Militaire problemen
in Denemarken en Noorwegen
Toen de trekschuit nog voer
REVOLUTIE IN EUROPA
VRIJDAG 28 MEI 1948
Commandant van Noord-Noorivegen
in een zolderkamertje gehuisvest!
Uil Haarlems verleden
(Van een Deense medewerker)
m geheel Scandinavië neemt de belang
stelling voor militaire vraagstukken hand
over hand toe en in brede kring pleit men
voor het versterken van leger en vloot.
Vooral in Denemarken moet men met de
wederopbouw evenwel als het ware weer
van de grond af aan beginnen. De Deense
oorlogsschepen werden op 29 Augustus 1944
als protest tegen het optreden der Duitsers
in Denemarken bijna alle tot zinken ge
bracht op bevel van de marine-chef, de
jonge vice-admiraal Vedel, die de snelste
promotie heeft gemaakt, welke men de
laatste eeuwen in de Deense marine heeft
gezien. Enkele schepen konden in Zweden
in veiligheid worden gebracht, de rest werd
op dezelfde dag door de Duitsers in de
grond geboord. Er zijn na de bevrijding
enige kleinere schepen gekocht in Amerika
en Engeland, en enkele andere zijn op eigen
werven gereed gekomen. Maar hier, zowel
als in de andere Scandinavische landen,
komt men jonge mensen tekort om de oor
logsschepen voldoende te bemannen, te
meer omdat men de zeevarende jongelieden
niet gaarne wil onttrekken aan de zo be
langrijke koopvaardij.
Het Deense leger.
Het Deense leger werd door de Duitsers
eveneens van al zijn materiaal beroofd. Tot
oude onbruikbaar verklaarde uniformen en
geweren toe wei-den naar Berlijn vervoerd.
De grootste kracht van het huidige Deen
se leger bestaat uit een uitstekend geoefen
de en modern uitgeruste brigade, welke
evenals een Noorse dienst doet In de
Engelse sector van Duitsland. Men over
weegt in Denemarken om deze brigade
terug te roepen, omdat zij in een acute si
tuatie van zeer groot nut kan zijn. Nog met
Pasen j.l. werd in Kopenhagen een com
munistische coup gevreesd. Op het dak van
het politiebureau waren mitrailleurs opge
steld en het verlof van verschillende troe
penafdelingen was ingetrokken. Het is in
zulke ogenblikken van groot belang om
goed, getrainde en uitgeruste soldaten ter
beschikking te hebben.
Ook voor de opleiding van andere leger
onderdelen acht men het terugroepen van
de brigade noodzakelijk, niet het minst nu
de Deense sociaal-democratische regering
zich bereid heeft verklaard mee te werken
aan de tot standkoming van nieuwe wetten
voor een meer omvattende en moderner
organisatie van het leger dan Denemarken
had, toen de Duitsers het land bezetten.
Als in Arnhem.
In Noorwegen is het herstel van het mili
taire apparaat wat schepen en materiaal
betreft over het algemeen sneller ge
vorderd dan in Denemarken. Een voorstel
om de Noorse brigade uit Duitsland terug
te laten komen, is dan ook verworpen. Een
zeer ernstig probleem is daar echter het
tekort aan gebouwen en woningen. Toen
het Duitse leger zich uit Noord-Noorwegen
terugtrok, heeft het de taktiek van de ver
schroeide aarde toegepast en bij wijze van
spreken is daar geen huis blijven staan.
Veel verder dan het oprichten van houten
barakken is men er nog niet gekomen en
pas zeer geleidelijk keert de naar het Zui
den gevluchte bevolking er dan ook naar
terug. Men kan zonder overdrijving vast
stellen, dat de meeste steden in Noord-
Noorwegen even erg kapot zijn als dat deel
van Arnhem, dat het dichtst bij de Rijn ligt.
Generaal Eyvind Dahl, de bevelhebber van
het Noord-Noorse leger woont op een zol
derkamertje! Wanneer hij in andere steden
op inspectie komt, slapen hij en de leden
van zijn staf op de meest primitieve wijze,
drie, vier man in iedere kamer en dikwijls
op de grond
Een andere wereld.
Is het wonder, dat men het gevoel heeft
ln een andere wereld te zijn, ^.odra men in
Zweden is aangeland? Hier vindt men alles
wat men zich denken kan. Het genie-regi
ment, dat ten Noorden van de Poolcirkel is
gestationneerd, is bijv. uitgerust met pels
mutsen, waarin een electrisch licht is aan
gebracht Die lichtbron is voorzien van een
scherm, zodat het licht automatisch vooruit
of naar beneden schijnt, als de soldaten op
hun moderne aluminium ski's snel door de
grote bossen voortglijden!
