Haarlemse gevelstenen
Het Hek van de Damn.
HARTENDORP
Litteraire ICanttekenin,
SCHOOLBOEKEN
„Orfeo" (met Kathleen Ferrier)
in een nieuwe montering
Nieuwe uitgaven
ZATERDAG 7 JULI 1951
3
/Mmè.
Verfris uw mond
en geniet van
de geionde.
Agenda voor Haarlem
Schilderij van Pieter de Hoogh
werd voor £1800 geveild
voor alle inrichtingen van onderwijs
SCHOOLBOEKHANDEL
H. DE VRIES
Holland
Festival
OVER MUZIEK
BEDROG
In de hoofdstad uit
J
Taxichauffeurs spannen zich in
voor gebrekkige kinderen
J. W. F. WERUMEUS BUNING: „Jacob en de Engel" (Son
netten, liederen, balladen) (N.V. Em. Querido's Uitgevers
mijAmsterdam); „Het gebroken hart of de reis naar Bar
celona" (roman) (Elsevier, Amsterdam/Brussel)
BUNINGS GEDICHTEN ZIJN gegroeid
als takken aan een boom: knoestig en
glanzend, wild en liefelijk, weerbarstig en
buigzaam, trots en deemoedig, al naar het
ontij en de luwte van zijn leven het wilden.
Waar het lover het dichtst is, hangt tussen
de diepgroene weerschijn de blauwte van
herfstnevels, en hoog in de kroon verijlt
het blad tot grote tederheid. Maar de storm
wind van de nacht vaart er nog niet door
of in de stam kreunt het en het dorre hout
breekt. En bij dageraad ligt er dan wat de
wind bi'ak bijeen: blad, bloesem en tak;
het ongeschondene en het gehavende; de
smetteloze strofen en de andere die schade
leden, „tedere schade". Gaaf of geteisterd
het geurt. Het geurt naar aarde, naar
levenssappen, naar oud hout: kruidig, zoet,
bitter. En zilt van de zee. Het spreekt en
zingt: woest en innig, wijs en dwaas. Het
geweld van de wind en de zee klinkt er in
na, en hun beider ruisen en de stem van
de eenzaamheid die zo menselijk is dat er
geen levende ziel bestaat of ze kan hem
verstaan. Een stem als de natuur.
Want vergeet niet dat Werumeus Buning
de broeder is van Francois Villon, de vijf-
tiende-eeuwse meester van de ballade, de
aartsvagebond, die langs 's heren wegen
ging op weg naar God, met een lege buidel
en een vurig hart, met de menselijke zon
den als ketens aan zijn voeten en de hemel
van de schuldeloosheid boven zijn hoofd,
met de drift in zijn zinnen en „een prince"
in zijn ziel, met op zijn laarzen het stof van
de aarde en in zijn haren de dauw van om
hoog, met een vloek op zijn lippen er. gebed
in zijn ogen. Een dichter was Villon, en
geen poëet; een zanger'en geen woordkun
stenaar; een brok natuur; tastbaar en raad
selachtig: verworpen en uitverkoren; in de
dood gedreven en op het leven verliefd.
Een mens die zo waarachtig als een mens
maar kan doen zijn vreugde uitzong en zijn
leed. en telkens als het gezongen was won-
derbaarlijkerwijs een gedicht had gemaakt,
even natuurlijk als de takken aan een
stam groeien: grillig, harsig, ruig en rank.
Schoon van nature. Zo is ook Buning. Wie
hem op die wijze heeft gelezen, heeft ont-
mcfet en verstaan, zal hem niet tegenspre
ken als hij dicht:
..Van duizend woorden komt er één terecht,
Wellicht is het vers goed, en wellicht
slecht.
Maar sterker of zwakker het blijft
Bunings vers: blad, bloesem en tak; nors
geschud uit de boom van zijn leven. Het
blijft het gedicht van een Jacob die met de
Engel vecht, de dood in zijn bestaan beleed
en bevocht, het vuur meer telt dan de as.
