Het Sportpark bij hetZuider Buiten Spaarne
Toneelhervormers in ons land
De 9
zen
Madame
Ia Mode
Veel vaarten en grachten werden gedempt
Meer textiel, vet en serviesgoed'
g philiShavTI
ZATERDAG 13 MAART 1948
Toneelherimneringen en toneelportretten
In mijn eerbied voor het grote werk,
'dat Willem Roy aards en Eduard Verkade
als toneelhervormers in ons land hebben
gedaan, doe ik zeker voor niemand onder.
Maar velen, die over het toneel schreven
in de laatste 25 jaar. hebben het willen
doen voorkomen, alsof Verkade en Royaards
de enigen waren, die voor de ontwikkeling
van ons toneel van werkelijk belang zijn
geweest.
O, ik erken volgaarne, dat Royaards en
Verkade ons toneel tot zeer grote bloei
hebben gebracht en dat zij beiden voor
stellingen hebben gegeven, die altijd in
mijn herinnering zullen blijven als toneel
gebeurtenissen, welke met glans de ver
gelijking met voortreffelijke buitenlandse
voorstellingen konden doorstaan, maar ik
ben daarom toch niet blind geweest voor
het werk, dat anderen hebben gedaan,
zowel vóór als na de tijd van Royaards en
Verkade. Opvoeringen van De Comedie
van Geluk, Volpone, Eindexamen en
Phaea onder Van Dalsum, Elektra en
Medea onder Defresne en De getemde
Feeks onder Saalborn gaven het verblij
dende bewijs, dat ons toneel ook onder
de jongeren nog prachtige perspectieven
voor de toekomst bood.
Maar ook vóór Royaards en Verkade
zijn er regisseurs geweest, die baanbrekend
werk hebben verricht, toen het toneel in
ons land dreigde te verstarren. Toen Jan
C. de Vos met Van Korlaar in 1890
een nieuw gezelschap oprichtte het Ti-
voli-gezelschap te Rotterdam en drie
jaar later Henri van Kuyk en Chrispijn
in Amsterdam dat voorbeeld volgden met
De Nederlandse Toneelvereniging, waren
zjj al was het dan ook op meer beschei
den schaal toneelhervormers, evenals
later Royaards en Verkade. Men moet elke
toneelhervorming zien in haar eigen tijd.
Kunnen wij ons Royaards denken zonder
Max Reinhardt, Verkade zonder Gordon
Craig? Zij hadden beiden sterk de invloed
ondergaan van deze twee grote toneelher
vormers en hun werk was ten dele een
voortzetting van wat deze mannen in
Duitsland en Engeland hadden gedaan.
Mannen als Jan C. de Vos en Chrispijn
stonden onder andere invloeden. Het was
In ons land de tijd van de tachtigers en
van de opkomst, van de naturalistische en
realistische kunst. In de kunst van Jan
C. de Vos en Chrispijn was dat merkbaar.
Jan C. zoals de Vos in toneelkringen
steeds werd genoemd bracht toneel
stukken van Van Nouhuys, Snijders van
Wissekerke, Couperus, Brieux, Richepin,
Sudermann, Giulio, stukken, die vooral bij
de jongeren in die tijd sterk de aandacht
trokken. Ook door de meer moderne regie
van de Vos. Ik zelf zag slechts één opvoe
ring van dit gezelschap, en wel in 1892 van
Eerloos, een drama van Van Nouhuys,
waarin Jan C. de Vos van de oude heer
Halma een prachtig levende en ontroeren
de creatie gaf en L. H. Chrispijn als de
cavalerie-officier Karei Halma het bewijs
leverde, dat hij een der weinige werke
lijke jeunes premiers was, die Nederland
in de laatste halve eeuw bezeten heeft.
Dat is de enige persoonlijke herinnering,
die ik aan dit gezelschap heb bewaard.
