Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
SLEUTEL WE©!
Reis-indrukken
van Raoul Hynckes
Radio floors
René Descartes
KELLER MACDONALD
Ministeriële proefballon
op de kapitaalmarkt
Zaterdag 11 Februari 1950
Haarlems Dagblad en Oprecïne Haarlerasclie Courant
3
TRUMAN CAPOTE: „De herfst van een jeugd" (Deel III der
Serie „De Blauwe Distel", A. A. M. Stols, 's-Gravenhage).
ZOALS EEN FRANS CRITICUS, René
Biest, het uiterlijk van Truman Ca
pote heeft beschreven, zo is ook de geest
van zijn eerste roman „Other voices, other
(1048) (het boek, waarmee deze
thans vijf en twintigjarige Amerikaan van
Spaanse afkomst een wereldvermaardheid
verwierf)een zeldzaam samengaan van
droom en werkelijkheid, dichterschap en
strijdvaardigheid, argeloosheid en verweer.
Een, serafijn der letteren noemt René
Brest hem, en men kan het zich indenken:
een fijn besneden gezicht, ogen met de
glans en de kleur van amethyst, goudblond
haar dat verward over zijn hoog, blank
voorhoofd valt, een tengere gestalte een
schilderij van Burne-Jones zou men zeggen,
een dromer en peinzer, maar één met de
blik van een mens, die zich gewapend
heeft tegen de bedreiging van het kwaad
der wereld. Dit dichterlijk-strijdbare is
het, dat de sfeer bepaalt van deze (letter
lijk) wonderbaarlijke roman, die onlangs
verscheen in een opvallend gave vertaling
van Clare Lennart.
„De Herfst van een Jeugd", aldus betitelde
de vertaalster haar Hoilandse bewerking.
Zij had Capote's romandebuut ook „Tussen
twee werelden" kunnen noemen en zou
daarmee treffender en in een algemener
zin hebben samengevat, wat Capote in zijn
symbolisch-suggestieve titel tot uitdrukking
bracht: hoe schril de stemmen („the other
voices") van deze beproefde mensheid een
tot jongeling rijpend kind in de oren moe
ten, klinken en hoe wankel het onderdak
(„the other rooms") is, dat deze ontwrichte
wereld hem biedt. Anders dan veertig, zelfs
anders dan twintig jaar geleden, gaat deze
jeugd het leven in. Is ze onbillijk, als ze
de ouderen wat bitter vraagt: is dit het
nu, wat ge ons hebt aan te bieden?
De dertienjarige Joël Knox, die na bet
overlijden van zijn gescheiden moeder
naar het landgoed van zijn vader reist, laat
in New Orleans zijn kinderland, zijn schul
deloosheid, achter, en wat hij tegemoet-
gaat is het hachelijk avontuur van het
leven der volwassenen, waarvan het land
goed „Skully's Landing" het symbool is.
Géén kind meer en nog geen jongeling, tast
hij vereenzaamd en angstig rond in het
doolhof van de „Landing": in moerassen en
bossen woekert ze met een gulzige oerdrift
broeierig voort; spookachtig in het woon
huis met zijn verwilderde tuin en zijn ge
luiden, die nauwelijks te onderscheiden
zijn van de geheimzinnige stilte. En wie
zijn de bewoners van dit huis, van deze
streek: de stiefmoeder Amy met haar
wezenloos masker van „imbeciele verfijnd
heid" de asthmatische, décadente Ran
dolph met zijn bijtend sarcasme, waar
achter hij krampachtig een verminkt'ideaal
verbergt de verlamde vader Sansom
met zijn in de leegte starende, wetende
0gen de negerin Zoo met haar dierlijke
goedmoedigheid en zonderlinge vroomheid
haar pygmee-aehtige vader, van wie niet
te zeggen is, of hij dwaas dan wel wijs is
de mysterieuze kluizenaar Little Sun
shine wat is de zin, het geheim van hun
leven, welk duister spel spelen zij met
elkaar, wat zijn zij eigenlijk: levende
wezens, geestverschijningen, droomgestal
ten? „Wij zijn van de slof", zegt Prospero
in Shakespeare's ..Tempest", waarvan de
dromen worden gemaakt": van een zo
danige ijle droomstof zijn deze mensen. De
„Landing" ligt, als onder een glazen stolp",
hermetisch afgesloten van het leven. Een
ieder en alles is hier omhuld door een
waas en toch tastbaar nabij: men spreekt
er in geheimen, voorbije tijden duren in de
voorwerpen voort, -verleden en heden,
werkelijkheid en verbeelding, waken en
dromen, hebben in dit onwezenlijk nie
mandsland een angstwekkend verbond
aangegaan. De tijd'staat stil; wat er op de
„Landing" gebeurt kan zich afspelen in een
visioen van één ogenblik, een boze droom
van één nacht, een werkelijk verblijf van
jaren. Er leven daar herinneringen voort
alsof het wezens waren: drukkende on
schuld, verloren geluk, verbeten haat, on
vervulde liefde.