De Zweedse vestingstad „Boden", die wel
de sleutel van het Noorden genoemd wordt,
staat aan vreemdelingen slechts een ver
blijf toe van ten hoogste 24 uur. Men moet
al zijn papieren laten zien aan de politie,
die ook op het station verschijnt en het ver
trek van ieder buitenlander controleert.
Niet alleen het leger, maar ook de ma
rine in Zweden is volkomen modern uitge
rust. Regelmatig worden er bovendien nieu
we oorlogsschepen te water gelaten. Het
nieuwste heet „de Leeuw van Göteborg".
Evenals elk ander Zweeds oorlogsschip
heeft het zijn eigen motto en wel in het
Foto's van Indische
oorlogsslachtoffers
Gedurende vele maanden werd in tal
rijke plaatsen van Indonesië een zeer groot
aantal foto's van slachtoffers van de Ja
panse terreur ter inzage gelegd en ter
beschikking gesteld van familieleden dier
omgekomenen en vermisten.
Dertig grote kisten met deze foto's zijn
thans met het vrachtschip „Singkep" naar
Nederland onderweg en worden 5 Juni in
Amsterdam verwacht. Zo spoedig mogelijk
daarna zullen de foto's in het gebouw van
het Indisch Instituut te Amsterdam voor
elkeen, die het verlies van een of meer in
Indonesië omgekomen familieleden be
treurt. ter inzage worden gelegd en ter be
schikking gesteld. Het ligt in de bedoeling
later achtereenvolgens dezelfde mogelijk
heid te bieden in andere steden van ons
land.
Agenda voor Haarlem
VRIJDAG 28 MEI
Gem. Concertgebouw: HOV Beethoven-
cyclus, 8 uur. Rembrandt: „Mens durf te
leven", alle leeftijden. 1.45, 4.15. 6.45 en 9.15
uur. Palace: „Rue Madeleine 13". Luxor: „De
prijs van het verleden", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en
0.15 uur. City: „Mannen van jongensstad", 14
jaar. 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „De
Prairiewet". 14 jaar, 2,30. 7 en 9.15 uur. Frans
Hals „Heldenkermis", 18 jaar. 2, 4.30. 7 en
9.15 uur.
ZATERDAG 29 MEI
Stadsschouwburg: „Vorstelijke emigran
ten". 8 uur. Bioscopen: Middag- an avond-
Voorstellingen,
Latijn. Op dit schip vindt men de woorden
„Nihil me impune lacessit" (Niemand valt
mij ongestraft aan.)
Over de kwestie van militaire samenwer
king tussen de drie Scandinavische landen
is bij herhaling onderhandeld, zonder dat
men echter veel verder is gekomen. Op de
onlangs te Stockholm gehouden conferentie
van de Scandinavische premiers zei de
Noorse" vertegenwoordiger: „De samenwer
king op economisch gebied moet worden
uitgebreid. Wat de militaire samenwerking
betreft, moeten wij misschien onderzoeken
of er een basis is voor een dergelijk streven.
Het is moeilijk in te zien, dat een land
buiten Scandinavië iets tegen een samen
werking zou kunnen hebben, welke ten
doel heeft om de onafhankelijkheid en de
vrijheid van onze landen te verzekeren."
De oppositie, die in Nederland in de ja
ren 18401848 opkwam, was slechts een
zeer flauwe en eenzijdige afspiegeling van
de krachten, die in dezelfde periode
Europa in spanning hielden. Vergeleken
bij vele andere Europese landen was Ne
derland een oase van rust en kalmte. De
tijdgenoot vatte dat als een zegen op, maar
dit was slechts betrekkelijk waar: die rust
bewees, dat Nederland op politiek en op
sociaal-economisch gebied nog steeds niet
tot intens leven gewekt was, al was er
verbetering vergeleken bij de jaren voor
1840.
Europa ging sedert lange tijd, van het
einde der achttiende eeuw af, gebukt on
der het pauperisme. Het betekende, dat
een niet gering deel van de bevolking
nagenoeg permanent zonder arbeid was.
Het betekende verder, dat deze mensen
lichamelijk en geestelijk degenereerden,
zelfs in die mate, dat zij vaak nauwelijks
meer als werkkrachten te gebruiken wa
ren, zo er groter vraag kwam. Heel West-
Europa werd door deze ramp getroffen,
ons land niet uitgezonderd: het was een
vrij gewoon verschijnsel, dat in grote Ne
derlandse steden een kwart of een derde
deel der bevolking van bedeling leefde.
