Buning, in een verre kapel der
verbeelding, een kind zien zo gaaf en on
schuldig, dat alle zonden vergeven worden
eh alle zwerversdrang vaii de ziel tot rust
komt, „als teeken van Gods hand, dat
staat geschreven in alle dingen die ter
wereld geschieden". C. J. E. DINATJX.
1 oneelherinneringen en toneelportretten - Over Muziek
Een Van Gogh gevonden? Een Eind-
hovense kappersbediende in zijn vrije tijd
een ambitieus tekenaar, heeft in 1943 in een
huis te Nuenen 'n schilderstuk ontdekt, dat
sterk zijn aandacht trok. De eigenaren, twee
bejaarde mensen, waren aanvankelijk niet
bereid hpm het stuk te verkopen. In 1945
werden zij daartoe tenslotte bereid gevonden.
De ontdekker is er van overtuigd, dat hij een
studiewerk heeft aangekocht van Vincent
van Gogh, die geruime tijd te Nuenen heeft
gewoond. Men wil het doek thans in Am
sterdam aan een onderzoek onderwerpen.
Jeugdfilms in Amsterdamse theaters.
Een aantal samenwerkende theaters in de
hoofdstad. Zaandam en Amstelveen vertoont
sedert November 1947 speciale jeugdpro
gramma's. in nauwe samenwerking met ver
schillende onderwijsorganisaties, zoals
Volksonderwijs, de Nederlandse onderwij
zersvereniging, het Katholieke onderwijzers
genootschap. de Cefttrale ouderraad en de
gemeentelijke onderwijsinspectie. Deze 14
bioscopen hebben thans beslag gelegd op elf
programma's van de J. Arthur Rank-produc-
tie met hoofdfilms, onderwijsfilms, kluchten
en tekenfilms, alle voor de schoolgaande
jeugd en gecompleteerd met „Neerlands
jeugdkrant", een journaal voor de jeugd, sa
mengesteld uit Polygoon- en Profilti-jour-
naals van vroeger en nu. Twee dezer pro
gramma's, kómen van Zaterdag 14 Februari
af in vertoning in het Hallen- en het Bio-
theater te Amsterdam.
Ten bate van de kinderbewaarplaatsen
in Haarlem wordt op 2 Maart in hotel Rozen-
daal te Overveen een bridge-drive gehouden.
Voor deelneming of Beschikbaarstelling van
prijzen kan men zich wenden tot mevrouw
Bouman, Schouwtjeslaan 63, Haarlem, telef.
17914.'
Nina Ricci, een bedaagde
Parijse mode-ontwerpster
heeft dezer dagen het
Legioen van Eer gekre
gen voor haar ,,propa-
gande magnifiqite de la
haute-couture Frangaisc"
Ricci werkt, als we
Franse journalisten mo
gen geloven, op de vol
gende verbluffende wij-ze:
,^ij krijgt plotseling in
spiratie.... Een druk
op.de belleknop een
van haar mannequins
admirables" verschijnt
in galop zes meter
stof worden rond de
slanke schouders van de
mannequin gewerveld
op die onnavolgbare,
geheimzinnige manier
die alleen Nina Ricci
beheerst hier een
speld, daar een speld,
hier een corsage, daar
een plooitje en een
nieuwe creatie is ge
schapen"..
Op de foto ziet men
haar, uitrustend van een
zojuist plaats gehad heb
bende schepping. Zij
overziet haar werk en
stelt vast, dat het goed is.
HET IDEAAL VAN DE BURGER:
Parijse pers looft Schuurman
en liet Residentie-orkest
De concerten, die het Residentie-orkest
onder directie van Frits Schuurman te Parijs
heeft gegeven, hebben in de Franse-pers een
zeer gunstige weerklank gevonden.
„Paris-Presse" betreurt het, dat het orkest
niet langer te Parijs heeft kunnen blijven.
Het blad schrijft verder: „Het orkest bezit
benijdenswaardig? elementen. Het is uitste
kend gedisfciplineerd, en zijn dirigent kan
men zonder twijfel" tot de krachtigste in
Europa rekenen".
