c
3
KLM- OVERALL urU\t tak afiijii
Waarom Chefarox
bij maagzuur?
CHEFAROX
Een eeuw leeszalen in Engeland
Obsessie van gras en ruimte
Nieuwe monetaire
onzekerheid
Zaterdag 14 October 1950
3
RICO BULTHUIS: „Edlmiond de Wilde en de werkelijkheid"
(A. A. M. Stols, 's-Gravenhage)
De TALRIJKE NOVELLEN en de daar
op volgende romans van Rico Bult
huis vertonen een opmerkelijke en (uit
het oogpunt van trouw aan een levensbe
ginsel) verheugende continuïteit van het
aanvangsthema dat men de melodie van
zijn dichterlijk scheppen en, autobiogra
fisch gezien, van zijn leven zou kunnen
noemen. Van jongsaf aan deed zijn intuïtie,
waarover hij in een niet geringe mate be
schikt, hem de dringendste aller mense
lijke vragen stellen: wie ben ik, die door
deze wereld gaat. die handelt, aarzelt en
werkeloos blijft, die faalt en slaagt, die
liefde wekt en leed berokkent, die streeft
en berust, zich verzet en aanvaardt, ver
langt en zich ontgoocheld voelt? Ben ik
het, die mijn leven leid of word ik geleid,
kies ik of word ik gekozen? En wat van
al dat er „met mij gebeurt" en dat men
mijn levensweg noemt, is de werkelijkheid:
mijn dagelijks doen en mijn laten, mijn
succes en mislukkingen öf datgene wat mij
heimelijk beweegt op de achtergrond
van mijn denken en besluiten aan ver-1
langens, verwachtingen, idealen? Is de da
gelijkse levensgang een broze droom en de
droom der verbeelding een hogere, „an
dere" werkelijkheid? Vragen, vragen! On
begrensd is het menselijk verlangen, zeld
zaam de vervulling en met elke daad
dreigt, als de goede genius ons verlaat,
een geluk verspeeld en een „vergissing"
herhaald te worden, in een eeuwig „te-
laat". Wat is dat „iets", dat de mens het
juiste ogenblik doet verzuimen, waarom
draaft hij amechtig aan achter het öf
schijnbaar öf blijkbaar onbereikbare? Is
ons tekort een schuld, die meetbaar is met
de maatstaven van een onaanvechtbaar
,,goed en kwaad", is het een onmacht?
Hoever reikt de „vrije wil", hoever de
macht van een onafwendbaar lot?
Sinds zijn novellistisch debuut heeft
Bulthuis deze „levensvragen" omcirkeld:
eerst met de ongebonden, nog romantisch-
verhullende verbeelding van zijn sprook
jesfantasieën (talentvol tot één samen
hangend verhaal met talrijke raamvertel
lingen verwerkt in de „Nocturne der
Zeven Spinnen"); dan met de uit weten
schappelijke uitkomsten van het „occultis
me" en van de parapsychologie gecon
strueerde en dientengevolge meer verstan
delijk geordende dan met de intuïtie be
naderde symboliek van de roman „De
Schim van Joyce Herfst"; en nu, terug
kerend tot de vrijere associatie van zijn
„Het Andere Verleden" opnieuw in „Ed-
mond de Wilde en de Werkelijkheid",
waarin elk occulte leer is losgelaten, een
aan Kafka herinnerend „surrealisme"
werd prijsgegeven en voor het eerst Bult
huis zich vrij durft te bewegen in de
mysterieuze wereld der diepste menselijke
drijfveren, die in hun tragische verwikke
ling steeds de stof opleverden der zinvolle
„ideeën- en levensromans".
Edmond de Wilde, zeventig-jarige trust-
koning naar het type Ivar Kreuger (de
man van wie men beweerde dat hij alles
bezat behalve eèn hart), mens van feilloze
berekening, die het leven bedwongen heeft
tot een „systeem" -deze Edmond de
Wilde, meer macht dan mens, wordt door
een schijnbaar onbeduidend toeval opge
schrikt uit de zelfverzekerdheid van zijn
beveiligd bestaan. Een onbepaalbare, on-
bewust-waargenomen gelijkenis van een
zijner employés, het kantoormeisje Hetty
Barnouw, met een uit zijn geheugen ver
drongen gestalte, drijft hem op de dwaal
wegen der herinnering, welke de Edmond
de Wilde die „werd" moeten terugvoeren
naar de Edmond cle Wilde die „was": het
nog onbevreesde, argeloze kind dat ver
loren ging in de kiezende en besluitende,
strevende en falende trustdirecteur. Er
gens in zijn verleden trekt een barst een
scheidingslijn tussen maatschappelijk wel
slagen en geluk, ergens schuilt een fout
(of een schuld?), waardoor de becijfering
der levenssom voortreffelijk klopt, maar
de uilkomst een failliet is.
