Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
Litteraire Kanttekeningen
Kwartaaloverzicht van de Europese handel
Zijn korte leven vloeide weg
in onsterfelijke muziek
Zaterdag 15 October 1949
BERTUS AAFJES: „De lyrische schoolmeester" (Ceder-Reeks,
1 M. Meulenhoff, A'dam); „Iiï den beginne" (Querido, A'dam).
„IK SCHETS ZOALS EEN ander met
fantasiën speelt", zei een schilder eens. „Ik
denk in kleuren en lijnen." Zo denkt Aafjes
in klanken en rhythmen. Hij is een geboren
dichter; wat hij met zijn woord aanraakt
diepzinnig- of luchtigheden het zal
dichterlijk zijn, Deze natuurlijke argeloos
heid van zijn dichterschap bepaalt zijn
waarde èn zijn grenzen. Maar in deze
waardevolle „begrenzing" is iets van de
lichtheid der Zuiderlingen gevaren, iets
van hun gratie, van de schuldeloze bewon
dering waarmee verwonderde kinderogen
de wereld herontdekken. Zwaarwichtige
lieden mogen dal voor luchthartigheid hou
den, de ernst tooit zich ook wel eens met
charme, en het is niet de onbevalligste
vermomming waarin ze verschijnen kan.
Met zijn kinderen bezocht Aafjes de die
rentuin en hij was niet Aafjes meer,
maar een kind met de kinderen. Hij vergat
o, wijsheid der vergetelheid dat „er
al zoveel is geweest". Hij is bekoord door
„de zilveren onderzeese vloot" van vissen
in het aquarium, het bonte'vedergewemel
van grasparkieten en papegaaien, de ma
jesteit van de Abbessijnse neushoornvogel,
de als libellen dansende roze flamingo's
een heerlijk kijkspel, om je ogen uit te zien.
Deze schoolmeester, die erop uittrok om aan
zijn kroost de 'leerzame „Artis" te tonen,
wordt lyrisch: het kind is weer de dichter
Aafjes. Het ogenfeest van kleur en lijn
wordt klank en rhythme: een schetsboek
blad van woorden, napret van het genotene
met een krabbel hier en daar, geen lijn
te veel of te weinig. Luchtig? Ja, luchtig
en beminnelijk. En raak. Zo schetsdicht
Aafjes voort: de .kinderen vóór, in en na
het bad; en eenmaal weggelokt door de
kuisheid van dit kindernaakt naar Arcadi
sche tijden, kan Venus hem verschijnen,
badende, mèt en zonder achtergrond, in het
kleurkrijt van wat lichte woorden. En dan,
schetsend-bezig, wil er xxogwat meer op
papier: een profiel, en nóg één, twee, drie
dichterportretten, opgezet met de vaardig-
heid van een sneltekenaar., maar beter ge
lijkend, treffender, dan menig degelijke
studie van „beroeps-essayisten": M. Vasa-
lis, „een hinde kijkende over een heg"; A.
Roland Holst, „een vorst, maar die geen
onderdaan erkent"; J. C. Bloem, .wiens
„ogenlicht opfladdert van helderheid tot
weer het diepst verflauwen"; en Aafjes
zelf, met „ogen, eensklaps dan, bevreesd,
er is zoveel meer geweest"krabbels met
pastel en sanguinekrijt, juist zoals Maaike
Braat dit 22ste deel van.de uitgezochte
Ceder-reeks illustreerde: charmant. Nog
maals: luchtig? Even luchtig als Hooft's
„Veltdeuntjens" en even innemend.
Dat is de éne Aafjes: een dansende satyr
aan een zonnige bosrand. Maar er is nog
een andere, die van zichzelf dichtte: „Een
Job ben ik, maar heidensch van allure". De
„heidense" Aafjes, „half in het godsrijk
thuis, half in 't land der antieken", dichtte
deze „Lyrische Schoolmeester". En de twee
de, dé Job (die de Olympus toch niet goed
Vergeten kan), durfde het aan, na Vondels
„Adam in Ballingschap" en Miltons „Para
dise Lost" nog eens in paradisum te ver
keren en uitgebannen te worden.
