HUISKAMER
f585.-
P. SCHOEN - Meubilering
Mozart aan de kribbe van Bethlehem
Guépin van der Vlugt
Reacties op Trumari's zege en
op de toestand in Indonesië
SCHUDT UW
LEVER WAKKER
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1948
HAARLEMS DAGBLAD
JOHAN VAN DER WOUDE: „Reederij Waterman" (Fenniks-
Reeks, L. J. Veen's Uitg. Mij, Amsterdam).
TALLOOS IS HET aantal varianten op draden, welke zich hoofdstuksgewijs in
het thema van „De Vliegende Hollan- elkander verstrengelen, soms vermoeiend;
der", het spookschip, dat als een schim der levenswijsheden worden Iner en daar al te
wrake bij vliegende storm aan de horizon nadrukkelijk aan de man gebracht. Maar
opdoemt en al wie het gezien heeft ten al deze bezwaren weerhouden mij niet, Van
verderve voert. Had Johan van der Woude j der Woude's nieuwste roman als een ernstig
werkstuk te beschouwen, waarin de auteur
zich onverbloemder en daardoor waar
achtiger, overtuigender en ontroerender
heeft gegeven dan in welk van zijn andere
schrifturen. C. J. E. DINAUX
GRATIE VOOR MILITAIREN OVERZEE
in deze roman niet meer gegeven dan een
moderne versie van deze oude sage van
bedreiging en ondergang, hij zou ten hoog
ste in herhaling hebben kunnen vervallen,
zij het dan ook in een zeer verdienstelijke
herhaling. Want zijn schrijftrant is niet
alleen uitermate boeiend, maar indringend
door een sfeer, die hem bijzonderlijk eigen
is. Maar de auteur is naar zijn aard door
gedrongen tot de achtergronden van het
legendarisch verhaal van het tot zelfver
nietiging lokkende schip, of liever: tot de
ondergronden ervan, die verborgen liggen
in het menselijk zieleleven en enkel door
een ontleding daarvan psycho-analytisch
dus benaderd kunnen worden. En al
mag deze poging dan ook niet in alle op
zichten geslaagd zijn, van der Woude heeft
hiermede aan de diepst-rei kende wortels
der menselijke betrekkingen geraakt tussen
leven en dood, verlangen en vervulling,
Staatsblad no. I 426 bevat een Koninklijk
Besluit, waarbij aan alle door een Neder
landse rechter veroordeelden, die vóór 1
Januari 1948 als militair in werkelijke
dienst naar de overzeese gebiedsdelen zijn
uitgezonden, kwijtschelding wordt verleend
van de nog niet ondergane onvoorwaarde
lijke vrijheidsstraffen van zes maanden of
minder en de nog niet betaalde onvoor
waardelijke geldboeten van vijfhonderd
gulden of minder, opgelegd voor feiten
vóór hun uitzending gepleegd, alsmede van
de nog niet ondergane of nog niet betaalde
zonde en verlossing, liefde en verslagen Z°daIlige vrijheidstraffen °f
eenzaamheid.
Derck Waterman, erfgenaam van een
rijk reder, heeft eens, gedreven door een
onweerstaanbare drang tot het onvervul
bare, tot een terugkeer naar de paradijse
lijke volmaaktheid van vóór -de zondeval,
vrouw en have, leven en land verlaten, om
zich te wagen in het onbegrensde, het ein
deloze, waarvan de zee het eeuwig symbool
is. Hij keerde niet terug, hij was voor de
zee geboren. Hij was zich bewust geworden
van zijn menselijke eenzaamheid, dat wil
zeggen: van zijn verbondenheid aan het
oneindige, dat hem vanuit het beperkte
leven wegroept naar een andere-wereld,
die eerst door de dood bereikbaar is. Sinds
dien waart zijn schim rond in het leven
der achtergeblevenen: in dat van Li, zijn
vrouw, wier liefde niet uitging bóven de
menselijke begeerte en de rusteloosheid
van zijn dromend-zoekende ziel niet be
zweren kon. Hij kon zich niet binden aan
het aardse, aan het leven en aan de be
perkende vormen daarvan. Hij kon er, als
'volbloed romanticus, zijn bestemming niet
vinden.
Zijn geest is gevaren in zijn zoon Jo
hannes zwerversgeest, strevend naar de
diepste zin van zichzelf, die tevens de zin
van het leven is. Ook hij kiest de zee, ge
hoor gevend aan een innerlijke roep. Maar
hij keert na een lange zwerftocht, op zoek
naar het oord van de vervulling, terug.
Want hij is niet alleen kind van de Man,
die zoals Goethe het eens uitdrukte
vroeg of laat als een Adam verdreven
wordt uit het paradijs der warme, men
selijke gevoelens; hij draagt ook het bloed
van het Leven in zich, van Li, zijn moeder.