Des te meer herinneringen heb ik van
de Nederlandse Toneelvereniging en er
zullen onder mijn oudere lezers ook zeker
nog wel zijn, die de opvoeringen van de
eerste stukken van Heyermans hebben
vijftig jaar geleden bracht, was toen voor
ons land nieuw. Dit was het repertoire,
dat in Berlijn Die freie Bühne gaf, stuk
ken, die de gesubsidieerde Kon. Ver. Het
Nederlands Toneel in de deftige Stads
schouwburg op het Leidse Plein niet durf
de geven. In dit genre de naturalisti
sche en realistische kunst is de Neder
landse Toneelvereniging nooit overtroffen.
Er woei een frisse wind daar over de
planken van de Hollandse Schouwburg en
het was geen wonder, dat velen in die tijd
de Nederlandse Toneelvereniging het beste
toneelensemble van ons land noemden. Het
waren soms niet minder dan model-op-
voeringen, die zij gaf.
En met welk een toewijding, welk een
liefde werd er door de leden van dat en
semble gespeeld! Allen, die in die eerste
jaren aan de Toneelvereniging verbonden
waren, herdachten later die tijd als de
mooiste jaren van hun leven. Wilt u en
kele voorbeelden? Chrispijn zei mij eens:
„Als je mij vraagt, aan welke periode ik
de mooiste herinneringen heb, dan zeg ik:
aan de jaren van de Nederlandse Toneel
vereniging. Wij vergingen wel van honger,
want wij verdienden niets, maar het was
een goddelijke tijd! Je vroeg niet, of een
stuk geld zou maken, alleen maar, of het
je artistiek voldoening schonk. Gewerkt
als wij toen hebben.... als paarden! Er
waren er bij, kinderen nog in het vak, die
ik zo uit de holle boom kreeg, maar wat
mooie dingen hebben wij samen gedaan!"
En ook mevrouw de Boer-van Rijk sprak
niet anders dan enthousiast over die tijd.
„Wat 'n heerlijke herinneringen het ik
aan die jaren!" zei ze mij eens. „Van Kuyk
L. H. Chrispijn, Mien van der Horst,
Ternooy Apèl,- Westerhoven, Van dei-
Horstwat was het 'n genot om met
hen te spelen. Een zalige tijd! O, wij kre
gen wel geen geld, maar wij speelden zo
heerlijk met elkaar. Wij hebben toen ook
mooie dingen gedaan. „Eenzame Men-
schen" van Hauptmann, „Jeugd" van Max
Halbe, „De Spaanse Brabander". En dan
niet te vergeten de eerste jaren van
Heyermans' stukken, van Ghetto, Het ze
vende Gebod en Op Hoop van Zegen!
Onvergetelijk!"
„Wij vergingen wel van honger, maar
het was een goddelijke tijd!" Alleen maar
kunstenaars zijn in staat dit volkomen te
begrijpen.
J. B. SCHUIL.
Benelux-toneel. In het kader van het
Belgisch-Nederlands cultuuraccoord zal het
„Theatre national de Belgiqu" in April een
aantal voorstellingen van „Les quatre fils
Aymon" (de vier Heemskinderen) in Neder
land geven.
ZEELIEDEN SMOKKELDEN
SIGARETTEN.
Zes leden van de bemanning van de
„Oranje" stonden wegens sigarettensmok-
kelarij voor de Amsterdamse economische
politierechter terecht. De assistent-bagage-
meester had 83.000 sigaretten, die door hem
en vijf anderen op de thuisreis in Port
Said voor Engelse Ponden waren gekocht,
in Amsterdam van boord gesmokkeld. Hem
werd vier maanden opgelegd. De straffen
tegen zijn kameraden varieerden tussen
drie maanden en voorwaardelijke gevange
nisstraffen met geldboeten.
Over dit onderwerp spreekt de Heer
L. A de Lange, Inspecteur bi) de
Rijksluchtvaartdienst in een twee
tal radio praatjes op Maandag 15
en Donderdag 18 Maan om kwan
voor 8 's avonds over Hilversum I.