In den beginne was het Woord, het Licht-
Woord, het Alomvattende. En het Woord,
het Onuitsprekelijke, gaf het aanzijn aan
het ding, de plant, het dier de mens, aan
Adam, die alles voor het eerst en voor
eeuwig benaamde en, het noemende, be
zwoer tot harmonie: al het ruisende, het
bewegende, het gestolde, al wat er zong,
kroop, kwinkeleerde in de heerlijkheid van
Eden. Sprekend benamende, had de uit
leem geborene, deze Adam, zich van zijn
aardse zwaarte bevrijd. Daarvan dicht Aaf
jes in vijfvoetige trocheeën, die zich vrij
bewegen op hun rhythme en zo fris, rijk en
oorspronkelijk van beelden weelde van
beelden 'zijn, dat men, betoverd door
deze dichterlijke Genesis, de eerste mens
voor ogen ziet, de verrukte, wiens noemens-
dag „een luide vocalise vol zin en zegbaar
heid" was, vol van verlossing éérst, van
treurnis dan, omdat zich alles noemen liet,
maar niet het Goddelijk Woord. En Adam,
het hoogste verlangend, voelde zich door
het Naamloze naamloos droef in vruchteloos
vragen, en droomde droomde zijn ver
langen, waarin zijn zucht naar antwoord
tot vlees werd: tot Eva, de onvergelijkbare.
In liefdesextase prijst Adam haar aldus:,als
één die geen vergelijking behoeft, omdat zij
volkomen in zichzelve is, als al het gescha
pene in de Hof van Eden, maar van dat
alles de „opperste gelukzaligheid". Dan, de
verrukking van de vereniging ten einde,
keert de schaduw weer: het ongestilt ver
langen naar het spreken van het Aanvangs
woord, dat, vrucht geworden, aan de ver
boden boom lokt:
,,En Eva sidderde van drift en plukte
Én beet zich gulzig vast in 't nieuwe
weten",
en kende God nu, de Alomtegenwoordige,
en sprak in gelijkenissen, in een stroom
SCHOENEN WORDEN DUURDER?
Schoenen worden niet duurder?
SCHOENEN WORDEN DUURDER?
Schoenen worden niet duurder?
Wij weten het niet, maar één ding is
zeker, de voorraad van NU bij
hij is evenwel
wordt NIET DUURDER
niet onbeperkt.
Neem daarom geen risico
KOOP DAAR. NU!!
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 15 OCTOBER
Gem. Concertgebouw: „De halfbloed"
(Willem Goossen's Volkstoneel), 8 uur.
Stadsschouwburg: „Wat iedere vrouw wel
weet" (Comedia), 8 uur. Frans Hals: „Hallo
met wie?", alle leeft., 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt: „Enamorada", 14 j„ 2, 4.15, 7
en 9.15 uur. Palace: „In het duister van de
nacht", 18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor:
„Omstreden aarde", 18 j„ 2, 4.15, 7 en 9.15
uur. City: „De banneling", alle leeft., 2.15,
4.30, 7 en 9.15 uur. Spaame: „De slang van
Shanghai", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 16 OCTOBER
Stadsschouwburg: „Wat iedere vrouw
wel weet", 8 uur. Brinkmann: Humanistisch
Verbond, spreker H. G. Canuegieter, 10.30
uur; Bioscopen: Middag- en avondvoor
stellingen.
MAANDAG 17 OCTOBER
Frans Hals Museum: Volksuniversiteit
Sas Bunge, 8 uur. Concertgebouw: Interna
tionaal Christen Spiritualistisch Centrum,
lezing. 8 uur. Bioscopen; Middag- en
avondvoorstellingen.
van beelden en Adam doet als zij en
noemt het één bij het ander, alomvattend
als hij nu is. Verlossende woorden worden
verkillende beelden: niéts is meer te noe
men, ook Eva niet, in een wereld van
gelijkenissen staan zij armoedig-naakt. Zo
eindigt de vierde zang in een smartelijke
dissonnant, na een jubel van Tristan-
dronkenheid. „Die geen genoegen nam met
't zuivre noemen, die rebelleerde om het
Woord te weten", zat stom en angstig naast
Eva en hoorde Gods vervloeking; in Aafjes'
dichterwoord: „Gij zult verdeeld zijn in uw.
eigen woorden, en eeuwig zult gij beelden
en herbeelden, om hun verloren eenheid
weer te vinden". Zo werd Adam uitgeleid
de eerste mens, de eerste dichter ook,
wiens kinderen met smart zullen beproeven
„het onzegbaar zuivere nog eens te noe
men". Aldus besluit de slotzang van dit
ruim achthonderd-regelige gedicht, waarin
de verzen vloeien als een heldere stroom:
natuurlijk en zuiver, met alle bekoring van
hun oorspronkelijkheid, klaar tot op de
bodem van hun gedachten in paradisum,
in ballingschap: „glinsterende verwoord,
taalnieuw, naamfris".