Daarnaast verwekte de opkomst van de
industrie, in Engeland en Frankrijk in de
eerste plaats, ernstige ontevredenheid en
spanningen. Stellig had de industrie deze
goede zijde, dat zij arbeid schiep. Evenwel,
zij schiep niet alleen werk voor mannen,
maar ook voor vrouwen en kinderen en
dat alles onder omstandigheden en tegen
lonen, die de weldaad van de arbeid vaak
in een vloek deden verkeren. De indus
triële bedrijven waren bovendien uiterst
gevoelig voor de conjunctuur en stieten in
een tijd van crisis en malaise de talloze
arbeidskrachten, die zij aangetrokken had
den, snel terug in werkloosheid.
Zo waren er permanent spanningen op
sociaal gebied, die echter niet dezelfde
kracht of betekenis hadden. De paupers
waren voor het politiek en maatschappelijk
bestel nog niet zeer gevaarlijk: de ellende
had hen veelal apathisch gemaakt. De ar
beiders kwamen echter meer dan eens in
verzet, zo in Frankrijk en in Engeland. Het
uitte zich in woelingen, die vaak bloedig
onderdrukt werden, in stakingen en ook in
organisatie. Te groter werden die spannin
gen, toen in 1845 een aardappelziekte deze
volksvoeding bij uitstek zeer schaars en
-duur maakte. De eerstvolgende jaren kwam
er op dit gebied nog niet veel verbetering,
ook omdat de tarweoogst in 1846 voor een
groot deel mislukte. Een economische cri
sis, die in die jaren de landen van Europa
teisterde, maakte de situatie nog ongunsti
ger. Intussen, deze spanningen beroerden
de onderste lagen van de maatschappij,
die politiek en sociaal nog onmondig wa
ren en aan hun verlangens weinig kracht
konden bijzetten. Het socialisme, dat aan
het verzet der arbeiders leiding zou gaan
geven, kreeg in deze jaren in Engeland,
Frankrijk en in het Rijnland eerst vorm en
inhoud. Het bracht beroering teweeg, maar
het effect was nog uiterst gering.
Niet dat pas opkomende socialisme, doch
liberalisme en nationalisme beheersten,
soms op merkwaardige wijze vermengd,
het politiek toneel in Europa. Het libera
lisme roerde zich krachtig in bijna ieder
land: in Engeland, Frankrijk en Duitsland,
ook in Oostenrijk-Hongarije, Italië en
Spanje. Het had niet in ieder land het
zelfde voorkomen en het werd ook niet
uit één bron gevoed. Het leefde sterk on
der intellectuelen, b.v. in Duitsland, waar
de universiteiten brandpunten waren, maar
ook onder de gezeten burgerij zeer sterk
b.v. in Frankrijk die zich van zijn maat
schappelijk belang in de veranderde we
reld steeds sterker bewust werd en poli
tieke macht voor zich opeiste. De libera
len, die eens in de Franse revolutie een
groot deel van hun wensen vervuld had
den gezien, waren door de reactie, die
daarop gevolgd was, zeer teleurgesteld:
zij waren vastbesloten wijzigingen in de
regering van hun land door te zetten.
Het liberalisme nu had een veelal merk
waardig huwelijk aangegaan met het na
tionalisme. Een sterk sprekend, geheel
eigen voorbeeld daarvan boden Duitsland
en Italië. In beide gebieden vormde het
volk inderdaad een nationale eenheid,
maar er was geen nationale staat: zowel
Duitsland als Italië waren in tal van rijk
jes verdeeld, die alle autocratisch geregeerd
werden en sterk onder de invloed stonden
van het reactionnaire Oostenrijk. Zoals het
liberalisme zich richtte tegen de autocratie
van deze vorsten, zo richtte het zich ook
tegen de staatkundige versplintering van
het land. Het wenste in Duitsland en Italië
een nationale slaat met een liberale
grondwet.
Ook in Oostenrijk-Hongarije bestond
deze band tussen liberalisme en nationa
lisme. maar het effect hiervan was tegen
gesteld aan dat in Duitsland en Italië. In
Oostenrijk-Hongarije toch waren de Duits-
Oostenrijkers, Hongaren en tal van Slavi
sche volkeren verenigd in een staat, die
allerminst nationaal was. Wie liberaal
dachten in Oostenrijk-Hongarije voelden
ook nationaal, maar dat betekende in dit
geval, dat zü zelfbestuur wensten voor het
gebied van hun eigen natie: Hongaarse,
.Boheemse of welke andere ook. Het natio-
De 9 Muzen
Films en Jeugd. Dezer dagen is opge
richt het instituut „Film en Jeugd", dat zich
ten doel stelt: het bevorderen, stimuleren en
eventueel verrichten van onderzoekingen
naar de invloed van de film op de gedrags
wijzen, geestelijke gezondheid en sociale
maatstaven van jeugdige personen en groe
pen. het adviseren tot maatregelen op grond
van resultaten dier onderzoekingen en het
steunen, bevorderen en initiëren van stre
vingen. welke volgens het oordeel van de
stichting zich bewegen in de richting van
grotere zorg nopens de jeugd met betrek
king tot filmvertoningen.