Aan wal geeft hij aan zijn dromen, aan
zijn oneindigheidsverlangen, vrij spel in
het-fluitgespeel, waarin Richard Wagner's
,Sehnsucht, die sich nirgends im Leben
stillen könnte" hoorbaar wordt voor hen,
die iets vermoeden van de diepere gronden
van dit hoogmoedig eenzaamheidsgevoel,
dat enkel bezworen zou kunnen worden
door een liefde die méér is dan begeren.
Hedda Necker, de vrouw wier liefde lust
is, kan hem niet verlossen: Johannes is te
dicht genaderd tot dat rijk der ziel, waar
in de gebondenheid aan het aard's-onvol-
komene is overwonnen, dan dat hij op het
land de bevrediging zou kunnen vinden van
zijn hoogste en diepste verlangen. In de
ban van de schim van zijn vader, wil hij
een zelfde lot ondergaan: het noodlot van
allen, die te zeer de eeuwigheid toebeho
ren, om in het tijdelijke anders te leven
dan in onvree en opstandigheid. Wat zal
hij kiezen, deze Johannes: het leven of de
ondergang in een vereniging met de
„Vliegende Hollander", de schim van zijn
vader? Als een dreigend onheil hangt zijn
vertrek voor een nieuwe en definitieve
zwerftocht op de steeds lokkende zee
boven het leven van allen, die hem om
ringen. Daar is Josien, schïppersdochter,
de verpersoonlijking van sterke levenswil
en van zuivere liefde. Zij weet, wat hem
bevrijden kan van de schim der onrust:
dat het „de liefde is, die het leven spaart
voor den dood en dat zij alle schuld delgt".
Dat is het verlossende woord van deze
roman en Josien is ook de verlossende
vrouw. Zij is het leven-in-liefde, dat op het
laatste ogenblik het Johannes onmogelijk
maakt, zee te kiezen en hem de hoogste
vervulling kan bieden* in dit menselijke
bestaan.
Er zou over deze roman van Van der
Woude, welke ik tot het beste reken van
zijn werk niet alleen uitvoeriger, maar ook
dieper doordringend moeten worden ge
schreven; „Reederij Waterman", ook al ben
ik allerminst blind voor de tekortkomingen
ervan, is het dubbel en dwars waard. Te
kortkomingen: als in vroeger werk wreekt
zich soms de opzettelijkheid der psycho
analytische constructie; de dialoog lijdt
schade door een spreektrant, die niet in
overeenstemming is met de geestelijke
„stand" van de figuur; het tempo wordt
Vertraagd door een storende herhaling van
motieven; de compositie is door de levgns-
Old Finish
compleet
haardfauteuils,
ieemeubels
8PAARNWOUDERSTRAAT 130 -
TEL. 17783
(Adv.)
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 6 NOVEMBER
Stadsschouwburg: „De nacht van de 16e
Januari", 8 uur. Gem. Concertgebouw: „De
Friese fakir", 8 uur. Luxor: „Kampioen
melkboer", alle leeft., 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 u.
City: „Het spel is uit", 18 j„ 2.15, 4.30. 7.00 en
9,15 uur. Spaarne: „Captain America", 14 j„
2.30, 7.00 en 9.15 uur. Frans Hals: „The story
of dr. Wassell", 18 j„ 2.30. 7,00 en 9.15 uur.
Rembrandt: op het toneel „Theater Plezier"
„Zeg.... hee", 8 uur. Palace: „Olympische
Spelen 1948", alle leeft., 2.00, 4.15, 7.00 en
9,15 uur.
ZONDAG 7 NOVEMBER
Stadsschouwburg: „De nacht van de 16e
Januari", 8 uur. Gem. Concertgebouw: Piano
concert Theo Bruins, 2.30 uur. Bioscopen:
Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 8 NOVEMBER
Stadsschouwburg: Abonnementsvoorstel-
ling „De Cóirmdic van het gèluk". 8 uur. -
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.-! no. 2 van Beethoven.
uit die berg
s-behoeften bij De Groot;
die heefl ALLES!
B'j De Qroot gaat Uw vröüwenhart opèn.. J.
Die he'éft méér dan U durfde hopen!
