Menten voor de Raad van Cassatie
Haarlemse Hulpbank voorzag honderd
jaar lang in een behoefte
In Haarlem kwamen reedsduizend
gedemobiliseerden terug
De kleine wereld!
Donderdag' 13 October 1949
Haarlems Dagblad en Oprechte HaarlemscKe Courant
Thans twee en een half jaar geëist
De aanklacht, waarop de sinds 1943 in
Aerdenhout wonende koopman P. N. Men
ten zich een jaar geleden voor het Amster
damse' Bijzondere Gerechtshof had te
verantwoorden, omvatte drie hoofdpunten:
dienstneming bij de vijancj, optreden als
„Verwalter" over de zaken van een aantal
Poolse kunsthandelaren en over de te
Krakow gevestigde Nederlandse rijstpellerij
„Oryza" en roof van Poolse kunstschatten.
Toen mr. Besier in April van dit jaar op
nieuw requisitoir nam in deze zaak, achtte
hij de vreemde krijgsdienst en het Verwal-
terschap bewezen.
De sententie van het vonnis, dat het Hof
daarna wees, ging aanzienlijk minder ver:
alleen hulpverlening aan de vijand. be
staande uit eenvoudige diensten gedurende
korte tijd werd tenslotte bewezen ver
klaard, waardoor Menten in het bezit van
zijn Nederlanderschap en van zijn ver
mogen bleef.
Met die uitspraak heeft noch de ver
dachte, noch de advocaat-fiscaal genoegen
genomen. Menten eiste algehele rehabilita
tie en hield vol, dat de hulpverlening uit
het verrichten van klusjes voor Schöngarth
privé en dan nog buiten zijn wil be
stond; de advocaat-fiscaal hield vast aan
de dienstneming bij een gewapende Duitse
formatie en was het er bovendien niet mee
eens, dat de tijd die de verdachte'op eigen
verzoek in een kliniek in Wassenaar had
doorgebracht, als voorarrest werd be
schouwd en in mindering gebracht van het
jaar vrijheidsstraf waartoe het Hof hem
veroordeelde.
„Niet wettig en overtuigend"
De raadslieden van Menten voerden gis
teren bij monde van mr. L. G. Kortenhorst
voor de Bijzondere Raad van Cassatie vijf
cassatie-middelen aan, waarvan de voor
naamste was, dat de door het Hof gebezig
de bewijsmiddelen niet „wettig en overtui
gend" waren.
Mr. Kortenhorst doelde hier op
Schöngarths verklaring, dat Mentens
diensten als kunst-expert in verband ston
den met de terugvoering der door de Rus
sen geroofde kunstschatten naar de Poolse
musea. Deze laatste niet door het Hof
overgenomen beperking achtte de ver
dediging gunstig voor haar cliënt. De pro
cureur-fiscaal merkte in zijn requisitoir in
antwoord hierop op, dat de Duitsers zich nu
ook niet bepaald om de Poolse kunstschat
ten hebben bekommerd.
Mr. Kortenhorst betoogde nogmaals, dat
de prestaties van zijn cliënt, die Russisch
noch Oekrains kent en „Pools spreekt als
een neger", als tolk bijzonder dubieus zijn
geweest, waartegenover de president van
de Raad, mr. H. Haga, stelde, dat Schön
garth had gezegd, dat Menten'zijn dienst
punctueel vervulde.
Gebrekkig vooronderzoek
Met nadruk Herhaalden de raadslieden de
oude klacht: het vooronderzoek is gebrek
kig gevoerd. De sfeer rondom Menten is
bedorven.
En natuurlijk kwam de bij de politie
aangegeven verdwijning' van schilderijen,
kunstvoorwerpen en waardepapieren ten
bedrage van vele millioenen uit Mentens
woning in Aerdenhout in de tijd dat de be
zitter van deze rijkdommen achter prikkel
draad zat, ook in het geding.
NEEM GEEN RISICO
Bestel Uw TROUWAUTO'S, uitsluitend le
klas 6 pers.
BOUCKAERT ZN., ROZENSTRAAT 7-9
Gevestigd sinds 1910.
(Adv.)
Burgerlijke stand van Haarlem
HAARLEM, 12 October 1949
ONDERTROUWD: 12 Oct.. A. J. van Rijn
en G. G. Droog; L. F. Stoute en A. Roof;
A. G. Stijnman en H. Beetz; W. Oerlemans
en J. A. M. Keij; J. Bijster en B. Pater; R.
Planting en M. Beumer; C. Bakker en C. H.
C. Rooijers; A. Benders en G. J. Bomhof;
T. J. Wolters en R. Pera; J. Lourens en A.
van den Dool; W. M. van Latum en A. D.
