Politieke verwikkelingen rond professor
Joliot Curie, geleerde en communist
Protesten tegen de militaire actie
De jong-gehuwden en de
Woningnood in Haarlem
Ballets de Paris de Roland Petit'
ZATERDAG 8 JANUARI 1949
FRANKRIJK EN HET ATOOMGEHEIM
(Van onze correspondent Ae Parijs) I communistische geleerde garant gesteld.
1 In rechtse, en speciaal Gaullistische
Wanneer m 1940 de Duitse overweldi- i kringen acht men deze verzekeringen niet-
gmg niet had plaats gehad, dan zou, vol- lemin onvoldoende. Men wijst er daar
gens mensen die het weten kunnen, bovendien op, dat verschillende naaste
Frankrijk verder dan Amerika het atoom- medewerkers van Joliot-Curie eveneens als
geheim ontsluierd hebben. De Franse partijleden of als „communisten" staan
onderzoekingen waren toen al een eind ge- aangeschreven. De daaruit voortvloeiende
vorderd, dank zy een avontuurlijk onder- argwaan schijnt gedeeld te worden door
zoek, dat nadien door een belangwekkende de huidige minister van financiën,
film is beschreven. Het „zware water" dat j
deze onderzoekingen mogelijk maakte, kon Het is een feit, dat zonder Joliot-Curie
tijdig uit Frankrijk worden gered en naar Frankrijk op het gebied van het atoom-
Engeland worden overgebracht, waar de i onderzoek vandaag zeker niet de resultaten
onderzoekingen voortgang vonden. Kort- zou hebben bereikt, die het zojuist geboekl
geleden werden deze onderzoekingen op heeft. De Franse regering staat dus voor
Franse bodem met succes bekroond: Ook de vraag of een zo eminent geleerde van
Frankrijk bezit nu een atoom-element, een j zijn post verwijderd dient te worden
zuil van ongeveer twee meter lengte, en wegens het gevaar van zijn overtuiging. En
binnen vijf jaar hoopt het land er twee zo ja, zal het geheim dan zijn gered? Men
andere van gelijke afmetingen bij te durft het te betwijfelen,
hebben.
In de buurt van de Franse hoofdstad wil FANNY BLANKERS—KOEN IN AUSTRA-
men zelfs een universiteit oprichten ter LIë.Fanny Blankers—Koen is Vrijdag met
opleiding van wetenschappelijk atoom- tiaar echtgenoot in Darwin gearriveerd, van-
personeel, en in afwachting leidt prof. 'ff «P»*!' za| voortzetten.
Joliot-Curie met zijn staf van 400 mede-
werkers m het zwaar bewaakte fort de nemen.
Chatillon, vier kilometer van Parijs, het i
Franse atoomonderzoek verder, dat door
de regering wordt gesubsidiëerd.
De omvang van deze onderzoekingen
kan natuurlijk in de verste verte niet met
de Amerikaanse proefnemingen worden
vergeleken, aangezien daar jaarlijks kapi
talen aan dit onderzoek worden besteed,
die een veelvoud vormen van de gehele
Franse staatsbegroting. Frankrijk streeft
dan ook andere doeleinden na dan Ame
rika: De resultaten, aldus heeft men be
kend gemaakt, zullen uitsluitend de medi
sche wetenschap dienen. In het bijzonder
geloven de Fransen, enkele beslissende
overwinningen op de kanker te kunnen
behalen.
Helaas worden er echter door de
glorieuse successen der Franse wetenschap
niet enkel humanitaire perspectieven ge
opend, het „atoomgeheim" is, als bekend,
vandaag de hóógste troef in het spel der
internationale krachtsverhoudingen. Frank
rijk heeft partij gekozen voor het kamp
der democratieën. Zijn bondgenoten ver
wijten Frankrijk thans met grote heftig
heid, dat het wat al te loszinnig omspringt
met dit „geheim", waarvan de toekomst
van de wereld afhankelijk kan zijn.
De Amerikanen vinden het in het bij
zonder te enen male onbegrijpelijk, dat
aan een communist hij moge dan Nobel
prijswinnaar zijn 'en de schoonzoon van
madame Curie door de Franse regering
de leiding van de onderzoekingen is opge
dragen. In Amerika, waar verdenking van
vage communistische sympathieën al een
voldoende motief is om de carrière van een
filmster of een stenotypiste te breken, acht
men deze gang van zaken een typerend
staaltje van Franse lichtzinnigheid, die
men op dit terrein alle charme ontzegt.
Dreigend plaatste het Amerikaanse blad
„Time" dat een oplaag van 3 millioen
exemplaren heeft, boven een beschrijving
van de Franse onderzoekingen „het Franse
atoomelement is communistisch".
