Evenwichtige ontwikkeling op
financieel en monetair gebied
Agenda voor
Haarlem
Prins Bernhard roept op tot
steun aan Stichting 1940-'45
REGIONAAL MOZAÏEK
Vijftig jaar geleden
Jaarverslag Nederlandse Bank
Productie heeft in 1954 de optimistische
verwachting nog overtroffen
Geen gemeentelijke
woonplaatsbelasting
.Hoe is het ontstaan?
J
Kunst uit drie provincies
Litteraire
Kanttekeningen
Geslaagde proefvlucht
van de „Hunter"
Nederlandse speelclub
„Seaside" in België
Twee jongens slachtoffer
van ongevallen
3
Netto winst
11 millioen
Regering heeft denkbeeld der
commissie-Oud niet
overgenomen
Sovjet-leger sterkste ter
wereld zegt Ridgway
Japans-Russisch overleg
in Juni te Londen
Examens
Kerkelijk Nieuws
Siroky werd niet herkozen
in Slowaaks Politburo
Filmfestival van Cannes
geopend
"N
Dit woord:
SPINNEKOP
Gelderse Bloem"
Te Naarden en te Amsterdam
Uit Haarlems Dagblad
van 26 April 1905
DINSDAG 26 APRIL 1955
De Nederlandse volkshuishouding heeft in 1954 een periode van sterke expansie
doorgemaakt, gepaard gaande met verschijnselen voor lonen en prijzen, die de vraag
deden opkomen of hier sprake was van een ongewenste inflatoire ontwikkeling, of
slechts van een onvermijdelijk proces van aanpassing, aldus zegt de president van de
Nederlandse Bank, dr. M. W. Holtrop, in het jaarverslag over 1954 van de centrale
bank.
De stijging van het productievolume ging samen met vrij belangrijke loon- en prijs
verhogingen. Het reële inkomen van de massa der bevolking heeft sedert 1953 een be
langrijke verbetering ondergaan. Daardoor steeg het particuliere verbruik, echter niet
ten koste van de particuliere besparingen. Op financieel en monetair gebied bracht
1954 een ontwikkeling, die als redelijk evenwichtig kan worden geschetst. Het finan
cieringsgedrag van de staat kan worden geschetst als neutraal, dus niet inflatoir,
noch deflatoir.
Over de economische ontwikkeling zegt het verslag dat de productie in 1954 de
optimistische verwachtingen nog heeft overtroffen. De opleving van de bedrijvigheid
in de industrie heeft zich in onverminderd tempo voortgezet. Slechts de personeels
voorziening is een knelpunt geweest voor nog snellere expansie.
tot19^5fC'toen'"in OPBRENGST VAN DOOR HET RIJK GEÏNDE BELASTINGEN
de binnenlandse
financiering dei'la-
toire tendenties
sterk overwogen,
resulteerden de
binnenlandse fi
nancieringsproces
sen in 1954 in een
overwegen van in
flatoire impulsen,
die overigens de
binnenlandse eco
nomische ontwik
keling niet noe
menswaardig heb
ben beïnvloed. De
betalingsbalans
bleef een overschot
vertonen, dat ech
ter aanmerkelijk
geringer was dan
in 1953. De toe
neming van de deviezenvoorraad bleef ten
achter bij de toeneming der liquiditeiten
in handen van publiek en bedrijfsleven.
Voor de dekkingspositie van de Neder
landse geldeenheid betekende dit een ge
ringe verzwakking.
De stijging van het reële nationale in
komen, de overspanning van de arbeids
markt en vooral de loon- en prijsstijging
hebben geleid tot een zekere verontrusting
Het verslag antwoordt bevestigend op de
vraag of zich in Nederland in 1954 infla
toire verschijnselen hebben voorgedaan. In
het binnenland viel een zekere mate van
inflatoire financiering te constateren en in
sterke mate vielen inflatoire effecten
•"waar te nemen, zoals productievergroting,
stijging van inkomens en van prijzen. Er
waren echter ook buitenlandse inflatoire
impulsen, voor vele waarvan wij zelf een
medeverantwoordelijkheid dragen.
XCCCOKXXXJCCOCCCOCCCOXC
Huren veel te laag
Dr. Holtrop verklaart, dat het niet ver
antwoord zou zijn een verdere relatieve
verhoging van het binnenlandse kostenpeil
toe te laten zonder het belangrijkste nog
bestaande kunstmatige element in ons
prijzenstelsel te doen verdwijnen: het veel
te lage peil der woninghuren. Sedert 1949
is, ondanks de huurverhogingen, vrijwel
niets bereikt ter zake van de aanpassing
aan een economisch verantwoord huurpeil.