Joustra; A. Joustra en J. C. Breeuwer; P.
Doets en M. A. van Mourik; H. Passchier
en P. P. Peters; J. L. W. Elligens en J. F.
van Weel; C. Jacobs en J. Deinum; W. H.
Rijnbeek en L. H. de Siso; H. Godefrooij en
J. Willemse: D. M. H. Keetlaer en J. C.
Daniëls; J. W. Moerkerk en M. J. Metten;
J. Meijer en B. Mooijman.
GEHUWD: 12 Oct., P. W. Vogelaar en A.
W. M. Veldt; C. Stokman en J. M. van den
Steen; J. Koelemeijer en H. van der Blom;
J. C. J. van Baren en A. van Roon; H. J.
Roelofs en B. P. H. Heijne; L. J. de Bruin
en E. G. Wijte; G. J. Tesselaar en E. Massa;
F. J. M. Gozeling en D. C. Castelijns; P.
Molenkamp en H. Meijer; J. J. Bruijn en
A, E. Govers; J. Sonnevelt en W. A. Groes;
G. Pfaff en W. J. Medenblik; D. Schouten
en I. C. W. Wallaard; H. Hendriks en H. J.
de Blaazer; H. Schaap en J. G. Bangert;
R. M. Ubink en J. P. van Wijk; M. van dei-
Voort en P. Gompelman; J. Boerrigter en
G. Troost; F. Snel en G. E. David; H. G.
Beertsen en G. G. Hartog; J. G. van Zanten
en M. H. Steenken.
BEVALLEN van een zoon: 9 Oct., M. C.
AldersAkersloot; 10 Oct, F. C. van Wy-
lickMommers: 11 Oct., S. C. Horeman
Rodenburg; T. J. Heijervan der Zee; 12
Oct., A. van der Tog'tNahon; C. den Rid
dervan Assema.
BEVALLEN van een dochter: 10 Oct., H.
M. Rijbroekde Lugt; 11 Oct., E. Toele—
Ouwejan; J. M. A. SieverdingAlbers van
der Linden; C. J. Boersmavan Ekeren.
OVERLEDEN: 11 Oct., W. H. van der
MeijTurkenburg, 59 j., Spaansevaart-
straat; M. H. G. HeezenBrein, 53 j., Em-
malaan; N. Leunk-Jonk, 62 j. Leidsevaart.
TRAINSNGSPAKKEN
van 110 jaar f 6.25 tot f 11.25
VOOR DE BABY
(Adv.)
voor
DONDERDAG 13 OCTOBER
Stadsschouwburg: „De glimlach van Mo-
na Lisa", (Amsterdams Toneelgezelschap),
8 uur. Spaarne: „Het tijgermeisje", 14 j.,
2.30, 7 en 9.15 uur. Frans Hals: „Hollywood
op z'n kop", 14 j., 2.30, 7 en 9.15 uur. Rem
brandt: „De grote passie", 18 j., 2. 4.15, 7
en 9.15 uur. Palace: „De witte duivel", 14
j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Van de"
duivel bezeten", 18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
City: „De kus des doods", 18 j„ 2.15, 4.30,
7 en 9.15 uur.
VRIJDAG 14 OCTOBER
Gem. Concertgebouw: Concert HOV, 8 u.
Bioscopen; Middag- en avondvoorstellingen,
Het onderzoek in deze zaak wordt door
de Rijksrecherche gevoerd, die, naar mr.
Kortenhorst mededeelde, reeds belangrijke
vondsten heeft gedaan.
Mr. Haga wees de verdediging erop, dat
de Raad uit de stukken een ongunstiger
indruk had gekregen van Menten dan van
de vroegere Nederlandse consul te Krakow,
de heer J. L. de Bruin, die door de
verdachte ervan beticht wordt hem met
valse beschuldigingen te achtervolgen,
waarop mr, Kortenhorst prompt een kers
verse verklaring' van een- tolk deponeert,
waarin deze functionaris uiting geeft aan
zijn diepe verontwaardiging over het
kwade spel, dat er tijdens een ondervra
ging van Schöngarth ten nadele van Men
ten werd gespeeld. Hetgeen dan in lijn
rechte tegenspraak is met vroegere ver
klaringen van deze tolk, zoals de presi
dent concludeerde.
„Eerste klasse Patriot"
Tenslotte ging de pleiter nog in op het
verwijt, dat zijn cliënt de Nederlandse
reputatie in Polen geschaad zou hebben.
„Menten is een eerste klas patriot. Joodse
zaken heeft hij onder zijn bèscherming
genomen. Het Poolse verzet heeft hij ge
steund", zo riep mr. Kortenhorst uit. „Als
Menten, die tot de upper ten onder de
Poolse magnaten behoorde, werkelijk ge
collaboreerd had, dan was hij een Poolse
Rost van Tonningen geworden".