Invloeden van Bach en Handel
De aanleg van het werk is aanzienlijk
weidser dan welke van Mozarts 14 andere
missen ook. Sinds hij uit Salzburg weg was,
had hij niet meer voor de kerk gecompo
neerd, maar hij leefde bovendien in een
geheel andere sfeer. Hij leerde kunst van
Bach en vooral de stijl van Handel kennen
en dat gaf hem nieuwe gezichtspunten. Ook
de opera-coloratuur, die door Graun in
zijn geestelijk werk niet versmaad werd,
kwam bij Mozart nu in het geding. Wan
neer we de Kyrië van het werk horen aan
vangen, kunnen wij de idee Bach nauwe
lijks van ons afzetten; en toch het is an
ders, het is de Mozart van de rijpere wer
ken. Zo duikt ook Handel op in de Gloria
en ook de theatrale Graun, maar een jong
genie geeft, aan hun stijl zyn eigen kleur en
bezieling. Merkwaardig vooral is het acht
stemmige Handeliaanse „Qui tollis". De
Credo wordt vijfstemmig opgezet, het wordt
een machtig maar rustig verheven voort
schrijden met vaste pas. tot aan het „In-
carnatus est", het mysterie van de mens-
Elise Cserfalvi speelde
Brahms' vioolconcert
Het ledenconcert van de H.O.V. onder
leiding van Kees Hartvelt had een sensa
tioneel programmanummer in het optre
den van de 22-jarige Hongaarse violiste
Elise Cserfalvi, die van de zomer op het
Internationale Muziekconcours van Sche-
veningen de tweede prijs verwierf. Waar
om niet de eerste? kon men zich afvragen
na haar sublieme vertolking van het con
cert van Brahms. Het antwoord hierop
zullen wij op het concert van Dinsdag krij
gen, want dan is er de medewerking van
de vijftienjarige le prijswinnaar, Christian
Ferras. Wat er van zij, Elise Cserfalvi toon
de zich een vioolphenomeen van het zui
verste ras, begaafd met het temperament
dat de grote podiumsterren kenmerkt, met
de muzikaliteit die altijd de zuivere ver
houdingen weet te treffen, plus de verbluf
fende techniek, die de geweldige moeilijk
heden van Brahms' vioolconcert kinder
spel deden lijken: en verder een toon zo
klankschoon en vol als men zelden te
horen krijgt. De Hongaarse inslag in het
derde deel van Brahms' compositie werkte
niet weinig animerend op het temperament
van de jeugdige violiste; Hartvelt, hoe ver
zorgd zijn begeleiding ook was, had er de
handen aan vol om bij te blijven. In haar
grote cadens (kennelijk van Hongaarse
oorsprong) kon Elise Cserfalvi zich naar
hartelust laten gaan. Het geheel was een
machtige muzikale manifestatie, die ver
boven het virtuose uitging. Het orkest had
er een ruim aandeel aan; hulde aan de
blazers vooral de hobo voor de aan
hef van het tweede deel.
Hartvelt liet openen met de Sinfonia in
Bes van Joh. Chr. Bach; het klonk wel wat
nadrukkelijk betoond voor een zo speels
muziekje, maar in het Andante bereikte de
dirigent een passende lenigheid en de ge
wenste mildheid van klank. Nogmaals een
compliment voor de hoboïst.
Tot besluit ging in een strakke, maar
overigens goede afwerking de Symphonie
JOS. DE KLERK
wording. Mozart, aan de kribbe van Beth
lehem, is Jiier geheel zichzelf: de argeloze
die in een gevoelige melodie alles zegt wat
er te zeggen is. Volgens mij is dit het hoog
tepunt, omdat de componist in sublieme
eenvoud zichzelf vindt.... en wij hem.
De Sanctus maakt een machtige indruk
door wisselwerking van twee koorgroepen
en door een geweldige fuga. Het „Benedic-
tus" is een melodieus solo-kwartet.
Verder.och, het is moeilijk met woor
den muziek te verduidelijken; men moet ze
horen.
JOS. DE KLERK.
Zijn grote Mis in C kleine terts wordt uitgevoerd
door de H.C.O.V.
De Heemsteedse Christelijke Oratorium
Vereniging, directeur George Robert, geeft
Donderdag in de Gemeentelijke Concertzaal
te Haarlem, een uitvoering van de grote
Mis in c kl. t. van Mozart; een werk van
uitzonderlijke betekenis, dat sinds ongeveer
vijftien jaar in deze stad niet meer werd
gehoord.
De Mis in c kl. t. heeft een hele geschie
denis, die yerband houdt met Mozart's hu
welijk met Constanze Weber, een keuze die
tegen de zin van zijn vader was. De com
ponist deed de belofte een feestmis te
schrijven, die te Salzburg zou worden uit
gevoerd, wanneer hij Constanze als zijn
vrouw „als dochter" in het vaderhuis zou
mogen binnenleiden. Noch het een noch het
ander is helemaal in vervulling gegaan.