Deze radio-praarjes zijn speciaal
bestemd voor leerlingen-en ouders
van leerlingen-van Middelbare scho
len, die du jaar eind examen doen.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 13 MAART.
Stadsschouwburg: „Een ander deel van
het woud", 8 uur. Rembrandt: „Frieda", 14
jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Palace: „Despe
rado", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor:
„Zonen der Zuidzee", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en
9.15 uur. City: „Muizen en mannen". 18
jaar, 2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „De
vrolijke gevangenis", alle leeft., 2.30, 7 en
8.15 uur. Frans Hals: „Verlaten", 18 jaar,
2.30, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 14 MAART.
Stadsschouwburg: „Glazen Speelgoed", 8
uur. Gem. Concertgebouw: Jubileum „Ac-
cordia", 7.30 uur. Frans Hals: Instituut voor
Arbeidersontwikkeling, film „Farrebique",
10.30 uur. Bioscopen: Middag- en avond
voorstellingen.
MAANDAG 15 MAART.
Bioscopen: Middag- en avondvoorstel
lingen.
Het voorschrift Inwen
dige Dienst" van de
British Overseas Air
ways heeft een nieuw
hoofdstuk Kledingge
kregen. Daar leest men
nu onder paragraaf „Ste
wardesses", dat deze
kwieke meisjesrvoortaan
zullen gekleed gaan in
„flets grijs wollen laken,
jasje lang en getailleerd,
rok gespleten en af
hangend tot op 30 centi
meter en 48 milimeter
van de grond, hoofd
deksel driekantig, schoe
nen zwart met lage
hak." - Deze nieuwe
uniform vervangt de
oude donkerblauwe met
verouderde korte rok.
De foto toont de mo
derne en praehistorische
stewardesses naast el
kaar, waarbij duidelijk
tot uiting komt dat de
nieuwe uniform ook in
derdaad een „new look"
veroorzaakt, die geen
achteruitgang betekent.
De Britse grondstoffen-
positie moet echter weer
een aderlatng ondergaan
omdat de nodige stof on
geveer anderhalf maal
zo groot is als vroeger.
De Engelse minister voor
de Luchtvaart heeft de
vernieuwing der unifor
men goedgekeurd onder
het motto (met een
zucht): „Het oog wil
ook wat".
UIT HAARLEMS VERLEDEN
HET PUBLIEK VRAAGT:
De vraag, die het Nederlands Instituut
voor de Publieke Opinie aan een groot aan
tal mannen en vrouwen uit alle kringen
gesteld heeft, luidt:
„Zoals u weet, heeft ons land een ernstig
tekort aan deviezen (buitenlands geld) om
artikelen in het buitenland te kopen. Hier
mee rekening houdend en dus ook beden
kend, dat wij zoveel mogelijk moeten ex
porteren om deviezen te verkrijgen, zijn er
dan nog artikelen, waarvan u vindt, dat er
binnen ons land voor iedereen beslist meer
van beschikbaar moet komen? Welke ar
tikelen?
63% van het publiek antwoordt: „Kleding,
textiel".
23% Vet, boter, olie.
15% Vlees, kaas, eieren.
16% Andere voedingsmiddelen, w.o. melk.
6% Graanproducten, w.o. brood.
15% Serviesgoed.
6% Huisraad, vloerbedekking, keuken
gerei.
5% Schoenen.
5% Fietsen, fietsbanden.
3% Sigaretten, sigaren, tabak.
2% Brandstoffen.
13% Andere goederen.
17% had geen mening.
Hoe noodzakelijk export, hoe moeilijk
import moge zijn, het publiek vindt in
grote meerderheid dat er desondanks meer
textiel en meer voedsel (vooral vetten en
eiwitrijke voeding) beschikbaar behoort te
komen. Mannen en vrouwen zij het daar
zeer over eens (textiel wordt door 64% der
vrouwen, door 62% van de mannen ge
noemd, vetten door 25% van de vrouwen,
van de mannen en zelfs voor het
schaarse serviesgoed heeft 14% van de
mannen en 16% der vrouwen belangstel
ling).