Bulthuis doet deze terugblik op het ver
leden zich niet voltrekken volgens het
gangbare romanprocédé van het „over
peinsde leven". Hij speelt een even zinvol
en intelligent als geraffineerd spel met het
tijdsbegrip: de Wilde's zakhorloge blijft op
het fatale ogenblik der ontmoeting met
Hetty Barnouw stilstaan. De Tijd houdt
niet alleen op voort te gaan in Edmond de
Wilde (hoewel buiten hem om de dage
lijkse werkelijkheid onafwendbaar voort
schrijdt), hij is zelfs omkeerbaar en her-
ordent het na-elkander der levensgebeur
tenissen tot een naast- en in-elkaar, waar
door de Wilde zich zijn verleden niet zo
zeer herinnert dan wel er actief en hérbe-
levend aan deelneemt, telkens geconfron
teerd met personen die zijn leven beslis-
ADVERTENTIE
Omdat Chefarox géén vorming
van steeds méér zuur ver
oorzaakt, zoals bij gewoon maag-
zout vaak voorkomt. Bovandien
beschermt Chefarox de maag
wand met een geleiachtige ge
nezende laag.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 14 OCTOBER
Stadsschouwburg: ,,'n Vreemd meisje",
(ten bate van Weldadigheid naar Vermogen),
8 uur. Krelagehuis: TVroler feest, 8 uur.
Vleeshal: Hildebrand-bazar, ten bate van
de Nederlands Hervormde Diaconie, 2—5 en
710 uur. Huis Van Looy: Kunst Zij Ons
Doel, tentoonstelling (tot 29 Oct.) 105 uur.
„Het Luifeltje": Tentoonstelling van schil
derijen. tekeningen en poppen van Marga-
retha Verheus 10—4 (tot 16 October). Luxor:
„Snelheidsduivels", 18 j., 2, 4.15. 7 en 9.15 uur.
City: „Whisky als water", alle leeft., 2.15,
4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „Junglegirl",
14 j., 2.30, 7 en 9.15 uur. Frans Hals: „Voor
wie de klok luidt". 18 j., 2.30 en 8 uur. Rem
brandt: „De rode Donau". 18 j., 2, 4.15, 7 en
9.15 uur. Palace: „Misdadig zwijgen", 18 j.,
2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 15 OCTOBER
Stadsschouwburg: ,,'n Vreemd meisje",
(Comediaï. 8 uur. Gemeentelijk Concertge
bouw: Killïma Hawaiïans, 8 uur. Frans Hals:
Instituut voor Arbeidersontwikkeling „Boo
merang", 10.30 uur. Bioscopen: Middag- en
avondvoorstellingen.
MAANDAG 16 OCTOBER
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
send kruisten. Jeugd, school, verloving,
huwelijk, herhaalde vlucht voor de wer
kelijkheid, keuze na keuze, consequentie
na consequentie, herhalen zich als actua
liteit, nu de De Wilde de tijdsorde en het
bewustzijn heeft doorbroken met deze
jacht op zijn „verloren Ik". Zeven week
dagen is De Wilde onvindbaar, lost hij zich
op in het tijdloze, zweeft hij tussen ver
leden en heden. En de man, die in de
waan leefde ,zijn levenlang „op tijd" te
zijn geweest, blijkt in de achtervolging
van zijn eigenlijke „Ik" keer op keer „te-
laat" te komen: de tragiek van het onach
terhaalbare.
Zoekt deze mens, die de wedloop met
het levensgeluk trachtte te vinden door de
inzet van alles en allen behalve van zijn
hart, inderdaad zichzelf? Bulthuis, die aan
deze roman een algemener strekking geeft
dan die van een in zijn welslagen mislukt
leven en De Wilde tot symbool kiest van
een beschaving die zich tegen zichzelve
keert door het hart te verraden met het
berekenend verstand en het geluk met het
succes, bezielt zijn De Wilde met andere
motieven. Hij verwikkelt hem met deze
verrassend (en soms verwarrend) combi
nerende en associërende ineenschuiving
van verleden en heden in een hachelijk
zielsproces: één van schuldbesef en zelf
rechtvaardiging, een geraffineerd schaak
spel met het geweten, dat hij wil toetsen
aan de reacties van zijn trust-onderdanen
de artistieke personeelchef Honig van
Dam, de „honnète homme" en secretaris
Koppeschaar, de schimmige nachtwaker
Nelemans, het meisje Hetty Barnouw
ieder een mensentype, een „levensmoge
lijkheid", maar stuk voor stuk een slacht
offer van een onbewust „te laat", met uit
zondering van Hetty Barnouw (zuster van
De Wilde's verloochende dochter Laura)
De 9 Muzen
Internationaal congres. Van 23 Juli tot
5 Augustus 1952 zal in Amsterdam het acht
tiende internationale kunsthistorische con-,
gres worden gehouden. Meer dan duizend
deelnemers (kunsthistorici, museumdirecteu
ren en verzamelaars) uit tal van landen zul
len dan naar de hoofdstad komen om daar
de talrijke problemen, verbonden aan deze
nog betrekelijk jonge wentenschap. te be
spreken. Als thema voor het congres is ge
kozen: „Het hersfttij der middeleeuwen".