Mozart's mis bleef onafgewerkt de helft
van de Credo en het Agnus Dei ontbraken,
toen het bezoek aan Salzburg plaats vond;
deze delen werden bij de uitvoering door
fragmenten uit andere missen aangevuld
en de ontvangst van Constanze bij de
oude Mozart was vrij koeltjes. Het voor
nemen om het groots opgezette werk af te
maken werd geheel opgeheven toen Mozart
een spoedbestelling kreeg voor een oratorio
„Davide penetente", waarvoor hij de mu
ziek van zijn Mis in c aanwendde. Hiermee
leek het lot van de Grote Mis in c bezegeld.
Tot een eeuw geleden een eerste poging
gedaan werd om het originele opus bij te
werken. Dit had geen succes. Met meer
bijval werd de mis later voltooid door Alois
Schmitt, de leider van de Mozart-Verein te
Dresden, die haar in 19D0 uitvoerde.
Schmitt had het ontbrekende aangevuld
met fragmenten van andere werken van
Mozart (in hoofdzaak missen) en hij deed
dit met veel stijlbegrip en een enkele keer
door een" vrij aangebrachte overgang in on
vervalste Mozart-stijl. Dit alles geldt voor
de tweede helft van de Credo. Voor het
Agnus Dei gebruikte hij de muziek van de
Kyrië. Men hoort dus, op een maat of vier
na, steeds Mozart.
Turkse tentoonstelling
in Amsterdam
In Gerzons mode-magazijnen te Amster
dam wordt dezer dagen onder Turkse
auspiciën een tentoonstelling gehouden die
een beknopt overzicht geeft van leven en
werken in Turkije. De bescheiden schaal
waarop de expositie is opgezet maakt de
taillering onmogelijk, maar niettemin is er
genoeg te zien, wat de aandacht waard is.
Er is een ruim gebruik gemaakt van foto's
en die alleen al zouden een bezoek recht
vaardigen. want afgezien van hun leerzame
waarde kunnen zij stuk voor stuk de meest
strenge artistieke toets doorstaan. Zij
tonen ons het leven in Turkije zo niet in
alle dan toch in vele geledingen en doen
ons verwonderd staan over de verbijste
rend snelle evolutie die in het land van
Kemal Pasja heeft plaatsgegrepen. Naast
de resten van de oude architectuur, waar
in men behalve de zuiver Oosterse vele
Griekse tendenzen ontmoet, laten zij ons
bewonderenswaardige staaltjes van moder
ne bouwkunst zien, waarvan vele zowel
aesthetisch als practïsch aan de hoogste
eisen voldoen. Natuurlijk kan men zich op
grond van dit materiaal geen juiste voor
stelling vormen van het gemiddelde civili
satie-peil in Turkije, maar men ziet in
ieder geval de toppen. Behalve over archi
tectuur lichten deze illustraties ons in over
volksgebruiken, onderwijs, kunst, land
bouw, veeteelt, industrie en rechtspraak.
De expositie is aangevuld met allerlei
producten van de Turkse nijverheid, die
zich uitstrekken van prachtige tapijten en
ongelooflijk mooi handwerk tot levens- en
genotmiddelen. Wij moeten eerlijk beken
nen dat de eersten meer indruk op ons
maakten dan de laatsten. Het qualiteits-
peil van de voortbrengselen der moderne
industrie ligt vooral wat afwerking
aangaat nog niet geheel op het peil dat
wij gewend zijn.
Overigens vertoont deze expositie één
zeer grote leemte. Zij vertelt ons namelijk
niets over de politieke en staatkundige
constellatie van het land. Temeer daar er
over dit onderwerp enige verdenkingen
bestaan, die hopelijk op misverstand berus
ten, was het misschien wijs geweest, de be
staande toestanden aan de openbaarheid
prijs te geven.
Over de kunstafdeling, die zich beperkt
tot een aantal schilderijen, zal onze recen
sent Herman Moerkerk één dezer dagen
een oordeel geven.
Maandag zullen inde Troonzaal van het paleis op de Dam de geschenken welke Koningin
Willielmina Ier gelegenheid van haar jubileum werden aangeboden, voor het publiek worden
tentoongesteld. De opbrengst der entréegelden een kwartje per persoon wordt in het
Wilhelmina-Kankerfonds gestort. - Foto: liet schilderij „wapenbroeders" geschilderd cn aan
geboden door professor Stefanoff, voorstellende de kameraadschap van Poolse en Nederlandse
soldaten in de strijd om Nederland.
Verbroedering. Achtduizend Londenaren
hebben het Berlijns Philharmonisch orkest,
dat voor de eerste keer sinds de oorlog de
Engelse hoofdstad bezocht, een hartelijke
ontvangst bereid. De dirigent Wilhelm Furt-
wangler, zei na het concert, dat noch hij.
noch de orkestleden het enthousiaste welkom
zouden vergeten. Het orkest zal ook concer
teren in Liverpool cn Birmingham cn zal
Zondag in de universiteitsstad Oxford spelen.