Best mogelijk dat er, zoals na het ver
schijnen van het „Atrium der Vestalinnen",
een meer formele dan formidabele testa-
mentaris van Ter Braak het „Podium" zal
bestijgen om Aafjes professoraal te kapit
telen, met de codex Fori in de hand. Hij zal
de zwakke regels die zijn er ook! wel
vinden, zo'n rakker. Hetgeen Orpheus niet
verhindert, Aafjes telkens weer zijn lier
toe te vertrouwen.
C. J. E. DINAUX.
Een kostbaar bezit
kan het zijn: een goed geslaagde foto. Denkt
U hieraan nu fyet nog kan?
Atelier „Nell Herbert
LANGE VEEESTRAAT 13 - TEL. 11178
(Adv.)
Nieuwe uitzonderingen
op de prijsstop
In de staatscourant van Vrijdag is gepu
bliceerd de vijfde uitzonderingsbeschikking
prijsstop 1949.
Ingevolge deze beschikking wordt toe
stemming verleend tot doorberekening van
de hogere inkoopsprijzen van de in de
volgende artikelen te verwerken buiten
landse grondstoffen: toerrijwielen, meube
len. borstelwerk en houten huishoudelijke
artikelen, muziekinstrumenten, sportarti
kelen, kuipwerk, zuivelwerktuigen, motor
rijwielen, aanhangwagens en onderdelen,
fineer, board, triplex, kinderwagens en per
sonenauto's.
middelen in 1 tablet
Wanneer hevige pijnen U het leven
moeilijk maken, heem dan eens
CHEFARINE „4". Elk tablet bevat 4
geneesmiddelen, die stuk voor stuk
wereldberoemd zijn geworden als
bestrijders van rheumatiek, menstru
atie-, zenuw-, hoofd-, kiespijn enz.
Nieuwe Rijnbrug bij Arnhem Een eeuw geleden stierf Chopin
I 3600 ton schoof op haar plaats
TEGEN PIJNEN EN GRIEP 20 TA6LETTEN I 0.75
Zes en dertig honderd ton weegt de nieuwe
Rijnbrug bij Arnhem, 2600 ton staal en 1000
Ion beton voor het halve wegdek. Vier
vijzels hebben het gevaarte thans over een
j afstand van 70 meter naar zijn voorlopige
I plaats geschoven. Maandag zullen de auto's
over de nieuwe brug rijden.
Vierhonderd atmosfeer druk wees de
manometer van de hydraulische vijzels aan.
die de brug op zijn plaats duwden,
I Wel eerder is een nieuwe brug op rollen
op haar plaats geschoven, maar nog nooit
een brug met een gewicht van 3600 ton.
Thans is de eerste étappe voltooid. Nu
nogmaals 6 meter en 70 cm en de brug ligt
op haar definitieve plaats. Men verwacht,
dat dit aan het einde van het jaar zal ge
schieden.
Industrieel herstel van West-Duitsland
werd niet gehandhaafd
De economische commissie voor Europa
van de UNO zegt in haar kwartaalover
zicht, dat twee van de belangrijkste ecomo-
mische problemen van het tweede kwartaal
van 1949 waren een verontrustende ont
wrichting in de handelsbalans van Europa
met het overige deel van de wereld en het
feit dat West-Duitsland er niet in geslaagd
is zijïx industrieel herstel te handhaven.
De Euröpeese invoer steeg van 3,5 mil
liard dollai's in het eerste kwartaal van dit
jaar tot 3,73 milliax-d dollars in het tweede
kwartaal en de export verminderde van
2.33 milliai'd dollar tot 2,2 milliard dollar.
Het ongunstige saldo van de Europese
handelsbalans met de Verenigde Staten
steeg met 150 millioen dollars tot een
ongeëverxaard hoogtepunt van 961 millioen
dollars. Het grootste aandeel in dit on
gunstige saldo kwam voor rekening van
Engeland, West-Duitsland en Italië.
In deze toestand is geen verbetering ge
komen in het derde kwartaal vaxx dit jaar,
zo wordt in het overzicht gezegd.