Washington heeft die vingerwijzing in
tussen verstaan: Sedert kort is alle export
van uranium-mineraal, de belangrijkste
grondstof voor het onderzoek, naar Frank
rijk verboden. Frankrijk is daardoor thans
aangewezen op de grondstoffen, die 't in het
moederland, in Frans-Afrika en Madagas
car zelf delft. Doch het uranium-gehalte
daarvan is slechts gering: 2 a 8 procent
tegen circa 25 procent in het materiaal dat
de Amerikanen ten dienste staat.
Tot dusver hebben de Franse autoritei
ten nog nauwelijks op de Amerikaanse
verwijten gereageerd. De voormalige
minister Raoul Dautry, die met Joliot-
Curie tót Frankrijks voornaamste atoom
vorsers wordt gerekend, is door de regering
als officieel vertegenwoordiger bij de
onderzoekingen gedelegeerd. Aan een
Franse krant heeft Dautry verklaard, dat
hij vertrouwen had in het patriottisme van
zijn collega Joliot-Curie. President Auriol
van zijn kant, die zich van de resultaten
der onderzoekingen op de hoogte stelde,
heeft zich persoonlijk eveneens voor de
Zandvoorlse winkelier
werd slachtoffer van roofmoord
Donderdag 13 Januari zullen voor de
Rotterdamse rechtbank terecht staan de
Schiedamse scheepsbouwers A. M. en J. M.
H., beide 27 jaar oud en de 33-jarige weger
H. J. K. uit Schiedam, verdacht van roof
moord op de Zandvoortse winkelier Jacob
Boer,
De moord is in 1945 gepleegd. M., een
bekend cricketer, is vorig jaar gearresteerd,
toen hij op het punt stond naar Engeland
te vertrekken, nadat hij een contract had
getekend met de Engelse club „Rams-
bottom" in Manchester.
Volgens de dagvaarding worden K. en H.
er van beschuldigd tezamen met M. de win
kelier Jacob Boer naar een huis aan het
Broersvest te Schiedam te hebben gelokt
om hem van het leven te beroven en zich
meester te maken van de 27.000, die hij
bij zich droeg. H. zou met een revolver op
korte afstand een schot op Boer hebben
gelost, waardoor deze zeer spoedig overleed.
Tezamen zouden de overvallers toen het
stoffelijk overschot achter het huis begra
ven hebben.
M. wordt er van beschuldigd het mis
drijf te hebben uitgelokt door inlichtingen
te verstrekken en het plan op te zetten. Hij
had aan zijn compagnon H. en aan K. ver
teld een man te kennen, die in jenever han
delde en meestal veel geld bij zich had. Hij
zou hebben voorgesteld na de overval het
geld te verdelen en wel zo dat hij 7000 en
de anderen ieder 10.000 ontvingen.
Orson Welles gaat filmen
in Frankrijk
Rita weifelt tussen een prinS
en de studio's
(Van onze correspondent ie Parijs)
Een van Amerika's grootste cineasten,
Orson Welles, heeft in Parijs bekend ge
maakt dat hij bij de rechter om herziening
van zijri echtscheidingsproces met Rita
Hayworth zal verzoeken wanneer zijn voor
malige vrouw tot een huwelijk met prins
Ali Khan zou besluiten. In dat geVal hoopt
hij zijn dochtertje Rebecca, die nu aan Rita
„toegewezen" is, zelf op te mogen voeden.
De laatste berichten betreffende Rita's
jongste flirtation wijzen er echter nauwe
lijks op dat het tussen haar en de prins wat
worden gaat. Op 15 Januari moet de beeld
schone filmster weer in Hollywood zijn.
Komt zij niet, dan is zij haar productie
leider een schadeloosstelling van 1.200.000
dollars (zes millioen gulden) schuldig. Ali
Khan wil dit bedragje best even over
schrijven, op voorwaarde dat Rita dan nooit
meer haar welgevormd voetje in een film
studio zal zetten. Maar dat is een onmoge
lijke eis, aldus de schone diva. Terwijl zijn
vroegere echtgenote aldus ten prooi is aan
een wreed dilemma, werkt Orson Welles
twintig uur per etmaal aan het scenario
van zijn eerste Franse film, die „het por
tret van een moordenaar" zal heten. Onc^er
leiding van deze Amerikaan zullen in de
Parijse studio's de hoofdrollen onder Fran
se, Duitse en Mexicaanse spelers worden
verdeeld. Suzy Delair, bekend uit „De po
litie volgt het spoor", Erich von Stroheim
en Maria Móntez zullen in elk geval deel
uitmaken van de bezetting. Welles ziet een
beetje neer op de primitieve outillage der
Franse studio's die, zoals hij zegt, met
touwtjes en ijzerdraad overeind worden ge
houden. Voor zijn bemoeiingen neemt hij
genoegen met de fooi van elf millioen francs
(circa 100.000 gulden), maar op zijn onkos-
tenrekening wenst hij niet beknibbeld te
worden. Over de eerste dagen beliep zijn
telefoonrekening al een half millioen
francs; een gevolg van het feit, zo heeft
zijn productieleider uitgelegd, dat hij de
rollen pasklaar voor zijn sterren wil schrij
ven en hij daarom een voortdurende com
municatie met hen moet onderhouden. En
een telefoontje met Hollywood is nog altijd
een vrij kostbare geschiedenis.