Het verschil tussen rendabel huurpeil en
werkelijke huur is nagenoeg gelijk ge
bleven. Geschiedt een aanpassing niet
spoedig, dan zal dat aanleiding geven tot
grote zorgen in de toekomst.
De vraag is opgeworpen of de nood-
SAMENSTELLING v d UITVOER
LOftÖOOu-P'OOyC1«A
90«d
Co"»urpi-«
G'OdUO'Un e«%
1 ~:j WC ffOt' «CO» t
2*9 op'iooiqotot't"
DINSDAG 26 APRIL
Concertgebouw: Bazar ten bate van de ont
heemden. 20-23 uur. Minerva Theater: Noord-
holl. Philh. Orkest met Annie Jodry, 8.15
uur. Florastraat 13: Psychologisch Instituut,
psychologische leergangen, 8 uur. Frans Hals
museum: Bijzondere avondopenstelling: ver
lichting met kaarsen, 20-22.30 uur. Roxy:
„Kinderen der liefde", 18 jaar, 8 uur. Luxor:
„De baas in huis", alle leeft., 7 en 9.15 uur.
Rembrandt: „De misstap van een moeder",
18 jaar, 7 en 9.15 uur. Frans Ilals: „Van meis
je tot vrouw", 18 jaar, 8 uur. Palace: „Paniek
in het circus", 18 jaar, 7 en 9.15 uur. Lido:
„Magnificent obsession", 14 jaar, 7 en 9.15
uur. Studio: „Magnificent obsession", 14 jr.,
7 en 9.15 uur.
WOENSDAG 27 APRIL
Concertgebouw: Bazar ten bate van de
ontheemden, 10-17,30 en 19-23 uur. Frans
Halsmuseum: Bijzondere avondopenstelling;
verlichting met kaarsen, 20-22.30 uur. Roxy:
„Kinderen der liefde", 18 jaar, 2.30 en 8 uur.
Luxor: „De baas in huis", alle leeft., 2, 7 en
9.15 uur. Rembrandt: „De misstap van een
moeder", 13 jaar, 2, 4.15, 7 9.15 uur.
Frans Hals: „Van meisje tot vrouw", 18 jr.,
2.30, 7 en 9.15 uur. Palace: „Paniek in het
circus", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Lido:
„Magnificent obsession", 14 jaar, 2, 4.15, 7
en 9.15 uur. Studio: „Magnificent obsession",
14 jaar, 2.15, 7 en 9.15 uur.
zakelijk aanpassing aan het buitenland op
het gebied van lonen en prijzen niet beter
bereikt had kunnen worden door een her
waardering van de gulden. Voor een land
als Nederland echter, dat een groot deel
van zijn welvaart ontleent aan het buiten
land, is het handhaven van onveranderde
wisselkoersen van grote betekenis. In het
binnenland noodzakelijke aanpassingen
dienen in beginsel niet te worden tot stand
gebracht door wijziging in de wisselkoers.
Het Nederlandse streven dient er vóór alles
op gericht te zijn te komen tot een organi
satie van het internationale betalingsver
keer, die de grootst mogelijke waarborg
biedt, dat de landen belang hebben bij
handhaving van hun interne monetaire
evenwic-ht.
De tijd lijkt, volgens dr. Holtrop, ge
komen om ook de automatische credietver-
lening binnen enge grenzen te beperken en
haar bij voorkeur te beëindigen. Slechts
een gezamenlijke overgang der Europese
landep naar een betalingsstelsel, gegrond
vest op de drie beginselen ener gezonde
internationale economische samenwerking:
inwisselbaarheid der nationale geldeen-
heden, liberalisatie van het handelsverkeer
en handhaving van vaste wisselpariteiten,
kan de grondslag vormen voor een even
wichtige groei van het wereldverkeer,
welke niet nu eens wordt gestimuleerd
door inflatoire expansie, dan weer wordt
geremd door handelsbelemmeringen of
manipulaties van wisselkoersen, aldus de
president van de Nederlandse Bank.
De krachtige stijging van de particuliere
consumptie heeft er toe geleid, dat een be
langrijk deel van de productie door de
binnenlandse markt werd opgenomen. De
stijging met 10 percent van de productie in
de industrie is gepaard gegaan met een toe
neming van de productie per werknemer
van niet minder dan 7 percent.
Het tekort aan werkkrachten wijst er op,
dat de binnenlandse productie niet geheel
aan de gestegen vraag uit binnen- en bui
tenland kon voldoen. De in verhouding tot
de toeneming van het nationale product
zeer sterke vermeerdering van de invoer
kan ten dele hieraan worden toegeschreven.