De „Figaro" 'weet niet, wie meer te loven
is. het orkest of zijn dirigent. „Het strijkers-
ensemble toont oen volledige eenheid, en
het koper en het hout kunnen zowel glans
rijke als fluvyele klanken laten horen".
Do „Monde" noemt Schpurmön een uiterst
kundig dirigent, de „Figaro Littéraire
schrijft: „Het orkest is-uitstekend en in alle
opzichten gelijkwaardig aan het Concert
gebouw-orkest".
Ook Theo van der Pas wordt in warme be
woordingen gehuldigd-voor zijn interpretatie
van het algemeen zeer gewaardeerd Concer
tino voor piano van Hans Osieck.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 14 FEBRUARI
Stadsschouwburg: „Glazen speelgoed". 8
uur. Frans Hals: „Fantasia'. 14 j.. 2.30. 7.00
en 9.15 uur. Rembrandt: ..Mildred Pierce".
18 j„ 2.00. 4.15, 7.00 en 9.15 uur. Palace:
Operette-liefde", alle leeft.. 2.00. 4 15, 7.00
en 9 15 uur Luxor: „Fantasia", 14 j„ 2.00, 4.15,
7.00 en 9.15 uur. City: „Tussen twee vrou
wen". 14 j., 2.15, 4.30. 7.00 en 9.15 uur. Spaar-
he: Danny Boy". 14 j.. 2.30. 7.00 en 9.15 uur
ZONDAG 15 FEBRUARI
Stadsschouwburg: ..Glazen oaleis", 8 uur
Luxor: Haarlemse Kunstgemeenschap, film
voorstelling. 11 uur. Bioscopen: Middag- én
avondvoorstellingen.
MAANDAG 16 FEBRUARI
Stadsschouwburg: Padvindersrevue „D'r
bovenop", 8 uur. Bioscopen: Middag- en
avondvoorstellingen.
„Waar gebeurd", zo wordt de bezoeker
bij het begin van de film „Vivere in pace"
(„In vrede leven") meegedeeld. Eén aan
kondiging, die ons de gebeurtenissen in het
Italiaanse dorp, waar de geschiedenis zich
afspeelt, des te intenser doet volgen.
Op een boerderij, waar reeds een Ita
liaanse dienstweigeraar is ondergedoken,
vinden twee ontvluchte Amerikaanse krijgs
gevangenen, een neger en een blanke, on
derdak. Maar met hun komst is het dan
ook gedaan met de rust in de kleine ge
meenschap,, %vaar al heel gauw iedereen
1 1' er als dwarskijker zetelt en
H TITTl de secretaris van de fascis-
l tische partij weet wat er
N-—S aan de hand is op het erf
van Tigna. Het moet dus Wel spaak lopen
en dat gebeurt op een avond als de Duitser
weer eens een onderzoek instelt naar de
veestapel en nog meer naar de wijnkelder
van de boer.
Terwijl Tigna en zijn gezin de eindeloze
verhalen van de Duitser pver de-grootheid
van de Fiihrer moeten aanhoren, waarbij
zij hem onafgebroken van hun geestrijke
dranken laten genieten, bedrinkt de neger
zich in de wijnkelder, waar hij voor alle
zekerheid is opgesloten. Tigna spoort zijn
huisgenoten aan tot een uitbundige ronde
dans met de Duitser om het lawaai in de
wijnkelder te overstemmen. Het mag niet
baten. De neger breekt4 uit en stormt de
kamer in. Dan gebeurt er iets volkomen
onverwachts: de twee benevelde vijanden
storten zich in eikaars armen en trekken
zingend het dorp in. overtuigd als zij zijn.
dat de vrede is „uitgebroken...." En wij
herinneren ons de mededeling, dat alles
echt gebeurd is. Natuurlijk keert met de
nuchterheid de bezinning weer. Als heel
het dorp is uitgefeest en beseft, dat de
grauwe werkelijkheid duidelijk hoorbaar
aan het kanongebulder in de verte, vindt
men het maar beter tijdelijk te verdwijnen
tot de Duitsers hun woede gekoeld hebben,
tfie dralen niet, er verschijnt een „Spreng-
kommando", dat de boerderij van Tigna in
brand steekt en de eigenaar, die voortijdig
naar zijn bezittingen is teruggekeerd, te-
echt stelt. Het zal hun laatste wandaad in
deze streek zijn, want prompt na hun af
tocht trekken de Amerikanen binnen
n het sterfbed van Tigna wordt
erlieht door onvervalste Amerikaanse
shag.... En weer herinneren we ons de
foVmule, dat het hier de uitbeelding van
een ware gebeurtenis betreft. Het kan waar
zijn. maar dan heeft regisseur Luigi Zampa
de historie toch wel heel erf in het carica-
turale getrokken èn in de scène van dat
ootsierlijke vredes-carnaval èn in die.van
iit wel zeer lang-ademige sterfbed.