die de haar geschonken „vrijheid" benut
door „op tijd" te zijn. Zij is het. die op de
levensvrijheid het geluk verovert, door het
hart te kiezen boven het verstand: ze
trouwt De Wilde's chauffeur. De Wilde, in
gekeerd tot zijn eenzaamheid, is voor het
eerst van zijn leven wellicht niet tè laat
als hij erkent, dat alleen diè mens, hoe
laat ook, op tijd komt. die gehoor geeft
aan de ontroering in een van menselijke
liefde vervulde ziel.
Al is het schema van de ingenieus be
dachte opzet zelfs door deze voortreffe
lijke romancompositie heen nog tè zicht
baar gebleven en worden de „symbolen"
al te nadrukkelijk herhaald, Bulthuis heeft
met deze nieuwe roman ontegenzeggelijk
een overwinning op zichzelf behaald. Vrij
van invloeden (al herinneren enkele ge
deelten aan Bordewijk en Vestdijk), voegt
zijn stijl, bedwongener en verzorgder dan
in zijn vorige romans, zich soepel naar het
grillig spel van een zich gelijktijdig vol
trekkend verleden en heden. Als een
variant op Galilei's uitspraak: „geef mij
een punt buiten de aarde en ik licht haar
uit haar voegen", heeft Bulthuis het expe
riment aangedurfd met een roman, die met
één punt buiten de tijd een zelfvoldaan
leven uit zijn baan drijft en daarmee een
mens (een beschaving) voor de spiegel
plaatst van zijn waan.
C. J. E. DINAUX
Huidige „public libraries" zijn niet slechts uitleen -
en naslag - bibliotheken, maar ware cultuur-centra
(Van onze correspondent in Londen)
Engeland herdenkt deze maand het hon
derdjarig bestaan van zijn openbare lees
zalen. In 1850 nam het parlement een wet
aan, welke het de gemeenten mogelijk
maakte een bedrag voor bibliotheken en
leeszalen uit te trekken, te weten een hal
ve penny (twee en een halve cent) van-
leder pond, dat aan plaatselijke belasting
werd betaald. Natuurlijk was er oppositie
tegen deze nieuwigheid en het duurde nog
vrij lang voor het werkelijk tot oprichting
van leeszalen kwam.
Met die halve penny kwam men bovendien-
niet erg ver en in het begin was er dan ook
nauwelijks genoeg geld om de benodigde
gebouwen te laten verrijzen. Van de wel-
gestelden werd verwacht, dat zij de boeken
zouden verschaffen. Toen deze vlieger niet
opging, werd vijf jaar later de maximum
bijdrage der locale autoriteiten tot een
penny per pond geïnde belastinggelden ver
hoogd, waarna eindelijk serieus een begin
gemaakt kon worden met de aankoop van
boeken. Dat bleef zo tot 1919, toen de ge
meenten de vrijheid kregen om het werk
nog ruimer te financieren. De financiële
basis der leeszalen is door dit alles veel
sterker dan in de meeste andere landen.
Het leeszaalwerk wordt in Engeland inder
daad als een onmisbaar hulpmiddel bij de
opvoeding beschouwd en vooral voor zelf
studie na de schoolleeftijd druk bezocht. Zo
vormen de leeszalen in dit land centra van
een geestelijke activiteit die voorwaarde
is voor een levende democratie.
De enorme vlucht, welke de opvoeding
de afgelopen honderd jaren heeft genomen,
zou ondenkbaar zijn zonder de leeszalen.
Het zijn niet alleen inrichtingen om boeken
ADVERTENTIE
Een Haarlemse schilder in Zuid-Afrika
Bijna drie jaar geleden vertrok ik naar
Zuid-Afrika zonder veel inzicht te hebben
in het karakter van het landschap dat ik
daar zou aantreffen. Ik maakte de reis aan
boord van de Oranjefontein. Tijdens de der
tien dagen, die we nodig hadden om Kaap
stad te bereiken, bestond het uitzicht uit
niet veel anders dan water en lucht. Maar
als een ongeloofwaardige luchtspiegeling
zagen wij op een prachtige namiddag, uren
voor de verwachte aankomst, de grote rots
van de Tafelberg boven de horizon uitste
ken. Nooit heb ik duidelijker ervaren hoe
de wereld zélf aan ons bevattingsvermogen
beperkingen oplegt.
