HOOGFEEST OVER
GANSE WERELD
Zweden dansen op Kerstdag
om de rijkversierde boom
JCewtfaomeri u~ati debtig, meieA Pia-agte
N
D
„JULEAFTEN" is het grootste, heerlijkste
en heiligste feest van het jaar
GEBED
Met Kerstmis is het rijke Australië
eigenlijk een arm land
Kerken vol „levend licht
Kerstschoonmaak en traditionele koekjes
WOENSDAG 24 DECEMBER 1952
7
NOORSE KERSTMIS
In de
Koninklijke
keuken
Maar de thermometer wijst 100 graden Fahrenheit
Gedurende de maand December baadt het hart van Brussel de grote pleinen
en Boulevards des avonds in het licht van ontelbare lampjes, die de hoofdstad
van onze Zuiderburen niet ten onrechte de naam „Lichtstad" verlenen. Op de foto:
een gedeelte van een der verlichte boulevards.
99
(Van onze correspondent te Stockholm)
e Kerstdagen zijn voor de Zweden dagen van louter vreugde en blijdschap.
Men viert niet alleen de geboorte van de Heiland, maar men verheugt zich
evenzeer op het licht in de duisternis en het lengen van de dagen. Aan het
Kerstfeest vóóraf gaan weken van intensieve voorbereiding. Dit is welhaast
noodzakelijk, want hoe zou men anders de trieste maanden October en November
en de donkere dagen van December kunnen uithouden? In October brak de zon
ditmaal maar twintig uur door het wolkendek en in November hebben wij in
Stockholm de rood-gele kogel maar één keer gezien! De overige tijd was de
lucht een grijze massa, 't Was nat en koud en ongezellig buiten.
Reeds van de eerste Zondag af in Advent begint men in Noorwegen Kerst
mis te voelenen vierenNiet dat iedereen weet wat Advent betekent;
maar men beseft wel dat het iets met de Kerk en Kerstmis te maken heeft,
en dat men nu langzamerhand wel ernstig aan de Kerstschoonmaak moet
beginnen en voorbereidingen treffen voor het bakken van koekjes die bij
een echte Noorse Kerstmis horen. Een echte Noorse Kerstmis: Het feest
der feesten!
In werkelijkheid is Advent de Nieuw
jaarsdag voor de kerk, het betekent: Ad-
ventus Domini: De komst des Heren. Het
luidt het kerkjaar in, en is de voorberei
dingstijd voor Kerstmis. In Noorwegen,
xVaar de godsdienst Luthers-Evangelisch
(Staatskerk) is, met een soort bisschoppe
lijke hiërarchie, zijn vele gewoonten uit de
Katholieke tijd blijven bestaan. Zo ook
het vieren van deze Advents-tijd. Het is
een tijd van feestelijke verwachting ge
bleven, in alle Scandinavische landen voor
groot en klein, sterker dan waar in Europa
ook. De gewoonte om deze donkerste tijd
van het jaar met een aangestoken kaars
te verlichten is van zeer oude datum. Een
oude sage vertelt dat in de „echte" oude
tijd het precies andersom gebeurde. Toen
was Kerstmis de tijd van duistering met
trollen en heidense gebruiken. Vandaag
verlichten de Noren hun vertrekken. De
eerste Advent-Zondag met één kaars, de
tweede met twee enzovoort, zodat wij
Kerstmis in het volle licht ontvangen. Ir.
een van de meest bekende Kerstliederen:
Jeg er saa glad hver julekveld (Ik ben zo
blij ieder Kerstavond) komt er ook een
couplet in voor: „Da tender moder alle
lys saa ingen krok er mörk" (Den steekt
moeder alle lichten aan zodat geen enkele
hoek donker is).