Ondanks de steeds toenemende moeilijk
heden op het gebied van de internationale
handel, bleef de industriële productie in
Europa in het tweede kwartaal van dit
jaar een buitengewoon stei-ke mate van
vooruitgang tonen. In enkele landen even
wel waren er tekenen dat de toeneming
minder werd, in het bijzonder in België en
Scandinavië, hoofdzakelijk als gevolg van
een verminderde exportvraag voor bepaal
de industrieën.
Al wat ÏJw huid
ia tientallen gevallen voor haar ge
nezing, zuiverheid, gezondheid en
verbetering nodig heeft, is Purol.
De volgende week geeft
de„Young Vic Company"
een korte serie voorstel
lingen in enkele steden
van ons land van liet
blijspel Een Midzomer -
nachtdroom" van Sha
kespeare, met in de
meeste rollen acteurs en
actrices die wij deze zo
mer in het Bloemendaal-
se Openluchttheater heb
ben leren kennen. Op
nevenstaande foto ziet
men de bekoorlijke Jean
Wilson, schuilgaande
achter het masker van
Titania. met de even
jeugdige Powys Thomas
als Oberon.
De aanwijzingen, die er reeds in het
eerste kwartaal van 1949 waren, dat het
industriële herstel in West-Duitsland min
der snel ging, werden bevestigd in het
tweede kwartaal. Daarin gaf de productie
slechts een geringe toeneming te zien en
bleef zij op ongeveer driekwart van het
niveau van 1938 staan. De Duitse indu
striële productie steeg in 1949 van 72 pro
cent van het niveau van 1938 (in Februari)
tot bijna 74 procent.
Als gevolg van de ernstige vermindering
van de werkgelegenheid in de bouwvakken
en in de landbouw en andere bex'oepen
steeg het werkloosheidscijfer in West-Duits
land eind Juni tot een totaal van 1,240.000
pex'sonen.
Iedere hernieuwde verbetei'ing van de
economische omstandigheden ixx West-
Duitsland vereist waarschijnlijk, hetzij een
herleving van de export, of regelingen, die
het mogelijk maken huizenbouw en andere
investeringsprogramma's op lange termijn
te financieren'.
Voor zover uit de beschikbare gegevens
kan worden afgeleid, aldus het rapport,
steeg de waarde van de inter-Europese
handel in het tweede kwartaal met onge-
vijf procent ten opzichte van het eerste
kwartaal. Tegenover dezelfde periode van
het vorige jaar betekent dit een toeneming
met ongeveer 17 procent.
De economische commissie constateerde,
dat de export uit West-Europese landen
naar Oost-Europa is toegenomen.
Oom nam
in huis
Het Amsterdams gerechtshof behandelde
Vrijdag een geval van hulpverlening bij
desertie. In Februari van dit jaar lxad de
37-jarige huisschilder K. B. uit de Haar
lemmermeer, zijn neef A. H„ soldaat bij
het regiment jagers, een dag voordat zijn
onderdeel met de Groote Beer naar Indo
nesië zou vertrekken, in zijn huis opgeno
men. De soldaat had enige tijd bij zijn oom
gewoond en was daarna op een ander adres
ondergedoken. De rechtbank te Haarlem
had B. tot 10 maanden verooi'deeld. Hij
was in hoger beroep gegaan, omdat de
straf vier maanden hoger was dan de
officier van justitie tegen hem had geëist.
De procureur-generaal vroeg bevestiging
van het vonnis met aftrek van de preven
tieve hechtenis. De verdediger vex-zocht het
hof B. tot een voorwaardelijke straf te wil
len veroordelen of tot een gevangenisstraf
gelijk aan de voorlopige hechtenis.
gedeserteerde neef
Heringa Wuthrich
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
(Adv.)
lachlust op. Brouwer
geeft zulk een twist veel
Geen serieus museumbezoeker zal het be- rauwer en cioet onze
twisten wanneer wij het hier gereprodu- lach verstommen, daar
ceerde paneeltje classificeren onder de ons getuige maakt
„parels" der gemeentelijke verzamelingen. van notoire manslag!
Én evenmin behoeft deze lofprijzing het Deze weihaast be
oordeel te vrezen van de critische kunst- Hemmende realiteitszin
historicus, niettegenstaande het stuk hem treft ons ool- in ^a_
in kunsthistorisch opzicht hoofdbrekens balsskroeg, al heerst hier
berokkent. Hoewel het hele tafereel de vi'eedzamer stemming,
sfeer ademt van Brouwers zcér bijzondere
persoonlijkheid en ook de figuren over het Ook hier is de visie op
algemeen zijn robuuste factuur verraden het geval oneindig
onder de brede toets van het penseel, drei- breder dan in de beste
gen zwakke momenten in die penseel- werken van Van Ostade,
voering de harmonie te verbreken en de die toch nimmer boven
toeschrijving aan Brouwer verdacht te het
maken.