Ook de verschillen naar inkomen zijn
klein: kleding en textiel wordt genoemd
door 65% der welgestelden, 65% der mid
denstanders, 65% der mensen met lage in
komens, 60% van hen met de laagste in
komens.
Voor meer voedingsmiddelen is de be
langstelling iets geringer onder de beter
gesitueerden, voor het serviesgoed practisch
even groot.
Lage inkomens
Middenstand
Welgestelden
el
"O
4>
O
O
O,
S3
O
M
1
01
Qj
"O
c
c
CO
CO
'f
24
17
15
8
14
24
17
17
5
16
24
12
16
5
13
13
11
16
3
19
Vrouw vergiftigde haar man
met rattenkruit
De rechtbank te Amsterdam heeft de 31-
jarige vrouw E. L. L.-K. uit Hilversum
conform de eis tot een gevangenisstraf van
15 jaar veroordeeld. De veroordeelde had
in April van het vorig jaar haar echtgenoot
vergiftigd door hem een rattenverdelgings-
middel in zijn pap toe te dienen. Zij had
dit gedaan met het oogmerk zich van hem
te ontdoen, daar zij relaties onderhield met
de 26-jarige A. F. U. Tegen U. was wegens
medeplichtigheid eveneens 15 jaar ge
vangenisstraf geëist. Ook hij werd conform
deze eis veroordeeld»
De behoefte aan schoenen (door 5% ge
noemd) blijkt niet zo urgent meer te zijn.
Eten en kleding stelt de grote massa hoger
dan tabak (genoemd door 3%).
W. F. A. „NEDERLAND" BLIJFT
BESTAAN.
Naar aanleiding van liquidatie der World
Friendship Association in Londen deelt de
stichting World Friendship Association „Ne
derland" mede, dat het hier uitsluitend be
treft de oude Londense W. F. A.-organisa
tie. De stichting W. F. A. „Nederland" is
een volkomen zelfstandige Nederlandse
organisatie, welke op geen enkele wijze bij
deze liquidatie is betrokken.
In de oude tijd had Haarlem veel meer
vaarten en grachten. Verschillende straat
namen herinneren daaraan: Gedempte
Oude Gracht, Gedempte Volders- en
Raamgracht. Maar er zijn er veel meer.
Waar nu de Nassaulaan gevonden wordt,
liep vroeger de Kraayenhorstergracht. De
Beek.stroomde van de Brouwersvaart over
de Grote Markt naar het Spaarne De Ach
tergracht werd gedempt, de Parklaan
kwam er voor in de plaats.
De gemeenteraad besloot juist 80 jaar
geleden tot het dempen van de Achter
gracht. De bewoners van de gracht zullen
dit ongetwijfeld toegejuicht hebben, want
zij ergerden zich aan de twee vrij smalle
wegen langs het water. Er kwam één
brede weg voor in de plaats. Nu wordt
door de dienst voor de Hout en de Plant
soenen voor een mooie beplanting gezorgd.
Aanvankelijk werd vermoed dat de Park
laan een belangrijke verkeersweg zou wor
den, maar de ontwikkeling van de stad is
zo geweest, dat er steeds meer behoefte
gevoeld werd aan verkeerswegen Noord-
Zuid. En die waren er juist niet. Het ver
keer trekt ook altijd nog weinig profijt
van de brede verkeersweg die wij in de
Ged. Oude Gracht en Nassaulaan hebben,
maar ook die baat niet voldoende voor het
verkeer Noord-Zuid.
Dat zou wel het geval zijn met de Bake-
nessergracht. Enige jaren geleden over
woog de raad (het was niet voor de eer
ste keer!) die gracht ook te dempen. Maar
de voorstanders van het behoud van het'
schilderachtige oude stadsbeeld hebben
het toen gewonnen.