De procureur-fiscaal, mr. F. J. G. baron
van Voorst tot Voorst, volgde de gedach-
tengang van het Bijzondere Gerechtshof.
„Dienstdoen bij de staf" zoals tenslotte be
wezen is verklaard, wil nog niet zeggen
in dienst treden bij de staf. Wat de ge
tuigenverklaringen betrof, achtte de pro
cureur-fiscaal, de door Schöngarth voor de
Raadsheer-commissarisaflegde waarde
voller dan welke andere ook. Spreker zag
in Menten de man, die, aanvankelijk door
de Russen van alles beroofd, trachtte met
Duitse hulp zijn bezittingen te herkrijgen.
Menten is'erop uit geweest, zo vervolgde
de procureur-fiscaal, zijn misdragingen te
verdoezelen: het is niet prettig als ver
mogend man te kijk te staan, maar rijkdom
dwingt op zichzelf Vrouwe Justitia geen
respect af. „Zijn houding is alleen te be
grijpen, als hij nog meer te verhullen heeft
en mijn vermoedens gaan in die richting.
Indien de verdachte vrijelijk naar Polen
kon reizen, zou hij ongetwijfeld daar ook
vervolgd worden".
Mr. baron Van Voorst tot Voorst achtte
de door het Hof opgelegde straf te laag en
ging inzake de aftrek van het voorarrest
met de advocaat-fiscaal mee. Volgens hem
verzet de psychische toestand van Menten
zich niet tegen een langdurige vrijheids
straf.
Spreker eiste twee jaar en zes maanden
met aftrek van de internering van 16 Mei
tot 13 October 1945.
Volgens de procureur-fiscaal had Menten
het Nederlanderschap (en dus ook zijn
vermogen) verloren; indien dit niet zo was,
zou de Raad door als bijkomende straf ont
zetting uit de rechten op te leggen hiervan
kunnen doen blijken.
Uitspraak op 9 November.
Uitzondering op prijsstop
voor schoenen en pantoffels
In de Nederlandse Staatscourant van 12
October is een vierde uitzonderingsbeschik
king op de beschikking Prijsstop 1949 ge
publiceerd.
Op grond van deze uitzonderingsbeschik
king is het geoorloofd bij het bepalen van
de prijzen van hierna vermelde goederen,
welke onder de Beschikking Prijsstop 1949
vallen, de verhoging van de importprijs
van de in deze goederen verwerkte im
portgoederen door te berekenen, voor zo
ver tenminste deze verhoging ook inder
daad betaald of verschuldigd is.
De desbetreffende goederen zijn: schoe
nen en pantoffels, met uitzondering van
volksschoeisel en kinderschoenen bij ver
koop door kleinhandelaren, leder en leder
waren.
De publieksprijs voor volks- en kinder
schoenen zal dus niet stijgen boven het
peil van 17 September.
De prijzenbeschikking klompen 1946
blijft onverminderd van kracht.
Gepensionneerden wensen
verhoging der toeslagen
In Den Haag hebben Dinsdag enige dui
zenden gepensionneerden een „demonstra
tieve vergadering" gehouden om actie te
voeren voor verhoging van de toeslag op de
pensioenen.
De voorzitter van de Algemene Neder
landse Bond van Gepensionneerden, de
heer G. Wolters, verklaarde dat deze bij
eenkomst het „uiterste middel was om meer
bekendheid te geven aan de gerechtvaar
digde teleurstelling en ontevredenheid der
gepensionneerden". Drie andere sprekers
betoogden, dat de regering op „absoluut
onvoldoende wijze" de belangen der ge
pensionneerden behartigt, wier eisen rede
lijk en rechtvaardig zijn.
Tenslotte werd een resolutie aangenomen
waarin er bij de regering op aangedrongen
wordt de toeslagen op de pensioenen te ver
hogen.
Hef consumentencrecliet
De afwerking van de laatste
terugbetalingen in Haarlem
De afzonderlijke dienst die de gemeente
Haarlem indertijd heeft ingesteld voor het j
Consumentencrediet is opgeheven. Er is nog
een betrekkelijk klein percentage credieten
dat niet binnen de vastgestelde tijd is af
gelost. De inning van die verplichte afbeta
lingen is nu opgedragen aan de gemeente
ontvanger. Al gaat het over een betrekkelijk
klein percentage, er is natuurlijk hiermee
nog een vrij groot bedrag gemoeid, want er
waren immers in Haarlem meer dan 10.000
credieten verleend. De regering heeft er bij
de gemeenten op aangedrongen mede te
werken om te bereiken dat de mensen die
tot terugbetaling vei'plicht zijn, die ver
plichting inderdaad ook nakomen.