JLast van zenuwen?
Mijnhardt's Zenuwtabletten
helpen U er overheen.
Verrassingen op de
„Kamerlingh Onnes"
Aan boord van de „Kemelingh Onnes"
van de Koninklijke Rott. Lloyd, heeft
men wonderlijke dingen beleefd. „Liggen
we in Tandjong Priok te laden", zo ver
telde kapitein J. D. Jaarsma Vrijdagavond,
toen het schip nauwelijks enkele ogen
blikken aan de kade te Rotterdam lag, „of
bij het laden van een millioen pond ge
pelde pinda's duikt iets griezeligs tussen
een stapel kisten op. Laat het nu een reu
zeslang zijn, een python, zo'n slangetje van
'n meter of zes, dat de onhebbelijke ge
woonte heeft om zijn prooi heen te kron
kelen en haar dan dood te drukken. Nu
moet u weten", vervolgde de kapitein, „dat
daar in die buurt ongeveer een jaar ge
leden zo'n zelfde knaap, die naar Nederland
getransporteerd moest worden, zonder
goeiendag te zeggen verdween en niet
terug kwam. Wie weet was dit dezelfde
sinjeur, maar hij heeft zich niet voorge
steld. We hebben hem zonder ongelukken
te maken overrompeld en in een met band
ijzer versierde kist gestopt. Een mooi ca
deautje voor „Diergaarde Blijdorp" dach
ten we. 't Was overigens een goedkope
klant. Hij zat helemaal vol ratten en heeft
sinds 2 October naar geen vlieg omge
keken".
„De tweede verrassing volgde in volle
zee", vertelde de kapitein verder. „Uit een
der reddingsboten stapte op een goede
dag een jongeman, die niet op onze lijsten
voorkwam. Het bleek een matroos te zijn
van een ander schip. Hij zat boordevol
verlangen naar zijn meisje in Holland,
deserteerde daarom en verstopte zich bij
ons aan boord. Jammer voor de vent, maar
buiten staat niet zijn meisje te wachten,
wel de rivierpolitie".
De „Kamerlingh Onnes'Tiad behalve zes
apen, die ook naar „Blijdorp" gaan, 100.000
kilo tabak aan boord, bestemd voor de
binnenkort te Rotterdam te houden veiling.
De 5000 ton copra, die kapitein Jaarsma
op de Sangireilanden haalde, zijn bestemd
voor Hamburg, Aarhuus en Kopenhagen.
Nachtdienst apotheken
Th. A. Klinkhamer. Koninginneweg 69.
telef. 11596.
Grijseels en Van Hees, Lange Veerstraat 19.
telef 11000.
Frans Hals Apotheek, Frans Halsplein 1,
telef. 11180.
DISTRIBUTIENIEUWS
Maandag is het de beurt voor het afhalen
van bonkaarten voedingsmiddelen, rokers-
of versnaperingskaarten en toeslagkaarten
voor jonge en aanstaande moeders in de
Vleeshal te Haarlem aan restant H.
Anno 1804
Spaarne 56 - Telefoon 11896
Effecten - Safe
Assuranties
De toneelgebeurtenis
van dit seizoen
Comedia komt met
„A streetcar named Desire"
Reeds bijna een jaar wordt avond aan
avond in het Barrymore-theater te New
York het zeldzaam opzienbarende toneel
stuk „A streetcar named Desire" van Ten
nessee Williams vertoond en zo groot blijft
de belangstelling, dat men op het ogenblik
zestien weken van tevoren al plaatsen moet
bespreken, als men een voorstelling wil bij
wonen. De kring van Amerikaanse toneel
critici heeft het onderscheiden als het beste
drama van het seizoen 1947-1948 en on
langs kreeg de auteur uit hoofde van dit
werk de Pulitzer-prijé toegewezen. Ten
nessee Williams, te Mississippi in 1914 ge
boren, wordt misschien te voorbarig, maar
stellig niet zonder reden beschouwd als de
opvolger van Eugene O'Neill.
„A streetcar named Desire" beleeft medio
November in de vertaling van mevrouw A.
Bergmans-Withaar en onder regie van
Johan de Meester zijn Nederlandse pre
mière in Haarlem. Men heeft in plaats van
„Tramlijn Begeerte" of „Een tram ge
naamd Begeerte" de titel „Begeerte"
gekozen. De hoofdrollen worden vertolkt
door Ank van der Moer, Lous Hensen, Guus
Hennus en Henk Rigters. Verder werken
mede: Riek Schagen, John Soer, Otto Ster
man en enige anderen. Deze opvoering kan
zonder veel reserve worden aangekondigd
als de belangrijkste gebeurtenis van dit
seizoen.