Vanwaar die tweeslachtigheid? Wellicht
het resultaat van twee-handigheid, nadien dens zijn Haarlems ver-
nog versterkt door onoordeelkundige blijf kennelijk heeft be-
restauraties? Hoe het zij het kunstwerk invloed, zou geen schil-
blijft in zijn totale verschijning tè sterk
voor een Brouwer-navolger en iets te zwak
om het zonder voorbehoud aan de grote
gevalletje als zo
danig uitkomt. Na Frans
Hals, die Brouwer tij-
der zijn aan te wijzen
met zó brede penseel
voering. Door de
meester toe te schrijven. Als resultaat van opende deur links ont-
'en we nog een brokje
als natuur, geschilderd met
de voor Brouwer karak-
deze overwegingen moge de lezer genoe
gen nemen met de veronderstelling
onder de repx-oductie geformuleerd.
Het feit dat tot op heden geen kunstenaar teristieke toets, zoals
uit de lering van Brouwer bekend is die in wij die kennen uit zijn
staat zou zijn geweest zulk supérieur werk origineel geziene land-
te leveren, rechtvaardigt intussen'de vrij- schappen. Kloek en sterk
heid het stuk te beschouwen als ware het geschilderd zijn ook de
een „onbesproken" Brouwer! En dat valt accessoires, hls de kan
waarlijk niet moeilijk. Vergelijking met de op de voorgrond, de
stereotiepe taveerne-scènes van contempo- bierpul op tafel enzo-
raine en jongere Haarlemmers als Adriaen voorts,
vaxx Ostade, Cox-nelis Bega, Egbert vaxx
Heemskerck of Richard Bïakenburgh,
plaats deze „tabagie" aanstonds op véél
hoger niveau. Heeft dergelijk werk van
Haarlemse schilders over het algemeen een
novellistisch karakter, waarvan oubollig- -
heid en genoegelijkjxeid de toonaangevende juister, opzn zeventien-
kenmerken vormen, in de luidruchtige boe- de eeuws, het „Toeback-
ren-bijeenkomsten, onder het realistisch
penseel van Brouwer oxxtstaan, laat de gx-ote
Zuid-Nederlander ons voelen dat het niet
alles puur jolijt is, dat de buitenkaxxt van
dit schijnbaar onbezox-gde leven wil sug-
Voor de lezer die zich
mocht verwonderen over
de titel „Tabakskroeg"
zij hieraan nog toege
voegd dat het roken of
De Tabakskroeg. Toegeschreven aan Adriaen Brouwer
(voltooid door J.oos van Craesbeeck?). Adriaen Brouwer
werd geboren ie Oudenaarde in 1605 of 1606 en overleed
te Antwerpen in 1638. Van 16211631 verbleef hij in
Haarlem. (Paneel 61 bij 48,5). In 1871 geschonken door
1 jhr. mr. A. V. Teding van Berkhout.
een xxoviteit
was op het gebied der
genotmiddelen en een
héél wat miixder onschuldig bedxTjf daxx in vooral onder-het volk meer algenxeexx, zo&ls
de huidige vorm. De narcotische bestand- onder meer uit het Hollandse genrestuk
eereren Vooral in zijn vroege werken ,::lelcn in het seherpe „petuin" uit de 17e blijkt. Karakteristiek was het gebruik van
ondergaan we de beklemmende dramatiek eeuw deden de toenmalige „toeback" nog de kleine aarden pijpjes, in de vorm zoals
van een door lage hartstochten belaagde Semeten als een soort opium, hetgeen tot deze ook te z.en zijn op ons paneel. Niet
hprtu'plmiria piridP 7nalc wp. nnlc vanXr m rplrfpn wavHon Hptp mimpc in Np hnprl «p-
bedwelming leidde, zoals we ook vaak in zelden w'erden deze pijpjes in de hoed ge-
Brouwers tabaks-kitten ei*varen. Ook stoken, getuige bijvoorbeeld de hoofdbe-
elders in Europa werd het roken tot eer iekking van de dronkeman op het onver
passie, niet zonder de overheid te veront- jetelijke genrestuk mei het vrolijke gezel-
.otgu bticiic 111 vetii vatouc o ucuviu. vvuui-
bij de bierpul als laatste argument met de r,ust??, "ie aanvankelijk zelfs met zware schap door Frans Hals, in hot Metropolitan
s straffen ingreep. Niettemin verbreidde zich Museum te New York.
het tabaksmisbruik en werd omstreeks 1625
mensheid, die in somtijds ruwe tonelen de
bittere jSfvenservaringeii van de kunstenaar
zelf schijnen te vertolken.