Nederlanders in nieuwe omgeving. Meer dan 10.000 personen uit Nederlandse boerengezinnen
zijn in 1048 naar Canada geëmigreerd. Hel eerste jaar werken deze immigranten samen met
Canadese boeren, doch latei krijgen zij een eigen boerderij ter beschikking. Het gezin Van
Muorsel uit hel Brabantse dorpje Erp, dat in Juni 1948 uit Nederland overkwam.
Bijeenkomst m het Concertgebouw te Haarlem
„De dingen zijn thans zo gelopen, dat
men, zowel hier als ginds, zal moeten kiezen
vóór of tegen een vrij Indonesië en deze
scheidingslijn zal ongetwijfeld de tegenstel
lingen in ons land toescherpen.
Het is echter de tragiek van Nederland,
dat men noch het één. noch het ander doet
en daardoor van kwaad tot erger vervalt".
Zo luidde de kern'van een betoog, dat de
heer H. M. van Randwijk Vrijdagavond
in de tuinzaal van het Haarlemse concert
gebouw afstak op een bijeenkomst, die het
Comité voor vrede in Indonesië, waarin
verscheidene pacifistische groeperingen
samenwerken, had georganiseerd.
De heer Van Randwijk zette uiteen, dat
van Nederlandse zijde ter verdediging van
de militaire actie altijd was aangevoerd,
dat de Republiek niet tot overeenstemming
wilde komen en daartoe ook niet in staat
was. Het was voor de groepen, die achter
de regeringspolitiek staan gemakkelijk deze
mening bij het Nederlandse volk te doen
postvattën, aldus spreker.
De heer Van Randwijk noemde echter
een aantal feiten, waaruit volgens hem dui
delijk bleek, dat er aan de wil van de Ne
derlanders om tot een vergelijk te komen,
alles ontbrak. Zo werd in 1938 de petitie-
Soetardjo, die alleen maar een Ronde
Tafelconferentie over het Indonesische pro
bleem voorstelde, afgewezen. Een zelfde lot
onderging het verzoek van de Federatie
van Indonesische Nationalistische vereni
gingen, die in 1940 zelfbeschikkingsrecht
in het Koninkrijk binnen vijf jaar vroeg.
In 1945 werd de onafhankelijke repu
bliek geproclameerd, de Nederlanders be
loofden toen „geleidelijke ontwikkeling tot
zelfstandigheid".
Wanneer men dan de lange lijdensweg
nagaat via Hoge Veluwe, Linggadjati en
eerste politiële actie tot de jongste militaire
actie, dan is het duidelijk, zo stelde de heer
Van Randwijk vast, dat het niet Neder
land doch de Republiek is geweest, die de
meeste concessies heeft gedaan.
Wat hebben wij nu eigenlijk gedaan om
de goede elementen in de Republiek te
steunen? zo vroeg spreker zich af. Wij heb
ben de grofheid gehad voor het Indonesi
sche zelfbewustzijn en de Indonesische vrij
heidszin kwetsende foto's van Soekarno,
Hatta en Sjahrir te publiceren, wij hebben
uithangborden met de leuze „Merdeka" be
klad en wij hebben auto's, textiel en biscuit
gestuurd nadat de bommen gevallen waren,
terwijl we dat hadden moeten doen voor
dat deze afgeworpen werden.
Wat moeten wij nu doen? Wij moeten
onze krachtenniet overschatten, doch wij
hebben de dure plicht de knuppel in het
hoenderhok te gooien en inzonderheid de
leden van de Paftij van de Arbeid moeten
de geest in deze partij veranderen, zo be
sloot de heer Van Randwijk onder luid
applaus zijn rede.
Ook ds. J. de Graaf, die lange tijd als
predikant in Indonesië heeft gewerkt, was
van oordeel, dat Nederland in het verleden
vele kansen verzaakt had om tot overeen
stemming met Indonesië te komen. Hij
wees er op, dat de kerk bij herhaling de
regering legen het gebruik van geweld had
gewaarschuwd, omdat dit onvermijdelijk
tot grote moeilijkheden zou leiden. Zeker
hebben wij begrip voor de dwangpositie
der regering, aldus ds. de Graaf, doch wij
heeft van het begin af in het geweld ge
loofd. Daarom moest de Commissie voor
Goede Diensten voor het hoofd gestoten
worden, had er geen overleg met de deel
staten plaats en werd de mogelijkheid tot
arbitrage verwaarloosd.