En toch is er in dit oord van de „Lan
ding" één. die de levensmoed vertegen
woordigt: de ontembare, oranjerooö-harige
Isabel, van wie Joël. onbewust nog, tijdens
een bekoorlijk avontuur in het bos een
van de mooiste fragmenten van dit boek
en een nóg avontuurlijker vlucht, de zin
van zijn leven leert: „dat het misschien ge
makkelijker is, de hemel in je hand te
houden als een vlinder die er niet werkelijk
is", maar dat er moed toe behoort, des
ondanks de ban van de nachtmerrie te ver
breken en op te springen als een eindelijk
ontwaakte. „Met ogen die wisten" op
kijkend naar het spookhuis, ziet Joël de
gloed van de zonsondergang doven in de
ruiten: „ze werden donker, en het leek of
er vlokken neerdaalden, die sneeuwogen
vormden, sneeuwhaar; een gezicht trilde
als een mooie, witte nachtvlinder, en glim
lachte; het wenkte hem, zilver-glanzend, en
hij wist dat hij gaan moest, onbevreesd.
„Mijn enige doel is, gaaf en zuiver te
blijven" met die woorden nam Capote
afscheid van de criticus Brest. Het is ook
GED. OUDE GRACHT 52 - TEL. 12762
tegenover de kerk
WIJ VERHUREN STOFZUIGERS
f 4.60 per maand. REPARATIES VRIJ
(Adv.)
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG II FEBRUARI
Stadsschouwburg:: „Meester A B. C."
(ABC-cabaret), 8 uur. Westerhoutpark 1 a:
Open religieusc Gemeenschap, concert, 8 uur.
Frans Hals: „Virginia", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15
uur. Rembrandt: „Met heilig geweld", alle
leeft., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Palace: „De rat",
18 j„ 2. 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Geen
groter zonde". 18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
City: „De strijd in de Burma-jungle", 18 j.,
2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „Tahia, de
ontembare", 18 j., 2.30, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 12 FEBRUARI
Stadsschouwburg: „Assepoes en de beto
verde katuil" (Amsterdams jeugdtoneel). 2
uur „Meester A B C" (ABC-cabaret), 8 uur.
Restaurant Brinkmann: Humanistisch Ver
bond dr. J. P. van Praag spreekt over „Rust
u ten strijd". 10 uur. Frans Hals: Instituut
voor Arbeidersontwikkeling „Symphonie
Phantastique". 10.30 uur. Palace: „Verbond
met de duivel 10.30 uur. City: „Met Scott
naar de Zuidpool", 11 uur. Luxor: „De dief
van Bagdad". 14 j„ 11.30 uur. Bioscopen:
Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 13 FEBRUARI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
de gedachte van Joël, op het ogenblik dat
hij aan de rand van de betoverde tuin om
ziet naar de jongen die hij had achterge
laten, naar zijn verloren jeugd.
„De Herfst van een Jeugd" is een be
klemmend, dichterlijk en verlossend boek,
dat ondanks zijn (bijna drieste) openhar
tigheid en benauwenis met het fel realis
me der „existentialisten" waarvoor een
oppervlakkig lezer het zou kunnen houden
niets uitstaande heeft. Wie naar ver
wantschap zoekt, zal veeleer Marcel
Prousts fijnzinnige compositie herkennen:
„een wonderlijk weefsel van fantasie en
realiteit", Wilham Faulkners „nieuwe ro
mantiek" met haar „atmospheric terror",
haar atmosferische verschrikking, en Jules
Supervielle's mystiek gevoel van verbon
denheid met alle krachten en verschij
ningsvormen van het heelal, dit onom-
schrijfbaar maar alomtegenwoordig con
tact met het „voorwereldse, eeuwige, bo
vennatuurlijke" hetzelfde gevoel waar
aan A Roland Holst en Gerrit Achterberg
(hoe verschillend ook) de magische kracht
van hun vers ontlenen. Dit, om belang
stellenden in de buitenlandse litteratuur
attent te maken op de invloeden, die Capote
heeft ondergaan en de verrassende wijze
waarop hij ze tot een zeer persoonlijke
eenheid heeft verwerkt.
Truman Capote schreef niet een roman
„voor allen" en zeker niet voor jongeren.