Een scène in Van Ostade's oeuvre, waar-
nodige kracht op de schedel van de tegen
partij wordt geplaatst, wekt tenslotte onze
H. P. BAARD.
Franse gratie en Poolse droefgeestigheid
bepaalden zijn kunstenaarschap
Maandag 17 October is het een eeuw
geleden, dat de grote Poolse pianist en
componist Frédéric Chopin ovei-leed. Hij is
slechts 39 jaar geworden en zijn korte
levensloop werd geenszins gekenmerkt
door een reeks van uiterlijk treffende
gebeurtenissen. Hij was nu eenmaal
geen podiumheid, geen organisator, geen
enscèneur van een levensdrama met
zichzelf als hoofdpersoon, nxaar in zijn aris-
tocratische terughoudendheid een haast
mensenschuwe althans massa-schuwe
figuur, die net zo goed zijn levensdrama.
maar dan innerlijk doorleefde, en, die
wat zijn invloed op de evolutie der muziek
betx-eft, het aan de kracht van zijn com
posities overliet, om voor hem te plei
ten. Dat hebbexx zij dan ook gedaan
Chopin, zoals de beeldhouwer hem zag die
het standbeeld vervaardigde, dat in War
schau ter ere van de componist is opgericht
en zij doen het nog; zij hieven hem hoog uit
boven de helden van de dag, die hun scha
duw tekenden op zijn weg. Conflicten en
moeilijkheden, hij kende ze ook: versmade
liefde, wankele gezondheid, ballingschap,
doch dat alles verwerkte hij achter de „ge
sloten deuren" van zijn ziel; de conflicten
werden muziek zonder meer. De besten van
zijn tijdgenoten hebben dit begrepen; de
wereld nam er pas laat kennis van, toeix hij
niet meer was. De goede verstaander van
muziek kan echter in zijn oeuvre zijn leven
volgen. De voornaamste impuls van zijn
kunst was ongetwijfeld het lot van zijn ge
boorteland Polen, dat hij op twintigjarige
leeftijd verliet en dat kort daax-op door de
Russen overweldigd werd. Hij heeft het
niet meer teruggezien maar het hartstoch
telijk verheex-lijkt in zijn kunst. Zijn roman
tische levenshouding wortelt, sterkei- daxx
bij welke componist ook, iix de vaderlaxxdse
grond en het onvervuld verlaixgexx de
synthese van de romantiek gaf het de
grootste spankracht.
Zo kwam Chópi'n dan in 1830 te Parijs,
in 't land van zijn vader, die Fransman vaxx
geboorte was, maar zich in Polen gevestigd
en daar een Poolse vrouw getrouwd had.
De karakteristieke eigenschappen van bei
der landsaard zijn in de kunst van hun be
roemde zoon duidelijk waarneembaar en
wij kunnen het xxxet Heine eens zijn, waar
deze zegt: „Polexx vex-leende hem zijn rid
derlijk karakter en zijix historische droef
geestigheid; Frankrijk gaf hem zijn lichte
bekooidijkheid, zijn gi-atie."
Chopin kwam in Parijs heel gauw in de
kring terecht vaxx de jonge Franse roman
tici als Hugo. Berlioz, Jaixin, Delacroix,
Liszt en vele aixdereix. Een rake typering
van de jonge Poolse pianist in die dagen
vind ik de gedenkschriften van Legouvé.
Deze was door Berlioz op sleeptouw geno
men om kennis te maken met Chopin, die
pas enkele dagen te voren te Parijs was
aangekomeix. Hij beschrijft hem als een
bleke, elegante, droefgeestige jongeling. Op
het eerste gezicht ontroerde henx dat wezetx
en zijn muziek klonk hem verward als iets
onbekends en vreemds iix de oren.