De Republiek zal echter als symbool van
hel vrijheidsverlangen der Indonesische
volken blijven leven. Wij hebben ons te
laten leiden door de christelijke liefde, dat
wil zeggen, dat wij een ander tot zijn recht
moeten laten kome®
Prof. dr W. F. Wertheim, die eveneens
het woord voerde, kwam op grond van de
intensieve studie die hij van de Indonesi
sche gemeenschap had gemaakt tot de con
clusie, dat Nederland met deze militaire
actie niets zou bereiken.
Willen de Nederlanders nog tot een op
lossing komen, dan zullen zij een datum
moeten noemen, waarop de Nederlandse
troepen moeten zijn teruggetrokken, zoals
Engeland dat in India heeft gedaan. De
Indonesiërs dragen dan zelf de verantwoor
delijkheid voor de orde in hun eigen huis.
De opgedrongen staatkundige band moet
losgelaten worden, de politiek van verbrok
keling moet eindigen, de leiders der Repu
bliek zullen erkend moeten worden.
Prof. Wertheim sprak de hoop uit, dat het
Nederlandse volk niet zou blijken te lijden
aan de blindheid, waarmee de goden hen
slaan, die zij willen verderven.
Het hoofdbestuur van de Vooruitstre
vende partij voor Wereldregering heeft een
brief gezonden aan minister-president Drees,
waarin het verklaart met teleurstelling ken
nis te hebben genomen van de „militaire
geweldpleging" in Indonesië. Het verzoekt de
minister-president., althans de militaire be
sturen in Indonesië onverwijld door civiele
autoriteiten te vervangen.
Het Huisvestingsbureau kan weinig voor hen doen
De jong-gehuwden worden door de
nijpende woningnood heel sterk getroffen.
Dagelijks komen er tientallen (soms zijn
het er wel 60!) jongelui, die willen gaan
trouwen, naar het Huisvestingsbureau, om
te informeren of zij ook in aanmerking
kunnen komen voor toewijzing van woon
ruimte. Teleurgesteld moeten zij dan heen
gaan, want het bureau laat zich daarmee
niet in. Het heeft de handen vol met het
zoeken naar woonruimte voor de mensen
die reeds gevestigd zijn, maar die door om
standigheden een ander onderdak behoe
ven. De verdeling van de beschikbare
woonruimte vormt een groot probleem, om
dat de behoefte veel groter is dan de voor
raad. Bovendien komen daar dan nog bij
de zorgen om een plaatsje te vinden voor
mensen die van elders komen en hier moe
ten wonen omdat zij in Haarlem hun werk
kring gekregen hebben.
Men neemt het standpunt in dat de jong
gehuwden en de jongelui die willen trou
wen zelfstandig naar kamers moeten zoe
ken. Alleen zijdelings worden zij geholpen.
Bewoners van huizen die te groot zijn voor
de huidige omstandigheden, maar die toch
niet voldoende plaats bieden om er ruimte
voor een tweede gezin te vorderen, krijgen
van het bureau een aanschrijving dat zij
in aanmerking komen voor inwoning. Dat
heeft, vooral indien die aanschrijving her
haald wordt, meermalen tot uitwerking dat
de mensen zelf naar medebewoners gaan
zoeken om op die manier te voorkomen
dat zij die krijgen toegewezen. Daarvan
profiteren dan in veel gevallen jong
gehuwden. Het Huisvestingsbureau moet
dan officiëel toestemming geven. Die wordt
in de regel gegeven, mits de beschikbaar
gestelde woonruimte maar niet zo groot is,
dat zij zou kunnen dienen voor een gezin
met twee of drie kinderen.
Lang niet alle jong-gehuwden slagen er
in om woonruimte te huren. Een groot deel
woont bij de ouders in; soms duurt het
jaren voor zij er in slagen ergens kamers
te vinden. In verscheidene gevallen wonen
man en vrouw niet tezamen, maar elk bij
eigen ouders. Dit is natuurlijk al zeer
ongewenst, vooral indien er kinderen ko
men. In zo'n geval streeft het Huisvestings
bureau er wel naar om een oplossing te
vinden.
Indien het Huisvestingsbureau zo
werd ons verklaard ook een registratie
zou aanleggen en bijhouden voor woon
ruimte zoekende jonggehuwden en jongelui
die willen trouwen, zou daaraan een ambte
naar de gehele dag volop werk hebben. En
het zou niet veel baten, want er is toch
voorlopig practisch geen woonruimte be
schikbaar om de mensen te helpen.