Vergeleken met „Glazen Speelgoed" van
dezelfde srhrijver, dat verleden jaar met
lang aanhoudend succes door Comedia
werd vertoond, betekent „A streetcar
named Desire" een belangrijke vooruitgang.
De stad New Orleans vormt een mee
levende en op de personen inwerkende
achtergrond. Het drama is namelijk niet
alleen met woorden geschreven, maar ook
met zulke atmosfeerscheppende middelen
als geluiden en kleuren: het gillen van een
voorbijrazende sneltrein, de boogie-woogie-
klanken van een piano bij de Creoolse bu
ren, een schemerlamp of een witte benzine
tank, die zich scherp aftekent tegen de tur
kooizen hemel boven de delta van de
rivier. Wat de inhoud betreft:
Men mag zich door de hevige toespitsing van
de uiterlijke handeling niet laten afschrik
ken, daar deze het logisch gevolg is van de
aanraking (een beter woord, dunkt mij, dan
botsing) van twee gevoelswerelden en dus
geheel ontstaat uit innerlijke drijfveren.
Williams heeft de laaiende kleuren even
nodig als de schilder Vincent van Gogh die
trouwens, toevallig of niet, in het stuk
wordt genoemd. Bij hem is dit locale rea
lisme van liet broeierige zuiden een nood-
Truman's ongedachte overwinning moge
dan bij wijze van psychologische reactie op
de New-Yorkse beurs met een koersdaling
van 7 a 8 punten zijn ontvangen, dat de
wereldgeschiedenis door dit verrassend
evenement hevig zal worden beïnvloed, is
niet te verwachten. Zelfs de naaste toe
komst van de V. S. zal er vermoedelijk niet
veel anders door worden, wijl ten aanzien
van de belangrijkste internationale vraag
stukken de Republikeinse en de Democra
tische politiek nagenoeg zijn gelijkgescha
keld. De New-Yorkse beurs had voor het
Amerikaanse bedrijfsleven allicht van De
wey een wat grotere tegemoetkoming ver
wacht, hier staat tegenover dat de arbeids-
vrede in de V. S. vermoedelijk meer met
de overwinning van Truman gebaat is. Te
verwachten is daarom dat Wallstreet de
schrik spoedig te boven zal zijn en voor de
koersbeweging op de New-Yorkse beurs
nieuwe prikkels zullen worden gezocht.
Men kan die vinden in de phenomenale
opbloei van het Amerikaanse bedrijfsleven,
waarvan men nu reeds enige malen een
depressie voorspeld heeft, maar dat tot dus
ver nog telkens nieuwe winstrecords weet
te behalen. Over het algemeen is het koers-
peil op de New-Yorkse beurs met de écla
tante winsten der bedrijven en de hogere
dividenden, welke worden uitgekeerd, niet
in overeenstemming, zodat, nu de onzeker-
zakelijk, onontkoombaar bestanddeel en
niet een opgelegd hulpmiddel om de deca
dente sensatiezucht van het publiek te
prikkelen, zoals dat bij voorbeeld door zijn
streekgenoot Erskine Caldwell meer en
meer gebezigd wordt.
Er staat geen enkele overbodige zin in
dit stuk; het drama loopt in één strakke
gang, trillend van do.or obsederende harts
tocht verwekte spanning, naar het aan
Strindberg herinnerende slot: de krank
zinnigheid van de vereenzaamde Blanche,
die haar vervallen plantage heeft verlaten
om een toevlucht te zoeken bij haar zuster
Stella, die zich, ondanks haar aristocrati
sche afkomst, gelukkig voelt in de armen
van de op zijn primaire instincten vertrou
wende Poolse arbeider Stanley Kowalski.
Zij komt daar aan op een late voorjaars
avond, met de rammelende tram, die het
naambord „Desire" draagt en die werkelijk
door New Orleans heeft gereden. Wij zul
len de interpretatie van dit gegeven, dat
voor meer uitleggingen vatbaar is, verder
maar aan Comedia over laten.
DAVID KONING
heid inzake de presidentsverkiezing is op
geheven, de kans op een verder koersavans
groot moet worden geacht.
Helaas zal de Nederlandse fondsenbezit-
ter slechts in geringe mate van zulk een
koersavans kunnen profiteren, omdat het
belang bij Amerikaanse aandelen nog voort
durend, zij het in zeer traag tempo, in
krimpt en niet kan worden vermeerderd.