Een andere oeroude gewoonte in Noor
wegen is om met Kerstmis de dieren extra
goed te bedenken, en dan vooral de vo
gels. Het zal moeilijk zijn een huis te vin
den hetzij in de stad of op het land waar
niet een „julenek" hangt (bos goudgele
haver). Hier is een merkwaardig vex-haal
aan verbonden, het zat namelijk zo: Dui
zenden jaren geleden toen de mens uit het
stenen tijdperk net geleerd had koren te
verbouwen, geloofde hij dat de groeikracht
die in de aarde „woonde" vluchtte wan
neer hij zijn akkers maaide, en zich ver
borg in de laatste korenaar. Maar wan
neer intussen deze ook gemaaid was had
hij de „groeikracht gevangen". Daarom
bewaarde hij deze laatste korenaar en
legde haar opzij. En nu, in deze laatste
donkere dagen voor Kerstmis als de zon
maar zelden scheen en dan nog maar met
een ziekelijke glans zonder kracht, dan
was de tijd gekomen voor de stenentijd-
perkmens om deze laatste korenaar te
voorschijn te halen, en haar buiten zijn
„hol" te hangen. De kracht die daarin
schuilde zou de zon helpen weer gezond
te worden zodat die schijnen kon en
warmte en licht verspreiden, en zegevieren
over de koude, nare winter, en de „groei
kracht" zou weer verhuizen naar de ont
dooide akkers en de mensen een nieuwe
oogst brengen van dit gezegende koren.
Na de heidense tijd en de tijd der Noor
mannen kwam het Chi'istendom naar het
Noorden, maar de Noren hingen steeds
hun „julenek" buiten met Kerstmis, nu
onder het motto dat het een cadeau was
voor de vogels die de mensen zochten
wanneer de sneeuw zo hoog lag in de
bergen en bossen zodat zij niets konden
vinden om te eten. De Noorse boeren heb
ben altijd veel van dieren gehouden, en in
de Kerstnacht krijgen paard en koe, schaap
6>n geit altijd iets extra lekkers.
Gerekt Kerstfeest
Zoals ik eerder al zei begint Kerstmis
m Noorwegen veel vroeger, ook door al
zijn „materialistische" voorbereidingen. Er
wordt ook schoonmaak gehouden op z'n
Hollands, de huizen stinken van groene
zeep en boenwas en de hagelwitte geste
ven vitrages doen de ogen knipperen.
Omstreeks 15 December begint men te
bakken, want er worden zeker zeven soor
ten koekjes gebakken, porties zo groot dat
die meestal tegen Pasen op zijn, wat ook
de bedoeling is. Van tevoren zijn nog sylt,
rollades, worstenhammen enzovoort klaar
gemaakt en liggen „hun tijd" in de spe
ciale zout-oplossing die wij daarvoor ma
ken. Zo tegen „piep-kleine" Kerstavond
en „kleine" Kerstavond (respectievelijk
22 en 23 December) heeft bijna iedereen
koorts van opwinding, vooral omdat ze
bang zijn niet op tijd klaar te komen. Op
Kerstavond zelf pioet nog de Kerstboom
versierd worden, dit gebeurt achter ge
sloten deuren door moeder en niemand
mag kijken, de Kerstbroden moeten op
het laatste moment nog gebakken worden
om op de Kerstmorgen vers te zijn. Dan
wordt het diner klaar gemaakt voor de
grote avond. Boodschappen doet nu nie
mand meer, trouwens de winkels sluiten
om 4 uur, want om 5 uur luiden de klok
ken Kerstmis in en gaat iedereen ter kerke
naar de traditionele kinderdienst.
Vroeger werden Noorse vrouwen groot
gebracht in het geloof dat alles wat je in
een winkel klaar kocht gelijk was aan
vergif, hetzij een onsje gehakt of een
koffiebroodje! Nee, alles zelf maken. Op
Kerstavond hoorde daarom iedere huis
vrouw en goede moeder met enig zelf
respect volkomen af te knappen!
En „juleaften" (Kerstavond) is het
grootste, heiligste, en heerlijkste feest van
het gehele jaar.
Iedereen gaat om 5 uur naar de kerk
om naar al die blijde kinderen te kijken
en hun de bekende liederen te horen
zingen.
Vóór of na het Kerstdiner worden de
cadeaux gegeven en loopt men om de
Kerstboom liederen te zingen. Na al deze
emoties is weer tijd voor koffie drinken
en al de koekjes te proeven, noten kraken,
fruit eten, enfin men eet tot men niet
meer kan, want dat hoort ook bij Kerstmis.