Algemeen wordt deze toestand betreurd,
want het gedwongen samenwonen van
jonge echtparen met ouders leidt meerma
len tot ongewenste dingen. In het algemeen
wordt juist in de eerste jaren van een hu
welijk de grondslag gelegd voor het ver
dere leven en als dit geschieden moet on
der ongunstige omstandigheden is het geen
zeldzaamheid dat er moeilijkheden ont
staan.
Een statistiek van de jonge echtparen in
Haarlem, die verlangend uitzien naar een
behoorlijk onderdak, bestaat niet, maar
wordt, zeker op 3000 geschat. Meer dan de
helft woont bij ouders of familieleden in.
De gedachte dringt naar voren of het,
van maatschappelijk standpunt gezien, niet
nodig is van overheidswege meer aandacht
aan deze zaak te geven en middelen te over-
Proces in de Parijse
muziekwereld
(Van onze correspondent te Purijs
Een Parijse rechter zal een aanklacht
moeten behandelen van de bekende pianist
Alfred Cortot tegen het syndicaat der Fran
se musici.
Cortot eist 100.000 francs schadevergoe
ding in verband met een verordening van
genoemd syndicaat, waarbij de leden werd
verboden, Cortot op zijn concerten te be
geleiden. Tengevolge van dit verbod ont
aardde indertijd reeds een Parijs concert
in een tamelijk rumoerige rel.
Het syndicaat verwijt de grote pianist tij
dens de oorlog in Berlijn te zijn opgetreden.
Bovendien wordt hem zwaar aangerekend
dat hij als lid van het pseudoparlement van
Vi'chy de regering van Pétain morele steun
heeft verleend.
Alfred Cortot, die van geboorte Zwitser
is, gaat zich thans uit Frankrijk terugtrek
ken en zijn domicilie naar Lausanne ver
plaatsen, waarnaar zijn unieke bibliotheek
en handschriftenverzameling de rijkste
waarschijnlijk ter wereld - reeds zijn over
gebracht. Van daar uit gaat de thans 76-
jarige pianist zijn tournées door Europa
maken. Een week na het proces tegen zijn
Franse collega's zal Cortot in Londen ten
hove concerten voor de Engelse koninklijke
familie geven.
wegen om, naast het andere wat gedaan
wordt, ook iets te doen voor een betere
huisvesting der jong-gehuwden. Veeleisend
zijn zij niet; twee kamers en een keuken,
die dan evenwel afgescheiden moeten zijn
van het overige deel van het huis, zouden
voor de eerste jaren voldoende zijn.
Een kaartenkistje dat de
woningnood demonstreert
In het bureau van de Burgerlijke Stand
te Haarlem staat een kistje met kaarten dat
stilzwijgend de woningnood heel sterk de
monstreert. Daarin staan de namen van 150
bruidsparen die in ondertrouw zijn, maar
de trouwdag nog uitgesteld hebben, omdat
zij er nog niet in geslaagd zijn om woon
ruimte te vinden. Als zij een jaar in onder
trouw zijn geweest, vervalt die volgens de
wet. Dan moet de formaliteit opnieuw ver
vuld worden. Het is lang geen zeldzaam
heid dat daartoe wordt overgegaan. Ook
komt het voor dat later maar van dit hu
welijk wordt afgezien, daar één van beiden
of misschien beiden, zich bedacht hebben!
Nieuwe bonnen voor
werkkleding
Het Centraal Distributiekantoor deelt
mede, dat de bonnen voor werkkleding
H 10 en L 10 tot nader order geldig zijn
voor het kopen van werkkleding. Op de
bonnen H 10 kan men kopen een overall
of een werkpak van drill, keper of satijn,
een lange stofjas, een lange witte jas, een
laboratorium jas of een mouwschort. Op
de bonnen L 10 kan men kopen een werk
broek of werkjasje van keper, drill, satijn,
Beaverteen, Engels leer, Manchester of
pilow. een korte witte jas, een koksbuis of
een korte stofjas.
De bonnen H 1 tot en met 9 en L -1 tot
en met 9 en de rantsoenbonnen. FC en FD
blijven voorlopig geldig.
CONGRES OVER DE GEVOLGEN VAN
BEVOLKINGSVERMEERDERING
Het Instituut voor Sociaal Onderzoek
van het Nederlandse Volk (Isonevo) houdt
op 26 Maart een congres ter bespreking van
de problemen der bevolkingsvermeerde
ring. Het congres, waarvoor veel belang
stelling bestaat van sociale en medische
zijde, zal worden gehouden in Amsterdam.