Zoals het er nti naar uitziet is de kans
dat er in de naaste toekomst nog meer
vaarten en grachten gedempt worden zeer
klein. Het Hoogheemraadschap „Rijnland",
(een machtig lichaam waar het waterbe-
langen betreft!) heeft namelijk te kennen
gegeven, dat het ongewenst geacht wordt
meer te dempen, omdat dan de circulatie,
de waterstroming, in gevaar komt. In zo
merse dagen merken wij toch al weinig
van het doorstromen. De gemeente Haar
lem moet elk jaar voor het extra in wer
king stellen van het gemaal in Spaarndam
een vergoeding aan Rijnland geven, om
daardoor de stank te bestrijden. Dat zal
wel zo blijven tot wij eindelijk eens ons
rioolstelsel hebben, dat geen gebruik meer
maakt van de grachten en vaarten voor de
lozing, maar alles afvoert naar het rei
nigingsstation dat in de Waarderpolder ge
bouwd zal worden. De oorlog heeft dit
grote werk evenwel onderbroken en het is
nog niet te voorzien wanneer het weer ter
hand genomen zal kunnen worden. Er
wordt daarbij gerekend op Werkfonds-
Overweg Zaïulvoortsclaan
morgennacht gesloten
In de nacht van Zondag op Maandag van
middernacht tot 3 uur vm. zal de spoorweg
overgang aan de Zandvoortse laan te
Heemstede voor alle verkeer, uitgezonderd
fietsers en voetgangers, die van de tunnel
gebruik kunnen maken, gesloten zijn.
Er worden dan herstelwerkzaamheden
aan de spoorbaan verricht.
PAPANEK PROTESTEERT
De permanente Tsjechoslo waakse ver
tegenwoordiger bij de Verenigde Naties,
Jan Papanek, heeft verklaard, dat hij een
formeel protest zal indienen tegen de af
wijzing van zijn verzoek aan de Veilig
heidsraad om een onderzoek naar de com
munistische activiteit in zijn land in te
stellen. Hij heeft tevens te kennen gegeven
dat hij bereid is de zetel te bezetten, die
voor Tsjechoslowakije in de „kleine as-
semblée" gereserveerd is, als dat de UNO
niet „in verlegenheid brengt".
credieten, die in de regel slechts gegeven
worden in tijden van grote werkloosheid.
Bovendien speelt de materialen-kwestie
hierbij ook een belangrijke rol.
Het is zeer verklaarbaar dat een eeuw
geleden hier veel wateren gedempt zijn.
Vroeger werden zeer veel goederen per
schip vervoerd. Toen evenwel het vervoer
per trein kwam, verminderde dit. Sindsdien
is het vervoer per spoor nog sterk toege
nomen. Ook kwam er nog het vervoer
per vrachtauto bij. Het gevolg is dan ook
dat er nog slechts weinig schepen in de
Haarlemse binnenwateren gezien worden.
Alleen het Spaarne maakt daarop een uit
zondering, ook al is het aantal beurtvaar
ten in de laatste 25 jaar sterk verminderd.
Toen lagen er tientallen stoomboten in het
Spaarne, nu slechts enkele motorboten.
Tekorf aan arisen
In Nederland zijn momenteel 7000 art
sen. specialisten inbegrepen, hetgeen be
tekent éen op de 1400 personen.
Achthonderd artsen zijn in militaire
dienst geroepen. Voorts heeft het afstude
ren nagenoeg vier a vijf jaren stilgestaan.
De ziekenhuizen en universiteitsklinieken
kunnen dan ook geen assistenten krijgen
en het is moeilijk waarnemers te vinden
voor hen, die in militaire dienst worden
opgeroepen.