Gelukkig had de maker van de film nog
en andere bedoeling dan alleen maar een
ragi-comedie uit de oorlogsjaren te vertel
let]. Die intentie wordt met de titel gede
monstreerd. Hier worden wij geconfron
teerd met mensen, die maar eén begeerte
kennen: met rust gelaten tc worden. Een
verlangen, dat eigenlijk in ons allen leeft. J
Wij zoeken allen ons persoonlijk geluk en
wij verweren ons tegen alles waktegen'ons
eigen leven, zoals wij dat graag beleven
willen, indruist.
Tot wij plotseling van aangezicht tot aan
gezicht komen te staan met de levens en
het geluk van anderen, die teloor dreigen
te gaan, indien wij ons zelf niet durven- op
te offeren. En op dit plan hebben de schep
pers van „Vivere in pacê" hun heldinnen
en helden gezien en in hun zoeken n§ar de
diepste menselijkheid, die andere, grote rol
prent van het menselijk lijden „De laatste
kans" het meest benaderd. Want. wellicht
zal men producten als „In vrede leven" en
„De laatste kans" het best kunnen karakte
riseren als de films van de menselijkheid
tegenover rolprenten als „De rode aarde"
en „De regenboeg", waar het 'accent meer
ligt op de onmenselijkheid der Duitse
demonie?
Er is nog een apder punt in deze film.
dat wij niet onvermeld willen later*. Dat is
de grote eerlijkheid, waarmee de Italianen
hun landgenoten hebben getekend. Niet als
helden, niet als partisanen, maar als over
het algemeen vreesachtige lieden, die hun
wijngaard en hun vee belangrijker vinden
dan Mussolini en Churchill. Eigenlijk wordt
slechts één figuur geïdealiseerd. Dat is de
Amerikaanse journalist. Maar ja. ér bestaan
nu een keer zeer noodzakelijke banden tus
sen Amerika en Italië. Zodat zelfs' in dit
opzicht van een zeer menselijk trekje ge
sproken zou kunnen worden. J. H. B.
De Italiaanse dorpelingen komen tot het
besef, dat hun rustige rust door de twee
Amerikaanse krijgsgevangenen verstoord is.
Bruelmer
Bij'de opvoering van „Lysistrata 1946"
van de helaas veel te vroeg gestorven
Eduard Veterman zat ik naast een jong
meisje.
„Wie is dat?" vroeg Ze mij, blijkbaar
verrast, toen Persephone met volmaakte
en duidelijke uitspraak haar verzen zeide.
„Julia Cuypers!" lichtte ik in.
Zij zweeg, maar toen het doek gevallen
was. kwam de kritiek.
„Ik heb soms niet de helft verstaan.
Alleen Julia Cuypers, daar verstond ik nu
elk woord van!"
„En toch is die al 75 jaar!" antwoord
de ik.
Merkbare verrassing op het gezicht van
mijn buurmeisje.
„Vijf-en-zeventig?"
„Ja. dat is er een van de oude garde.
Eigenlijk een Vlaamse! Die oudjes wisten
nog, wat goed spreken voor het toneel
waard was. De Bouwmeesters. Marie van
Evsden-Vink, Alida Tartaud, mevrouw
Holtrop-van Gelder en nu nog Rika Hop-
per, je kon ze altijd verstaan, waar je ook
zat in de zaal. Mevrouw Mann-Bouw-
meester, van wie nooit één woord je ont
ging, heeft mij eens gezegd: „De jonge
mensen van tegenwoordig kunnen nie£
meer. goed spreken op het toneel. Ze brod
delen maar wat! Schrijft u het toch altijd
weer in uw kritieken, dat de artisten dui
delijk moeten spreken".