„Vandersteng" heeft
een radar-installatie
De „Vandersteng". het propagandaschip
van het Comité „Onze Marine" te Hilver
sum, is weer in Haarlem aangekomen en
des avonds is het verlicht. Dat biedt een
bijzondere aanblik en het schip trok
Woensdagavond reeds grote belangstel
ling, In vergelijking met het vorig jaar,
toen het eveneens bij het gebouw van de
Hollandse Maatschappij der Wetenschap
pen gemeerd lag, is er iets nieuws te zien,
waarvoor velen belangstelling zullen heb
ben. Het betreft het allernieuwste op het
gebied der navigatie, namelijk een radar
installatie. Reeds lang was het comité bezig
aan de voorbereiding tot verkrijging van
,het apparaat. Vandaag is het aangebracht
en de Haarlemmers zijn de eersten, die er
kennis van kunnen nemen.
De bedoeling van het comité „Onze
Marine" is propaganda te maken voor de
scheepvaart in het algemeen. Door de „Van
dersteng" te bezoeken krijgt men een goede
indruk van het leven aan bood van een
schip, zowel op zee als in de binnenwateren.
Personeel is aanwezig om belangstellenden
over allerlei onderwerpen in te lichten.
Gedurende vijf dagen ligt het schip in het
Spaarne. Overdag worden scholieren ver
wacht en des avonds is er voor anderen
gelegenheid een bezoek te brengen. Het
schip was tot en met Zondag in IJmuiden,
daarna twee dagen in Spaarndam en na het
verblijf in Haarlem, wordt naar Hillegom
gevaren.
Uitspraken van de rechtbank
De twee politie-agenten die twee weken
geleden voor de arrondissementsrechtbank
in Haarlem terecht stonden onder verden
king van huisvredebreuk en mishandeling',
zijn hedenochtend conform de eis vrijge
sproken.
De Haarlemse expediteur H. J. B. die zich
twee weken geleden had te verantwoorden
wegens huisvredebreuk bij en belediging
van een adjudant van politie, is veroordeeld
tot een geldboete van f45 en een maand
voorwaardelijk. De tenlastegelegde mishan
deling van het zoontje van de politie-man
werd niet bewezen verklaard. De eis was
twee maanden.
De Haarlemse vrouw W. C. T.van R.,
die haar kinderen in de steek liet om er met
een andere man vandoor te gaan, is ver
oordeeld tot zes maanden gevangenisstraf.
De eis was acht maanden.
Herman Krebbers solist bij HOV
Aan het eerste Vrijdagavond-concert op
14 October door de H.O.V. onder leiding
van Toon Verhey wordt medewerking ver
leend door de jonge violist Herman Kreb
bers, die het vioolconcert van Mendelssohn
komt vertolken. Het programma bestaat
verder uit de ouverture „De Hebriden" van
dezelfde componist en de vijfde symphonie
(„Uit de nieuwe wereld") van Dvorak.
De belangstelling voor deze concertserie
C is zo groot dat ondanks het plaatsen van
extra rijen stoelen de zaal totaal is uit
verkocht.
NATUUR A ZIJN OP Z'N BEST
(Adv.) Delcourt van Crimpen,
In Hoek van Holland wordt in opdracht van de Nederlandse Spoorwegen een nieuw
stationsgebouw ingericht waarin alle bij de verbinding met Engeland betrokken
diensten en instanties, zoals de Maatschappij „Zeeland", de douane, de maréchaussee,
de P.T.T. en natuurlijk ook kantoren der Spoorwegen zeljs gecentraliseerd zullen
worden. Het gebouw wordt 106 meter lang en bijna 18 meter breed.
Op 27 October zal de Haarlemse Hulp
bank, gevestigd in de Lange Margaretha-
straat 13 honderd jaar bestaan.
Deze instelling is voortgekomen uit een
lofwaardig initiatief van enige vooraan
staande inwoners van Haarlem. Zij toch
namen als voorbeeld reeds lang vóór 1849
in Ierland bestaande hulpbanken, die zich
ten doel stelden de minder met aardse goe
deren bedeelde evenmens in voorkomend
geval tegen zeer lage rente kleine bedragen
in leen te verstrekken als voorschot op te
velde staande gewassen, tot uitbreiding' van
het bedrijf enzovoort, teneinde hen aldus
uit handen van geldschieters en woekeraars
te houden.
In Ierland waren het hoofdzakelijk kleine
landbouwers (aardappeltelers) die bij die
banken hulp zochten. De geleende bedragen
werden met de rente in wekelijkse termij
nen binnen het jaar'afgelost.