Als men nu nog in aanmerking neemt
dat de behoefte aan artsen door de toene
ming der medische verzorging (school- en
bedrijfsartsen, controle-artsen voor zieken
fondsen) hier te lande is toegenomen, dan
is het duidelijk, dat wij met de medische
voorziening tijdelijk in een impasse zijn
geraakt. Over enige jaren zal dit leed wel
geleden zijn. Al doen zich hier en daar wel
moeilijkheden voor, van een noodtoestand
kan niet worden gesproken.
RECTIFICATIE.
In ons nummer van gisteren vermeld
den wij abusievelijk dat Truman 53 mil
liard dollar voor tussentijdse hulp aan
Oostenrijk, Italië en Frankrijk bij het Con
gres heeft aangevraagd. Dit moet 55 mil-
lioen zijn.
Het toppunt ran
gemak!
Ga óók genieten van het voordeel en
gemak der moderne scheermethode
met de „PHILlSHAVE", het Philips
electrischdroogscheerapparaat.Vraag
Uw handelaar een demonstratie.
STAALBAARD
Ook UW baard vliegt eraf!
Haarlem-Noord heeft zijn Sportpark,
Haarlem Zuid-Oost zal het over enige jaren
ook hebben. Het begin van dit laatste is er
zelfs al en dit jaar zal er nog een flink stuk
bij komen.
Hierboven geven wij een tekening, waar
in het grootse plan want dat is het!
is uitgestippeld. Het Sportpark komt aan de
Oostkant van het Zuider Buiten Spaarne op
een terrein aan de Schalkwijkerweg, dat
ten Noorden begrensd wordt door de nieu
we weg die van de Buitenrustbrug naar
Schiphol zal lopen (de weg wordt nu aange
legd) en ten Zuiden door de nieuwe weg,
die een tweede verbinding met de Haar
lemmermeer zal geven en die beginnen zal
bij de brug die over het Spaarne bij de
Spaarnelaan gebouwd moet worden.
De kosten van de aanleg van het Sport
park zijn in totaal op f 800 000 geraamd.
De kanohaven is reeds klaar. Daarmee
hing natuurlijk samen de bouw van een
brug in de Schalkwijkerweg. Op de teke
ning staan zes kanoloodsen aangegeven.
Voorlopig werden er slechts twee gebouwd.
Het heeft zelfs moeite gekost daarvoor de
materialen te krijgen, maar tenslotte is het
toch gelukt. Dezer dagen «zal een overeen
komst gesloten worden over het exploiteren
van deze loodsen. In elk geval is zeker dat
in het komende voorjaar de kanovaarders
er terecht kunnen. Er wordt gerekend op
200 kano's, zodat het te verwachten is, dat
deze heel wat gezelligheid op het Spaarne
zullen brengen.
De gemeente heeft nog niet alle terreinen
voor het Sportpark in haar bezit. Deze
zomer zal evenwel f 400.000 van de f 800.000
besteed worden. Daarvoor zullen aangelegd
worden de vier voetbalvelden die op het
Zuidelijkste deel komen. Omdat er evenwel
thans nog huizen aan de Schalkwijkerweg
staan die in de toekomst moeten worden
afgebroken om daar ruimte te krijgen voor
de tennisvelden, is ook een klein deel
van het terrein, dat bestemd is voor de vier
voetbalvelden, nog niet beschikbaar. Het is
daarom mogelijk dat voorlopig met drie
velden volstaan zal moeten worden.
Behalve die vier voetbalvelden komen er
in de toekomst nog vijf. Een daarvan wordt
een groter wedstrijdveld, waarop ook tri
bunes gebouwd worden. Dan is nog plaats
gereserveerd voor twee korfbalvelden. Aan
de Spaarnekant zal een manége gebouwd
worden.
Een groot deel van het park wordt als
recreatieterrein aangelegd en met bomen
en heesters beplant. Vele paden zullen door
deze aardige aanles slingeren. Ook is op
een speelweide gerekend.