„Ik kan Chopin niet beter typeren", aldus
Legouvé, „dan door te zeggen, dat hij een
charmante „drie-eexxheid" was. Er was
tussen zijn persoon, zijix spel en zijn werk
een zodanige overeenstemming, dat men ze,
als de vex-schillende trekken van een gelaat,
niet vaxx elkaar kon scheiden. De zo bijzon
dere klank die hij aan de piano wist te
ontlokken, leek sprekend op de blik die uit
ziin ogen straalde; de enigszixxs ziekelijke
teerheid van zijn figuur harmonieerde met
de dichterlijke droefgeestigheid van zijix
Nocturnus; de zoi-g en gezochtheid in kle
ding en toilet deden de mondaine elegantie
van sommige delen van zijn werk begrij
pen." V
Legouvé stelt ons Chopiix ook voor zoals
hij musiceerde in gezelschap van zijn nieuw-
verworven vrienden. „Tot zowat één uur
NEON-FABRIEK „R E E P I G
BURGWAL 94 - TEL. 20105 - HAARLEM
Voor levering van:
NEON GEVELRECLAME
NEON ETALAGEORNAMENTEN
EN CONTOUREN
Revisie en reparatie van Neon-installaties
en étalage-ornamenten
(Adv.)
H. G. J. TER MARSCH 70 JAAR.
De he.er H. G. J. ter Marsch te Wasse
naar, oud-hoofdinspecteur in Indonesië van
de Koninklijke Rotterdamse Lloyd en
directeur van de Dienst Wederopbouw
Rotterdam, vierde Vrijdag zijn 70ste Ver
jaardag. Als directeur van de „Dxwero"
berustte in de oorlogsjaren en daarna bij
hem de leiding van het zo vlot verlopen
puinx-uimeix in Rotterdam. Öok het herstel
en de snelle wederopbouw van havens en
kaden in de Maasstad zijn groten deels
aan zijn ixxzicht en werkkracht te danken.
De Koninklijke Rotterdamse Lloyd
profiteert eveixeens nog altijd van de des
kundige adviezen op velerlei gebied van
haar oud-hoofdixxspecteur.
Voor zijn verdiensten in Indonesië ont-
vixxg de jubilaris de De Ruytermedaille en
vorig jaar werd hij benoemd lot ridder in
de orde van de Nederlandse Leeuw.
was hij slechts een charmant pianist, maar
als 't eenmaal diep in de nacht was en hij
zich omringd wist door ménsen die hem
sympathiek waren, gaf hij zich geheel met
al zijn hartstocht en genie en wist hij niet
van ophouden. Aangetast door een ziekte
die geeix genade kent, werden dan zijix
ogen zwart omrand, kreeg zijn blik een
koortsachtige glans, zijn lippen een bloed-
i"ode kleur en stokte zijn adem. Hij voelde,
en wij voelden met hem, dat er iets van zijn
leven met zijn muziek wegvloeide, en hij
wilde die stroom niet tegenhouden. Ook
wij hadden niet de kracht om hem te rem
men, de koorts die henx verteerde ontstak
hij ook ixx ons! Nochtans één probaat nxid-
del was er oxxx hexxx van de piano los te ruk
ken; nxen moest henx slechts verzoeken de
Marche Funèbre te spelen die hij had ge
componeerd na de val van Polen. Nooit wei
gerde hij dit aangrijpend stuk te spelen
wanneer er hexxx om gevraagd werd; maar
nauwelijks was dan de laatste xxxaat ver
klonken, of hij gx-eep zijn hoed en vertrok.
Deze compositie, die de doodstrijd van zijn
vadexdand betekende, deed hem te veel pijn;
na haar vertolkt te hebben, was hem als
het ware de adem afgesneden en kon hij
niets meer zeggen. Want deze grote kunste
naar was een groot patriot.
Chopiix heeft zijn vaderland geïdeali
seerd met zijn Poloxxaisen en Mazurka's,
waarvan de grondtoon gevormd was uit
herinneringen aan nationale volksdansen.
Het improviserend karakter van de volks
dans, zoals hij die in zijn jeugd had leren
kennen, alsmede zijn sterk ontwikkeld im
provisatievermogen hebbexx hem qen stijl
eix een techniek doen vinden, die lós ston
den van lxet klassicisnxe, en die niemand
henx had kunnen leren. Zo werkte in hem
het genie, dat hem een eigen weg baande.
Beluister hexxx in zijn Ballades, Impromp
tu's, Scherzi, Sonates, Préludes, Etudes,
Nocturnes, Walsen, ixx wat xxiet al, en ge
hoox-t steeds een muziek, zoals niemand
vóór of na hem geschreven heeft. Het is
de stem van een persoonlijkheid, die over
eigen middeleix van uitdrukking beschikt.