Naar dit voorbeeld hebben Haarlemse
ingezetenen op 27 October 1849 besloten
onder toezicht van de Maatschappij voor
Nijverheid en Handel, voorlopig voor vijf
jaren een hulpbank op te richten. Dadelijk
bleek dit instituut in een grote behoefte te
voorzien zodat toen de eerste vijf proef
jaren verstreken waren, men overeenkwam
het bedrijf voor tien jaren voort te zetten.
De Maatschappij voor Nijverheid en Han
del zag eveneens het nut en de levensvat
baarheid van de bank in en was tevreden
met de gang van zaken, zij deed gaarne af
stand van het voogdijschap, zodat na 1854
de Haarlemse Hulpbank als zelfstandige
instelling' bleef bestaan. Na verstrijking
van tien jaren werd telkens de termijn van
voortzetting vernieuwd. Het laatst ge
beurde dit op 1 Januari 1928 voor negen
en twintig jaren.
Het kapitaal, dat op 27 October 1849
4350 bedroeg, is telkens door de behoefte
uitgebreid en het bedraagt nu f 50.000, ver
deeld in inschrijvingen van 50 of veel
vouden daarvan. Jaarlijks kan uit de ge
maakte winst over dit kapitaal een divi
dend van ten hoogste 4 procent worden
uitgekeerd. Dit laatste houdt verband met
verkregen vrijstelling van bepaalde belas
tingen. Het maximum in leen te verstrek
ken bedrag is nu gesteld op 1000.
Het in 1849 opgetreden eerste bestuur
van de bank bestond uit de heren: mr. A. A.
voorzitter; A. C.
Nog 2 a 3 duizend worden er uit Indonesië verwacht
In Haarlem zijn reeds 1000 gedemobili
seerden aangekomen. Wij weten niet met
zekerheid hoeveel er nog te verwachten
zijn, maar het aantal is tussen de 2000 en
3000 te schatten.
Zo vertelde ons de heer P. Koen, secre
taris van de DemobiLisatieraad voor Haar
lem. Hij vervolgde: Wij zijn niet ontevreden
over de gang van zaken. De duizend jonge
mannen die sinds eind 1947 hier zijn aan
gekomen, zijn practisch „verwerkt". Zij
hebben werk gevonden, zijn in opleiding
of studeren. Alleen degenen die in Septem
ber en October zijn gearriveerd .hebben
nog niet alle hun bestemming gekregen.
Het aantal dat nog aan werk geholpen
moet worden is op ongeveer 40 te stel
len. Maar er verloopt steeds een tijdje tus
sen aankomst en plaatsing.
Wel is te zeggen dat de plaatsing op dit
moment niet meer zo vlot gaat als eerst.
Men voelt dat de arbeidsmarkt verzadigd
is. Zelfs verwacht ik, dat die moeilijkheden
in de naaste toekomst nog wat zullen toe-
TenJjate van het bouwfonds van het Kleuterhuis
verloti
Margriette Haarlem is een tweede
ing georganiseerd. De hoofdprijs is het hier afgebeelde houten landhuisje, dat
geplaatst is in de Wilhelmina straattegenover de H.B.S.
nemen. De arbeidsmarkt is niet willig meer
met het opnemen van vrij grote contin
genten arbeiders. Veel zal voor de komende
tijd afhangen van de vraag hoe zich de
toestand in ons economisch leven ontwik
kelt. Wat zal de invloed van de devaluatie
zijn? Maar toch blijf ik volhouden „het zal
waarachtig wel gaan", zoals onlangs ge
schreven is toen de Demobilisatieraad een
boekje voor de gedemobiliseerden uitgaf.
In de komende maanden zijn weer heel
wat Haarlemmers uit Indonesië te ver
wachten. De regering heeft immers ver
klaard, dat met Januari de gehele 7 De-
cember-divisie zal zijn gedemobiliseerd.
Elke maand komen er nu 2 of 3 schepen
uit Indonesië en op elk schip zitten gemid
deld 30 a 40 Haarlemmers. Voor het eind
Januari is zullen er dus wel 400 a 500 hier
gekomen zijn. De tijd waarop deze jonge
mannen komen is niet gunstig. Er heerst
altijd 's winters werkloosheid. In het al
gemeen is het veel gemakkelijker om werk
in het voorjaar en in de zomer te vinden.
De Demobilisatieraad in Haarlem is te
vreden over de medewerking die van de
industriëlen ondervonden wordt. Toch
wordt gehoopt dat de graad van mede
werking bij sommigen nog wat zal toe
nemen, want alleen als ieder volledige
medewerking geeft, zal voor elke gedemo
biliseerde een bestemming gevonden
kunnen worden.