Met zeven witte paarden is hij d'e weg
naar het paradijs gereden, zeven zwarte
teruggeeerd tot het aardse, en hij betaalde
zijn reis met een kruis. Dat is het diep ge
loof, het „gevloekt en ongezegend is het
lijden, als men niet leert onder het kruis
te staan" van deze „dief Gods", die van de
aarde steelt en van de hemel: „Ik steel",
dicht hij, „ik steel altoos, van vrouwen
't hart, de geuren van de roos, van zijde
glans, van maan en sterren licht, de laatste
blik van 't stervend aangezicht". En hij
speelt. Hij speelt met de uren van de dag: in
de morgen met de gemeenzame weigebor
genheid van de nacht; op de middag met
het eeuwig stadsbeeld van „het beminde
Avignon"; in de avond met de helderheid
der sterren en in de nachten, de eenzame,
met maanlicht en de geur van wijn en het
onwilligste aller instrumenten: de pen, die
woorden schrijft „waarmee men 's morgens
niet meer is tevreden". Hij speelt met de
wisselende ringen der herinneringen: de
zilveren met het raadselschrift, een andere
met de beeltenis van een Grieksce godin.
Nog een andere met de twaalf topazen
en weet ten leste dat wie „veel ringen
kent" de naakte hand in 't end opheft naar
het firmament, onsterfelijke ring der
ringen. Want daar is de liefde, dezelfde die
in dankbaarheid de „Ballade van de
Goede Vrouwen" wakkerriep, dezelfde ook
die Buning destijds tot dat onvergetelijke
sonnet bezielde: „Wat rest van 't breede
haar en bittere gouden oogen
„Telkens" schrijft Binnendijk*), „wan
neer er een nieuwe bundel gedichten van
Werumeus Buning verschijnt, dwingt mij
de herinnering aan zijn vroeger werk tot
het herlezen dier poëzie: In Memoriam,
Dood en Leven, Hemel en Aarde, Et in
Terra. Zo wil ik dan ook de dichter Buning
blijven gedenken. Hier is het niet an
ders. Maar als gezegd: takken buigen
naar de natuur het wil en Bunings strofen
groeien somtijds krom. Een dichter blijft
ADVERTENTIE
/7 i'rti
ZATERDAG 7 JULI
Buitengoed „Kennemerduin": Balletavond
Maud Kool, 8 uur. Openluchttheater, Bloe-
mendaal: „The knight of the burning Pestle,
8.30 u. Frans Hals: „Mabok, de wilde olifant",
14 j., 2.30, 7, 9.15 u. (Zondag 2, 4.30, 7 en 9.15
uur; Dinsdag 2.30 en 8 uur). Rembrandt:
„De derde van rechts", 18 j., 2, 4.15, 7 en
9.15 uur. Palace: „Strijd zonder genade", 18
j.. 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Het wonder",
18 j., 2, 4.15. 7 en 9.15 uur. City: „Rodge City",
14 j., 2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne:_,.Het
wrekende zwaard", 14 j., 2.40, 4 en 9.15 uur
(Zondag 2, 4.15. 7 en 9.15 uur).
ZONDAG 8 JULI
Openluchttheater, Bloemendaal: Optreden
van Hima Kesarcodi. 8.30 uur. Bioscopen:
Middag- en avond voorstellingen.
een dichter: óók als hij struikelt, óók als
hij stamelt.
En óók dit is Buning: de korte roman
van een romantisch mens, van een zonder
ling, op reis naar Mallorca aan boord van
het vrachtschip Titania, op weg naar de
dood. Buning is van de zee. Op zee hebben
ontmoetingen vreemde gevolgen voor hem:
het refrein van een Portugese fado-
zangeres en de zangerige naam van een
schone uit Barcelona werden klinkklare
poëzie in Maria Lécina, en de herinnering
aan een man die groot en trouw genoeg
was om aan een gebroken hart te sterven
werd aanleiding tot „een ouderwetsche,
omslachtige, en sentimenteele geschiede
nis en bovendien vrijwel naar waarheid
verteld". Wie nog een spookachtige dwaas
scheen op de Maas, blijkt bij de Wie
lingen Hölderlin te hebben verstaan en
Shakespeare, tijdens de lange deinig in de
Biskaya een trots en gekwetst man te zijn,
in de mist voor Vigo een eenzaam mens,
in Alicante een wijze die het goede der
aarde in ere houdt en de dood, de oprechte
liefde en de herinnering en die in Carta
gena sterft aan het leven. Alleen. Hoe
zei Goethe het?: „Ieder man is een Adam
die vroeg of laat verdreven wordt uit het
paradijs der warme gevoelens". Buning
kan niet anders: hij keert er telkens toe
terug, tot die warme gevoelens, bij de ge
nade waarvan hij leeft en dichten kon:
„Vraag niet meer naar de. dieren en de
bloem
En hun geheimen, zie ze enkel aan
En heb ze lief, en zegen lmn bestaan.