Hij schreef zelfs hiermee nog niet het boek
dat een meesterwerk mag heten, al is het
meesterlijk van poëtische taal en beklem
mende sfeer een sfeer die ons geweten
niet ongemoeid laat. „De Herfst van een
Jeugd" prikkelt tot innerlijk verzet, roept
ons gevoel van mede-verantwoordelijkheid
wakker, ontroert èn spoort aan tot handelen
in de geest van deze „serafijn der letteren",
van deze dichter die aesthetisch en ethiek,
schoonheid en zedelijkheid, zo voorbeeldig
verbroedert: de geest van trouw aan de
zuiverheid van de jeugd en manmoedigheid
in de strijd tegen een voortwoekerend ver
derf.
C. J. E. DINAUX.
In dezelfde reeks (..De Blauwe Distel")
verscheen in vertaling een Noorse roman
van gelijke strekking: „Feest op Réunion"
door Arne Skouen.
TEL. 11493 - LANGE VEERSTRAAT 10
DE „SLEUTELSPECIALIST"
(Adv.)
Beeldende kunst
In vroeger tijden was er in Friesland
een groot aantal houtmolens. Langzamer
hand zijn zij echter bijna alle verdwenen.
De firma Siebinga te Heerenveen bezit
er nog een, maar omdat het onderhoud op
het ogenblik te veel kosten met zich mee
brengt. is er besloten, dat hij moet worden
afgebroken. Hiermee zal een karakteristiek
beeld uit het Friese landschap verdwijnen.
De schilderkunst kent drie genres: het
stilleven, de menselijke figuur, het land
schap. Raoul Hynckes was éérst de
schepper van sombere stillevens, waarop
met een krampachtig realisme onder meer
stoffige en beslagen drinkglazen, kettingen
en vezelige touwen, geknotte takken, men
selijke schedels zonder onderkaak, dode
vogels in doffe wit-bruine pluimage, ver
stijfd liggend op koude steen, werden
weergegeven. Het ietwat te opzettelijke
arrangement wilde blijkbaar bepaalde ge
dachten suggereren. Het leek een rebus vol
symboliek, een terrein waarop Jeroen
Bosch een meester was. Helaas stond bij
Hynckes de bedoeling niet steeds vast. Hij
zag in zo'n schedel éérst de vergane glorie,
later het „aanbiddelijke zwijgen". Deze
willekeur was de zwakke kant van zijn
kunst.
Tijdens zijn reis door Belgisch-Limburg
schijnt Hynckes dat alles over boord te
hebben gezet: die pathologisch-scherpe
observatie, die meesterlijke aan Willink
herinnerende stof-uitdrukking, die bezeten
heid voor het visuele, dat kille kelderlicht
dat aan een pool-nacht deed denken.
Hynckes gooide de luiken open! De thans
in kunsthandel E. J. van Wisselingh en Co.
aan het Rokin te Amsterdam tentoonge
stelde magistrale reeks van zestien land
schappen (olieverf op papier en enige
gouaches, alle ongeveer 50 x 60 centimeter)
betekent voor Hynckes een nieuwe fase, al
bleef hij zich zelf. Nergens vindt men een
menselijke figuur. Veelvuldig zijn daaren
tegen weer de opzettelijk-gebruikte mo
tieven: blinde gevels, geheimzinnige tuin
muren, gesloten vensters en deuren. Méér
dan voor de mens intresseert Hynckes zich
hier voor een goed in het landschap ge
plaatste telefoonpaal. Schuilt er in deze
motieven nog een rest van Hynckes' vroe
gere symboliek?
Wie nu het landschap beschouwt, zal
als hij die symboliek van Raoul Hynckes
wil vasthouden, ook die telefoonpalen, die
gonzende dragers van koperdraad-guirlan
des symbolisch kunnen opvatten, ais dra
gers van een inwendige melodie, die naar
buiten als een gezoem of gegons merkbaar
is. Maar dit zij aan de aest'netische intuïtie
van de beschouwer overgelaten.
Het is opvallend dat Utrillo zijn gekalkte
gevels steeds beschildert met reclames,
straat- en eigen-namen. Zoiets zal men bij
Hynckes nergens vinden. Hij zoekt nog
steeds het zwijgen. Men bewondert op deze
landschappen de milde belichting van de
huizen en heuvels, van het sappige brons
groene lover, van de zachte glooiingen der
paden. Hoe machtig spant de schilder daar
boven een hemel vol verwaaid parelmoe
ren grijs-en-zilver tegen een licht blauw
fond. Een merkwaardige overeenkomst
met enkele van deze zestien landschappen
vindt men in een aquarel van Millet (ge
storven 1875): Landschap aan de Allier
(museum Montpellier).
We zijn benieuwd of deze nieuwe rich
ting van Raoul Hynckes' kunst zal worden
voortgezet. H. SCHMIDT DEGENER.