In het Gem. Concertgebouw wordt
Dinsdagavond 3 Juni een filmavond gehou
den, waarvan de opbrengst bestemd is voor
„Ereschuld en Dankbaarheid" (militaire oor
logsslachtoffers sinds Mei 1940). Films van
Nederlandse militairen in Indonesië worden
vertoond. Medewerking verleent het Haar
lems Politie Amusementsorkest.
Gezonde liuid
vrij van allerlei onzuiverheden.
Purol doet wonderen. Doos 30 ct.
(Adv.)'
naai gekleurde liberalisme, dat in Duits
land en Italië de staatkundige eenheid be
vorderde, dreigde dat in de Donaumonar-
chie te vernietigen.
Europa was, in deze jaren, door al deze
spanningen een vulkaan gelijk; in 1848
komt dan nog betrekkelijk onverwacht de
uitbarsting.
Het begint in Italië. De 12de Januari
breekt een opstand in Palermo uit, op slag
verspreidt zich de beweging over gans
Italië, waar de Paus en de vorsten aan de
eisen der liberalen tegemoet komen. Deze
gebeurtenissen worden echter al heel spoe
dig volkomen in de schaduw gesteld door
wat in Frankrijk geschieden gaat. De 22ste
Februari breken relletjes in Parijs uit, die
al spoedig een ernstig karakter aannemen
en er toe leiden, dat koning Louis Philippe
eerst zijn minister Guizot laat gaan en
vervolgens zelf afstand doet van de troon
ten gunste van zijn kleinzoon. Het mocht
niet meer baten: de opstandelingen ver
hinderden de erkenning van de nieuwe
koning en dwongen de uitroeping van de
Republiek af. Dan is de beurt aan Oosten
rijk-Hongarije. De Hongaren komen in be
weging, de Slavische minderheden wor
den onrustig en in Wenen breekt een op
roer uit. In Duitsland komt Berlijn in op
stand en weldra verspreidt zich de beroe
ring over geheel Duitsland. De voorstan
ders van de Duitse eenheid beginnen een
krachtige actie. In de aanvang is er aan
concessies geen gebrek. Het duurt echter
niet lang, of de reactie zet in en geleidelijk
wordt de beweging in de onderscheidene
landen onderdrukt, vaak met bloedig ge
weld. Rusland, de burcht der autocratie in
Europa, stelt Oostenrijk zelfs een aanzien
lijke troepenmacht ter beschikking, om
Hongarije te onderwerpen. Zo is het di
recte resultaat van 1848 voor de liberale
en nationale beweging niet bijster groot
geweest.
Indien men evenwel van dit directe re
sultaat afziet, zijn de gebeurtenissen van
dat jaar belangrijk genoeg: ze kondigen
een opmerkelijke verschuiving aan in de
politieke en sociale krachtverhoudingen.
Het was duidelijk, dat de burgerij in gans
West- en Midden-Europa aandeel in de
regering wenste. Daarnaast was echter nog
iets anders gebleken. Bij de grote revolu-
tionnaire bewegingen, die zich in de ba
kermat der revoluties, Frankrijk, tot nu
toe hadden voorgedaan, was de leiding
steeds in handen geweest der burgerij,
en „het volk", de arbeiders volgde, als een
naamloos en onmondig leger de revolutie.
In Duitsland, Italië en de Donau-mo-
narchie is de situatie in 1848 in hoofdzaak
niet anders, al doen zich met name in
Duitsland nu ook andere invloeden gel
den. In Frankrijk echter is de toestand
thans gewijzigd: de arbeiders wensen niet
alleen op de barricaden te vechten, zij
stellen nu, geleid door socialistische voor
mannen als Louis Blanc, hun eigen eisen.
Zij dwingen de uitroeping van de repu
bliek af, zij verkrijgen de erkenning van
een recht op arbeid, zij stellen Zich achter
Blanc, wanneer hij de proef wil nemen
met de socialistische „ateliers nationaux".