De handel met het buitenland heeft in
beide richtingen een recordomzet bereikt.
Weer kapitaalexport
De cijfers betreffende het Nederlandse en
buitenlandse particuliere kapitaalverkeer
tonen aan, dat Nederland sinds 1953 zijn
traditionele rol van kapitaalexporterend
land weer heeft opgenomen. Het belang,
dat het buitenland zich door middel van
kapitaalverschaffing in Nederland heeft
verworven, is in 1954 -sterk aangegToeid.
Van de totale verkoop van binnenlandse
effecten naar het buitenland ad f 445 mil
lioen werd 428 millioen verkócht tegen
dollars.
Nationaal inkomen gestegen
Het nationale inkomen, berekend tegen
marktpi-ijzen, is gestegen met ruim 2
milliard.
Wanneer, zoals in 1954, in het binnen
land inflatoire "-impulsen overwegen en
niettemin een betalingsoverschot wordt
behaald, is het duidelijk, dat van het bui
tenland uit inflatoire impulsen werkzaam
zijn geweest, die de binnenlandse kracht
hebben overtroffen. Aldus beschouwd, mag
van de door het buitenland geoefende
monetaire invloed worden gezegd, dat deze
in 1954 in het lopende verkeer nog duide
lijk en krachtig in inflatoire richting ging.
De oorzaak van de buitenlandse impulsen
niag niet alleen worden gezocht in infla
toire tendenties in het buitenland, die
krachtiger waren dan in het binnenland,
maar ook in de omvang van de door Neder
land toegepaste devaluatie, die verder ging
dan in verscheidene buurlanden.
Monetaire sanering
De goud- en netto-deviezenvoorraad is
belangrijk boven het peil van de biljetten-
circulatie gestegen.
De ontwikkeling van de kapitaalmai-kt
werd wederom gekenmerkt door een rela
tief overvloedig aanbod van belegging-
zoekende middelen. De op de Nederlandse
aandelenmarkt verrichte kapitaalstroom
heeft een sterke opwaartse druk op het
peil der aandelenkoei'sen ter beurze uitge
oefend. Het totale waarneembare aanbod
op de kapitaalmarkt (van binnen- en bui
tenland) is gestegen van 1.400 millioen
tot bijna 2.000 millioen.
Blijkens de winst- en verliesrekening
heeft de Nederlandse Bank over 1954
een nettowinst gemaakt van f 11.233.900,
welk bedrag geheel aan de staat komt.
Over 1953 bedroeg de nettowinst
f7.801.649.
De onkosten zijn gestegen van f14.656.368
g tot f 15.268.901.
De daling van de winst op buitenlandse
geldsoorten (van f 5.863 tot f 2.875) is toe
te schrijven aan het feit, dat de vrije
handel in buitenlandse geldsoorten ge
leidelijk tot de meest belangrijke valu
ta's is uitgebreid, zodat die handel in
1954 meer dan voorheen buiten de bank
om plaats vond.
De totale inkomsten der bank namen toe
8 van f30.907 tot f36.271 millioen. Over ij
8 1953 bedroegen zij f38.731 millioen.
8 De Nederlandse Bank heeft aan een ze-
8 vental architecten opdracht gegeven tot
f, het maken van een schetsontwerp voor
een nieuw gebouw voor het hoofdkan-
o toor van deze instelling, op te trekken
p aan de Oude Turfmarkt te Amsterdam.
OCOXCCOCCOCOCOCODCCOOCODCCCCOOCODOCOOOCXXJOCCOKCiOCCOOOO
De rijksfinanciën hebben een aanzienlijk
evenwichtiger beloop gehad, dan in de
voorgaande jaren. De inkomsten hebben de
uitgaven met nog slechts een relatief klein
bedrag overschreden. Aan belastingen
werd geïnd 6.293 millioen tegen 6.078
millioen in 1953.
De staatsschuld beliep 17.593 millioen
tegen 18.425 millioen ultimo 1953.
De binnenlandse staatsschuld daalde met
740 millioen tot 16.404 millioen, de bui
tenlandse staatsschuld met 507 millioen
tot 2.286 millioen.
Eind 1954 waren in omloop 100,2 mil
lioen stuks bankbiljetten, waarvan 46,2
millioen van 10 gulden, 27,5 millioen van
25 gulden, 15,7 millioen van 100 gulden, 6,5
millioen van 20 gulden, 3,7 millioen van
50 gulden, en 0,6 millioen van 1000 gulden.