Autodieven op heterdaad betrapt
Gisteravond tegen middernacht hebben
twee rechercheurs van de Amsterdamse
centrale recherche, die in een auto surveil
leerden, twee autodieven op heterdaad op
het stelen van een wagen op de Ziesenis-
kade betrapt. De achtervolging werd on
middellijk ingezet en op de Weteringschans
werden de dieven ingehaald. Eén van hen
zag kans uit de auto te springen en tracht
te te ontvluchten. Eén rechercheur trok
daarop zijn revolver en schoot de man in
de benen.
Aan de Toonkunstmuziekscliool te
Haarlem is benoemd als leraar piano (opvol
ger van de heer Jac. Zwaan) de heer J. W.
Kappers te Heemstede.
Van ouds bekend. Tel. 14609
Officieel Philips-rcparateur
Kruisstraat 38 Haarlem
(Adv.)
grondlegger der moderne wijsbegeerte
Heden wordt in Amsterdam door een
kranslegging voor het huis Westermarkt 6
en door een tentoonstelling in de Univer-
siteits-Bibliotheek het feit herdacht, dat
300 jaar geleden de Franse wijsgeer René
Descartes gestorven is. 1-let spreekt van
zelf, dat in Nederland deze herdenking
geschiedt: in ons land heeft de beroemde
denker ruim 20 jaren van zijn korte leven
doorgebracht en er, bij de boekverkoper
Jean Maire in Leiden de werken gepu
bliceerd, die hem tot de wegwijzer dei-
moderne wijsbegeerte stempelen.
René Descartes is geboren 31 Maart 1596 in
La Haye. een plaatsje in het weelderige
Touraine. Op 16-jarige leeftijd verliet hij
het Jezuieten-college te La Flèche, waar
hij was opgevoed in de scholastieke wijs
begeerte, onvoldaan, niet over de hoeveel
heid opgedane kennis, maar door de on
waarheid der wetenschappelijke methoden
en de valse redeneerwijzen. De jonge
Descartes besefte al spoedig, dat het boek
der wijsheid niet in het schoollokaal lag
maar in het leven zelf en, zo schrijft hij
„ik besloot geen andere kennis meer te
zoeken, dan die ik in mijzelf zou kunnen
vinden of wel in 't grote boek der wereld".
Dan begint het zwervend leven van de
jonge wijsgeer. Zoals het in die jaren be
hoorde, trad hij, als zoon van goeden
huize, in dienst van beroemde veldheren
en in 1618 is hij officier in het leger van
onze Prins Maurits. Tijdens dat gemoede
lijke 12-jarig Bestand maakte Descartes
op zeer toevallige wijze voor 't eerst ken
nis met een Nederlands geleerde. Hij stond,
in Breda, te kijken naar een affiche, waar
op een wiskundige prijsvraag was uitge
schreven. Descartes verzocht zijn buurman
de tekst in 't Frans of in 't Latijn te ver
talen. Deze voldeed aan zijn verzoek op
voorwaarde dat de jonge vreemdeling hem
spoedig de oplossing zou brengen. Dat ge
beurde inderdaad en zo begon een jaren
lange vriendschap tussen Descartes en de
Dordtse geleerde Isaac Beeckman. Evenwel,
het niets-doen in het rustend leger van
Prins Maurits beviel de actieve Descartes
niet en hij volgde in 1619 de Hertog van
Beieren naar Oostenrijk. Hongarije. Pom-
meren. Daar. in de koude winterkwartie
ren vond hij de grote lijnen van zijn nieu
we wijsbegeerte. Hij ging naar Parijs om
te studeren, maar in dat zachte klimaat
en "t mondaine leven kon hij niet rustig
mediteren. In 1629 besloot hij zich voor
altijd terug te trekken uit „de plaats v
zijn gewoonten" en te gaan naar een land,
dat „middelmatig koud" was en waar vrij
wel niemand hem kende. Hij vestigde zich
in ons land, steeds verhuizend naar andere
Haarlem - Tel. 11828, 18626 - Jansweg 42
BIOSOL-HOOGTEZONNEN
IMFRAPHIL
VERHUUR VAN HOOGTEZONNEN
(Adv.)
plaatsen: Franeker, waar toen een beken
de hogeschool was, Deventer, Utrecht, Am
sterdam, Leiden, Endegeest, Egmond, Har
derwijk, ja zelfs onder de rook van Haar
lem heeft hij gewoond, in Santpoort „het
mooiste dorp van Noordholland".
Na jaren van overpeinzing verscheen in
1637 in Leiden zijn belangrijke werk,
„Discours de la Méthode", gevolgd door de
„Dioptriques" en de „Météores", waarin
hij een nieuwe leer verkondigde, die het
vrije, zelfstandige onderzoek, los van alle
overleveringen, op de voorgrond, stelde.