Hun actie wekt- een krachtige reactie op
en zij verliezen de strijd. De aanwijzing,
die dit alles inhield, viel echter niet mis
te verstaan.
A. J. C. RüTER.
Grondwetswijziging
Donderdag zijn afgekondigd drie wetten
betreffende het in overweging «nemen van
voorstellen tot verandering in de Grond
wet, namelijk die betreffende de nieuwe
rechtsorde, invoering van het instituut van
staatssecretarissen en bepalingen nopens
het inkomen van een koning of een ko
ningin, die afstand van de Kroon heeft
gedaan.
De trein Haarlem-Amsterdam dateert
van 1839. Voorheen voorzagen de trekschuit
en diligence in de vervoersbehocite. De
trekschuit beleefde haar glorie in de 16e
en 17e eeuw. Maar voor het ijzei n paard
(de stoomtrein) haar voor goed aan de
kant liet meren, had de diligence die
meer in trek was bij de reizigers haar
reeds tot een bloedloos bestaan gedoemd.
In 1648 trokken 143.513 Haarlemmers per
trekschuit naar Amsterdam, en 144.350
Amsterdammers reisden naar Haarlem.
In 1727 waren die aantallen gedaald tot
65.481 en 103.133. Eigenaardig is dit grote
verschil, gingen die 37.652 Amsterdammers
teruglopen?
Vroeger was de beurtschipperij een on
geordend vrij bedrijf. De Haarlemse schip
pers voeren op Amsterdam en Haarlem,
en de Amsterdamse en Leidse collega's
trokken naar Haarlem. Dat gaf veel con
currentie en twist, vooral tussen de Haar
lemmers en Amsterdammers. Niet zelden
moest het gerecht er aan te pas komen.
Het Amsterdamse stadsbestuur wilde de
Amsterdammers boven de Haarlemmers
bevoordelen door de Haarlemse schippers
te verbieden in het Damrak te komen. Zij
kregen de steiger bij de Anthonispoort als
ligplaats aangewezen. Dat „namen" de
Haarlemse schippers niet en de rechter
maakte uit, dat zij in hun recht stonden.
Toch ging het Amsterdamse stadsbestuur
voort de Haarlemmers te beletten in het
Damrak te komen, waarop de Haarlemse
vroede vaders antwoordden met een serie
belemmeringen voor de Amsterdamse
schippers die op Haarlem voeren.
Eindelijk sloten de stadsbesturen in 1598
„vrede". Het gevolg was dat de veerdien
sten gesaneerd werden. Maar ook was het
gevolg, dat de passagiers nu niet alleen
3 stuivers vracht moesten betalen, maar
ooktwee stuivers belasting! De
vrachtprijs was niet bijzonder hoog, maar
als het erg hard woei, mochten de schip
pers „omdat zij zich in nood begaven" de
dubbele vrachtprijs rekenen.
De route naar Amsterdam liep eerst
over Spaarndam en het IJ. In 1632 werd
Smokkelaars krijgen
gevangenisstraf
De Bredase bijzondere politierechter
heeft het eerste geval van "smokkelen per
pantserauto behandeld. Op 24 Februari
werd te Moergestel een pantserauto met 7
koeien aangehouden. De pantserauto werd
bestuurd door de in België woonachtige J.
K. een Zeeuw van geboorte, die in Mid
delburg reeds verschillende keren was
veroordeeld. In de wagen zat ook de Til-
burger M. K. die in Oirschot stalling voor
de zeven uit Rotterdam afkomstige koeien
had gezocht en had meegeholpen het vee
te laden. Het tweetal wilde proberen een
dubbele smokkelwinst te behalen. Zij
brachten 36 tapijten en 4550 knotten ka
toen naar Oirschot en laadden die in de
auto, benevens de koeien. De politie had
intussen lucht van het geval gekregen en
wachtte met een pantserwagen de smok
kelauto bij de noodbrug op de Moergestel-
sedijk op. De politie-auto werd op de brug
gereden en toen de smokkelaars weiger
den te stoppen voor het rode stopsein van
de politie, ramden zij in volle vaart deze
politie-auto, doch konden toen niet verder.
K. had bij de aanhouding een brief in zijn
zak van de rechtbank te Middelburg met
de kennisgeving dat hij tot 5 maanden ge
vangenisstraf was veroordeeld. Hij kreeg
nu 4 maanden gevangenisstraf en 2V2 jaar
Rijkswerkinrichting.
M. K. Werd veroordeeld tot drie maan
den gevangenisstraf en een half jaar Rijks
werkinrichting. De Tilburgse badmeester
P. K. die had meegeholpen de koeien in
Oirschot in te laden, kreeg dezelfde straf.