Het zien van de Tafelberg, nog voor er
ook maar iets van de kustlijn te bespeuren
was, gaf me evenwel tegelijkertijd*het be
sef van de komende vreugde om steeds
weer nieuwe, nog onbekende domeinen
achter die horizon te ontdekken. Mij wacht
te een boeiend avontuur: met objectiviteit;
door middel van pen en penseel, die ge
bieden zover mogelijk te doorgronden en
in beeld te registreren.
Het in inderdaad een heerlijke kruis
tocht geweest door uitgestrekte vlakten,
rivierdalen, heuvellanden, bergen en kust
streken in een deel van de wereld waar de
afstanden niet tellen en de ruimte onbe
grensd schijnt te zijn.
Er zijn talloze oorden in het grote Zuid-
Afrika rijk aan bijzonder natuurschoon.
Maar het is echter die overweldigende
ruimte geweest, die een al het andere ver
dringende indruk op mij heeft gemaakt, een
ruimte die ik soms als een tastbare werke
lijkheid beleefde.
Tussen de heuvels
Mijn eerste hoofdkwartier sloeg ik op in
Durban, de grote haven van Natal aan de
Indische Oceaan. Langs de kust heerst
hier een weelderige, sub-tropische planten
groei. Landinwaarts neemt deze vegetatie
af door grotere hoogte en verminderde
regenval. Van December tot Maart heb ik
gelegenheid gehad dit lieflijke heuvel
land te leren kennen en waarderen. Want
lieflijk zijn deze heuvels door hun rondin
gen en afwisselende vormen. Scherpe berg
toppen komen hier niet voor. Maar er
heerst een oneindige variatie binnen de ge
lijksoortigheid.
Honderden en honderden kilometers heb
ik daar rondgereden over de heerlijke, slin
gerende, rode wegen van Zuid-Natal, heu
vel op heuvel af, uitziend over wazïgblauwe
verten vol illusies, waar steeds weer nieuwe
heuvels opdoemden, in hoofdzaak bedekt
met gras. Ieder gevoel voor tijd en afstand
ging verloren. Het belang van uur, dag en
datum viel weg.
Eind Maart verplaatste ik mij naar
Transvaal. Halverwege de achthonderd
kilometer lange weg van Durban naar Pre
toria moest ik de Noordelijke uitlopers van
de Drakensbergen passeren. Men vindt daar
geen steile rotsen zoals in het schier ontoe
gankelijke gedeelte van hetzelfde gebergte,
dat meer naar het Zuiden de grens vormt
tussen Natal en het naturellenreservaat
Basutoland. De weg slingert zich door het
geleidelijk hoger wordende landschap naar
de Van Reenenpas. Scherpe haarspeldboch
ten zijn hier niet nodig. Maar eenmaal
boven gekomen staat men verstomd bij het
zien van het fantastisch wijde grondgebied.
Voor het eerst keek ik de geweldige ruim
ten van Transvaal en Oranje Vrijstaat
binnen.
Het gras wordt oranje.
De nationale hoofdweg bij Charleston is
geheel geasfalteerd. Het is hier gras en nog
eens gras wat men ziet. Met twee, drie lij
nen van elkaar overtreffende hellingen kon
ik een tekening van het landschap maken.
Nog een kraal, nog een bosje en niets was
vergeten.
Bij Newcastle bedacht ik me dat ik sinds
het verlaten van Ladysmïth een afstand ge
reden had gelijk aan die van Amsterdam
tot aan de Moerdijk in Nederland. Daar
passeert men dan zes van de grootste ste
den en vele dorpen. Hier had ik niet eens
de gehuchten opgemerkt die op de kaart
staan aangegeven. Soms kon ik vaag de
aanwezigheid van een bóeren-nederzetting
tussen de bosjes vermoeden, meer niet. Hier
overheerste het gras, zoals in Natal de ein
deloze verscheidenheid van heuvelen.
Na maandenlange omzwervingen door de
De thans in Zuid-Afrika verblijvende j
Haarlemse schilder Waalko Dingemans
Jr. heeft voor ons in een reeks van vier
j artikelen enkele van zijn indrukken van j
j landschap en bevolking samengevat. In j
de hier afgedrukte brief vindt men zijn
i eerste ervaringen. De volgende keer zal j
Waalko Dingemans schrijven over de
kleuren in Zuid-Afrika.
Oranje Vrijstaat valt de obsessie van het
gras weg tegen die van de ruimte. Als men
Zuidelijk van Bloemfontein de hoofdweg
naar Kaapstad volgt, krijgt men de indruk
dat de weg als een lopende band zonder
einde onder de auto doorschuift, dat men
zelf stil staat en het landschap rondtolt.
Het was destijds een zeer droge periode.