Aan de orde zullen worden gesteld vier
prae-adviezen van prof. dr. W. R. Heere
en drs. G. H. L. Zeegers (Demografische
situatie) drs. W. J. van de Woestijne (Be
volkingsvermeerdering en economische
knelpunten), dr. W. Steigenga (Bevolkings
vermeerdering en bevolkingsspreiding).
Het congres zal onder leiding staan van
prof. dr. J. P. Kruyt.
Asahan wenst aansluiting
bij Oost-Sumatra
Naar Aneta verneemt, heeft de Wali
Negara van Oost-Sumatra, die op het ogen
blik voor besprekingen met de voorlopige
federale regering te Batavia is, gisteren
van de plaatsvervangende Wali Negara een
telegram ontvangen van de volgende in
houd:
„Gistermiddag arriveerden hier (Medan)
245 hoofden en andere aanzienlijken, te
zamen vertegenwoordigend nagenoeg alle
kampongs en als zodanig de gehele bevol
king van Zuid-Asahan. Genoemde afge
vaardigden eisten een onmiddellijke her
eniging van hun gebied met Oost-Sumatra.
Aangezien betrokkenen wensen deze aan
gelegenheid persoonlijk bij 'u voor te bren
gen en weigeren naar hun kampongs terug
te keren alvorens hun eis officieel is inge
willigd, is uw omgaande terugkeer naar
Medan dringend gewenst".
Tot zover het telegram.
Aneta tekent hierbij aan, dat het gebied
van Asahan dat bij de politiële actie door
Nederlandse troepen is bezet, anderhalf
maal zo groot is als het gebied der Negara
Oost-Sumatra.
In antwoord op een desbetreffende vraag
van Aneta heeft dr. Mansur medegedeeld,
dat hij na de ontvangst van dit telegram
zo spoedig mogelijk naar Medan wil terug
keren. Zodra zijn besprekingen te Batavia
geëindigd zijn zal hij naar Medan vertrek
ken, hetgeen waax-schijnlijk Zaterdagoch
tend zal zijn.
99-
De grote buitenlandse balletgroepen
uit Londen, Parijs en Monte Carlo die
na de bevrijding ons land bezochten en
de liefhebbers van de danskunst tot sedert
jaren ongekende hoogten van geestdrift
brachten, hebben om verschillende redenen
Haarlem daarbij overgeslagen.
Op Donderdag 20 Januari echter komt
Roland Petit ondanks zijn betrekkelijk
jeugdige leeftijd (hij wordt in het midden
van de volgende week 25 jaar) één van de
meestbelovende zo niet thans reeds belang
rijkste choreografen en'dansers met zijn
ensemble van internationaal vermaarde so
listen hier ter stede een voorstelling in de
schouwburg geven, die waarschijnlijk een
groot deel van de achterstand ongedaan
zal maken. Deze Nederlandse tournée is
mogelijk dank zij het initiatief en de steun
van de Wagnervereniging te Amsterdam.
Roland Petit stichtte direct na de oorlog
met Boris Kochno de „Ballets des Champs
Elysées" en verliet dit gezelschap, dat wij
verleden jaar op het Holland-Festival kon
den zien, in het voorjaar van 1948 toen hij
zijn „Ballets de Paris" in het leven riep,
waarmee hij des zomers optreedt in het
Théatre Marigny (dat hij deelt met Jean-'
Louis Barrault) en des winters op reis gaat.
Zijn scheppingen voor deze eerste groep,
vooral „Les Foreains" en „Le jeune homme
et la Mort" werden destijds in deze kolom
mogen niet vergeten, dat zij zichzelf in die men vrij uitvoerig besproken en oogstten
dwangpositie heefl gebracht Oorlog be- de lof van de vermaardste danscritici ter
tekent de dienst van een andere God, dan wereld, die hem speciaal prezen om zijn
die van Jezus Christus, doch Nederland zeldzaam vermogen zich uitsluitend te be
dienen van de zinvolle beweging. Een veel
betekenend bewijs daarvan leverde het
merkwaardige geval van het laatste ballet,
waarvoor de muziek (passacaglia van Bach
nota bene) eerst op de dag van de generale
repetitie werd gekozen.
Van hem krijgt men in Haarlem te zien
het kattenballet „Les Demoiselles de Ia
Nuit" naar een gegeven van de toneel
schrijver Jean Anouilh, in de originele Pa
rijse montering. Dit werk werd ontworpen
voor de Engelse ballerina Margot Fonteyn,
die gedurende enkele maanden haar mede
werking aan de voorstellingen verleende.