Schooljeugd werkt voor UNAC
Een aardig idee om steun te verlenen aan
de U.N.A.C.-kinder-hulpactie is dat van de
Delftse schoolvereniging te Delft. De leer
lingen van deze school verrichten in hun
vrije tijd allerlei karweitjes voor kennissen
of familieleden, zoals schoenen poetsen,
fiets schoonmaken, boodschappen doen, enz.
Van hun „werkgever" ontvangen zij dan
een schriftelijk bewijs over het verrichte
werk en het verdiende loon. Het bewijs
plus het loon wordt op school ten bate van
de U.N.A.C. afgedragen.
De kinderen moeten het geld zelf hebben
verdiend. Wat zij vr.n de ouders toegestopt
krijgen zonder er iets voor te hebben ge
presteerd, komt niet als bijdrage in aan
merking.
de trekvaart Haarlem-Amsterdam gegra
ven. Dit bekortte de tocht aanmerkelijk.
Nu deed men nog 2 1/4 uur over de tocht.
De schipper moest precies op tijd varen,
deed hij te lang over de tocht, dan beboette
de overheid hem met 30 stuivers.
De vaart liep niet door naar Amsterdam
er was alleen een stuk Haarlem-Half weg
en een Half weg-Amsterdam. De reizigers
moesten 260 meter te voet afleggen. "Dit
was gedaan ornaat men vreesde dat an
ders te veel goederen door de vaart ver
voerd zouden worden, waardoor Haarlem
de inkomsten van de watertol bij Spaarn
dam zou missen. Opdat de reizigers bij het
overstappen niet nat zouden worden
als het regende was in Halfweg een soort
„galderie" gemaakt.
Een kleine 150.000 reizigers per jaar
tussen Haarlem en Amsterdam. Nu ver
voert de trein er op een mooie Zondag
evenveel!
De trekschuiten voeren elk uur, 's win
ters begon het 's morgens om 4'/2 uur, zo
mers zelfs al om Zy2 uur. 's Avonds 6V2
uur vertrok de laatste schuit. Onze voor
ouders hielden dus van vroeg opstaan,
maar ook van vroeg naar bed gaan!
Per schuit mochten 28 passagiers ver
voerd worden. Aanvankelijk waren zij
alleen op net dek met zeilen beschut tegen
regen, wind en zon. In 1752 werd de
roef ingevoerd tot meer gerief der rei
zigers.
Op Zon- en Feestdagen kon men voor
zijn gasten een roef afhuren door er 16
stuivers extra voor te betalen. Dan kon
den de overige reizigers op het dek nat
worden!
Toen de schippers in 1835 hoorden van
de plannen om een spoortrein tussen Haar
lem en Amsterdam te laten lopen zonden
zij aan de Koning een smeekbede om hun
belangen „vaderlijk te beschermen en te
verhoeden dat hun huisgezinnen ten onder
zouden worden gebracht".
Maar de trein is toch gekomen.
De trekschuit bleef na 1839 nog 20 jaar
varen, maar toen gaf zij de strijd op. Er
waren geen passagiers meer voor haar!
Erebegraafplaats
bij Bilthoven
Uit de Russische zóne van Duitsland is
een transport vertrokken van 140 stoffe
lijke overschotten van in Duitsland omge
komen Nederlanders. Zij zullen naar
Amersfoort worden overgebracht en daar
voorlopig worden begraven. Met vrij grote
zekerheid kan verder meegedeeld worden,
dat de Oorlogsgravenstichting vijf hecta
ren grond te Bilthoven zal aankopen. Op
dit terrein zal een erebegraafplaats voor
4000 in Duitsland omgekomen Nederlan
ders worden aangelegd. De stoffelijke over
schotten zullen op dit eregrafveld of in de
voormalige woonplaatsen worden begra
ven.
Het ministerie van Oorlog verzorgt het
vervoer der stoffelijke overschotten tot
de aula's der kerkhoven en geeft een uit
kering ter bestrijding der begrafeniskos
ten. De Oorlogsgravenstichting bekostigt
de plaatsing en de verzorging der graf
stenen, indien de familie dit niet zelf doet.
Festival van moderne muziek
Drie Nederlandse orkest
werken
Van 513 Juni 1948 wordt in Amster
dam het 22ste internationale muziekfesti
val van de International Society for Con
temporary Music gehouden. Gerekend mag
worden met een aanzienlijk buitenlands
bezoek. De deelnemers worden Maandag
middag 7 Juni door het prinselijk paar op
Paleis Soestdiik ontvangen. Op het pro
gramma van 11 Juni staat voor de gede
legeerden een bezoek aan de Philipsfabrie-
ken te Eindhoven of een bijwoning van
accoustische proeven van prof. A. D. Fok
ker in de Teylerstichtjng te Haarlem.