De Amsterdamse beurs bleek Donderdag
Truman niet onvriendelijk gezind, hetgeen
alleszins begrijpelijk is, omdat onder zijn
presidentschap de oude Monroeleer (het
Amerikaans isolationisme) door politiek
van economische samenwerking is door
broken en verwacht mag worden dat het
gevaar dat onder Dewey aan de integrale
uitvoering van het Marshallplan zou wor
den getornd, nu wel als bezworen kan
worden beschouwd en voor West-Europa
betekent de herkiezing van Harry Truman,
naar verwacht mag worden, een verdere
co-ordinatie van de Amerikaanse en Euro
pese belangen.
Intussen blijft de richting van de Amster
damse beurs onzeker, omdat gunstige en
ongunstige factoren elkaar doorkruisen,
waarbij bedacht moet worden dat deze
factoren op de beurs dikwijls een tegen
overgesteld effect hebben. Zo is b.v. de
scherpe toeneming van de bankbiljetten-
circulatie per eind October, een stijging van
67 millioen, waardoor een nieuwe record
stand van 3080.5 millioen bereikt is, op
zichzelf beschouwd, zeker geen gunstig
verschijnsel, maar op de beurs werkt dit
als een inflatieprikkel en temeer, omdat
zonder de stortingen wegens ontvangen
Marshallgoederen, genoemd record nog c.a.
160 millioen hoger zou zijn geweest. Ook
de afgifte van goud aan Zwitserland en de
teruggang van het tegoed van het Rijk zijn
uit een financieel en economisch oogpunt
ongunstige factoren, die er op wijzen dat
het met de ontwikkeling van de Neder
landse betalingsbalans nog niet in de ge
wenste richting gaat.
Temeer is daarom de bedenkelijke ont
wikkeling van de Indische politiek der Ne
derlandse regering te betreuren, omdat in
de belangrijke toeneming van de Indonesi
sche export voor de economische toekomst
van Nederland een belangrijk lichtpunt
aanwezig is. Wat baat het dat de Centrale
Verkooporganisatie van Onderneminpsland-
bouwproducten (C.V.O.) is opgeheven en
met ingang van 1 November 1948 het ver
voer en de export van landbouwproducten,
exclusief suiker en kpff'e, door do handcis-
ondernemingen weer vrij en zelfstandig kan
Over Muziek
HET LUISTEREN
Het is ongeveer dertig jaar geleden dat
Gabriel Pierné in Parijs met het orkest der
„Concerts Colonne" de eerste uitvoering
gaf van een orkest-suite van Darius Mil-
haud. Hij vond het een goed stuk en hoopte
op succes voor de componist, die toen ruim
dertig jaar oud was.
Het werk begon met een aanvankelijk
onschuldige muziek; maar geleidelijk ont
wikkelde zich duidelijk de poly-tonaliteit^
d.w.z. de toonaard splitste zich in zelfstan-'
dige, maar tegelijkertijd klinkende toon
aarden. Nauwelijks leefde deze ontwikke
ling in de accoustiek of de reactie in de
zaal begon. Er werd gefloten en gesist,
maar meteen ook werd er hoorbaar gepro
testeerd tegen deze afkeuringen. Toen was
er dus ook een pol.v-tonaliteit in het pu
bliek, een polytonaliteit die minder vreed
zaam was dan de samenklanken in het or
kest. Toen het eerste deel ten einde was
keerde Pierné zich om en vroeg of men het
orkest en hem tenminste in de gelegenheid
wilde stellen, het werk in rustige omstan
digheden uit te voeren en met oordelen te
willen wachten tot men het stuk geheel
gehoord had. Toen waren de levendige Pa-
rijzenaajrs weer even zoet, maar bij het
laatste deel, een Fuga, rees de storm weer.
De expositie door het koper was nog gaan
de, toen hier en daar „assez, assez" werd
geroepen. Fluiten en sissen waren niet van
de lucht en vele enthousiaste toehoorders
protesteerden weer heftig tegen de vijan
den. De climax in de zaal was heviger dan
het coda van de Fuga. Enfin, er kwam een
einde aan.