C. J. E. DINAUX
In de bundel ..Tekst en Uitleg bij twee
en twintig gedichten". (P. N. v. Kampen en
Zoon N.V. Amsterdam, 1950).
Naar „The Times" meedeelt werden de
zer dagen bij Sotheby schilderijen en te
keningen verkocht die in totaal 8.726 pond
sterling opbrachten. De hoogste prijs (1800
pond sterling) werd betaald door de „New-
house Galleries" uit New York voor een
schilderij van Pieter de Hoogh, voorstel
lende een interieur met een asperges ver
kopende vrouw. Het doek bracht in 1910
een bedrag van 946 pond sterling op. Voor
een Ruysdael werd 1700 pond sterling
geboden. Dit schilderij stelt een vismarkt,
gehouden op een bevroren rivier buiten de
stadspoort voor. Het doek dateert uit 1659.
ADVERTENTIE
Jacobijiicslraat 3 Ged. Oude Gracht 27-270
Wij besluiten onze serie over Haarlemse
gevelstenen met een reproductie van het
beeldhouwwerk dat geplaatst is in de voor
gevel van de Brandweerkazerne aan de
Ged. Oude Gracht. Ook een werk van deze
tijd, dat aantoont dat de gewoonte der
voorouders, om een gevel te verlevendigen
door plaatsing van een steen, goed was. De
beeldhouwers zouden het ongetwijfeld toe
juichen als meer architecten in deze weer
de oude weg gingen betreden. Een geluk
kige omstandigheid zou daarbij zijn dat cle
tijd zich weerspiegelt in de periode waarin
de gevelstenen (of ander beeldhouwwerk)
gemaakt worden.
Het. Rijksprentenkabinet te Amsterdam
heeft dezer dagen van de kunstschilder
Wim Steyn uit Bentveld drie etsen aan
gekocht en van diens Haarlemse collega
Poppe Damave een tekening en twee etsen.
Eén daarvan reproduceren wij hierbij: de
op linnen gedrukte ets „Laridschap met
twee bomen" door laatstgenoemde.
Een van de artistieke doelstellingen van
het Holland Festival, aldus voorzitter
mr. H. J. Reinink, is om ieder jaar een
opera van Christoph Willibald (von) Gluck
op het programma te nemen. In 1949 legde
men de grondslag voor deze traditie met
een opvoering van diens eerste hervor
mingswerk „Orfeo" en de vorige zomer
gaf men daar een aantal reprises van.
Thans heeft men de keuze wederom op
„Orfeo" laten vallen, waarschijnlijk omdat
de Nederlandse Opera al enige premières
had voor te bereiden en ook omdat de pu
blieke belangstelling nog lang niet verza
digd is. De ware liefhebbers raken immers
niet uitgeluisterd naar het warme, prach
tige stemgeluid van Kathleen Ferrier, die
wederom in travestie de titelrol vertolkte.
Nel Duval is Louise de Vries opgevolgd als
de reddingbrengende Amor en Greet Koe
mans trad als vanouds als Euridice op.
Zowel in vocaal als in dramatisch opzicht
een voortreffelijke bezetting.