Eind 1953 bedroeg het aantal in omloop
zijnde bankbiljetten 93,7 millioen stuks.
Tegelijkertijd met de regeringsvoorstel
len tot belastingverlaging is destijds ver
schenen een voorstel der commissie-Oud
over de invoering van een gemeentelijke
woonplaatsbelasting. Meerderheid en min
derheid der commissie waren van oordeel,
dat het invoeren van een gemeentelijke
woonplaatsbelasting slechts mogelijk zou
zijn op een tijdstip waarbij de inkomsten
belasting wordt verlaagd.
De commissie was van mening, dat al
leen door de burgerij een rechtstreeks fi
nancieel belang te geven bij het beleid van
de gemeentelijke bestuursorganen waar
box-gen kunnen worden verkregen tegen
het lichtvaardig doen van uitgaven.
De meerderheid der cofnnxissie wenste de
invoering van een algemene gemeentelijke
belasting, waarin een zo groot mogelijk
deel van de burgerij betrokken zou kun
nen worden.
Een minderheid der commissie achte
deze belasting een anachronisme en het
verwachte effect ervan „een romantische
illusie".
In een afzondex-lijke nota hadden de le
den prof. C. W. de Vries, Jac. Rustige en
de heer A. Kleijn gezegd dat deze belas
ting niet te verwezenlijken is zolang de
regering vasthoudt aan een conjunctuur-
politiek, welke haar dwingt alle vormen
van een belasting, welke wordt geheven
naar het inkomen, zelf te beheersen.
Uit de Memorie van Antwoord der re
gering over de belastingverlaging is ge
bleken, dat de regering het denkbeeld van
de meerderheid der commissie-Oud niet
heeft overgenomen.
Chinese luchtmacht vierde
WASHINGTON (Reuter/AFP) De
stafchef van het Amerikaanse leger, gene
raal Ridgway, heeft in Februari op een
besloten vergadering van een commissie
van het Huis van Afgevaax-digden ver
klaard, dat het Sovjet-leger het sterkste
ter wereld is, aldus blijkt uit een thans
gepubliceerd stuk van de vergadering. Het
Sovjet-leger, dat is geoefend voor atoom
oorlogvoering, zou zonder dat er tevoren
veel van zou blijken, een grote oorlog
kunnen beginnen.
Met hulp van de Sovjet-Unie worden
ook de strijdkrachten van de andere lan
den van het communistische blok in Euro
pa en Azie gemoderniseerd. Deze moderni
sering gaat wel veel langzamer dan in de
Sovjet-Unie, maar toch worden ook de
strijdki-achten van haar bondgenoten lang
zamerhand doelmatig.
Uit het gecensureerde document
blijkt verdei-, dat generaal Ridgway uit
eindelijk 200.000 speciaal opgeleide vrij
willigers per jaar nodig acht voor de op
bouw van de vooi-genomen reserve.
De minister van het Leger, Stevens, ver
klaarde, dat het Amerikaanse leger over
voldoende munitie beschikt om voor de
voorbereiding te zorgen, totdat de oorlogs
pro due,tie in werking zou zijn gekomen.
Generaal Twining, de stafchef van de
luchtmacht verklaarde, dat communistisch
China zijn luchtmacht „van vandaag op
morgen" zou kunnen verdubbelen of ver
drievoudigen, dank zij de steun van de
Sovjet-Unie. Volgens genei-aal Twining is
de Chinese luchtmacht op het ogenblik
wat sterkte betreft de viex-de ter wereld.
NEW YORK (A.F.P.) De Sovjet-Unie
heeft het Japanse voorstel om in begin
Juni te Londen ondei'handelingen te begin
nen over de normalisering van de betrek
kingen tussen beide landen aanvaard. Ja
pan en de Sovjet-Unie zijn, formeel ge
sproken, nog met elkaar in oorlog. De
Sovjet-afgevaax-digde bij de UNO, Sobolev,
heeft de Japanse waarnemer bij de UNO,
Sawada, een nota ovei-handigd, waarin de
Russische bereidverklaring vervat is.
AMSTERDAM. Vrije Universiteit. Docto
raal examen i-echten: mej. S. A. S. Vellen-
ga. Meppel, mej. M. C. Verburgh, Delft en
de heren F. H. Kernkamp, Utx-echt en W.
Brouwer, Zaandam.
NIJMEGEN, R.K. Universiteit: Candi-
daatsexamen rechten: mej. Y. M. A. Teeu-
wen (Tegelen) en de hei-en R. L. M. Mat-
theussens (Ossendrecht) en J. Wielenga
(Gox-ssel).