Helaas zal niet te voorkomen zijn dat, nu
de arbeidsmarkt in het algemeen verzadigd
is, in enkele gevallen plaatsing van ge
demobiliseerden op den duur zal leiden tot
ontslag van oudere werkkrachten.
De ervaring leert dat liet steeds moei
lijker wordt kantoorbedienden en handels
reizigers aan werk te helpen. Hier speelt
het overcompleet helaas een rol. Boven
dien is het veel moeilijker een kantoor
bediende le herscholen dan een vakarbei
der. Kantoorbedienden die niet over goede
diploma's beschikken doen dan ook beter
in een andere branche werk te zoeken.
Het Kennemer Bataljon is in Haarlem
indertijd feestelijk ingehaald. Aanvanke
lijk was het de bedoeling ook de andere
gedemobiliseerden feestelijk te ontvangen. »Q14 „olulwl, 411
Daarvan is evenwel afgezien toen er grote l droeg het gehele sutk na de pauze. Daarom
Kruseman, secretaris; J. van Westerkappel,
kassier-boekhouder; N. J. A. Travaglino.
mr. G. de Vries, jhr. G. F. van Tets en J. H.
Dyserinclc, allen commissaris.
In de thans verstreken honderd jaren
heeft de Haarlemse Hulpbank steeds be
wezen in een grote behoefte te voorzien.
I-Iet zou te ver voeren hier aan te geven
hoevele malen jaarlijks een beroep op de
bank werd gedaan. Deed men dit dan zou
blijken dat zeer, zeer velen dankbaar van
de hulp van de bank gebruik hebben ge
maakt en dat velen daarvan nog gebruik
maken.
Er zijn vette en magere jaren geweest.
De magere jaren vielen vooral in de Duitse
bezettingstijd. Verklaarbaar is dit omdat
allerlei bedrijven en neringen toen een
slepend bestaan voerden. Men had geen
behoefte aan werkkapitaal, vernieuwing of
uitbreiding van het bedrijf.
Na de bevrijding was echter weer op
leving te constateren. Dit geeft tegenwoor
dige bestuurders de overtuiging dat hun
instelling nog steeds in een bestaande be
hoefte voorziet. Het geeft hun moed om het
werk dat zij geheel belangeloos verrichten
met volle energie voort te zetten tot heil
van kleine neringdoenden, landbouwers,
beambten en anderen. Dezen worden daar
door in de gelegenheid gesteld op veilige
wijze hun bedrijf te verbeteren, uit te brei
den of wel een tijdelijk verstoord finan
cieel evenwicht in de gang' van hun zaken
te herstellen.
Het tegenwoordige bestuur wordt ge
vormd door de heren: J. C. Dirks, voorzit
ter; mr. L. L. F. André de la Porie, vice-
voorzitter; J. J. Schoevaert. commissaris
penningmeester; mr. A. Beets, H. W. A.
Hofmeester, G. Duyckinck Sander en J. G.
van den Berg, commissarissen.
Faust zonder Fausf
Gastvoorstelling met
Albert Bassermann
Het is onmogelijk de waarde en de be
tekenis van Goethes levenswerk „Faust"
in de weinige regels van een dagblad
recensie uit te meten. Trouwens: de gister
avond in de Haarlemse Schouwburg' van
het eerste deel dezer tragedie door een
Zwitsers toneelgezelschap onder regie van
Leopold Biberti gegeven voorstelling .bood
geen enkele aanleiding om daartoe zelfs
maar het begin van een poging te wagen
ook al geschiedde deze zogenaamd ter
herdenking van het feit, dat de dichter
twee eeuwen geleden werd. geboren. Var.
enige eerbied voor de tel-rst was nauwe
lijks sprake. Niet alleen kwam vrijwel geen
enkele monoloog zonder een gevoelige
aderlating over het voetlicht, bovendien
ontbraken vreemd genoeg een paar voor de
zin van het treurspel nogal belangrijke
episoden, zoals de proloog in het theater,
de huldiging door de mensenmenigte, de
scène in Auerbachs kelder en tot overmaat
van ramp de toch zo maar niet met het oog
op de reiskosten weg te cijferen Walpur-
gisnacht
Bij wijze van troost mag men aannemen,
dat het publiek in de eerste plaats was
gekomen om de fameuze Albert Basser
mann te zien als Mefistofeles, sinds jaar
en dag één van zijn glansrijkste rollen. Van
zijn nu reeds legendarische grootheid als
nauwelijks te overtreffen acteur, ver uit
gegroeid boven de begrenzingen van welke
richting' of school dan ook, waarde slechts
een afschaduwing over de planken, maar
toch zo kenbaar aanwezig dat men soms
even tot geestdrift geraakte voor zijn tot
alles ondermijnende humor beperkte
creatie. Het bezwaar van zijn hoge leeftijd
is niet weg te redeneren, hoezeer men zijn
vitale persoonlijkheid ook bewondert. Doch
waarschijnlijk is nergens ter wereld een
toneelspeler te vinden, die zo de geheimen
van deze duivelse partij om zijn vingers
heeft gewonden, dat hij slechts even be
hoeft te schudden om ze tot ontwikkeling
te brengen. Men kan de kleuren en de con
touren scherper wensen, dieper in het be
wustzijn van de toeschouwer dringend,
maar zelden maakt men een dusdanig na
tuurlijk bespraaktheid mede.