Aan het Spaarne zal tevens een restau
rant gebouwd worden, waar roeiers en
kanovaarders gemakkelijk kunnen aanleg
gen, om daar naast de andere sportbeoefe
naars en wandelaars een verkwikking te
zoeken.
Bij elkaar wordt het dus een fraai geheel,
dat een sieraad zal worden van het Spaarne
dat juist in die bocht een lust der ogen is.
Over Muziek
Brahms
Johannes Brahms behoorde als instru
mentaal componist tot de z.g. klassicisten.
Dit betekent dat hij de symphonieën en
de kamermuziek van Beethoven tot model
nam. Dit voorbeeld is niet op de eerste
plaats een verstandelijke, nuchtere keuze,
maar een natuurlijke bestemming van het
muzikale wezen van de componist. Ook
Mendelssohn en Saint-Saéns bijvoorbeeld
waren klassicisten. Anderen als Bruckner
of Liszt worden er niet toe gerekend, hoe
wel deze componisten de klassieke sym-
phonische vormen wel aanwendden, maar
ze altijd schikten en inrichtten naar bij
zondere. romantische eisen. Wanneer bij
Brahms in de instrumentale vormen afwij
kingen van de traditie voorkomen dan ligt
de ooi-zaak in bepaalde eisen van het tonale
organisme van het werk zelf. Deze eisen
laten zich gelden terwille van het tonale
evenwicht. Hij nam nooit een risico, om
dat hij de behoefte aan een geestelijke
sprong niet had. Mij komt dit voor als een
artistiek gebrek, niet als een specifiek-
muzikaal tekort. Anderen echter prijzen in
Brahms juist deze wijze van componeren
als diepe zin voor geestelijke orde. Ik voor
mij acht de beweging in Brahms' muziek
een zwaartillend rhythme op de begane
grond; anderen echter noemen dit rhythme
zeer levenskrachtig. Voor mij persoonlijk
missen de melodieën van Brahins elke
poëtische vlucht, voor anderen zijn ze de
zangerigheid zelve. De gedachtengang. die
in de muziek leeft door de geheimzinnige
samenhang van harmonie en melodie, lijkt
mij in Brahms zeer traag en eenzelvig;
anderen echter horen in Brahms' muziek
een onbetwistbare diepzinnigheid. Ik voor
mij kan niet getuigen van Brahms' schoon
heid. want ik hoor ze niet: ik hoor slechts
een onberispelijke realisatie van een muzi
kaal gegeven, een realisatie die nooit zon
der een zeer groot muzikaal talent tot
stand zou kunnen komen.
Spreekt er dan geen sentiment uit deze
muziek? Aldus zal de aandachtige lezer
direct vragen Dit sentiment spreekt inder
daad een duidelijke taal: ik, voor mij, neem
het niet op; het zou mij kunnen raken en
ik zou er aan kunnen toegeven, maar ik
zou mij tegelijkertijd onbehaaglijk en ge-
irriteerd voelen. Ik heb er liever niet mee
te maken. Voor anderen echter is de ge
voelsuitdrukking van Brahms nobel en
warm. Deze gevoelens, of ze nu al in het
forte of in het piano, in allegro of in adagio
tot uiting komen, ze zijn voor mij al even
traag en zwaartillend, soms hard en ruw
als zijn gedachtengang; voor anderen is
deze gevoelswereld een rijkdom. Ik hoor
wel dat Brahms een groot musicus was,
maar ik hoor niet dat hij een artist was.
De Pruisen kennen dit verschil niet. Ik
vraag mij af waarom Brahms toch zo hoog
gesteld wordt. Vele en vele anderen reke
nen hem tot de grote meesters. Ik hoor
liever een lied van Poulenc dan een lied
van Brahms; in ieder geval acht ik het een
formidabele fout te menen dat de liederen
van Brahms mooier zouden zijn dan de
liederen van Fauré; de liederen van
Brahms zijn in alle opzichten de mindere
van de lyriek van de Franse componist.