Men kreeg deze door de tekstdichter
Raniero de Calzabigi geheel uit de sfeer
van het tragische bevrijde geschiedenis
over 'de legendarische liefde aan weers
zijden van het graf ditkeer in een nieuwe
enscènering te zien. Inderdaad mochten
wij enkele niet geringe verbeteringen note
ren hetgeen niemand zal verwonderen die
één der vorige vertoningen heeft bijge
woond. Maar door de één of andere moei
lijk te verklaren reden schijnen metteur-
en-scène Van der Vies en décorontwerper
Wijnberg er niet in te kunnen slagen de
zich voordoende problemen tot een geheel
bevredigende oplossing te brengen. Men
vraagt zich af waarom het niet nog veel
eenvoudiger kan, of de stemming niet zou
winnen bij een strakkere achtergrond, bij
iets meer traditioneel klassieisme. Het tafe
reel in de Elysese.velden was in dit opzicht
voortreffelijk. Het aandeel wn het ballet
kwam nu veel beter tot zijn recht, hoe men
hier verder ook over denken moge. Men
mag trouwens niet vergeten dat het bijster
moeilijk moet zijn om „de verheven kalmte
der gelukzaligheid" door middel van bewe
gingen tot uitdrukking te brengen en dat
het dansen van een zéér langzaam adagio
een bij de huidige verhouding onmogelijk
de verwachten summum van technische
beheersing vergt. De sobere choreografie
van Max Dooyes bood veel stof tot waar
dering, al kan men van mening zijn dat er
wat veel in wordt getild. De openingsscène
bij het graf van Euridice was bepaald veel
beter dan voorheen, hoewel men de kleu
ren van de zonderlinge boom en de geluk
kig (maar nog niet genoeg) getemperde
rode gloed gevoegelijk zou kunnen missen.
Waarom echter het trekgordijn met de
tomaatkleurige zon aan het slot wederom
werd gebruikt mag een raadsel heten. Het
werkt, averechts aan de bedoeling, volko
men ontluisterend.
Er waren na afloop (wij waren aanwezig
bij een voorstelling in Den Haag, maar het
succes was in Amsterdam niet minder)
ovationele toejuichingen voor de solisten,
in het bijzonder voor Kathleen Ferrier, die
niet alleen als zangeres een grootse indruk
maakte, doch ook door haar subliem be
heerste verschijning. Men verwondert er
zich alleen over dat zij het niet kan laten
zo hoorbaar op de namaaksnaren van haar
lier te tokkelen. De uitvoering stond onder
muzikale leiding van de Franse dirigent
Charles Bruck.
DAVID KONING.
ADVERTENTIE
DE STOFZUIGER SPECIAALZAAK
Gen. Cronjéstraat 43 - Kruidbergerweg 51
Telefoon 16990 - 17696 Spaarne 3
Vanaf 2.50 per week.
Ook voor reparatie en onderdelen van
alle merken.
ADVERTENTIE
Dr. J. Waterink, Onze Prins, in het
publiek en binnenskamers Zomer
en Keuning, Wageningen.
Professor Waterink heeft een poging on
dernomen om Prins Bernhard wat ver
trouwder te maken aan het vaderlandse
publiek. Een inspanning die, geleid door
inzicht en tact, een belangwekkend resultaat
had kunnen opleveren; alles uitpluizen en
zeggen kan men toch niet, dat geldt bij be
handelingen van alle levende personen, en in
het onderhavige geval alleen nog sterker. De
sympathie die het overgrote deel van de be
volking voelt voor de Prins als lid van het
Koninklijk Huis een krachtiger, rationeler
inhoud te geven door duidelijk te maken
welke de functie is, die hij in het nationale
leven vervult, dat zou een goed werk zijn;
maar in oppervlakkige trant proberen een
uitbeelding van een persoonlijkheid te geven
met zijn activiteiten er bij wijze van deco
raties opgespeld, dat kan weinig tot beter
begrip leiden. Tenminste, de enige manier
om het er af te brengen is de onbevredigen
de die professor Waterink dan ook heeft ge
bruikt: het voortdurend handhaven van een
feestelijk-zoetelijke toon, die het bij huise
lijke jubilea nog wel eens wil doen. maar
waarin de betekenis van een mens van enig
belang nooit tot haar recht zal komen. Het
werk zal zeker groot genoegen bereiden aan
hen, wie deze toon de enig-voegzame tegen
over hel: Koninklijk Huis voorkomt; zij zul
len er bovendien een aantal aneedoten en
foto's in vinden, die zij wellicht nog niet
kenden zelfs een aantal speciaal genomen
kleurenfoto's, waarin ter sterking van het
vaderlands sentiment de kleur oranje ver
blindend overheerst.