Heinz Woester declameerde het moet
gezegd worden: met een prachtig luidende
stent, die geen moment aan heldere ver
staanbaarheid tekort kwam de honder
den regels van de titelrol zonder ook maar
één zinsnede uit de- kern van diens wezen
te putten. Van de twee zielen, die in zijn
borst zouden moeten wonen, waren geen
woord en geen zucht te beluisteren, geen
vertwijfeling en geen verrukking, geen
honger naar inzicht en geen verlangen naar
schoonhefd. Tengevolge daarvan zag men
een Faust zonder Faust en hoorde men
slechts een stortvloed van loze klanken.
Ontroerend door haar zuivere eenvoud
was de Gretchen var. Maria Schell, vooral
tijdens het nachtelijke spel in de tuin, maar
niet veel minder door haar iets te harde
uitingen van wanhoop in de kerker. Zij
Avontuur
Dat moet een man geweest zijn die zijn
pappenheimers kende, die Jan. Hij moet
geleefd hebben in de tijd dat de eerste
palen voor het paleis op de Dam in de grond
geheid werden of daaromtrent. Er zal toen
in het burgermans faestaantje weinig te
beleven zijn geweest. Ge zoudt u in een
koetsje over dehobbelbobbels van keien
hebben kunnen laten rijden of aan de haven
naar de Oostinje-vaardcrs kunnen gaan
vergapen maar verder zal er niet veel
geweest zijn om een onstuimig hart te ge
rieven.
Ge hadt naar Jacob van Campen kunnen
gaan kijken, die het druk had met toe te
zien of ze zijn palen wel recht de Amster
damse grond in sloegen maar als ge twee
palen had zien slaan, kon de rest u gestolen
worden, met Jacob en zijn paleis erbij.
Zo zijn de mensen.
Dat heeft die Jan beter in de gaten ge
kregen. Hij heeft in de ogen en de harten
rondom hem het menselijk verlangen naar
avontuur gelezen. Hij heeft begrepen wat
het is, waarop alle mensen op alle leef
tijden wachten. Hij heeft begrepen wat het
is, dat Willem Barendsz en Marco Polo en
Magelhaens en Columbus dreef naar de
verten waar hemel en zee in elkaar vloeien.
Die Jan heeft daarmee de mensen van alle
lijden tot in de kelder van hun ziel ge
keken.
Hij heeft wat latten en zeildoek aan
elkaar gemeesterd. Hij heeft uit eiken
kachelblokke» wat rare tronies gesneden
met lange neuzen en flaporen en ogen als
spiegeleieren. En hij heeft zijn zeildoeken
geval midden op de Dam gezet, hij is er in
gekropen en heeft zijn dwaze poppen boven
de rand laten uitkijken en met hun armen
zwaaien.
Zijn poppenkast heeft de eeuwen over
leefd. Vandaag den dag nog staan de kin
deren van onze tijd elkander opstoppers te
verkopen van spanning en plezier voor de
poppenkast. Die Jan Klaassen van toenter
tijd heeft geweten wat de mensen te kort
kwamen. Hij heeft bij zichzelvc gezegd: Zij
snakken naar het avontuur, welaan, ik zal
het hun geven. Zij kunnen de eerste paar
eeuwen nog niet naar de bioscoop en geen
Sherlock Holmessen lezen, welaan, ik zal
zorgen dat ze zolang niets te kort komen.
Hij zou zorgen dat ze niets te kort kwa
men, ja, dat heeft hij gedaan. Bij de wal
mende olielampen tussen de wafel
kraampjes en smoutböllententen heeft zich
daar op de Dam zo het een en ander afge
speeld, daar werden dozijnen moorden per
avond gepleegd, daar werden houten kop
pen bont en blauw geslagen dat het gehei
op Jacob van Campen zijn palen cr niets
bij was.