UTRECHT: Aan de Rijksuniversiteit is de
heer A. van den Hoek gepromoveerd tot
doctor in de wis- en natuurkunde op een
proefschrift, getiteld: „Adsorptie-isothex;-
men en chromatografisch transport van bi
naire vloeistoffen".
Ned. Herv. Kerk
Benoemd tot vicaris te Rilland Bath J.
Amesz, cand. te Amsterdam, die deze be
noeming ook aannam.
Beroepen te Gorinchem (vac. Ph. J.
Vreugdenhil) P. M. v. Galen te Papen-
drecht; te Rotterdam-Delfshaven (vac. H.
G. Abma) J. T. Dooi-nenbal te Oene; te
Waddinxveen C. Treure te Ederveen.
Aangenomen naar Overschild M. Brinks-
ma, v. h. godsdienstondex-wijzer te Maars-
sen; naar Arnhem (Ver. v. Vrijz. Herv.)
W. C. F. Metz, idem te Middelbux-g; naar
Zoeterwoude (toez.) G. J. v. Embden, vic.
te Terneuzen, die bedankte voor Gieter
veen (toez.).
Bedankt voor Utrecht (als ziekenhuis-
pred.) A. Oskamp te Bussum.
Geref. Kerken
Tweetal te Hilversum (vac. N. B. Knop
pers) J. Kremer te Utrecht en Js. v. d.
Linden te Rotterdam-Delfshaven.
B'eroepefl te Sux-huistex-veen H. Hazen
berg te Siddeburen; te Wolvega (vac. S. E.
Wesbonk) H. B. Weyland te Hasselt
Aangenomen naar Ezinge A. v. d. Kooij.
cand. te Amsterdam, die bedankte voor
Giessen, Oud- en Nieuwkerk, Nederhorst
den Bex-g en voor Vollenhove.
Bedankt voor Weesp L. J. Boeijinga te
's-Gravenzande.
Geref. Gemeenten
Bedankt voor Yerseke L. Rijksen te Mid
delburg.
Oud-Geref. Gemeenten
Beroepen te St. Philipsland M. A. Mieras
te Krimpen a. d. IJssel.
Prins Bernhard heeft Maandagavond over beide Hilversumse zenders een toespraak
gehouden over de Stichting 19401945.
„In de Meidagen zal het Nederlandse volk op zeer bijzondere wijze uitdrukking geven
aan de vreugde over de hex-krijging van zijn onafhankelijkheid in 1945", aldus zei de
Prins. „Wij willen ons, temidden van het rumoer van het dagelijks leven, de tijd gun
nen de betekenis hiervan te overdenken.
Zoals een soldaat na krijgsgevangenschap de vrijheid tegemoet gaat, zoals de verzets
man na jaren het einde van zijn gevangenschap begroet, zo beleefde Nederland in
1945 zijn bevrijding. Te scherper stak de vreugde van Mei 1945 af tegen de ver
schrikkingen van de vijf daaraan voorafgaande jaren. Nederland kon zich weer zelf
standig oprichten en kon zijn eigen bestaan voeren temidden van de gemeenschap der
volken. Realiseren wij ons wel, dat wij toen een vreugdevolle en historische ge
beurtenis van zeer wijde strekking in ons volksbestaan beleefden. Is een vergelijking
met 1813 misplaatst? Er zijn vele punten van overeenkomst.
Al mag het zijn, dat de realiteit van de na-oorlogse jaren ook teleurstellingen bracht,
Nederland herstelde zich snel. Onze volksgemeenschap bleek de krachten tot weder
opbloei in zich te dragen.
In 1945 hield de bevrijding voor iedere Nederlander en voor Nedex-land als geheel
een belofte in, dezelfde belofte die in 1813 aan ons land als Koninkrijk der Neder
landen nieuwe impulsen gaf.
Weest daarom niet te zeer teleurgesteld, indien de werkelijkheid andere vox-men
kreeg dan u zich in 1945 had gedacht.
Hoe dit zij, vast staat, dat in de ontwikkelingsgang van ons volk 5 Mei 1945 van grote
betekenis zal blijven. Nederlands plaats sedex-tdien temidden van de volkengemeen
schap stemt ondanks tegenslagen tot grote dankbaarheid.
Aan de feestdag van 5 Mei, aldus de Prins, gaat 4 Mei vooraf.
Dit jaar zullen wij voor het laatst in de Ridderzaal bijeenkomen om hen te herdenken
die door hun offer medehielpen de gerechtigheid te doen zegevieren.