Anderen echter denken er juist omgekeerd
over; en zo zouden wy eindeloos kunnen
redekavelen.
Is het dan onmogelijk om buiten per
soonlijke reacties, zoals dat heet: objec
tief, te spreken over een componist? Wij
kunnen de samenstelling van een kunst
werk in vele opzichten onderzoeken. Naar
de tijd—stijl, naar de vorm-techniek, naar
de verhoudingen van harmonie, contra
punt, melodie, rhythme en metrum, naar
de zogenaamde zetting, bijvoorbeeld de in
strumentatie. Bij dit alles zal al spoedig
de vergelijking met soortgelijke stukken
gewenst zijn. En dan staan wij al spoedig
op de laatste vierkante meter van het ob
jectieve gebied. Dit alles dat op zich
zelf de moeite waard is behoort tot de
vakstudie: de natuurlijke bestemming
echter van het kunstwerk stroomt door
alle compositie-kunst heen. Deze stroom
is een levensverschijnsel, dat tot ieder
karakter, tot ieder hart anders spreekt.
En dan zijn wij op het eindeloze gebied
der persoonlijke vrijheid; dit geldt zowel
voor de hoorder als voor de componist.
Vandaar dat men over smaken niet twist.
Vele Hollanders zijn zich het recht van
vrijheid bij het opnemen van muziek te
weinig bewust; enerzijds geven zij zich te
veel rekenschap, anderzijds zweren zij bij
bepaalde schrijvers. En intussen bestaat
de muziek voor ons pleizier.
Enkele opmerkingen over Brahms in
vorige artikelen brachten mij er toe thans
iets uitvoeriger over deze componist te
schrijven. En nu staat er te veel ik-dit
ik-dat in dit opstel, en dat is niet fraai.
Dit is helaas het gevaar bij dergelijke on
dernemingen.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Concertzaal bestaat 75 jaar
Aanvankelijk eigendom
der Sociëteit Vereniging
Dit voorjaar is het 75 jaar geleden dat
het gebouwencomplex der sociëteit Ver
eniging in de Lange Begijnestraat in ge
bruik genomen werd. Voor het muziek
leven in Haarlem was dat een belangrijke
gebeurtenis, want toen kreeg Haarlem, be
oordeel naar de eisen van die tijd. een
mooie grote concertzaal. Later zijn de ge
bouwen door de gemeente aangekocht en
verrees aan de Zijl weg het nieuwe socië-
teits-gebouw.
Architect van de gebouwen in de Lange
Begijnestraat was de heer A. v. d. Steur.
In de loop der jaren zyn er aan de con
certzaal en aan de daarbij behorende ge
bouwen verschillende verbeteringen aan
gebracht. Het Gemeentelijk Concertge
bouw heeft nu eeuw dienst gedaan, zo
dat het te begrijpen is, dat het niet meer
in alle opzichten aan alle eisen voldoet. Er
is voor de oorlog reeds gedacht aan de
mogelijkheid een nieuw Concertgebouw
te zetten, maar daarvan is toen, door het
invallen van de crisis, niets gekomen. Nu
zijn de kansen daarop voor de naaste toe
komst niet groter geworden. De finan
ciële zorgen der gemeente zijn niet ver
minderd en er is bovendien nog een tekort
aan materialen.
Al die tijd heeft een zeer groot deel
van het kunstleven hier ter stede zich in
deze concertzaal geopenbaard- Het zou in
teressant zijn de lange reeks namen van
kunstenaars uit binnen- en buitenland te
lezen die daar hun triomfen gevierd heb
ben. Zelfs Caruso heeft er gezongen;
Haarlems Muziekkorps onder Kriens ver
zorgde toen de orkestpartijen.
Riivfrtiinninfi voir nfrrn—r-iulii's en
motorrijwielen, welke kort na de bevrijding
werden verleend door het Militair Gezag,
zijn thans niet meer geldig.