De Utrechtse Universiteit werd, dank zij de
Hoogleraren Renerius en Regius, het cen
trum van de Cartesiaanse ideeën. Maar ook
kwam uit Utrecht de heftigste bestrijding.
Want, hoewel Descartes gelovig Katholiek
was en in zijn werk goddienstige kwesties
vermeed, onderkende de streng Calvinisti
sche Hoogleraar Voetius welke ontbinden
de kracht er huisde in de leer van de
Franse wijsgeer*, die o.a. meende, dat ge
openbaarde waarheden in overeenstem
ming moeten zijn met wijsgerige waar
heden, en welk gevaar voor de Neder
landse traditie, waarvan Voetius de ver
tegenwoordiger was: het Gezag van de
Bijbel. En Descartes, die in 1631 over
Holland aan een vriend geschreven had:
„Welk ander land, waar men een zo vol
maakte vrijheid genieten kan", moest er
varen, dat, als twee levensbeschouwingen
tegen elkaar botsen: de onaantastbaarheid
der traditie en 't vrije onderzoek, ook in
ons land conflicten scherpe vorm kunnen
aannemen. Zeker, Descartes behoefde niet
bevreesd te zijn als een Giordano Bruno
verbrand te zullen worden, maar toch
moest de Franse gezant tussenbeide ko
men om hem voor al te grote onaange
naamheden te vrijwaren. Mede om zich
aan verdere aanvallen te onttrekken, gaf
Descartes in 1649 gehoor aan het dringend
verzoek van Christina van Zweden om zich
in Stockholm te vestigen. Deze vorstin, ctie
er plezier in had zich niet alleen met
Kunstschatten te omgeven, maar ook met
beroemde geleerden, liet de wijsgeer elke
morgen om 5 uur bij zich komen om met
hem te philosopheren. Op een dier och
tendwandelingen naar de vertrekken van
die vorstelijke blauwkous vatte Rene Des
cartes kou en stierf 11 Februari 1650, ruim
53 jaar oud.
Wat gaf Descartes na 18 jaren van over
peinzing in 1637 in gen honderdtal blad
zijden in 't licht? Het was geen nieuw
wijsgerig stelsel, geen vermelding van
nieuwe waarheden, het was: het inzicht in
de methode der wijsgerige zekerheid. Deze
methode om „goed zijn intellect te leiden
en de waarheid in de wetenschappen te
zoeken" werkte hij uit in enkele grond
regels, waarvan de voornaamste is: niets
voor waar te houden, dan wat klaar en
duidelijk door de rede begrepen wordt.
Het belangrijke van Descartes is, dat
hij, gedreven door zijn onstuimige waar
heidsdrang en zich bevrijdend van de druk
van het dogmatisch denken, de autonomie
A.E.C..cabaret in botsing
mei een puinhoop
In de nacht van Donderdag op Vrijdag
is een grote personen-auto, met leden van
het A.B.C.-cabaret die van een voorstelling
te Eindhoven terugkeerden, ten gevolge
van de dichte duisternis op de fiere nsteln-
v/eg te 's-Graveland tegen een puinhoop
gereden. De gevolgen waren gelukkig niet
ernstig. Alleen de echtgenote van de acteur
Chris Baay werd zodanig gekwetst, dat zij
naar het Diaconessenhuis te Hilversum
moest worden overgebracht. De andere in
zittenden zijn per taxi naar de hoofdstad
gereisd. De leiders van het gezelschap, het
echtpaar Wim Kan en Corry Vonk, maak
ten de tocht van Eindhoven naar hun wo
ning te Aalsmeer op eigen gelegenheid.
De voorstellingen gedurende dit week
einde in de Haarlemse Schouwburg gaan
gewoon door. Zoals reeds werd gemeld
neemt Cruys Voorbergh de plaats in van
Louis Borel, die sedert 1 Februari elders
een engagement vervult.