Toen het doek weer opging, kregen wij
een verdere demonstratie van de oude en
de nieuwe school. Mevrouw Cuypers won
het verre, wat haar uitspraak betrof.
Julia Cuypers is de laatste, nog levende
vertegenwoordigster der oude romantiek.
Heel haar leven was feitelijk romantiek.
S.tond zij. de kleine „Julieke" zoals zij
in België algemeen genoemd werd als
kind van vier jaar reeds niet in de schouw
burg te Gent op de planken in het drama
„Protestanten van Vlaanderen"? En heeft
zij ook niet te Brussel in een kinderrol
acht jaar was zij toen de harten van
het publiek gestolen in Gitten's treurspel
Jane Shore?
Julia Cuypers is een van die actrices, die
tussen de coulissen is opgegroeid en altijd
geleefd heeft in die eigenaardige toneel
wereld, welke voor haar meer nog dan
voor eén ander het leven betekende.
Reeds op 13-jarige leeftjjd kreeg zij by
Fauconnier in de Nederlandse schouwburg
te Gent haar eerste officiële engage
ment en was zij „medelid" van een vast
gezelschap.
Julia Cuypers is altijd een „Zondags
kind" geweest. O zeker, zij heeft ook te
genslagen en moelijkheden gehad stierf
niet haar vader op.de dag van haar eigen
lijk debuut en moest zij niet als 13-jarig
meisje spelen, nadnt haar in de pauze van
de voorstelling die droeve tijding was
medegedeeld? maar zij heeft als weinig
oudere actrices de mooie zijde van het
toneelleven in ruime mate gekend. In
Brussel drpeg men haar op de handen en
behaalde zij als jonge.actrice triomfen in»
stukken als Charlotte Corday, De Maagd-
Van Orleans. Serge Panino en vooral in
..Rose Kate, het treurspel der smeden",
van Nestor de Tiere. Het was met dat
laatste stuk, dat zij in 1894 voor het eerst
een tournée 'door ons land maakte. Het
werd voor de jonge en zeer mooie actrice
een overweldigend succes. Zij speelde met
een. temperament, dat de vonken er afspat
ten en omdat de mensen uit die tijd nog
vatbaar waren voor de brandende roman
tiek, veroverde Julia Cuypers ook het Hol
landse publiek, zo zeer zelfs, dat de jonge
actrice besloot in ons land te blijven. En
zij heeft er haar eigen en eervolle plaats
ingenomen, vooral in de jaren, toen Sardou
het toneel beheerste.
In de romantische school was zij opge
groeid en zij is de romantiek heel haar
leven feitelijk trouw gebleven. In stukken
als Frou-Frou, De Industrieel yan Pont
Avesnes, De Zondares, Margaretha Gau-
fhier, Fedora, speelde zij bij voorkeur an
het was in deze stukken ook, dat zij in het
Grand Theétre te Amsterdam in de tijd
van de gebroeders van Lier haar - grote
triomfen vierde. Het was waarlijk geen
wonder, dat zij ook een grote voorliefde
had voor de stukken van Jhr. A. W. G.
Prof. mr. A. Koelma
onderscheiden
Aan prof. mr. A. Koelma is met ingang
van 15 Februari op zijn verzoek wegens
gezondheidsredenen eervol ontslag ver
leend als burgemeester van Alkmaar.
Prof. Koelma is door H. M. de Koningin
benoemd tot Ridder in de Orde van de
Nederlandse Leeuw.
Directeur-generaal van
het gevangeniswezen
Mr. E. A. M. Lamers, rechter in de ar-
rondissements-rechtbank te Amsterdam,
is tijdelijk belast met de leiding van de
afdeling gevangeniswezen van het mi
nisterie van Justitie onder toekenning van
de titel van directeur-generaal van het
gevangeniswezen onder gelijktijdige toe
kenning van eervol ontslag uit de functie
van raad-adviseur in buitengewone dienst
bij dit%iinisterie.
van Riemsdijk die romanticus was als zij.
Aan Silvia Silombra vooral, dat zij 500
maal speelde, is haar naam verbonden.