Nu is voor mij deze spontane uiting van
de Fransen wel leuk-boeiend en eigenlijk
sympathieker dan de quasi-beleefde reac
tie van het Hollandse publiek. Hier mort
en mokt men of zit stiekum te ginnegappen
en wacht evenmin met een oordeel, tot men
een nieuw werk in zijn geheel rustig heeft
aangehoord. Het spreekt vanzelf dat het
publiek in volkomen vrijheid een stuk kan
aanvaarden of niet; en in ieder geval heeft
een ernstig muziekliefhebber in onze fat
soenlijke concertzalen gelegenheid, vrijwel
ongestoord zijn aandacht te geven aan de
muziek. Degenen, die na een paar maten
met vreemde geluiden, die hen niet onmid
dellijk iets zeggen, al klaar zijn met hun
afkeurend oordeel, hebben ongelijk. Een
stuk muziek heeft voor zijn presentatie nu
eenmaal zijn tijd nodig. Waarom zou men
ongeduldig zijn? Is het niet de moeite
waard, tenminste de muziek in eenheid van
vorm en inhoud in zich op te nemen, al
thans aan te horen? Met een tentoonstel
ling is het anders; men ziet een schilderij
direct in zijn geheel en kan dan zelfs zo
lang men wil 't gehele werk en zijn détails
bekijken. De muziek hangt af van de ogen
blikken dat zij klinkt; en inzake moderne
muziek is het dus gevaarlijk om na enige
ogenblikken al te oordelen. Men moet
overigens enig vertröuwen hebben in de
dirigent, die het werk bestudeerde en er
toe besloot het stuk uit te voeren, toen hij
concludeerde dat het goede muziek was.
Men kan wel zeggen, ais ik valse geluiden
hoor in 't begin, word ik al kwaad en dan
geloof ik het verder wel maar men kan dit
toch moeilijk echte belangstelling noemen.
Hoe dikwijls komt het bij de lezing van
een boek niet voor. dat men in 't begin
gedurende vele pagina's moet wennen aan
de gedachtengang en de voorstelling van
zaken?
Wat de toehoorder prikkelt tot protest is
meestal dat hij samenklanken hoort, die
hem onbekend zijn. Als ik het nog iets pre-
cieser neem dan is het 't vermengen of
„verduisteren" van het majeur- en mineur
geluid, dat men nu eenmaal aanneemt als
de enige duidelijke taal. Men hecht sinds
lange tijden aan deze muziekgeslachten al
gemeen-menselijke gevoelens, die als pri
maire en superieure geluiden geen wijzi
ging dulden. Maar zo eenvoudig zijn de na
tuurverschijnselen der muziek niet en zo
eenvoudig is de muzikaliteit der compo
nisten evenmin. Het is niet waar dat in
zichzelf majeur en mineur bepaalde ge
voelens vertegenwoordigen; het is echter
wel waar, dat vele goede composities in de
aanwending dezer toongeslachten zeer her
kenbare aandoeningen weergeven.
Het is niet te ontkennen, dat de blijkbaar
ingewikkelde samenklanken in moderne
muziek de hoorder voor moeilijkheden
stellen, maar de hoorder heeft toch ongelijk
wanneer hij een nieuw stuk veroordeelt
omdat hij zijn eigen, ingeboren muziektaal
niet onmiddellijk herkent.
De muziekliefhebber is vrij om tenslotte
mooi of lelijk te vinden wat hij hoorde,
maar de componist is evenzeer vrij om op
te schrijven wat hij mooi vindt en uit de
weg te blijven van wat hem niet bevredigt.
Hij hoopt de dirigent te vinden, die met
zijn muziek sympathiseert en wacht dan
maar af. De klassieke band tussen het maat
schappelijk leven en de componisten, via
de bestellingen, bestaat nauwelijks of niet
meer en dit is een van de redenen waarom
er artistieke misverstanden bestaan. Men
kan deze gang van zaken in de loop der
tijden niet forceren. De componisten en de
uitvoerders speculeren op de onbevangen
muzikaliteit der muziekliefhebbers, zij we
ten dat het van betekenis is voor de kunst,
wanneer de levensweg moeilijk is cn zij
kunnen nooit beter doen dan hun vak zo
gewetensvol mogelijk te beoefenen.
HENDRIK ANDRIESSEN.
en u zult 's morgens weer
kiplekker uit lied springen.
Elke dag moet uw lever een liter gal in uw in
gewanden doen stromen, anders verteert uw
voedsel niet, het bederfL U raakt verstopt,
wordt humeurig en loom. Neem de plantaardige
CARTER'S LEVERPILLETJES om die liter
gal op te wekken en Uw spijsvertering en
stoelgang op natuurlijke wijze te regelen.
geschieden, als het gevaar voor het leven
en de vrijheid van de ferme kerels, die voor
de herontsluiting van de Indische hulp
bronnen zfjn uitgezonden, zo groot wordt,
dat een der grootste ondernemingen, de
Internationale Crediet- en Handelsonder
neming „Rotterdam" overweegt al haar
bedrijven te sluiten, wanneer tegen de mis
dadige overvallen op het personeel niet af
doende wordt opgetreden.
Uit het onge.mimeerr! verloop vhn Indi
sche waarden moe' hc'.ans worden -leid
dat over ae missie van minister B tikker te*
'beurze g«en groot enthousiasme bestaat.
1