Wanneer wij na de algemene beschou- pen laten bewonderen
wing van Hals' laatste portretgroepen thans Daar zijn dan bijvoor-
onze aandacht uitsluitend richten op de beeld de „pizzicati"
reeds hoog geprezen techniek, dan lijkt, het der vingerringen en
mij noodzakelijk allereerst de niet zelden oorhangers. Deze
gehuldigde opvatting te ontzenuwen, als kostbaarheden zijn
zou de omtrent 84-jarige schilder vanwege niet breed-uit geschil-
hoge ouderdom gehandicapt zijn geweest derd in cje stoffelijke
door verminderd gezichtsvermogen en ge- pracj1t vang oud, pa-
d&n vol on rarlolelonn rlnpl*
rel en edelsteen, doch
samengetrokken tot
een enkele glinste-
gere vastheid van hand. Zulks zou
blijken uit de revolutionnaire penseelvoe
ring, de „vormloosheid" van bepaalde on
derdelen en het „brutale" plaatsen van tal
van accenten, schijnbaar dan met bevende F het
hand. Ernstige bestudering der techniek hart dezer preciosa,
openbaart echter anders. als deTiressentie
Wij gewaagden er reeds van dat de JY®wnrïi 1"
brede manier in Hals' laatste jaren werd zekeiheid wordt vai
voorbereid in de allengs soberder wordende de schildei shand yei-
werken na ongeveer 1641, waarbij de kleur p1 om zuil^e
in toenemende mate werd geëlimineerd en tieuse accenten m de
de aandacht zich steeds scherper samentrok kern van het object
op de 1 e v e n d e kern waaraan elk dé- te plaatsen, temeer
tail, zowel van het levend organisme als waar dit niet ge-
van de dode materie, zijn totale verschij- schiedde met de be-
ningsvorm ontleent. Het vermogen dit laat- dachtzaamheid van
ste op te voeren tot een hoogte, die opper- ie fijn-schilder, doch
vlakkige beschouwing misschien de verden- met het élan. Hals
king wekt van ouderdomskwalen als hier- *igen. Eenzelfde vast-
boven aangeduid, maar in feite in de meest ?jeid van hand vereist
absolute ontstoffelijking resulteert, dit ver- let op-tippen der sub
mogen was slechts een geniaal kunstenaar (Jele-accenten in de
als Frans Hals gegeven.
De techniek, die ons steeds weer verbluft,
is dus de natuurlijke voleinding van de ont- nuanceerde vleestonen
wikkeling ener schilderwijze, die in embryo zichten.
■eeds bestond in 1616, toen Hals zijn
Frans Hals (Antwerpen omstreeks 15S0 Haarlem 1666):
Portret van AdrianaBredenhof (fragment uit het groepsportret
Regentessen van het Oude-Mannenhuiste Haarlem). Anno 1664
pupillen, het aanzetten van de lieht-aecen- bcwiJ's van Hals' vooringenomenheid ten
ten der nagels en het borstelen van de ge- aanzien van zijn opdracht-gcetsters; voorts
handen en ge- fle Rcht-accenten der parels, de geniaal ge
legde schaduw in de linker-slaap, waarin
Een ieder die Hals in deze doeken zó tevens de structuur van de schedel wordt.
eerste schuttersmaaltijd voltooide, die zich aan het werk ziet, staat perplex van zulk gevangen. Doch elk gelaat, elke hand eist
duidelijk maakte in de licht-overspoelde feilloos onderscheidings-vermogen en züllc onze aandacht. Hals geniaalste werken op
hand van heer Del, de ons bekende, ge- een vaste hand op zulk een eerbiedwaar- ueze wijze in volle omvang waarderend,
zaghebbende regent van 1641, en die haar dige leeftijd. Deze revolutionnaire grijsaard za^ óe wrangheid, die aan deze scheppm-
zegepraal behaalde in de portretgroepen overschreed nimmer de grenzen van het Sen ten grondslag ligt, vervluchtigen om
van 1664. Niet de hoge ouderdom met zijn geoorloofde, doch bewoog zich hier zó hoog ruimte te geven aan onze verrukking voor
gebreken wordt dus kenbaar in dit laatste boven het afgebakerde terrein der pictu- de volledige overwinning, hier op de mate-
stadium van Hals' techniek, doch de oogst, vale mogelijkheden, dat zelfs de moderne r'e behaald! Dan zal het U gaan als een
die eerst na een werkzaam leven op zó museumbezoeker hem soms uit het oog befaamd Frans toonkunstenaar (het was
verliest, naar de ervaring ons heeft geleerd. Robert Casadesus), die na levendige ge-
Tot slot dezer beschouwingen vraag ik dachten-wisseUng gedurende zijn gang door
nog attentie voor het détail met de onfor- ons museum, voor de Regentessen letterlijk
hoge leeftijd kon worden binnengehaald!
En thans zal de lezer mij naar het
museum moeten volgen en mede het opper-
vlak van het doek moeten „verkennen", om tuinlijke regentes, hiernevens gereprodu- verstomde en er zich een kwartier lang
die talrijke grandioze détails waar te ceerd. Vergeten we thans haar karakter- \'oor °P hield. Sprakeloos.
Portret van René Descartes door Frans
Hals. Het origineel bevindt zich in de Ny
Carlsberg Glyptoteek te Kopenhagen.
der rede verkondigt en de overtuiging, dat
het menselijk denken in staat is tot waar
heid te geraken. Bij het zoeken naar de
waarheid, meent Descartes, is het nodig
alles te verwerpen, wat enigszins twijfel
achtig is en hetgeen men, uit overlevering,
als vaststaand had aangenomen. Zo past
hij od alles de methodische, volstrekte
twijfel toe. Deze twijfel echter wordt
niet een hoogmoedig, afbrekend scep
ticisme. Want al redenerend komt hy
tot een zekerheid, die hij duidelijk en hel
der als een realiteit in zich ziet en die hij
geformuleerd heeft in de beroemde woor
den: je pense, done je suis (Ik denk, dus
ben ik). Deze waarheid ik twijfel, ik
denk, dus ik ben d.w.z.: onze enige
zekerheid is ons denken, nam hij aan als
grondgedachte van zijn wijsbegeerte.