Zij heeft dat stuk tot het succes gedragen
en Van Riemsdijk is er haar altijd dank
baar voor gebleven.
Julia Cuypers was in haar romantische
tijd bij een groot deel van het publiek zeer
bemind. In haar-gepassionneerd spel ont
wikkelde zij soms een kracht en een harts
tocht, die suggestief werkten op de toe
schouwers. vooral wanneer zij in de stuk
ken van Bernstein bijvoorbeeld een te
genspeler had van dezelfde geaardheid,
zoals een Louis de Vries. Het is waar. dat
zij die kracht niet altijd wist te breidelen
en zich soms. te veel liet gaan. Het spel
van mevrouw Cuypers in haar grote rollen
kwam doorgaans breed en vol over het
voetlicht, maar het was zuiver intuïtief.
Zij is nooit de actrice geweest om rollen te
creëren, die diepgaand intellect of psycho
logische analyse verlangen. Zij moest op
het toneel altijd haar gevoel niet haar ver
stand laten werken. Daarom eigende haar
talent zich geheel voor de romantiek, niet
voor de stukken, die subtiele nuances en
fijne karakter-ontleding eisen.
Dat zij ook als 75-jarige het toneel nog
steeds vermag te vullen, bewees zij. niet
alleen in „Lysistrata 1946". maar ook als
gast bij Comedia met een misschien wat
verouderd maar toch knap solo-spel aan
het slot van Rosmersholm, waarin zij als
huishoudster getuige- is van de zelfmoord
in de beek van Rosmer en Rebecca West.
J. B. SCHUIL.
Geldelijke tegemoetkoming aan
ontslagen Indische werknemers
Ter aanvulling van hieromtrent reeds
verschenen berichten wordt medegedeeld,
dat de tegemoetkoming aan ontslagen In
dische werknemers is gebaseerd op de per
1 Januari in werking getreden regeling
arbeidsverhoudingten oorlogsslachtoffers
(Staatsblad 1947 no. 163) en dat deze on
der bepaalde voorwaarden en gedurende
een zeker aantal maanden door de commis
sie 'voor arbeidsaangelegenhetlen te Ba
tavia kan worden toegekend aan particu
liere (dus niet ambtelijke) werknemeré
tevens oorlogsslachtoffers, die, vooropge
steld dat hun dienstbetrekking aan de m
de regeling gestelde voorwaarden voldeed,
gedurende de periode 1 November 1941
1 Januari 1948 wegens de toen geldende
bijzondere omstandigheden uit hun betrek
king zijn ontslagen. K
Deze tegemoetkoming kan hun eveneens
worden toegekend, wanneer zodanige
werknemers na de bezetting wegens ge
noemde omstandigheden, onder druk van
hun werkgever, zelf ontslag uit hun be-
'trekking ^hebben genomen dan wel in een
ontslag met wederzijds goedvinden hebben
toegestemd.
Te dier zake kunnen zij zich wenden tot
de.daarvoor aangewezen ambtenaar op de
afdeling Sociale Zaken van het ministerie
van Overzeese Gebiedsdelen, Van Speyk-
straat 54, Den Haag, die als gedelegeerde
voor Nederland zal optreden van de com
missie te Batavia.
STAALBAARD
Ook UW board vliegt eraf!
Belgische begroting 1948
in evenwicht, maar te hoog
(Van onze Brusselse correspondent).
De Belgische minister van Financiën,
prof. dr. Gaston* Eyskens, zal in de komen
de weken de staatsbegroting voor 1948
voor het parlement moeten verdedigen.
Dit belooft vanwege de liberale en- com
munistische oppositie, maar feitelijk even
zeer van wege de tegenstand van een aan
tal conservatieve Katholieken, heel wat
vinnige interpellaties. Niet dat de minister
ontevreden of gevaarlijk kwetsbaar is.
Voor het eerst sedert 1944 presenteert hij
de Kamers een begroting, die volledig ge
dekt wordt door de Inkomsten, wat een
unicum in Europa mag heten. De kritiek
zal dus vooral slaan op het zeer hoge be
drag der staatsuitgaven eventjes 57
milliard Belgische francs, die overigehs
gedekt worden dc»rdat de belastingen
vergeleken met de vooroorlogse jaren,
enorm zijn gestegen. Wie thans in België
een auto of een huis koopt, weet zeker, dat
de fiscus,rechtstreeks of indirect daarvan
op de hoogte gebracht, zal onderzoeken of
deze uitgave wel met zijn aangifte bij de
belastingadministratie strookt. Het is ech
ter een feit, daj de gemiddelde Belg een
geboren belastingontduiker is.