Het lijkt echter mogelijk een boek te
schrijven over de Prins dat zakelijker is, en
waaruit voor allen blijkt dat een man in een
zo uitzonderlijke positie meer verdient
dan vage, doezelige en tenslotte onpersoon
lijke sympathie. S. M.
Misprijzen
Wij hebben ons dezer dagen even in
het heetst van de prijzenslag begeven,
die in de hoofdstad op de Nieuwendijk
het felst woedt. Weliswaar begon zij in
de Reguliersbreestraat, waar een firma
er ineens een echte prijzenslagzin in
kreeg en een prijzenslachting aanving
van hebben wij u daar. Dit lieten de
Nieuwendijkse textiel-mannen niet op
zich zitten. Sommigen smeten de prij
zen eenvoudig naar beneden, zij het
dan, dat zij ze eerst nog even naar bo
ven hadden laten gaan, teneinde de val
wat indrukwekkender te maken. Zo
zagen wij dat een replica van ons vis-
graatje, door ons ten tijde der Kore
aanse inkoopwoede voor 100 aange
schaft, een prijsdaling had ondergaan
van 200 tot f 98. Meer dan 50 naar
beneden, zei het kaartje trots.
Het was me overigens een drukte
van belang daar op die Nieuwendijk.
Allerwegen zag men nijvere werkers
aan het slepen met de gouden bergen,
die bij aankoop van kledingsstukken
werden uitgereikt. En evenals overal
zag men mensen met Zondagse pakken,
die keken alsof ze er iedere dag zo uit
zagen en alsof de doos onder hun arm
leerboeken, delicatessen of serviesgoed
bevatte. Hun opvallend onopvallende
blikken in de winkelruiten leerden ech
ter wel anders.
Nochtans leverden de étalages een
vrolijke aanblik op met al die afgesla
gen prijzen, zij het dan dat zij door de
winkeliers zelve misprijzend werden
bekeken. Met wilde slagzinnen werd de
sedert de oorlog ongewone nederwaart-
se prijsbeweging aangeduid door de één
als „vacantie-prijzen" door de ander
als „sensatie" en een schoenenmagazijn
bleek zonder meer de „revolutie" te
hebben uitgeroepen. De prijzenslagzin
van de week was echter ongetwijfeld
die van de man, die annonceerde „Prij
zenoorlog - Vredesprijzen".
Uitblazend van het strijdrumoer von
den wij in het café „Hier is Piet" in
derdaad een grote Piet uit de textiel
branche. Hij was niet minder dan chef
verkoper in een groot kleding-maga-
zijn en bleek bereid de ganse geschie
denis, uit de inmiddels eveneens
sterk in prijs gedaalde doeken te
doen. Hij begon met de mistroostige
verklaring af te leggen, dat vrijwel de
ganse prijzenslag „grote nep" was, be
doeld om inferieure qualiteiten de deur
uit te drukken.
Hij voegde hieraan toe: „Maar dat
hoeft u niet in de krant te zetten".
Hoewel wij hem erkentelijk zijn voor
zijn brede geste om ons niet tot publi
catie te dwingen, willen wij hem toch
graag het genoegen doen, zijn woorden
hier te vermelden.
Speciaal tegenover de winkeliers, die
bij aankoop van het één het ander
cadeau doen, toonde hij zich wantrou
wend. Het karakter van de gratis
goederen wenste hij als „triefel" ge
boekstaafd te zien. Zijn eigen zaak, zo
kon hij ons mededelen, deed aan der
gelijke prijzen dan ook niet mee. Die
had door de bank genomen gewoon de
prijzen met een procent of tachtig ver
laagd en verkocht uitsluitend kwali
teit.
Onze volgende informant bleek een
lijnrecht tegenovergestelde mening te
zijn toegedaan. Het gratis verstrekken
van drie overhemden, drie dassen en
drie paar sokken bij aankoop van een
pak scheen hém de meest efficiënte
wijze om de concurrentie het étalage-
licht. uit te blazen. Het verlagen van
prijskaartjes kwam hem voor als
„matsen". Teneinde zijn referaat in het
juiste licht der onpartijdigheid te stel
len, dient hier echter aan te worden
toegevoegd, dat hij een winkel exploi
teerde, die de klanten haar genegenheid
gewees door het aanbieden van gratis
artikelen.