Door zo de rede als autoriteit te erken
nen en door van het denken uit te gaan om
tot waarheid te komen, is Descartes in
zekere zin de grondlegger der moderne
philosophic.
Hoewel Descartes zelf geen groot litera
tor was, is de 17-eeuwse Franse literatuur
doortrokken van het Cartesianisme en in
de 18e eeuw is zijn invloed, doordat men
zijn methode (ondanks hemzelf) toepaste
op religieuse kwesties, steeds stijgende ge
weest.
Zijn logische gedachtengang, zijn helde
re analyse, zijn opvatting een gedachte
slechts als bestaand te aanvaarden wan
neer deze duidelijk en klaar voor ons is,
behoren tot de wezenlijke kenmerken van
de Franse geest. Zo kan men zeggen, dat
elke Fransman min of meer Cartesiaan is.
Hij, die het „boek der wereld" wilde
lezen, heeft aan het boek der wijsheid een
belangrijke bladzijde toegevoegd. Ons land
kan het zich tot een eer rekenen, dat het
René Descartes daartoe de gelegenheid
heeft geschonken.
E.
nemen, waarop de ware kunstminnaar scherpte voor het picturale wonder ciat zij draagwijdte van
nimmer uilgekekqn raakt. Men vergunne vertegenwoordigt. Aandacht verdienen het grondde!
mij een greep te doen uit de veelheid stekelige strikje, waarvan in de vorige
dezer détails, die zich in beide portretgroe- beschouwing werd gerept als het tastbaar
Omdat hij de
phenomeen door-
H. P. BAARD.
Men is het er in financiële kringen wel
over eens, dat minister Lieftinck met de
uitgifte van de 3'A procent Nederlandse
Staatslening 1950 a pari op de kapitaal
markt een proefballonnetje oplaat, door
welks evoluties de in de naaste toekomst
te volgen gedragslijn van de regering ten
aanzien van de milliarden-grote vlottende
schuld zal worden bepaald.
Het feit, dat de minister zich wil laten
machtigen tot verdere uitgifte van 1500
millioen aan staatsleningen, wijst er op,
dat hij het voortbestaan van een abnor
maal grote vlottende schuld niet wense
lijk acht, waarbij ongetwijfeld de nade
ring van de datum (1 Juli 1950), waarop
de Economische Unie met België en
Luxemburg een feit zal worden, een rol
speelt. Ook al behoeft een algehele nivel
lering van het rentepeil tussen die landen
niet als een noodzakelijkheid te worden
gezien, het thans bestaande 'verschil voor
geldleningen op lange termijn van 1 a l'A
proeent is toch te groot om op de duur te
worden bestendigd. Een land. dat voor
zijn economische ontwikkeling buitenland
se investering nodig heeft en dat heb
ben wij in zeer sterke mate kan de
rentestand niet op een kunstmatig laag
niveau handhaven. Dat ook de minister
hiervan overtuigd is. blijkt wel uit de
thans voorgestelde wijziging van de wet
inzake de dividendbeperking, volgens
welke vennootschappen met meer dan 25
procent buitenlands kapitaaal van die be
perking zijn vrijgesteld.
De gemiddelde looptijd van' de nieuwe
lening is 28 jaar, die van de 3 procent Ne
derland 1962/64 14'A jaar, van de 3 pro
cent Investeringscertificaten 13'A jaar. die
van de 3 procent Nederlands-Indië 1937
9 jaar en het is duidelijk dat naarmate
een lening korter loopt, het koersverlies
bij een stijging van de rentestand kleiner
is. Het kwart procent meer rente van de
nieuwe lening is natuurlijk een kleine
concessie, die thans wel legen de langere
looptijd opweegt, maar die haar betekenis
verliest naarmate de rentestand stijgt.
Het is daarom niet te verwachten, dat
de particuliere belegger voor de nieuwe
staatlening grote belangstelling aan de
dag zal leggen, maar dat zij ook nu weer
grotendeels bij de institutionele beleggers,
pensioenfondsen, levensverzekeringsmaat
schappijen, etc., zal terecht komen, omdat
deze met tussentijdse koersdalingen min
der rekening behoeven te houden.