Het leven schrijdt voort. Toch mag deze herdenking geen sleur worden. De herinne
ring aan hetgeen onze verzetsmannen en -vrouwen hebben verricht moet zuiver
bewaard blijven. Maar dat kan alleen indien ook materieel de belangen der nabe
staanden verzekerd zijn.
Gij weet, dat de Stichting 19401945 thans haar laatste openbare inzameling inluidt.
Gij kent haar verzoek tot Nederland om vijf millioen gulden bijeen te dragen voor
de vex-zorging der verzetsslachtoffei-s, zodat na 1955 geen oppnbare inzameling meer
nodig zal zijn. De Stichting vraagt de contribuanten trouw te blijven.
Aan de vreugdevolle viering der bevrijding is een keerzijde.
„Gedenkt die deze woorden leest
mijn makkers in den nood"
schreef onze gestorven dichter Jan Campert.
Daarom voel ik mij als erelid van het hoofdbestuur der Stichting 19401945
gerechtigd persoonlijk door middel van de radio een rechtstreeks beroep te doen op
het Nedex-landse volk".
„Ik vraag u", zo besloot de Prins, „vóór uw deelneming aan het feest, een gave te
schenken aan ons nationale instituut tot verzorging der verzetsslachtoffers: de Stich
ting 1940—1945".
Wegens drukke werkzaamheden
WENEN (A.F.P./U.P.) Premier Siro
ky van Tsjechoslowakije, is niet herkozen
als lid van het Politburo van de Slowaakse
communistische partij. Het jaai-lijkse con
gres van de Slowaakse communistische
pax-tij in Bratislava heeft nog drie van de
negen leden van het Politburo niet hei-ko
zen. De werkzaamheden van Siroky, en
Zoepka, de leider van het vakverbond,
verhinderen dat zij zich in voldoende
mate aan het werk van het Politburo wij
den.
De Franse minister van Handel en In
dustrie, André Morice, heeft gisteravond
het achtste internationale filmfestival van
Cannes geopend.
Tal van bekende actrices, zoals Sophia
Loren, Silvano Mangano en Olivia de Ha-
villand woonden de openingsceremonie bij.
Dat een dier dat spint, spin ge-noemd
wordt, is even gewoon als dat men een
dier dat vliegt, vlieg noemt. Maar in
het Vlaams heet hetzelfde diertje dat
wij spin noemen, kobbe, ontstaan uit
koppe. Het is duide-lijk dat men, als
men het beestje ziet, denkt aan een kop
met poten. Nu is het typische dat twee
verschillende namen voor hetzelfde
dier zijn samengevoegd tot een nieuwe:
spinnekop, dat op de Veluwe en in
Overijsel heel gewoon is. Elders, bij
voorbeeld op Walcheren, zegt men:
koppespin. Maar in het overige deel vaxx
ons taalgebied is spin het gewone
v/oord en dat is ook maar goed. Waar
om zouden wij tweemaal hetzelfde zeg
gen? Dat doen wij al met de woox-den
damhert (dama: hert), windhond
(wind: hond), rendier (x-en is Noors:
hert) enzovoorts.
Van de drie recente publicaties die, af
gezien van hun vex-schillende opzet, zijn
samengesteld met een regionaal oogmerk
Mensen strijden elke dag, Brabantia
Nova en De Gelderse bloem is de eerst
genoemde verreweg de onbelangrijkste.
Niet meer dan één van de zeven novellen
een bloemlezing uit de oogst, d'ie de
door de (Vlaams-)Limburgse Culturele
Veertiendaagse (1952) uitgeschreven prijs
vraag opleverde doet de litteratuur der
Vlaamse jongeren eer aan en verdient een
plaats naast werk van Hubert Lampo en
Piet van Aken, Louis-Paul Boon en Johan
Daisne, al bex-eikt ze ook hun peil niet.
Merkwaardig genoeg moest juist dit ver
haal buiten beoordeling blijven, omdat de
schrijfster er van, Clara Haesaert als
mede-oprichster van het nieuwe tijdschi-ift
voor beeldende kunst „De Meridiaan" en
als dichteres van de verdienstelijke bundel
„De Overtocht" allerminst een onbekende
in Vlaandreen niet meer in het Lim
burgse woonachtig is.