Men zou de kleur van het gras oranje mo
gen noemen. Toen ik eens, omstreeks het
midden van de dag, mijn hoofd buiten het
raam stak, leek het mij, doordat de scha
duwen van enkele bomen als het ware weg
vloeiden tussen hel verdorde gras, alsof de
zon als een grote plas op de aarde lag om
mij te verblinden en mij met mijn omge
ving te doen verschroeien en uit te drogen.
Later op de dag- vormden zich op enkele
plaatsen wolken, die zich tot een fantasti
sche hoogte opstapelden. Uit twee van deze
gevaarten, die met elkaar in botsing kwa
men, maakte zich met een paar bliksem
stralen een buitje los, dat volkomen ver
loren ging in het omringende zonlicht.
Op zulke momenten wordt de realiteit der
eindeloosheid een obsessie, maar één van
indrukwekkende grootsheid.
WAALKO DINGEMANS Jr.
„De verlatenheid" door Waalko Dingemans
Jr. Tegen een achtergrond van Duivelspiek
en Tafelberg ziet men een wrak op het
strand van de Tafelbaai tegenover
Kaapstad (foto hieronder).
te lenen en te raadplegen, maar vaak
tevens middelpunten van cultuur, waar
muziekrecitals worden gegeven en lezingen
gehouden, voor welke de toehoorders zich
aan de hand van boeken dienen te prepa
reren. Vorig jaar werd een bedrag van meer
dan zeven millioen pond (zeventig mil-
lioen gulden) aan het leeszaalwerk besteed.
De bijna zeshonderd leeszaal-besturen be
schikken over 40 millioen boeken. Eén op
de vier inwoners des lands maakt van
de leeszalen gebruik. Sommige leeszalen
hebben speciale kunstbibliotheken aange
legd, waar men ook reproducties van klas
sieke en moderne schilderijen kan lenen
om thuis aan de wand te hangen!
Een andere nieuwigheid, die veel succes
had, was de oprichting van gramofoon-
platen-verzamelingen voor uitleen-doel
einden. Muziekliefhebbers kunnen dan
tevens de partituren in leen krijgen. Bijna
elke bibliotheek heeft overigens thans een
muziekafdeling, waar men zowel muziek-
albums als 'n keur van boeken over muziek
vindt. De groeiende belangstelling van het
publiek voor de muziek, welke in de don
kere dagen van de oorlog een ware ver
troosting was, vindt zo ook in de leeszalen
haar afspiegeling.
Een andere merkwaardigheid wordt ge
vormd door de microfilms van alle jaar
gangen van de „Times" van 1850 tot
heden die met behulp van kleine pro
jectie-apparaten kunnen worden gelezen.
Dat vermijdt niet alleen het sjouwen met
de zware, onhandelbaar-grote originele
edities, ook aan archiefruimte levert het
nieuwe systeem een aanmerkelijke winst
op. Ook vele andere werken zijn al gere
produceerd op micro-tekstkaarten, die elk
van dertig tot tweehonderd bladzijden
druks kunnen bevatten op een oppervlakte
van ongeveer 13 bij 18 centimeter. Men
kan met dit systeem bijvoorbeeld een on
gelimiteerd aantal facsimiles van zeldzame
boeken verwaardigen.
Voor het platteland bestaan er uitge
breide reisbiblïotheken en zeer ver afge
legen plaatsen kunnen via de post boeken
lenen van de naastbijzijnde leeszalen.
Voor zieken en ouden van dagen wordt
eveneens goed gezorgd. Men komt in het
ziekenhuis of in de woning met draagbare
boekenstandaards of rijdende boekenkas
ten, uit welke de betrokkenen dan op hun
gemak hun keuze kunnen doen. De psycho
therapeutische waarde van de boeken-
dienst voor zieken is duidelijk gebleken.
Sommige ziekenhuizen hebben bovendien
een eigen bibliotheek en leeszaal, welke
eveneens door de gemeentelijke organisatie
wordt beheerd. Ook tot eenzame kust-
wachtstations, vuurtorens, geïsoleerde
eilanden en gevangenissen strekt de lees-
zaaldienst zich uit. -Via de nationale cen
trale bibliotheek kan men elk gewenst vak
of onderwerp met behulp van leeszaal-
materiaal bestuderen. Fabrieken worden
eveneens van boeken voorzien.
Zeer ver ontwikkeld zijn de kinderlees
zalen, waar de kinderen reeds vroeg met
goede boeken vertrouwd worden gemaakt:
een geestelijke training van het hoogste
belang voor het latere leven.
De kinderen lezen hier vaak, onder des
kundige leiding, samen een toneelstuk.
Bovendien zijn er voorlees-uurtjes, onder
richt in het gebruik maken van handboeken
en naslagwerken, lezingen door auteurs en
activiteit van jeugdgroepen voor natuur
studie. De kinderen verzorgen ook vaak
gezamenlijk een leeszaal-tijdschrift.