Eerste Kerstdag gaat iedereen om 10
uur naar de kerk, daarna worden er fa
miliebezoeken afgelegd, meestal aan oudere
leden van de familie of aan zieken. Overal
wordt er van de koekjes gesnoept, meestal
met een glaasje Port en men kan vaak
horen: „Oh, wat zijn jouw Berlinerkransen
dit jaar goed gelukt, veel mooier dan de
mijne", 's Avonds komt de familie meestal
weer samen, want van uitgaan is geen
sprake. Theaters, restaurants en bioscopen
zijn gesloten (ook op feestdagen als Goede
Vrijdag en Pasen). Tweede Kerstdag lijkt
veel op die in Holland, dan gaat iedereen
graag uit en dan is er geen houden aan al
het feestvieren.
De Kersttijd duurt meestal tot 2 Januari
in Noorwegen. De Noren hebben een 2de,
3de, 4de, 5de en 6de Kerstdag, dan komt
Oudejaarsavond, bij ons Nieuwejaars-
avond. Nog steeds is Noorwegen minder
commercieel aangelegd dan andere landen
in Europa. Buitenlanders die soms gepro
beerd hebben tussen Kerstmis en Nieuw
jaar of in de Paasvacantie, van Palmzon
dag af tot 3de Paasdag zaken te doen,
zullen dat nooit meer herhalen, want in
deze tijd wordt er gewoonweg niet ge
werkt, men is niet geïnteresseerd in geld
verdienen en de kantoren zijn meestal ge
sloten, of slechts een paar uur per dag
open, met een paar mensen als „wacht".
De prachtig versierde Kerstboom hoort
tot Driekoningen te blijven staan, als men
die eerder weg doet, loopt men kans dat
men het in het nieuwe jaar niet zo best
zal maken. De Noren zijn erg bijgelovig!
CESSIE
Alle samenzijn is gelogen
Elke vriendschap wordt zwart verraad
Als een man met lege ogen
Alleen voor de spiegel staat.
Zonder glimlach om oude dingen
Zonder moed voor de nieuwe dag
Mond, die niet meer kan zingen
Als het hart niet meer vragen mag.
Ieder jaar wordt men jaren ouder
En men sterft aan de eigen tijd
Boven een moede schouder
Het zwart van de eenzaamheid.
Envoi
Here Jezus, te Kerst geboren
En door Engelen blij begroet
Wil deze man verhoren
En redden (ik ken hem goed)
Uit zijn zinloos en eenzaam leven
Naar de blijdschap van Bethlems feest
Dat hij, alleen gebleven,
Zijn spiegelbeeld niet meer vreest.
B. RIJDES
Kerststemming in het hoge Noorden.
Maar door de duisternis heen ziet men
ieder jaar weer als een veelbe
lovend teken, de grote adventsterren. Haast
iedereen heeft dit maaksel van papier, van
binnen verlicht met een lamp'van veertig
kaarsen, voor het raam hangen. En bijna
iedereen, kijkt er. met verlangende ogen
naar, omdat het al een stukje Kerst is. Een
vóórvreugde. Hiermede alleen zijn de kin
deren echter niet zoet te houden. Zij tellen
daarom de dagen door middel van een
Adventskalender. Iedere dag wordt een
deurtje geopend
Kroon van kaarsjes
De jonge meisjes zagen de wachttijd
reeds door „Lucia" gebroken. Op de der
tiende dag van December was het haar
taak om licht te brengen. Met een kroon
van zeven kaarsjes op haar hoofd, ont
haalden zij in de vroege ochtenduren haar
ouders en kennissen op koffie en gebak,
net als de heilige Lucia eens heeft gedaan,
toen standvaste Christenen voor hun ge
loof in de kerker smachtten. Het is een eer
om haar voorbeeld te mogen volgen, want
de meisjes moeten overeenkomen met de
in de legende beschreven heilige. Zij moe
ten mooie blauwe ogen hebben en lang
blond haar moet over hun schouders vallen.
Ieder huisgezin, iedere fabriek, iedere
school en iedere stad heeft een Lucia. Maar
de meeste aandacht trekt ieder jaar weer
het meisje, dat aan Stockholm het licht
brengt.
Reeds weken tevoren wordt zij door de
lezers van een groot dagblad aangewezen.