Spotprijzen
Aangezien deze twee verklaringen
niet leidden tot een uniforme waarde
ring van het netelig probleem, hebben
wij onszelve gezet tot een nauwkeurig
onderzoek, dat zich over een aantal
zaken op de Nieuwedijk uitstrekte. In
het algemeen vertoonde het publiek
zich verheugd over het ganse geval, al
maakten sommigen de reserve, dat
weliswaar de prijzen die van kort vóór
de oorlog benaderen, maar dat de qua-
liteit in gelijke mate die van kort na
de oorlog nabij komt. Dit laatste nu
zouden wij willen bestrijden. Wij za
gen althans in een étalage ons favoriete
merk overhemd voor de helft van de
prijs. Toen wij naar binnen stapten om
dat koopje te halen, zei de verkoper
echter: „Dat hebben wij niet in uw
maat. Maar we hebben wel een ander
heel goed overhemd voor u. Welke
maat heeft u?"
Dit alles neemt niet weg, dat er na
tuurlijk wel degelijk koopjes zijn te
halen. Want er gaat van alles voor een
zacht prijsje, ja zelfs voor een half
zacht prijsje weg. En niet alleen in de
textiel, ook in andere sectoren van de
duurzame consumptiemiddelen. Wan
neer u weet wat een sector van de
duurzame consumptiemiddelen is, dan
kunnen wij u mededelen, dat hieronder
bijvoorbeeld opklapbedden worden
verstaan. Of Perzische tapijten. Om
maar niet te spreken van Persische
tapijten. Wij zagen althans een aan
plakbiljet dat „Imitatie-Persisehe ta
pijten" voor slechts elf gulden aan den
volke beloofde. Origineel imitatie-
Perzisch zal natuurlijk wel iets duur
der uitvallen.
Wij willen u natuurlijk geen raad
geven, maar wel mededelen, dat wij
persoonlijk nog even zullen wachten
totdat ons aankoop-programma met
geheel gesloten beurs zal kunnen ge
schieden. Tot de tijd dus, dat geadver
teerd zal worden: „Wanneer u zo be
reidwillig zoudt zijn een dressoir bij
ons weg te komen halen, krijgt ge er
een bijpassend kasteel bij cadeau".
Inmiddels volgen tyij met de grootste
belangstelling de prijzen, die nog maar
steeds dalen, voor zowat alle artikelen.
Alleen het prijzen van de dag moet
nog plaats hebben, maar dat zal wel
niet geschieden eer het avond is.
BOEDA
Het programma van het Holland Fes
tival vermeldt voor hedenavond het
optreden van de Hindoedanseres
Hima Kesarcodi in de Stadsschouw
burg, waar Dinsdagavond de Neder
landse Opera een reprise van „Orfeo"
van Gluck geeft, met Kathleen Fer
rier als gast in de titelrol. In Carré-
hebben vandaag en morgen de laat
ste voorstellingen van het blijspel
der gerechtigheid „Leer om leer" van
William Shakespeare door de Neder
landse Comedie plaats.
Het Residentie Orkest voert Dinsdag
avond in het Concertgebouw een
programma van werken van Maurice
Ravel uit, te welen L'Enfant et les
Sortileges" en de beide suites ,,Dapli-
nis et ChloëMedewerking verlenen
het Nederlands Kamerkoor en de
vocale solisten Elisabeth Glastra
van LoonNoëmi Perugia, Erna Spoo-
renberg, Laurens Bogtman, John van
Kestcren en David Hollestelle. Het
geheel staat onder leiding van Wil
lem van Otterloo.
Op een Maandag te geven ochtend
concert in de kleine zaal van het
Concertgebouw voeren Géza Frid en
Luctor Ponse de Sonate voor twee
piano's en slagwerk van Béla Bartök
uit. Zondag speelt het koperkivartet-
van het Concertgebouw (met mede
werking van de trombonist E. Haag
man) op het zogenaamde schiereiland
tegenover het I.C.C. in het Vondel
park werken van Josquin des Prés,
Pezel, Susato en Jan Koetsier.