Op dit muziekfestijn wordt een keuze
van goede composities van minder beken
de moderne componisten onder de aan
dacht van het publiek gebracht. Uit de in
gezonden werken van 16 landen, die elk
7 composities mochten inzenden, zijn 25
waardig gekeurd ten gehore te worden
gebracht. Onder deze werken bevinden
zich drie Nederlandse: het tweede viool
concert van Sem Dresden; „Musique pour
l'esprit en deuil" van Rudolf Escher en de
Sonate voor twee piano's van Hans Hen-
kemans.
In het Concertgebouw te Amsterdam
worden drie orkestconcerten gegeven.
Twee daarvan staan onder leiding van
Èduard van Beinum. Roger Désormière,
Karl Ancerl en Daan Sternfeld. Het derde
brengt een Nederlands programma, dat
wordt uitgevoerd door hel Rotterdams
Philharmonisch Orkest onder leiding van
Èduard Flipse. Bovendien worden twee
kamermuziekavonden gegeven.
Het festival wordt besloten met een
concert in het Kurhaus te Scheveningen,
waar het Residentie-orkest concerteert on
der leiding van Frits Schuurman en de
Amerikaanse dirigent Leonard Bernstein.
In de Stadsschouwburg te Amsterdam
worden de opera in een acte van Maurice
Ravel „L'heure espagnol" en het ballet
„De houten Prins" van Bela Bartok uitge
voerd.
Zondagochtend 6 Juni wordt in de Mozes
en Aaronkerk te Amsterdam de Mis voor
dubbelkoor van Hendrik Andriessen ten
gehore gebracht.
Op Zondagmiddag 6 Juni wordt in het
Indisch Instituut een programma van ga-
melanmuziek en Balinese dansen aange
boden.
DISTRIBUTIENIEUWS
Zaterdag kunnen distributiebescheiden af
gehaald worden te:
Haarlem: Keg tot en met Ki.
Bloemendaal: I enJ.
Heemstede: Ko tot en met Kr.
Wat Jef Last in Bonn zei
over de grenscorrecties
Slechts gesproken uvef
„een tegenstroming
Op 13 Mei meldde een bericht uil
dat Jef Last in een daar gehouden rede
had verklaard, dat „het grootste deel van
het Nederlandse volk afkerig is van de
door dc Nederlandse regering geëiste
grenscorrecties". En verder: „Zijn woor
den werden met applaus begroet".
De heer Jef Last schrijft ons, da» hij
niet heeft gesproken van „het grootste
deel van het Nederlandse volk", dat hij in
tegendeel uitdrukkelijk heeft gezegd, dat
er in het Nederlandse volk een tegenstro
ming bestond, die tot uiting kwam in en
kele met name genoemde bladen, welke
echter slechts een minderheid vertegen
woordigden. Sprekende over de Vlam-
groep zcide hij: „Niet, dat wij deze correc
ties op zichzelf alle als onjuist beschou
wen: wij achten ze in vele opzichten wen
selijk, maar slechts als ze in onderhande
lingen met een zelfstandig Duits volk en
niet als dictaat verkregen kunnen wor
den".
Applaus bleef uit.
Hij voegde daaraan toe: „Maar zelfs de
genen, die bij ons tegen dergelijke correc
ties zijn, worden tot zwijgen genoopt, als
daarna een West-Duits comité ons komt
vertellen, dat bepaalde Nederlandse ste
den eigenlijk Duits zijn, en dat wij liever
compensaties ten koste van België moe
ten zoeken".
Jef Last tekent hierbij aan: „Het is be
grijpelijk, dat er na deze passage geen ap
plaus volgde".
Orgelbouwer werd
„hoof dstormleider"
Twintig jaar gevangenisstraf en een
boete van 15000 eiste de procureur
fiscaal bij het Bijzondere Gerechtshof te
Middelburg tegen de 51-jarige orgelbou
wer J. C. D. uit Goes, die reeds in het be
gin van de bezetting „hoofdstormleider"
en provinciaal commandant van de Land
wacht in Zeeland werd. Hij arresteerde in
Goes een illegale werker en leverde deze
aan de SD over. welke de aangehoudene
fusilleerde.
D. werd later ook commandant van de
W. A. Op zijn bevel drongen W. A.-man-
nen op Tweede Pinksterdag 1941 een café
in Goes binnen, ranselden de bezoekers
met gummiknuppels af en sloegen de in
ventaris kort en klein.