Er blijven natuurlijk nog vele wensen
over, zelfs na een eeuw. Veel leeszaal
bedienden worden nog slecht betaald en
slechts een op de vier bezit de volledige
vakbevoegdheid. Het aantal schoolbiblio
theken is nog te gering en liet aantal tech
nische boeken en periodieken in alle biblio
theken behoeft dringend uitbreiding.
Dit laatste probleem is mede daarom zo
belangrijk, omdat berekend is, dat Enge
land over tien jaar een tekort zal hebben
van 90.000 technici.
ADVERTENTIE
Ja, maar van
MOLENDIJK'S KAPSALONS
Radio Nederland wereldomroep heeft
Donderdag en Vrijdag zijn eerste lustrum
gevierd. Onder auspiciën van het bestuur
van de vereniging Rotterdamse Havenbelan-
gen heeft het personeel een tocht gemaakt
langs de Nieuwe Waterweg en cle Rotter
damse havens, voorafgegaan door een offi
ciële ontvangst op het stadhuis, waarbij bur
gemeester Oud het personeel heeft toege
sproken. In de namiddag ging men naar Am
sterdam, waar burgemeester A. J. d'Ailly
als gastheer optrad.
Effecten- en
Geldmarkt
Aan de beurs speelt de monetaire on
zekerheid de laatste tijd weer een grote
rol en wel voornamelijk ais gevolg van de
aanhoudende geruchten over een aan
staande revaluatie van het Engelse pond.
Ondanks pertinente verklaringen dat niet
tot herwaardering zal worden overgegaan,
blijft de vraag naar ponden in verschil
lende landen aanhouden, is op de vrije
markt het disagio nagenoeg geheel ver
dwenen en worden te Amsterdam voor
de Engelse staatsobligaties belangrijk ho
gere koersen betaald. Een eventuele re
valuatie van het pond staat in feite ge
lijk met een devaluatie van de Ameri
kaanse dollar, waardoor verklaard wordt,
dat de kooplust voor dollarfondsen is af
genomen en het agio, dat enige weken
geleden te Amsterdam nog 8 a 10 percent
bedroeg, tot 4 a 5 percent is ingekrompen.
Waar de 3 Va percent dollar-obligaties
Philips eerder steeds enkele punten ho
ger noteerden dan de 3J< percent gul
densobligaties, is dat verschil, terwijl wij
dit schrijven, geheel verdwenen, waar
uit we dus zouden kunnen afleiden dat
men de dollar en de gulden thans als
gelijkwaardig beschouwt.
Men kan zich nauwelijks indenken dat
Nederland met een groot nadelig saldo op
de valuta zou kunnen verdragen. Tijdelijk
zou deze misschien voor de thans be
staande sociale spanningen enig soulaas
kunnen brengen, manipulaties met de
valuta enkel om die reden zijn wel zeer
bedenkelijk. De politiek spreekt echter,
ook bij het internationaal economisch be
leid, een duchtig woordje mee en sinds
de regeringen het valuta-apparaat min of
meer als een middel tot camouflage van
de werkelijkheid in handen hebben ge
nomen, kan men op dit punt telkens voor
verrassingen worden geplaatst.
Het zou wel een wonderlijke situatie
zijn als in ons land, waar de overheids
uitgaven de inkomsten verre overtreffen
en teneinde het tekort op de betalings
balans te verminderen, op grotere pro
ductie, grotere export en vermindering
van de consumptie wordt aangedrongen,
door een revaluatie de export zou worden
belemmerd en de consumptie vergroot.
Met dat al kan worden geconstateerd dat
het publiek ten aanzien van de aandelen
markt een meer gereserveerde houding
aanneemt, welke vermoedelijk eerst ver
dwijnen zal wanneer de thans bestaande
onzekerheid over de valutaverhoudingen
wordt opgeheven of verminderd.
Het feit dat de grondstoffenprijzen, na
noteerde deze week in Londen 51 pence
tegen 23 pence vóór de Koreaanse oorlog.