Van de overige auteurs heeft'alleen Jos
Ghijsen onmiskenbaar talent en het zou
mij dan ook niet verbazen als zijn derde
roman „Elk hart heeft gouden vleugels"
misschien inmiddels al verschenen een
verrassing werd. Marcel Beerten, die mij
als derde van dit zevental opviel en hier
als prozaschrijver debuteert, beschikt wel
licht over meer kwaliteiten dan in het
niijnwerkersverhaal „Fait-Divers" tot hun
recht konden komen. Heeft, vraag ik me
af, Beerten zich niet te zeer laten leiden
door het x-essentiment, waarvan de ex-
politieke delinquent van zijn verhaal alles
behalve vrij is? Hoe dan ook, het litteraire
gehalte van deze mij onsympathieke novelle
is heel wat gedegener dan van de penne-
vrucht „De dorre vlakte", die de Kempense
schilder Walter Josef Roux bijdroeg, een
vertelling „boordevol met van die droeve,
van die zwijgende en stroeve, van die
noeste, woeste boeren op de hoeve," met
wie Annie Schmidt in één van haar koste-
lijke cabax-etliedjes heeft afgerekend.
„Brabantia Nova" een bloemlezing
van zesennegentig „Brabantse gedichten",
is als geheel van een heel wat waardeer
baarder niveau, al betwijfel ik of de samen
steller, Fans Babyion, het bij het juiste
eind heeft als hij beweert, dat hier sprake
is van een ondefinieerbax-e „sensus catho-
licus", van „specifieke Katholieke accen
ten." Zeker, ze zijn aanwezig bij sommigen
dex hier vereenden. Maar is, om een twee
tal te noemen, Bert Voeten of Nico Ver
hoeven in hetgeen ze hier bijdi'oegen nu
werkelijk representatief voor een kenmer
kend Brabants-Katholiek levensgevoel? Is
het „doordringen van de moderne bestaans-
pi-oblematiek" zoals Babyion zich uit-
drukt in de dichters van Brabantsen
bloede niet veeleer een teken van een on
vermijdelijke vervloeiing der regionale
sferen?
Met een oneindig groter genoegen heb ik
mij enkele avonden lang laten boeien door
de onder redactie van Barend de Goede,
Nico Verhoeven en Johan van der Woude
samengestelde „Gelderse Bloem," de eerste
publicatie van een reeks geschriften van
culturele aard, die de gelijknamige Stich
ting zal gaan uitgeven als Gelderse bij
drage tot het Nederlandse geestesleven.***)
Van Regionalisme geen spoor. Van provin
cialistische zelfbewieroking nog minder.
Niet het streek-element is bij de samen
stelling van dit unieke verzamelwerk
maatgevend geweest, maar het Gelderse
domicilie, nu of vroeger, der contribuan
ten. Natuurlijk en gelukkig: sfeer, land
schap, historie en littei-aire achtex-grond
van Gelderland ontbreken niet. In een be
kroond sonnet van Nico Verhoeven is de
„Veluwe vol geruchten elk najaar har
der naakt, maar Europees ontwaakt, min
der om in te vluchten". Elegisch bezingt
Dér Mouw zijn Veluwse grond: een „zwij
gen, vol van diep verleden," waar nu „het
platgetx-eden mos van heuvelrand met
sinaasappelschillen geel befluimd" is. Jan
van Nijlen herdenkt een blij geluk „het
eerste feest der zon, toen, na veel mist en
kou, in 't uitgestrekte Gelderse dal de
zomer overwon." En dan Achterberg,
zijn vers op Hulshorst, regels van vei-geten
stilten en van een eenzaamheid, waarin
„het witte Veluwhart" tot een legende
wordt die oeroud door de dennen ademt,
als voorgoed-bestendigd verleden.
Tot het historische verleden gaat dr.
H. van 't Hooft terug in zijn verhandeling
over een van die zeldzame vlugschriften
een relaas van de schrijver en drukker
Haselberg anno 1528 (hier in extenso af
gedrukt) over de veldtocht van Keizer
Karei tegen Hertog Karei van Gelre
waarmee de mai'kten, ook wel aan de deur,
werd geleurd. Historie betreft ook de
spitsvondig-oox-spronkelijke, hoewel wat
gewaagde, interpretatie van „Marike van
Nieuweghen," waartoe Anton van Duin
kerken werd geïngespireerd door een ge
schiedkundig-architectonische vergelijking
van een tweetal befaamde Nijmeegse
gevels.
Niet alleen volledigheidshalve, maar
met een niet gei-inge waardering vermeld
ik een studie van W. Jos. de Gruyter over
het werk van de beeldhouwster Fri Heil,
een posthume hulde van Kees Versteegh
aan de man, aan wie het Arnhemse mu
ziekleven zo onnoemelijk veel heeft te
danken: Marius Adrianus Brands Buys,
eens Zutfens organist en beiaardier, dan
koordirigent, later (tot het jaar van zijn
dood 1944) de ziel van Musis Sacrum
met wiens Requiem voor de gevallenen
het eerste Toonkunstconcert na de oorlog
werd geopend.