„Tot u zal spreken...." is de titel
van de deze week in City draaiende,
in het programma van het Holland
Festival opgenomen film van Wil
liam Wellman met James Whitmore
en Nancy Davis. In Tuschinski wordt
vertoond „De weg der hoop" van
Pietro Germi, in Kriterion „Zij gaven
hem macht(All the king's men)
van Robert Rossen, die met drie
Oscars bekroond iverd.
Liefhebbers van zomertoneel kunnen
nog steeds in drie theaters terecht:
in de Kleine Comedie wordt „Potasch
en* Pcrlemoermet Kaart en Bos
kamp opgevoerd, in het Centraal
Theater „Pruim en Perzikmet Her
man Bouber en Hans Kaart, in het
Leidseplein Theater M'n man heeft
complexen" door het Ruys-ensemble
zonder Cor Ruys.
Ter gelegenheid van het Congres van
kunstcritici is er in de Galerie le
Canard in de Spuistraat een expo
sitie van werken van Nederlandse
schilders-recensenten, ongeveer der
tig in getal. Bij Van Lier aan het
Rokin wordt- een tentoonstelling ge
houden van werken van de schilder
Demonte Taborda uit Uruguay.
In oorlogstijd, het zal in 1942 geweest
zijn, ontving een organist die in zijn kerk
op een stil uur aan zijn instrument stu
deerde, bezoek van een Duits officier. Hij
had niemand verwacht, was reeds geruime
tijd alleen in de kerk, toen onverwacht de
deur boven aan de torentrap geopend werd
en de zware knaap naar het orgel stapte.
De verrassing was niet aangenaam. De
Duitser grijnsde zelfbewust en gevoelvol,
terwijl hij met de hakken klapte. Hij zeide
zeer muzikaal te zijn, op het horen der
orgelmuziek naar boven te zijn gekomen
en dat hij even wilde luisteren. Hij merkte
op dat het hem bekend was dat de grote
Duitse meesters Bach en Handel ook orgel
werken hadden geschreven, dat het orgel
een „famoos" apparaat was en dat in ieder
geval „das Judenzeug" er niets mee te ma
ken had. Deze opmerking klopte niet met
de werkelijkheid van het ogenblik, want de
organist studeerde juist een van de orgel
stukken van Mendelssohn. Een onschuldige
boosaardigheid kwam in het hoofd van de
speler op :hij stemde toe dat de ongenode
gast even zou blijven, ried hem aan bene
den in de kerk te gaan luisteren, omdat het
orgel daar beter klinkt en zeide hem dat
hij een werk van een Duitse componist zou
voorspelen. „Schön". Stramme buiging,
klap van de hakken, brede rug, zware
stappen, deur dicht.
De organist sloeg het eerste Preludium
en fuga van Mendelssohn op en begon het
stuk te spelen toen hij hoorde dat de offi
cier op de stenen van het middenschip was
gearriveerd. Het kloeke Preludium kreeg
zijn kans in „het volle werk" van het in
strument. Na afloop legde de organist zijn
muziek in de kast en haastte zich naar
beneden om niet weer de machtige gast
bij zijn klavieren te moeten zien. Beneden
aan de trap dankte de officier hem voor
de „prachtige heldhaftige muziek", welke
hij „bestimmt von Handel" noemde. De
Duitser had stil en met bewondering ge
luisterd naar de muziek van een Joods
componist die hij verfoeide.