Was het nu nog zo dat een groot deel van
de winsten der Indonesische bedrijven
aan Nederland ten goede kwam, dan zou
men zich over deze prijsstijging geen
zorgen behoeven te maken. Aan het over
maken van dividenden, tantièmes en
spaargelden naar Nederland worden nog
altijd zware belemmeringen in de weg
gelegd en de prijsstijging der tropische
producten betekent voor ons dus voorna
melijk dat de belangrijke invoer uit In
donesië duurder moet worden betaald. De
gunstige ontwikkeling van de Indonesi
sche handelsbalans, die over de eerste
zeven maanden van 1950 een overschot
van Rp. 280 millioen aanwijst, kan alleen
in zoverre als een rechtstreeks voordeel
voor Nederland worden beschouwd, dat
de mogelijkheid tot terugbetaling van
verleende credieten en de kans op een
vlottere betaling van dividenden daar
door groter wordt en wat van groot
belang is ook de uitvoer van Neder
land naar Indonesië kan stijgen. Tot dus
ver is die altijd nog belangrijk kleiner
dan de invoer uit dat land; voor de eerste
acht maanden van 1950 was het nadelig
saldo f 111 millioen.
de handels- en betalingsbalans tot reva- een lichte reactie, thans opnieuw stijgen,
luatie van de gulden zou overgaan, om
dat daardoor immers de invoer verge
makkelijkt en de uitvoer bemoeilijkt zou
worden. Ook al is de economische en mo
netaire positie van Engeland thans ster
ker dan die van ons land, toch is het zeer
de vraag of dat land thans reeds zonder
schade een opwaartse herwaardering van
is voor Nederland een nieuw struikelblok
op de weg naar een economisch en mo
netair evenwicht.
Twee belangrijke producten tin en
rubber hebben deze week een nieuw
prijsrecord behaald. Tin is in Londen tot 865
pond sterling per ton opgelopen, een prijs,
die nooit eerder is voorgekomen. Rubber
ADVERTENTIE
WEES U ZELF NIET TOT LAST!
Reken voor goed af met die onaangename
corpulentie. Vraag daarom Uw Apotheker of
Drogist eens naar Richter's Kruidenthee.
Eenmaal per dag een kopje van deze ge
neeskrachtige Alpenkruiden is voldoende
om Uw zwaarlijvigheid spoedig te ver
drijven. Binnen enkele weken is Uw lichaam
weer slank en elastisch.
Richter's Kruidenthee helpt! AltijdI
OVER MUZIEK
Mozart in Holland
Vader Leopold Mozart wilde op de terug
reis van Engeland met zijn beide kinderen,
het wonderkind Wolfgang en zijn zusje
Marianne, ook Nederland bezoeken. Op de
elfde September van het jaar 1765 kwamen
zij in Den Haag, de residentie van de Stad
houder en het was, gezien zijn activiteit in
andere landen, zeker de bedoeling van de
vader om in ons land zijn kinderen „te
vertonen" aan het hof. Bij deze mededeling
zal een ernstig lezer het voorhoofd fron
sen en denken aan een uitbuiting van de
kinderen. Het was met die Leopold Mozart
eigenaardig gesteld en het staat vast dat hij
zelf een zeer ontwikkeld en serieus musi
cus was; hij moet een uitstekend kenner
der vicoikunst geweest zijn, hetgeen onder
meer blijkt uit zijn beroemde handleiding
over het vioolspel, van welk boek een Hol
landse vertaling destijds door Enschedé
werd uitgegeven. Uit de brieven van Leo
pold en vele overleveringen maakt men
gaarne op dat hij een zeer gewetensvol
mens was, steeds van voorbeeldige zorg
voor zijn gezin vervuld bleef en zichzelf
nooit spaarde ter wille van de toekomst
der kinderen. Hij is natuurlijk de eerste
geweest die bemerkte welk een bijzondere
muzikaliteit er in de geest van de kleine
Wolfgang leefde en ongetwijfeld had hij de
hoogste verwachtingen van de zoon. Zijn
zorg voor de toekomst van Wolfgang split
ste zich: enerzijds wijdde hij zich met alle
ernst aan diens technische ontwikkeling,
anderzijds drong zich aan hem de gedachte
op een openbare bekenmaking van de
wonderlijke genialiteit van het kind niet
uit te stellen.
Het zou zeer zeker fout zijn te menen
dat slechts wereldlijke ijdelheid de vader
bezielde. De maatschappelijke omstandig
heden in die tijden hebben Leopold Mozart
er zeker toe gebracht te overwegen dat
thuis blijven met de zoon een beklemming
zou gaan betekenen en dat het zoeken naar
de gunst der muzikale hoven een noodzake
lijke voorwaarde was voor de ontplooiing
van een jong talent, waarvan hij wel wist
dat het zelfs een genie zou blijken te zijn.
De vader zal zelfs zijn aangeboren zelf
standigheidsbesef overwonnen en het risico
van vernedering op de koop toe genomen
hebben terwille van de belangen van zijn
zoon. Bovendien achtte hij tijdige reizen
naar andere landen van nut, omdat daar
mee de zoon allerlei muziek en musici zou
leren kennen en hij aldus reeds van kinds
been af in een muzikaal zeer ruim gebied
ook innerlijk zou kunnen leven.