Op Dolle Dinsdag vluchtte D„ die door
collaboratie 24.000 verdiend had, naar
Hoogeveen, waar hü tot de Landstorm
toetrad.
In deze zitting stond ook de ex-burge
meester van Goes, de 54-jarige C. L te
recht, die o.a. adspirant Engelandvaarders
aan de Duitsers had verraden. Tegen L.
werd zeven jaar gevangenisstraf en 50.000
boete geëist.
Het Hof zal op 9 Juni uitspraak doen.
Stadsschouwburg jubileert
Speciale voorstellingen
van Comedia
Zoals reeds eerder werd gemeld, ver
trekt op 6 Juni een kleine afdeling van de
toneelgroep Comedia per boot uit Amster
dam voor een tournée van twee maanden
naar Suriname en Curagao. De plaats van
de actrice Lous Hensen, die op medisch
advies de reis niet zal meemaken, wordt
nn ingenomen door Edy de Boer.
In de répertoire van de andere afdeling
van hetzelfde gezelschap, die een week
later per vliegtuig naar Indonesië gaat, is
een belangrijke wijziging aangebracht. Het
Niwin-comité heeft bezwaren geopperd
tegen de voorgenomen opvoeringen van
„Glazen Speelgoed" omdat daarvan een
demoraliserende werking op de soldateu
zou kunnen uitgaan. Behalve „Tartuffe" en
een programma van drie één-acters zal nu
het meestal „Hélène" genoemde blijspel
Aimer" van Paul Géraldy vertoond wor
den in de uit 1921 daterende vertaling van
Bets RanucciBeekman onder regie van
Johan de Meester. Mimi Boesnach speelt
de titelrol, Gijsbert Tersteeg de echtgenoot
en Fons Rademaker de minnaar
Als eerste stukken voor het nieuwe sei-
soen op eigen bodem worden genoemd
„Arms and the man" van George Bernard
Shaw, met Ank van der Moer in de hoofd
rol en het bekende blijspel van laatstge
noemde „Waar is mijn dochter?" met Ellen
Vogel. In de reeks speciale voorstellingen
ter viering van het dertigjarig bestaan van
de Haarlemse schouwburg is de première
te verwachten van een nieuwe Engelse
comedie, waarin men Mary Dresselhuys zal
kunnen bewonderen.
Het is niet zeker of de aangekondigde
voorstelling van „Hamlet" onder regie van
Johan de Meester en met Guus Hermus in
de rol van de melancholieke prins van
Denemarken inderdaad zal doorgaan, om
dat Paul Steenbergen uit 's-Gravenhage
de wens te kennen heeft gegeven met
een nieuwe vertolking van deze tragedie
zijn vijfentwintigjarig toneeljubileum een
bijzondere luister te verlenen. Comedia zou
eventueel gebruik maken van de nieuwe
bewerking door Nico van Suchtelen, die
onlangs bij de Wereldbibliotheek in druk
is verschenen.
Straalaandrijvings-pionier
weigert 50.000 pond
„Air Commodore" Frank Whittle, een
der uitvinders van het straalvliegtuig, heeft
een som van 48.000 pond sterling gewei
gerd, welke hem door de Britse regering
was aangeboden in verband met de natio
nalisatie van de „Power Jets" maatschappij,
die het vliegtuig had gebouwd. Whittle
verscheen Woensdag voor de Koninklijke
Britse commissie voor uitvindingen, die
hem mededeelde dat hij recht had op min
stens 50.000 pond sterling.
Whittle, wiens wetenschappelijk werk
vergeleken wordt met dat van Stephenson,
pionier van dc spoorweg en met James
Watt's uitvinding van de stoomcondensa-
tor, is de enige onder de uitvinders van het
straalvliegtuig, die zijn octrooien niet de
poneerde en nooit zijn rechten op hun in
gebruikneming deed gelden.
Reuter meldt nader dat Whittle ondanks
bovenvermelde weigering, van de Engelse
regering een beloning van 100.000 pd.st.
zal ontvangen voor „zijn prestaties op het
gebied der vliegtuigbouwkunde".
SPAAK NAAR KONING LEOPOLD?
„La Dernière Heure" meent te weten dat
eerste minister Spaak door het secretariaat
des kooings is uitgenodigd zich naar Preg-
ny in Zwitserland te begeven teneinde ko
ning Leopold te ontmoeten. Van dit ge
rucht is echter geen enkele bevestiging t«
verkrijgen.
De trekschuiten hij de Amsterdamse Poort te Haarlem. - (Reproductie van een
gravure uit 1793).