De inhoud is zijn innerlijk levensdrama;
de vorm vaxx verwerkelijking is eveixeens
een deel van henx alleen. Want hij schiep
zich een eigen klavierstijl. De piano werd
als het ware een nieuw instrument sinds
Chopin er op speelde en er voor schreef.
Dat hij zo goed als uitsluitend voor piano
gecomponeex-d heeft, is eerder een overtui
gend bewijs temeer van zijn artistiek ver
mogen dan dat het als een tekort daaraan
te beschouwen zou zijn, Zijn eenzijdigheid
in deze sproot voort uit zijn groot geloof in
de mogelijkheden van zijn instrument en
uit het zeer persoonlijke van zijn klaviex*-
stijl. Zodx-a hij voor andere instrumenten
moest schrijven, wist hij zich geremd door
technische problemen die hij niet zoals op
de piano al improviserend kon oplossen.
De vrijheid van het Impromptu kon zijn
kunst pas de xvijde wiekslag geven die haar
de onstei-felijkheid zou verzekeren.
Een eeuw na zijn dood heeft zijn muziek
nog niets van haar magische kracht ver
loren. Berust zijn hart in de kathedraal van
Wai-schau en zijn lichaam op de begraaf
plaats Pèi'e Lachaise te Parijs, zijn geest
is blijven leven in zijn heerlijke composi
ties en manifesteert, zich overal waar voor
muziek gevoelige mensen wonen.
JOS DE KLERK
KantoormachineHiandel
P. HARTOG
HAARLEM - SCHOTERWEG 122 - TEL. 12681
Schrijf-, tel- en rekenmachines
Kantoormeubilair
„Myrte en de demonen"
voor vertoning gereed
Na lange maanden van arbeid op het
Heemsteedse buiten ,,'t Manpad" en in de
Arthur Rank-studios aan de overzijde van
het Kanaal, heeft de kleine film-wei'kgroep
van de Europese Kunst Unie Vrijdagmid
dag in „Cultura" te Amsterdam haar vol
tooide eersteling aan de vertegenwoordiger
van de Eagle Lion-maatschappij getoond.
Het was een Engelse versie van deze in
oorsprong Nederlandse film; voor de thea
ters in ons land moet zij nog van Hollandse
teksten worden voorzien.
Er ligt een merkbare afstand tussen de
ruwe werkcopie, zoals die in Mei 1948 in
Den Haag voor genodigden en pers werd
gedraaid, want technisch is er nu niet
veel meer op de rolprent aan te merken. Het
grote bezwaar van de te grote wijdlopig
heid durfden de maker? door een drasti
sche beknotting vooral van cle inleiding
blijkbaar niet te elimineren, zodat de
camera nog altijd te lang bezig is met het
natuurlijke décor, waarin de kleine Myrte
haar strijd tegen de demonen der duister
nis gaat leveren. Wat eveneens geldt voor
de manier, waarop de twee goede dwergen
uit het betoverde woud worden gevolgd
op hun tocht naar het bedx-eigde meisje. Dit
alles was niet essentieel voor de uitbeelding
van het conflict tussen de reine kinderziel
en de verderfelijke machten van de geper-
sonifieerde onderwereld.
Tussen inleiding en apothéose, welke
laatste door de cameraman Bert Haanstra
voor een serie hooggestemde foto's van het
ontwakende bos werd gebruikt, ligt het
verhaal. Misschien is de mystiek wat te
zwaar van toon, cn anderzijds soms wat
erg vaag en daardoor te persoonlijk om
door de gemiddelde bioscoopbezoeker be
grepen te worden het eigenlijke verhaal
over Kokobos, Buikos, Péperlak en hoe de
andere kwade en goede demonen mogen
heten, blijft hoogst aantrekkelijk. De Maan,
die in de gestalte van Ludzen Eringa Myrte
telkens weer behoedt voor geestelijke aan
randing door de bosduivels, de hofkok
Peperlak, die van Jan Musch een meester
lijke vertolking krijgt en al deze en andere
figuren geven de film de sfeer van een
Noorse sage. waarin nxet fijn-uitgesponnen
détails vooral het kinderlijke in de méns
(en hel menselijke in het kind) worden ge
raakt.
Binnenkort kunnen de wereld- en de
Nederlandse première van „"Myrte en de
Demonen" worden verwacht.