Haar ter ere wordt dan een statietocht door
de stad georganiseerd en tienduizenden
waren ook dit jaar op de been om haar de
boodschap te horen verkondigen.
Luilekkerland
Met hoeveel enthousiasme dit alles
overigens gebeurde, het waren toch maar
voorbereidingen. Maar als op de vóóravond
van Kerst, dus 24 uur eerder dan in Ne
derland de kaarsjes worden ontstoken,
dan wordt er uitbundig gedanst en ge
sprongen om de kerstboom. Leuke wijsjes
met geestige inhoud volgen elkaar op. De
boom doet dan denken aan het symbool
van Luilekkerland. Er hangen smakelijke
lekkernijen in, zoals chocolade en noten,
kransjes en snoepgoed. En het geheel gaat
schuil onder lametta, kleurrijk glaswerk
en engelenhaar, en niet te vergeten: lange
serpentines met de Zweedse vlag. Onder de
boom liggen, hoog opgestapeld, de cadeaux.
Als men eindelijk met het openen der
pakjes begint, blijkt opnieuw hoe lang zich
groot en klein op deze dag hebben voorbe
reid. De kinderen geven de ouders geschen
ken, waarmee zij soms langer dan een
maand bezig zijn geweest, en anderzijds
hebben de ouders vaak nog langer moeten
sparen om met zo gulle hand te kunnen
geven.
Daarbij vergete men niet, dat dit mate
rialistische feest ook een uitbundig eten
eist. Alles wat lekker is, hoort op tafel en
de traditionele rijstebrij en de „lutfisk"
mag daarbij niet worden vergeten.
Als dan op deze dag vóór Kerst het ge
luk volmaakt is en de kinderen met het
speelgoed naar bed zijn gebracht, komt er
voor de ouders niet veel meer van slapen.
Reeds om een uur of vier 's ochtends wordt
het feest voortgezet. Nadat men tevoren de
aardse geneugten in zo volle teugen heeft
genoten, denkt men nu echter aan Hem, die
in deze nacht is geboren. Na een speciale
Kerstdronk en een eerste ontbijt gaan jong
en oud naar de kerk. Er moeten twee, soms
drie, godsdienstoefeningen worden gehou
den om de mensen niet teleur te stellen.
Witte kerkgang
Het allermooiste is echter op deze Eerste
Kerstdag de kerkgang zelf. Meestal ligt er
sneeuw. En wat kan dan meer de gevoelens
weergeven, dan een wandeling door de
witte stilte? Velen gaan naar een kerk
buiten de stad om nog meer van de stem
ming te genieten. Terwijl dan de natuur
rustig onder de witte, dikke deken slaapt
en het licht, dat door de gekleurde kerk
ramen valt, op fascinerende wijze door de
sneeuw in nog meer kleuren wordt ge
broken, hoort men het spel van het orgel
werkelijk als een blijde boodschap.
De kerk zelf is rijk versierd en in plaats
van het koude electrische licht verspreiden
nu honderden kaarsen een feestelijke glans.
De Zweed spreekt trouwens niet van
„kaarsen", maar noemt dit terecht: „levan-
de ljus", levend licht.
Op de namiddag van deze Kerstdag wor
den nog eens de lichtjes aan de boom ont
stoken. Maar dan gaat het iets rustiger toe
en zingt men, als overal ter wereld, het
„Stille nacht, heilige nacht
Millioenen families
over de gehele wereld
bereiden zich voor op
de viering van het
Kerstfeest. Ook in de
keuken van het pa
leis van de Zweedse
Koninklijke familie
wordt koortsachtig
gewerkt om alle ver
snaperingen op tijd
klaar te krijgenOnze
fotograaf snapte de
Zweedse kroonprins
Carl Gustaf en zijn
zuster Prinses Chris
tina op weg naar de
oven met bakplaten
speculaas.