Daar gloeiden de wangen en schitterden
de ogen bij het avontuur. Jan Klaassen die
zijn lieve, schone Katrijn met lijf en leven
verdedigde tegen een draak, een soldaat of
een struikrover, wat in die tijd zo ongeveer
één pot nat moet zijn geweest. Die aanmin
nige Katrijn, die met luide jammerkreten
haar eer en haar spaarpot met hand en tand
beschermde tegen de kwaadwilligen, terwijl
haar Jan in zalige onwetendheid een slaapje
deed over de rand van de kast aan het an
dere eind. De deugd en Jan overwonnen
altijd, maar daar was zo het een en ander
gebeurd voordat het zover was.
Dan had het soms niet meer dan het haar
van een kikvors gescheeld en die Am
sterdammers maar huiveren en elkaar
tegen de bekousde schenen schoppen van
danige alteratie.
•lieslijsten uit Indonesië kwamen, want
in die tijd pasten feesten niet. Alle mannen
die nu terugkomen krijgen van de Demo
bilisatieraad een taart en bloemen thuis.
Juist de volgende week zal de vraag in de
Demobilisatieraad besproken worden of
men weer tot feestelijke ontvangsten zal
overgaan.
was het dubbel jammer dat het dichtval
lende gordijn zo dikwijls de aandacht van
het publiek met een dof lawaai kwam on
derbreken en versnipperen, teneinde de
kleine veranderingen van hef décor moge
lijk te maken, die beter bij open doek in
het donker hadden kunnen geschieden.
DAVID KONING
Zo is dat begonnen daar op de Dam,
toen de wereld te klein geworden was om
alle mensen avonturen te laten beleven.
Toen alle landen ontdekt en alle zeeën be
varen waren, alle roofdieren verdreven en
alle jonkvrouwen uit roverskastelen be
vrijd, toen alle mensen een huis en alle
tuinen een hek hadden.
Toen de wereld veranderd was, maar de
mensen dezelfde waren, gebleven:
Toen konden de mannen niet meer vech
ten voor de eer van hun geliefden, toen
hadden alle draken het drakenpad gekozen
en de struikrovers waren uitgestorven door
gebrek aan struiken.
Toen waart ge blij als ge voor enkele
centen een uur of wat in uw verbeelding
de sterke man kondt zijn, die met helden
moed ranselde op de houten kop van een
draak, om uw geliefde uit zijn klauwen te
redden.
Ja, die Jan Klaassen en zijn uitvinding
hebben de eeuwen overleefd. Ge vindt hem
vandaag nog terug in de bioscopen, op het
toneel, in boeken en bladen. Hem, en zijn
Katrijn.
Misschien draagt hij een cowboy-hoed
en heet hij Bob Hope. Misschien zit hij
achterstevoren op een hollend paard revol
vers leeg te schieten. Maar ge kunt er op
rekenen dat zijn Katrijn niet veraf is. Zij
zal wel geen houten hoofd en geen slappe
zwaaiarmen meer hebben, maar goudblond
haar en karmijnen lippen.
Maar zij zal bedreigd, gered en bemind
worden, zo wis als tweemaal twee vier is
en sinds die Jan in zijn zeildoeken kast
kroop hebben wij voor wat centen de kans
gekregen om dat redden en beminnen zelf
te doen.
En wij doen het met honger en plezier,
of zij nu Katrijn, Ingrid Bergmann of Trul-
letut heet. J. L.
Men moet iets .niet ingewikkeld maken,
als het ook en even goed eenvoudig kan.
Niels is eenvoudiger dan het plaatsen van
een Groentje in Haarlems Dagblad.
En het is meer dan „even goed", het is
beter.
Arbeider steekt zijn vrouw dood
Woensdagavond heeft de 29-jarige fabrieks
arbeider I-I. van L, in zijn woning aan de
Nijverheidsstraat tc Capelle aan de Usel
zijn vrouw van het leven beroofd. In over
spannen toestand stak hij haar met een
mes. De vrouw, die dertig jaar was, is korte
lijd daarna overleden. De dader heeft, zich
later op de avond bij de politie gemeld.
Uit de verklaringen, die Van L. bij de
politie heeft afgelegd, blijkt dat hij ont
stemd was over het feil dat zijn vrouw, die
om halfvijf was uitgegaan, pas om halfacht
was thuisgekomen. Hij had een mes in zijn
zak gesloken met de bedoeling zijn vrouw
bij haar thuiskomst van het leven le be
roven.
Herkeuring van artsen
en tandartsen
Blijkens een beschikking van de minister
van Oorlog zullen Nederlanders, die arts of
tandarts zijn of die voor arts of tandarts
studeren en als ingeschrevene voor de
dienstplicht vóór 14 Mei 1940 ongeschikt
voor de dienst zijn verklaard en nog geen
45 jaar oud zijn, worden opgeroepen om
zich opnieuw aan een onderzoek omtrent
hun geschiktheid voor de dienst te onder
werpen.