Voortreffelijke Franse film over
een romantisch kunstenaarsleven
Morgenochtend heeft in het Frans Hals
theater voor het Instituut voor Arbeiders
ontwikkeling, afdeling Haarlem, een voor
stelling plaats van de door de Franse re
gisseur Christian-Jaque gemaakte film
over het leven van de componist Hector
Berlioz. De titelrol wordt gespeeld door
Jean-Louis Barrault, die de meeste film
liefhebbers wel zullen kennen van de on
vergetelijke „Enfants du paradis".
In tegenstelling tot de meeste biogra
fische films is de schepper van „La sym
phonie fantastique" erin geslaagd de hoofd
momenten uit Berlioz' leven als componist
en zijn persoonlijke lotgevallen voortref
felijk te combineren, al zijn er wel eens
bijkomstigheden waarop te veel nadruk is
gevallen, docht daartegenover staan vele
uitmuntende gedeelten. De gelukkige ver
binding van muziek en beeld bijvoor
beeld daar waar de componist de ideeën
voor de Fantastische symphonie ontvangt
zullen de toeschouwer, mede dank zij
de bezieling van Jean-Louis Barrault, zeker
i\iet onberoerd laten en hem een inzicht
geven in het wonder van het ontstaan van
een kunstwerk.
De spaarbanken, met name de kleinere,
zijn met deze nieuwe staatslening ook niet
geholpen, wegens met de opvraagbaarheid
van het spaarkapitaal en de wenselijkheid
om aan het einde van een boekjaar de
waarde harer beleggingen op de beurs
koers te stellen, brengen langlopende le
ningen ook voor hen een vrij groot risico
mee, wanneer in de naaste toekomst met
een wijziging van de rentestand, rekening
moet worden gehouden.
De Amsterdamse beurs heeft aan de
nieuwe staatslening clan ook weinig aan
dacht geschonken en de noteringen dei-
oude leningen ondergingen geen noemens
waardige verandering.
Groter was de invloed van de minder
gunstige berichten uit Indonesië, nadat ge
durende enige weken een meer hoopvolle
stemming op de afdelingen der Cultuur
waarden de boventoon bad gevoerd. Indo
nesië is een groot land en al zal men
daarom voor generaliseren moeten wa
ken wanneer men leest van onlusten, sta
kingen en wat dies meer zij, dit neemt
toch niet weg, dat het vertrouwen in de
rehabilitatie van Indonesië door derge
lijke calamiteiten wordt ondermijnd. Vast
staat, dat een spoedige consolidatie van
economische en sociale verhoudingen al
daar nodig is om erger te voorkomen.
Een gunstige omstandigheid is daarbij,
dat de prijzen van de meeste Indonesische
producten thans uitermate lonend zijn,
zodat uit dien hoofde grote bedragen aan
Indonesië toevloeien. Dit is ook nodig wijl,
vooral wanneer buitenlandse leningen uit
blijven, de dringend noodzakelijk import
voor een goecl deel wordt bepaald door
de export. Maar wanneer deze door ver
nieling van plantages en fabrieken, door
stakingen en dergelijke, wordt belemmerd,
zal ook cle import moeten dalen en is er
uiteraard van nieuwe buitenlandse in
vesteringen) geen sprake.
Dit is de reden, waarom deze week de
gunstige oogstberichten van vele onder
nemingen op de beurs weinig invloed uit
oefenden. ook al hebben ze voor de be
oordeling der betrokken fondsen hun be
tekenis niet verloren.
Minister Stikker teruggekeerd
De Nederlandse minister van Buiten
landse Zaken, mr D. U. Stikker, die in zijn
hoedanigheid van politiek bemiddelaar
van de Organisatie voor Europese econo
mische samenwerking een bezoek aan Pa
rijs heeft gebracht, is Vrijdagavond met
het lijntoestel uit Parijs in ons land terug
gekeerd.
Mr. N. S. Blom staatssecretaris
aan Buitenlandse Zaken
(Van onze parlementaire redacteur)
Er bestaat thans reden om aan te nemen
dat definitief besloten is dat mr. N. S.
Blom, op het ogenblik raad-adviseur aan
het ministerie van Buitenlandse Zaken, tol
staatssecretaris van het Departement zal
worden benoemd.
Nachtdienst apotheken
HAARLEM: Bos en Vaar'apotheek. Bos en
Vaartstraat 26. telefoon 13290. Apotheek
Florijn, Grote Houtstraat 73. telefoon 10500.
H. Remmers en Zoon, Kruisstraat 6. tele
foon 10354. Noorder-Apotheek. Jan Gijzen-
kade 181. telefoon 23821.
HEEMSTEDE: Apotheek Schotsman, Bin
nenweg 206—203. telefoon 28320.
BLOEMENDAAL: Bloemendaalse Apo
theek, Bloemendaalseweg 85.