(Van onze correspondent in Australië)
DE grootste twee Kerstbomen ter wereld staan deze week opgericht aan het strand
van Manly (Sydney), maar Australië zelf kon ze niet leveren. Ze moesten per
schip worden aangevoerd van Norfolk Eiland (1500 kilometer van Sydney, in de
Stille Oceaan) en zijn dertig meter hoog. Zij vormen een speciale attractie voor de
honderdduizenden bezoekers van een der mooiste badplaatsen van het Zuidelijk
halfrond. Emigranten van alle landen zullen er op Kerstmis een bijzonder cachet
aan geven door vertoning van volksdansen en door hun nationale klederdrachten. Ook
de Volendamse dansgroep van Jo Brugmans die nergens en nooit ontbreekt, waar het
erom gaat een stuk Nederlandse folklore te brengen, zal in Manly aanwezig zijn.
Het gehele diplomatieke corps van Sydney is uitgenodigd om dit Kerstfeest bij te
wonen.
ZO wordt Kerstmis in Australië gety
peerd. Het is cultuurloos. En voor zo
ver er enige vorm van cultuur mocht zijn,
dan is die uitsluitend van Engelse oor
sprong, zonder een enkele specifieke
Australische eigenschap, behoudens de
eigendommelijkheden, die generlei verband
houden met Christus' geboorte. Geleidelijk,
doch heel langzaam, doen zich evenwel de
„vreemde invloeden" geiden.
Hier, aan de rand der wereld, leeft men
met z'n gedachten meer bij de materie dan
bij de geest. Maanden van tevoren is er in
de winkels en in de advertenties al zóveel
en zó dikwijls propaganda gemaakt met
slagzinnen en is er door de radio nog véél
'harder geschetterd, dat men wel hélemaal
platzak moet zijn om niet in de verleiding
te komen Kerstcadeautjes te kopen voor
familie, vrienden, kennissen en collega's
op kantoor of fabriek. Want „Kersttijd is
geschenkentijd".
Soms krijgt men de gedachte dat Kerst
mis in Australië helemaal niets te maken
heeft met Christus' boodschap. Maar als
men ziet hoe de natuurlijke, aangeboren
goedgeefsheid van de bewoners van dit
werelddeel in deze tijd extra tot uiting
komt, de liefdadigheid werkelijk hoogtij
viert, dan moet men ondanks alles erken
nen dat de naaste hen dicht aan het hart
ligt.
Men kan niet verwachten, dat de Austra
liër, die in de Kerstweek ligt te zonneba
den aan de sprookjesstranden, of een
picnic heeft in de „bush" (bos) bij een
„creek" (riviertje), veel van de sfeer om
zich heen voelt, die in Europa zoveel bij
draagt tot de stemming van de „Stille
Nacht, Heilige Nacht". Hij zou haar mis
schien graag willen ondergaan, maar in
•huis hangt de hitte van de dag, de tem
peratuur maakt hem loom en zijn auto in
teresseert hem in die tijd gewoonlijk meer
dan de kerk. Dennebomen 'zijn ongewoon.
In de winkels staan hier en daar kunstbo
men. Er zijn glinsterende Kerstversierselen
te koop (meestal van plastic), maar de
grote massa heeft meer belangstelling voor
cadeaux en Kerstkaarten.
ALS een Australiër z'n familie in Europa
met een Kerstgroet wil verrassen, moet
hij het pakket of de brief ten minste twee
maanden van tevoren gereedmaken en ver
zenden. Daarom beginnen de winkels al in
September daaraan te herinneren. Men
leeft hier drie maanden lang in een Kerst
sfeer, die het innerlijk niet beroert, maar
de portemonnaie des te meer.
Van „donkere dagen vóór Kerst" merkt
men niets. We zitten midden in de zomer.
De thermometer wijst 73, 90, 96, 109, soms
106 graden Fahrenheit aan. Honderddui
zenden zijn in deze tijd met vacantie. De
scholen zijn zes tot acht weken gesloten.
Zakenlieden maken trips door Australië
of in het buitenland, of verwijlen in Palm
Beach. Financieel minder bevoorrechten
zoeken vertier in Manly en Bondi, of aan
andere stranden en baaien, die even ontel
baar zijn als fantastisch schoon van natuur
tafereel.