Nu treedt Colette Marchand op in de rol
van de witte poes Ook hier kwam de
muziek, die zal worden uitgevoerd door
het Utrechts Stedelijk Orchest onder lei
ding van Franqois Jaroschy, het laatst ge
reed.
Hel. tweede hoofdnummer van het pro
gramma is de „Suite des danses du beau
Danube" op muziek van Johann Strauss.
In dit ballet-de-caractère, in 1924 gesteld
door de beroemde Léonide Massine (naar
men zegt als reactie op zijn revisie van „Le
sacre du Printemps" van Strawinski) en
tot één acte bekort in 1933. wordt de gelijk
namige wals gedanst als pas de deux, afge
wisseld met polka's en marsmuziek. Renée
Jeanmarie laat zich hier zien als de straat-
artiste, een rol waarin talrijke prominenten
hebben geschitterd en vooral Alexandra
Danilova excelleerde.
Voorts wordt uitgevoerd een' extract uit
„De schone slaapster" van Tschaikowski
Renée Jeanmaire en Roland Petit als de straat
danseres en de huzaar in Suite de danses au
Beau Danube" van Léonide Massine, op muziek
van Johann Strauss.
in de choreografie van Marius Petipa. Van
dit „klassieke" werk worden slechts uit
treksels gegeven, omdat, volgens Roland
Petit, de pantomimische gedeelten, die de
gang van het „romantische" verhaal mar
keren, beter onder het stof der jaren be
dekt kunnen blijven. Zijn artistieke prin
cipe komt. neer op een poging om door inzet
van de volle persoonlijkheid van de danser
de emoties van het „echte" toneel te kop
pelen aan uiterste vervolmaking van de
techniek. Dus geen starre virtuositeit al
leen. Het ideale ballet, aldus Roland Petit,
dient niet tot meerdere glorie van de cho
reograaf doch als patroon van de op zijn
beurt medescheppende artist.
De „Ballets de Paris" zijn Donderdag
teruggekeerd uit Londen, waar zij een tele
visie-uitzending voor de B.B.C. verzorgden.
De Engelse groepen hebben namelijk ge
weigerd langer aan deze programma's hun
medewerking te verlenen uit vrees voor
concurrentie.
DAVID KONING
Over Muziek
De stijl
Een muzikaal kunstwerk bestaat slechts
voor zover het uitgevoerd wordt, met de
uitvoering begint de werkelijkheid. De
uitvoerende musicus is echter meer dan
een sleutelbewaarder bij een schatkamer;
hij is een artistiek ambassadeur in wie de
opdrachtgever zijn vertrouwen stelt en op
wiens persoonlijk initiatief gerekend wordt.
Die laatste persoonlijke factor is bij de
uitvq^rende kunst van zeer groot belang.
Wanneer men de mening hoort uitspre
ken dat de uitvoerder niats anders doen
mag als precies de bedoeling van de com
ponist weergeven, is men geneigd deze ge
dachte zonder enige reserve goed te keu
ren. De mening is sympathiek; en inder
daad zou men menig concevtgever na af
loop van zijn prestaties willen opdragen
deze zin duizend maal op te schrijven,
bij wijze van strafregels. Toch verdient de
situatie van de dirigent, de zanger, de
pianist, de violist, enz. meer overweging
dan de bovenstaande gedachte laat ver
moeden.
Het kunstwerk is geheel afhankelijk van
de uitvoerder; dit wil niet alleen maar
eenvoudigweg zeggen, dat de laatste zich
precies in de plaats van de componist moet
stellen, maar ook dat van de uitvoerder
persoonlijke inspiratie wordt verwacht.
Hij is niet alleen een stijl-kennende tech
nicus, maar een kunstenaar; niet een
vaardig klank-realisator, maar een artist,
die zijn muzikaliteit laat leven. Natuurlijk
wordt evenzeer als van de componist van
de uitvoerder de beste technische vaar
digheid geëist, maar ook bij de uitvoerder
is een persoonlijk kunstenaarschap, een
muzikaal dichterschap een onmisbare fac
tor. Hij moet geïnspireerd worden door de
muziek en deze persoonlijke aandoening
behoort tot de positieve waarde van de
uitvoering.
Het is hierbij als bij een portretschilder.
Van de schilder wordt iets anders ver
wacht dan een fotografische voorstelling
van het object. Niemand kent een levend
wezen voor honderd procent; de weergave
van het wezen zal noodzakelijk een be
paalde opmerking, een bepaalde zienswijze
zijn. Deze zienswijze zal ons boeien, zal
verrassingen schenken, zal vragen opwer
pen, kan op allerlei wijzen ons bezig hou
den. De manier van opmerken kan de een
onwaar schijnen maar de ander tot en
thousiasme stemmen. Het kan zijn dat de
techniek van de „uitvoerder", de schilder,
niet toereikend was voor de vrije weer
gave en dan zal alles veroordeeld zijn, het
kan ook voorkomen dat de zienswijze be
langrijker is dan het onderwerp en dan
heeft het schilderij zijh volle recht. De
vergelijking is als alle andere be
perkt en gevaarlijk, maar kan naar mij
dunkt toch iets toelichten.