Staatsuitgaven zün te hoog.
Velen zyn het er over eens, dat de
staatsuitgaven een veel te hoog percentage
van het nationaal inkomen uitmaken. Ver
geleken met 1939 zijn die verviervoudigd.
„Het komt er niet zo zeer op aan de be
groting in evenwicht te brengen", zeide ons
een liberaal parlementslid, „doch het gaat
om het peil, waarop dit evenwicht wordt
gerealiseerd. En voor 1948. met een totaal
van 57 milliard francs, is dit zeker veel te-
hoog."
Iedere liefhebber van orkestmuziek
hoort af en toe een vmphonie van Anton
Bruckner. Het is curieus zoals'het met de
waardering van deze oude. ruige Oosten
rijker gesteld is. Voor velen betekenen zijn
symphonieën slechts uren van zware be
lasting. voor anderen zyn het ogenblikken
j van zeer bijzondere vervoering. Natuur-
j lijk is er een midden-orde van muzieklief
hebbers. die de componist zeer bewondert,
maar meteen toegeeft dat zijn werken zeer
long zijn; of. anders gezegd, er zijn zeer
veel liefhebbers die de omvangrijke vorm
van Bruckner's symphonieèn aanvaarden
en geboeid zijn door de schoonheid. De
dirigent Gustav Mahler, oud-leerling van
Bruckner, heeft voor de componist ge
streden, maar maakte toch in de vijfde
symphonie coupures, omdat hy het werk
te lang vond. Thans pleegt men het stuk
weer in'de oorspronkelijke zetting uit te
voeren en het duurt dan ongeveer vijf
kwartier. Wat velen, die aan Bruckner's
muziek niet kunnen wennen, feitelijk ten
opzichte dezer symphonieën' koud laat, is
niet alleen de lange duUr der werken,
maar ook de eigenaardige brede en
plechtige pathetiek, de grote vethorische
mededeling der gevoelens. Zij die op deze
wijze ervaringen vaststellen, zijn meestal
ongevoelig gebleven voor de talloze zeer
innige en liefelijke sentimenten die hier
en daar ais kléin'gewas en geurige bloe
men tussen de enorme bomen van een
groot bos leven. Het schijnen werkelijk
wel grote wouden, deze reusachtige sym
phonieën; men wandelt er niet gemakkelijk
en lichtvoetig op deze ruwe grond tussen
de barre reuzen. Als hier een, storm waait
is men er klein! Maar men zal, op- en
omziende tussen het zware donkergroen
der woudreuzen, toch bij alle ongemak
kelijkheid moeten toegeven dat men in
de natuur is en niet in lelijke straten. Het
is waar, hier heeft geen tuinarchitect ge
werkt. het bos is ruig en de wandeling is
nogal een onderneming, maar de onder
neming is de moeite waard. De belang
stellende lezer begrijpt wel dat ik slechts
een vergelijking maak en niet wil zeggen
ctet een symphonie van Bruckner een' bos
uitbeeldt. Ik moet echter bekennen tlat ik
mij met een andere vergelijking niet zeer
op mijn gemak zou voelen. De muziek van
Bruckner is evenzeer zogenaamde abso
lute muziek als de symphdfiieën van
Brahms, al is ze geheel anders van ka
rakter.
Onder de bewonderaars van deze com
ponist zijn er velen die hel zware woud
zelf omtoveren tot een soort mysterieuze
tempel. Dit kan men in algemeen met
een bos doen en men kan dit ook in 't al
gemeen met een klipkende symphonie
doen. Iets anders is of dit zeer verstandig
enttnuzikaal is. Het is de oude kwestie in
heT verschil tussen vergelijkingen en be
palingen. Vergelijkingen zijn al zeer ge
vaarlijk, bepalingen zijn het nog veel meer.