Maar al dit interessante en lezenswaar
dige een uitnemende karakteristiek
door F. P. Huygens van de schilder en
poppenspeler Johan Weiland, een Eer-
beekse herinnei-ing van Wilma aan Wil
lem de Mérode, een levendige beschou
wing van Johan Mekkink over het tenge
volge van zijn merkwaardige olietechniek
bedreigde werk van Dick Ket wordt in
de schaduw gesteld door een tweetal no
vellen. „Hier" van Maria Dermoüt is een
juweel van sferische vertelkunst. Het
schoonste wellicht van dit verzamelwerk
is de vertelling „Het veer" van Johan van
der Woude, een fantasie op het Rhedense
veer een novelle, die het zilte van Van
Schendels „Fregatschip" met het atmosfe-
risch-ijle van zijn „Fratilamur" vereent
tot een helder, krachtig proza van een
zeer eigen structuur, zoals in geen jaren
meer is geschreven.
Kortom: deze Gelderse bloem bloeit
voor heel Nederland.
C. J. E. DINAUX
Uitgeversmaatschappij A. Manteau N.V. te
Brussel. „De Beuk" te Amsterdam.
***)Van Loghum Slaterus te Arnhem.
De eerste in Nederland door de Fokker-
bedrijven in samenwerking met Aviolan-
da geassembleerde Hunter heeft Maandag
ochtend geheel volgens het programma een
geslaagde proefvlucht gemaakt, aldus
wordt van de zijde van Fokker meege
deeld.
Dit toestel, het eerste van een grote serie
jagers bestemd voor de Nederlandse en
Belgische luchtmacht, werd bestuurd door
de chef-invlieger van Fokker, de heer G.
Sondermann.
Het Belgische blad „Het Volk" meldt,
dat de privé-club „Seaside" zijn deuren
opnieuw te Beverbeek-Hamont (Belgisch-
Limburg) heeft geopend. De directie is in
handen van J. M., die indertijd te Turn
hout werd veroordeeld wegens het gele
genheid geven tot kansspel. Volgens de
uitnodigingen die door de nieuwe club
zijn verzonden, zouden de organisatoren
thans echter sterker staan, omdat „met de
Belgische autoriteiten een overeenkomst
werd aangegaan, die het voortbestaan van
de club zal garanderen".
Maandagmiddag is de zevenjarige jongen
J. W. te Naarden, toen hij op zijn autoped
op weg was naar huis, even buiten de ves
ting door een auto, bestuurd door de heer
Van V. uit Naarden, aangereden. De knaap
werd tegen de grond geworpen en was vrij
wel op slag dood.
De politie verzoekt de bestuurder van
een grote zware auto, die hulp verleende,
zich voor het geven van inlichtingen over
de toedracht van het ongeluk in verbinding
met haar te willen stellen.
Maandagochtend omstreeks half twaalf
is de tienjarige jongen C. V. op de Katten
burgerkade te Amsterdam onder de wielen
van een aanhangwagen terecht gekomen
waardoor hij op slag werd gedood. De jon
gen was op de stang tussen de trekker en
de aanhangwagen geklommen en is daar
bij het rijden van afgevallen. Het stoffelijk
overschot is naar het Wilhelminagasthuis
vervoerd.
PARIJS Te Havre is een 32-jarige man
geamesteerd, die op 18 Juli 1902 uit het
bagno op Guyana was ontvlucht. Na we
kenlang in een sloep op zee te hebben
rondgedreven en de vreeselijkste folte
ringen van honger en dorst te hebben
doorstaan, werd hij door een Noorsch zeil
schip opgepikt en naar Hamburg gebracht.
Daarna maakte de gevluchte banneling
onder een valschen naam verscheidene
reizen als matroos en verwierf zich eenig
fortuin. Gedreven door heimwee ging hij
naar zijn vaderland, waar hij met een
reisgenoot vriendschap sloot en na vele
verteringen aan dezen zijn geschiedenis
vertelde. De nieuwe „vriend" ging ter
stond naar de politie om hem tegen een
belooning te verraden. De banneling, die
nog vijf jaren dwangarbeid moest onder
gaan, werd gearresteerd en zal naar het
bagno teruggezonden worden. Op zijn rug
bleek de spreuk getatoueerd te zijn „Spre
ken is zilver, zwijgen is goud".
Die spreuk had hij wel wat beter in
toepassing mogen brengen.