Maar het reizen was in die dagen niet
zo eenvoudig. De statige Leopold en de
tengere kinderen konden niet per vliegtuig
naar Engeland en de tochten door de land
streken konden niet per sneltrein geschie
den. Het moet voor de kinderen vooral een
zware beproeving zijn geweest lange tijd
te reizen onder allerlei vermoeiende om
standigheden. De brieven van de vader
vermelden herhaaldelijk ongesteldheden
en bij het lezen van de reisverslagen vraagt
men zich ondanks alles af of het voordeel
van Wolfgang's geest even groot is geweest
als het nadeel aan zijn lichamelijke ge
steldheid.
Maar laat ik hier niet bij stilstaan. Toen
het gezelschap in Den Haag een onder
komen had gevonden in de herberg „La
ville de Paris" begon voor Leopold meteen
de zaak der concertondernemingen en het
probleem contact te krijgen met de hoog
geplaatste personen. Hij had ervaring op
dit gebied en meestal bereikte hij zijn doel.
Men moet weten dat in die tijden de artis-
ten voor het concerteren alles zelf moesten
doen. Een tournee was altijd een kermis
achtige onderneming; de concertgevers
moesten zichzelf als curiositeiten aanprij
zen om de aandacht te trekken. Op zoek
naar nadere bijzonderheden vond ik in het
aardige boekje van dr. Scheurleer over
Mozart's verblijf in Nederland enige adver
tenties waarvan ik er één, zonder verbas
tering van taal en spelling, overneem:
„Met permissie zal de Heer Mozart, mu
ziek meester van den Prins Bisschop van
Saltzburg, de eer hebben op Maendag den
30 September 1765, in de Zaal van den
Ouden Doelen in 's Hage een Groot Concert
te geeven, in het welke zijn Zoon, oud maer
S Jacrcn en S maenden, beneevens zijn
Dogter, oud 14 jaeren, Concerten op het
Clavecimbael zullen executeeren. Alle
ouvertures zullen zijn van de compositie
van dien jonge Componist die nooyt zijn
weerga gevonden hebbende, de goedkeu
ring van de Hoven van Weenen, Versailles
en Londen heeft weggedragen. De Lief
hebbers kunnen na hun plaisier hem
Muziek voorleggen, hij zal het zelve alles
voor de vuyst speelen. Ieder billet voor
een Persooii is 3 Guldensen voor een
Heer en Dame 5.50. De Entree-Billetten
worden uytgegeven bij den Heer Mozart,
Logeerende op den Hoek van de Burgwal,
alwaar de Stad Parijs uithangt, als mede
in den Ouden Doelen".
Het schijnt dat de ontvangst aan het
Hof zeer hartelijk is geweest; de Mozart's
zijn meermalen in Den Haag opgetreden en
pas in Januari vertrok het gezelschap naar
Amsterdam, waar ook een paar concerten
gegeven werden. In Maart is Mozart echter
weer in Den Haag om de huldiging van de
meerderjarig geworden Prins Willem V bij
te wonen. De jonge Wolfgang heeft bij die
gelegenheid verschillende composities ge
maakt, onder andere Variaties op het „Wil
helmus", welke door de uitgever als volgt
werden aangekondigd:
„Hét bekende A.ïrtje Wilhelmus van Nas
sau. etc., gcvaricert voor 't clavier door
gemelden jongen Mozart, a 6 stuivers".
Kort na dit tweede bezoek aan Den Haag
moet Mozart ook in Haarlem geweest zijn,
op uitnodiging van de toenmalige organist
der Grote Kerk. Henricus Radeker.
HENDRIK ANDRIESSEN.
SiMAVI vraagt de aandacht
Van 16 tot 21 October houdt de vereni
ging Simavi (steun in medische aange
legenheden voor inheemsen) haar jaar
lijkse collecte in Haarlem, Heemstede,
Bloemendaal, Overveen en Aerdenhout.
Gedurende vijf en twintig jaar heeft de
vereniging veel werk gedaan en zij wil
dat in de toekomst voortzetten. Dat is
echter alleen mogelijk met de steun van
de Nederlanders. Op het ogenblik doen
Suriname en Nieuw Guinea een dringend
beroep op Simavi. Maar de fondsen zijn
niet onuitputtelijk. Te verwachten is, dat
de bewoners uit Haarlem en omgeving in
de komende dagen het werk zullen steu
nen voor de duizenden zieken en lijdenden
in de tropenlanden. Haarlem is ten nauw
ste aan het werk van de Simavi verbon
den.
Van deze stad uit worden de Nederlanders
er op opmerkzaam gemaakt van welk
groot nut de vereniging is en van Haar
lem uit worden de kisten met geneesmid
delen, instrumenten, verbandartikelen en
zovoort verzonden naar ae verre medische
posten in Suriname, Indonesië en Nieuw
Guinea. Tot heden heeft de burgerij van
Haarlem de vereniging niet in de steek
gelaten en het werk krachtig gesteund.