Vergelijkingen kunnen iemand helpen tot
het verkrijgen van een gunstige gesteld
heid tot het luisteren, bepalingen kunnen
iemand' van de wijs brenger.. En om de
wijs gaat het nu juist bij de muziek.
Bruckner als artist was geen prddupt
van de stad, maar een product van hot
land. Zijn vrienden zullen hem wellicht
goed gekend hebben.; wij kennen hem xn
ieder geval minder en welen de uiterlijke
levensgang van de hevig-bewogen, boerse
man, die vele, grote gevoelens, zowel eroti
sche als vrome, heeft gekend (die nooit recht
thuis geweest is in het Wecnse leven, al
was hij 'er professor aan 't Conservatorium
en al doceerde hij aan de Universiteit; die
een fameuze persoonlijkheid was en zich
nochtans altijd gehinderd voelde door de
knagende tactiek der critici; die, als een
tweede Ilaydn, soms kinderlijke uitingen
van geluk gaf, maar toch zelden gelukkig
en tevreden was.
Het is in ieder geval verkeerd een po
sitieve inhoud van rcligieusiteit op Je
bouwen in deze symphonieën van Bruckner,
tenzij men in d>c religieusiteit alles ver
zamelt wat de onnaspeurlijke verscheiden,-
heid van gevoelens bevat die de natuur
in het wezen van een artist laat leven. Het
is. fantastisch zo onvoorzichtig als velen
met inhouds-bepalingen omspringen. Het
moet toch een gezond muziekliefhebber,
die nog maar niet aan Bruckner kon wen
nen, wel afschrikken, wanneer men hein
zou zeggen „u mbcl u diep-religicus in
stellen eerst dan kunt u deze mystieke
muziek begrijpen". Erken ten eerste dat
niemand de verplichting heeft om van
alles te houden, en spreek overigens nooit
over mystiek. Ik zou wel willen dat ieder
een zoveel van Bruckner hield als ik; maar
men moet zich toch bewust blijven dat
veel aanhankelijkheid aan een soort mu
ziek samenhangt met persoonlijke re
flecties.
Wat is er dan objecticf-zckcr in deze
zaak? Zeker is het dat de levensbeweging
in Bruckner's muziek langzamer is dan 't
algemene tempo van de hedendaagse men
sen. Zeker is het dat de vorming van alle
thematiek in overeenstemming is mot het
grondtempo; dat de zetting, de instrumen
tatie hel juiste kleed dier gedachten is.
Zeker is 't ook dat een gelijksoortige'"
tempo-gesteldheid hij 't luisteren dé mo
gelijkheid brerigt tot liet volkomen genie
ten van de intimiteit. Zeker is het dat het
enthousiasme van de componist groter is
dan zijn vormbeheersing: maar zeker is
het ook dat dit enthousiasme zéér groot,
zeer bijzonder en zéér zeldzaam is,
HENDRIK ANDRIESSEN.
In 1947 gedemobiliseerden
vonden vrijwel allen werjv
In 1947 werden 7210 gedemobiliseerden
afkomstig uit Koninklijke Marine, Konink
lijke Landmacht en Koninklijk Nederlands
Indisch Lejjer ingeschreven bij dc verschil
lende arbeidsbureaux.
Per 1 Januari 1948 waren 6268 van hen
weer door het bedrijfsleven tepgenomen.
Het resterende aantal, dat op die datum
nog als "werkzoekende was ingeschreven
bestaat uit drie*categorieën: 675' mam die
korter dan 1 maand ingeschreven sten*"
den; (verwacht kan worden. dat de
meesten van hén inmiddels een plaats
hebben gevonden) en 182 man. die een
scholingscursus op een rijkswcrkplaats
voor vakontwikkeling volgen. Bij 85 man
levert de plaatsing om uiteenlopende re
denen, waaronder persoonlijke, moeilijk
heden op.
Dit gunstige resultaat kon door de ar
beidsbureaux mede worden bereikt, doors
de grote medewerking van het bedrijfs
leven.
rVm'..urnoni
Op Tweede Paasdag zal te Haarlem door
de districtbond Noordholland een natio
naal damtoumooi worden georganiseerd.
Er wordt gespeeld in groepen van viei en
een groot aantal prominente spelers is uit
genodigd voor de eregroepen.