Dit bedrog was de luisteraar bezorgd
door de speler. Er zijn meer van dergelijke
grapjes; men vraagt zich af hoeveel zelf
bedrog inzake waardering er dagelijks zou
zijn als het publiek niet gewend was bij
alle schilderijen, beelden, concerten en
opera-programma's op de eerste plaats de
namen te lezen. Zelden ontmoet men onbe
vangen kunstliefhebbers. Een beroemde
naam, een naam-a-la-mode is een paspoort
voor de schoonheid, een soort verheven
diploma, eigenlijk een geruststelling voor
de kleinmoedige die geen risico durft te
nemen. Stel je voor iets zéér te bewonde
ren wat niet gegarandeerd is; stel je voor
niet getroffen te zijn door iets waarover
iedereen opgewonden spreekt! In een mu
seum buigt men zich voor een schilderij
om eerst het vergulde naambordje te lezen,
Rembrandt, ha, prachtig! Een onbekende
naam en meteen hangt er een mist voor
de geest. Er zijn talloze Nederlanders die
niet in de Nederlandse Opera geloven, om
dat de instelling niet zo beroemd is als het
Teatro alia Scala in Milaan. En wat moest
men met een concert beginnen als de na
men der componisten niet gepubliceerd
stonden, de solist niet bekend gemaakt was
en deze onzichtbaar was opgesteld? Na-
praterij en wantrouwen nemen een zeer
grote plaats in. Dit wijst er dus op hoe
weinig vrijheid de mensen hebben.
Naast deze algemene, vulgaire hebbe
lijkheid bestaat ook de drukkende belem
mering van onbevangenheid in de heers
zucht der principes. Gehele tijdperken
waarin de schoonheid bloeide, worden ont
kend omdat de aard dier schoonheid niet
overeenkomt met een eigendunkelijk prin
cipe. Nog onlangs speelde een jonge cellist
mij enkele werken voor; hij deed het vir
tuoos en in zekere zin onberispelijk. Toen
hij mijn oordeel vroeg moest ik wel op
merken dat al zijn voordrachten mij onaan
gedaan hadden gelaten. Hij zeide mij dat
hij in principe niet romantisch speelde. Dit
is bepaald weerzinwekkend. Een dergelijk
„inzicht" bewijst au fond een gemis aan
muzikaliteit, want als de jonge man een
werkelijk muzikaal artist was, zou het
dwaze principe geen kans bij hem hebben.
Sommige kunstliefhebbers verstrikken
zich dermate in moderniteit dat het zoge
naamde verleden voor hen verduisterd
wordt, alsof de schoonheid niet onafhan
kelijk van de tijd een levend element is;
anderen houden het er voor dat er een
goede oude tijd was, waarin de kunstenaars
als fatsoenlijke mensen fatsoenlijke stuk
ken maakten. Zij willen zich „inleven" in
de oude stijl en beperken zich eveneens
onder de dwang van principes. Bij allen
leeft de vrees voor vergissing ten opzichte
van het een of het ander. Men verknoeit
het kunstgenot zoals men de natuur ver
knoeit door van alle tuinen potsierlijke
rotstuintjes te maken naar de geldende
methode. Niet wat de natuur biedt maar
wat het principe, de mening wil, erkent
men.
De Festivals, welke ik overigens geens
zins veroordelen wil. geven natuurlijk
rijkelijk voedsel. Er zijn mensen die van
het Holland Festival, het Festival of Bri
tain, het Festival in Salzburg, alles wil
len meemaken, omdat ze er dan over kun
nen praten. Want stelt u zich voor dat u
geen oordeel hebt. Maar oordeel en zelf
bedrog liggen vlak bij elkaar, evenzeer als
voorzichtigheid en benauwdheid. Leve de
vrijheid.
HENDRIK ANDRIESSEN.
ADVERTENTIE
De Amsterdamse blokbandchauffeurs
hebben de kinderen van de Mythyl school,
die in het Wilhelminagasthuis te Amster
dam is gevestigd, enige genoeglijke uren
bezorgd. Donderdagmorgen vertrokken een
twaalf taxies met kinderen, doktoren en
verpleegsters van de school naar het Gooi,
waar de jeugd in een uitspanning op lek
kernijen werden onthaald.
Op 24 Juli wordt de kinderen een feest
avond aangeboden.
De blokbandchauffeurs hebben het plan
om nog driehonderd andere gebrekkige en
behoeftige kinderen uit Amsterdam en het
Gooi een genoeglijke dag aan te bieden.
Van 30 September tot 3 October wordt
in Scheveningen de tweede bestuursvergade
ring van de Wereldliga tot Bescherming van
Dieren gehouden. Op 3 October wordt de
vergadering in Leiden voortgezet.