Men spreekt dikwijls van de bedoeling
van de componist; ik weet niet of werke
lijke componisten ooit bedoelingen hebben.
In ieder geval heeft de uitvoerder niet
met de componist, maar met het levende
kunstwerk te maken. In de muziek moet
hij leven, hij moet er zeer zeker door ge
ïnspireerd worden. Hij moet het heerlijk
vinden het stuk te spelen, het lied te zin
gen; niet omdat hij een historische getui
genis wil afleggen, maar omdat hij met
zijn gehele wezen de muziek laat klinken.
Uitvoeringen met vooropgezette bedoelin
gen van zogenaamde stijl-juistheid zijn
meestal onbevredigend en zelfs vervelend,
omdat daarbij geen levend kunstenaar
schap der uitvoerders spreekt. De zoge
naamde zelfopoffering is dan meestal
meer nood dan deugd; de bedoelingen tre
den in de plaats van de werkelijke aan
doening en ook de dichterlijkheid van het
kunstwerk is met stomheid geslagen. Hoe
dikwijls verbeeld ik mij dat de Oude Bach
bromt van driftigheid bij die nauwgezette
historische uitvoeringen die meer op oud
heidkundige lessen dan op klinkende mu
ziek lijken. Met de beste bedoelingen (het
zijn altijd bedoelingen) zingen solisten in
strak-getrokken geluiden een muziek, die
toch blijkbaar uit een bewogen gemoed en
uit muzikale fantasie is voortgekomen.
Men hoopte dat de muziek zou leven, maar
de voordracht lijkt een prozaïsch verslag
van een geschiedkundige aangelegenheid.
In Nederland „bloeit" gemakkelijk het
verstandelijk overleg. Dit is in de kunst
een raar soort beschaving, die wij vooral
danken aan ons gemis aan dramatische
traditie. Voor zover het de zangkunst be
treft verwacht ik alleen een verbetering
door de opera. Of het de muziek van Bach
of Debussy, van Beethoven of Strawinsky
betreft, in alle gevallen moet de prestatie
van de uitvoerder een levende kunst zijn,
die alleen mogelijk is bij een vrij en per
soonlijk kunstenaarschap. De voordracht
van ieder kunstwerk is een romantische
aangelegenheid: het is het klinkende spre
ken met een werkelijkheid, die wij niet
aanduiden kunnen in woorden, maar die
wij horen en die wij voelen in al onze
vezelenals wij tenminste muzikaal
zijn. Wij zijn muzikaal wanneer wij be
hoefte hebben aan muziek, en deze be
hoefte is een romantische aanleg.
Het stijlgevoel is het muzikale besef van
de aard der muzikale elementen rhythme,
melodie en harmonie in ieder kunstwerk
afzonderlijk. Dit besef behoort tot de mu
zikale intelligentie, die bij vele artisten
onafhankelijk van bewuste verstandelijk
heid leeft. Er valt in deze materie weinig
productief te onderwijzen. Ik houd mij ook
in deze zaak aan het antwoord van de
schooljongen die op de vraag „wat is
kunst?" antwoordde: „kunst is als je 't
niet weet, want als je 't weet is het geen
kunst".
HENDRIK ANDRIESSEN.
Bergen op Zoom geeft
een goed voorbeeld
Bergen op Zoom heeft zeer waarschijn
lijk een primeur met de inrichting van een
cantine voor ouden van dagen. Het ont
spanningscomité voor ouden van dagen
heeft een lokaal ter beschikking gekregen,
waar ouden en invaliden iedere dag kun
nen samenkomen om een kaartje te leg
gen, te dammen of te biljarten. Dit comité
organiseert bovendien wekelijks bioscoop
uitvoeringen, op gezette tijden een to
neeluitvoering en bovendien een carna
valsbijeenkomst, alles gratis voor de be
jaarde mensen.
Twee Nederlandse priesters
vermist op Java
In het klooster van de Paters Lazaristen
te Nijmegen is een telegram uit Soerabaja
ontvangen, waarin mededeling werd ge
daan van cle vermissing van twee Neder
landse priesters, de pastoors J. Verbong
uit Tegelen en J. Wolters uit Montfoort.
Beide geestelijken, die verblijf hielden te
Soerabaja, brachten onlangs een bezoek
pan <>cn miss'estatie tussen Soerabaja en
Malang. Zij zijn niet teruggekeerd.