Winkels als droompaleizen
IN October hebben de warenhuizen de
komst al aangekondigd van „Santa" in
begin November. Santa is „Father Christ
mas". Hij is helemaal geen familie van
onze Sinterklaas. Helaas, want Santa is
een fantasieloos gekleed, kort, klein dik
kerdje, vergeleken met de dracht van onze
Heilige Nieolaas. Voor de kinderen mag
dat niet hinderen. Santa verschijnt in hon
derden warenhuizen of wandelt genoege-
lijk vóór de ingang, in de hall of op het
trottoir. Wifcgebaard en gekleed in een
rode jak en rode muts, afgezet met een
rand van sneeuwwit bont, vermaakt hij de
jeugd met z'n verhaaltjes en deelt ge
schenken uit.
Voor de winkeliers is dit een gouden tijd,
want de Australiër beschouwt Kerstmis
als een goede gelegenheid om z'n vrouw
een ijskast, vloerkleed, ameublement, auto,
saffier of orchidee te schenken. Zo'n or-
chidée is zoiets als de tulp in het Neder
land van de zeventiende eeuw, met prijzen
van 10 shilling tot honderd pond (f850).
In dit land is alles groter dan in Neder
land: de afstanden, de steden, het geld en
de cadeaux. Zelfs de P.T.T. houdt van dik
doén: drukwerk kost niet 2, maar 12 cent.
Vermenigvuldig dit met de millioenen
Kerstkaarten, die in deze dagen worden
verzonden en men weet meteen dat Tante
Pos een „goede Kerst" geniet.
In de warenhuizen geven vele ontwer
pers een uitbeelding van kindersprookjes.
Het is daar een volmaakte ontmoeting met
de rijkste kinderfantasie in de vorm van
bewegende poppen: Assepoester, Gelaars
de Kat, Aladdin, Roodkapje, enzovoorts.
Duizenden kinderen trekken van het ene
droompaleis naar het andere om niets te
missen van die wondere schouwspelen.
Dit is één grote kermis (geen Kerstmis)
voor de jeugd om te genieten van een
wondere verbeelding. De techniek van het
poppenspel is hier tot grote hoogte geste
gen. Ook de étalages puilen uit van pop
pen in de meest exotische en kostbare
kleding. Maar daarnaast liggen duizenden
pistolen en revolvers en cowboy-kleding
in elke fantasiekleur en vorm. Met de
Kerstboodschap van „Vrede op aarde"
heeft dit niets van doen.
Tegelijkertijd paraderen in de straat
étalages der modehuizen de mooiste meis
jes van Australië in badcostuum voor sa
mendrommende menigten, die het verkeer
doen stagneren. De teen-agers (jeugd van
18 jaar en daaromtrent) streven naar een
gebrande huid onder de stralende zon aan
het strand en voor de vrouwelijke jeugd
zijn er bijkans elke week schoonheidswed
strijden, die door talloze verenigingen op
charitatief gebied worden georganiseerd.
„Onder de invloed
AAN de vooravond van Kerstmis puilen
de pubs meer uit dan ooit, schuimt het
bier hoger en golft het lichtbruine vocht
harder over de toonbank tot in de goot van
het trottoir, dat geflankeerd is door ontel
bare auto's, waarin even ontelbare flessen
bier worden gesjouwd voor de picnic van
morgen. In deze week is het aantal be-
schonkenen verbijsterend. Op de ochtend
na de Kerst staan de „jalopy's" (rammel
kasten) bij tientallen in panne aan de
kant van de weg, als gevolg van „rijden
onder de invloed" een droevig bewijs
van een Kerstmis zonder Heilige sfeer.
Op kantoor en fabriek bieden de direc
ties in de dagen vóór Kerstmis het perso
neel een „partij" aan, waar veel cake
wordt gegeten en veel bier gedronken.
Iedereen dromt zo dicht mogelijk om de
grote lange tafel, waarop alles, wat de
tong streelt, staat uitgestald. Er wordt
misschien twee minuten gesproken over
de geest van kameraadschap en over de
collegiale sfeer in het afgelopen jaar, en
dan verdwijnen drank en cake in een om
mezien in de magen. Thuis eet de Austra
liër nog eens extra lekker van het vlees,
een half schaap, de ham en de plumpud
ding, en neemt hij een extra dronk van
het bier, dat allemaal een half jaar van te
voren is besteld op afbetaling: „Lay-by for
Christmas now", luidt de slagzin in de
winkels in Juni.
Met Kerstmis is het rijke Australië een
arm land.
