Tanganyika's coöperaties doen onvervaard millioenenzaken IN DE WERELDPOLITIEK De geest bepaalt progressiviteit Inheems experiment begon aan Kilimanjaro's voet Vijftig jaar geleden BB-manifestatie 25 Juni in Rotterdam „Het is zaak nu aan boord te klimmen" Hoe is het ontstaan? „Sea Melody" behouden in Harwich binnen Dit woord:BRA DERIl Uit Haarlems Dagblad van 21 Juni 1905 Coaster vond wrakstukken l Betaling abonnementsgeld per giro i? Onderdak gevraagd voor kinderen uit Duitse kampen Goodwill kweken A frik aans monument Snel on afhankelijk Twee en twintig varkens in brand omgekomen DINSDAG 21 JUNI 1955 Het Middelnederlands kende reeds een woord braderie, afgeleid van het werkwoord braden. Men verstond er onder: een huis waar ten behoeve van anderen vlees gebraden werd, een eet huis dus of gaarkeuken. De uitgang -erie in het Middelnederlands is later -erij geworden, zoals in woorden als weverij, spinnerij, kokerij, enzovoörts. Dat wij in de laatste tijd spreken van een braderie en niet van een braderij, bewijst dat wij hier met een ander woord te maken hebben, een woord van Franse of Belgisch-Franse herkomst. En inderdaad gaf men in Noord-Frankrijk de naam braderie aan de jaarmarkt, waar zoals in Lille tweede-hands kleren tegen lage prijzen werden ver kocht. Er bestaat ook een werkwoord: brader dat: uitverkoop houden bete kent, in het bijzonder in de open lucht.. Dit woord braderie is plotseling in Ne derland populair geworden, tegelijk met het begrip dat het vertolkt (al be hoeft in de praktijk een braderie niet samen te vallen met een uitverkoop). Bij de Rotterdamse Droogdok Maat schappij N.V. te Rotterdam is Maandagmid dag de laatste van de vier door de Konink lijke Shell-groep bestelde tankschepen te water gelaten. Zoals gebruikelijk bij de Koninklijke Shellgroep kreeg het schip de naam van een schelp. „Kara". De exploitatie van de electrische lijn tusschen Amsterdam—Haarlem—Zand- voort en Bloemendaal heeft het verkeer tusschen deze plaatsen aanmerkelijk ver aangenaamd en een verblijdend gevolg is, dat vele dames daarvan nu gebruik maken om hun inkopen persoonlijk in de hoofdstad te gaan doen. (Van onze reisredacteur) In Rotterdam zal de bescherming bevol king op Zaterdag 25 Juni tonen wat zij in do afgelopen jaren geworden is en waartoe zij thans in staat is. Op die dag komen na melijk zesduizend BB'ers naar Rotterdam om deel te nemen aan de nationale wed strijden, waarbij ooi, Haarlem, Heemstede en Velsen met een groot aantal vertegen woordigers aanwezig zal zijn. Des morgens beginnen blok-, reddings-, brandweer- en geneeskundige ploegen wed strijden op de Havendijlt in Schiedam en in Rotterdam op Pompenburg, in de Willem Ruyslaan en op de Veemarkt. Vervolgens is er een sterrit, waaraan elf provinciale colonnes deelnemen. De brandweren uit zestig gemeenten in Noord- en Zuid-Holland en Utrecht zullen in Den Haag een colonne vormen en deze komen dan vja het Westland naar Rotter dam. Daar zullen ze in het Bergpolder- kwartier tonen, hoe een brandend huizen blok kan worden ingesloten. Vervolgens wordt er op doelen in de Nieuwe Maas door vliegtuigen een schijn- aanval gedaan, welks gevolgen door de BB zo miniem mogelijk zullen worden ge houden. Aan de tweede nationale BB-wandeltocht doen dit jaar drieduizend personen mee. Zij défileren in de Kralingse Plaslaan voor de minister van Binnenlandse Zaken, de Commissaris der Koningin en andere auto riteiten. Voor de wedstrijden zijn prijzen beschikbaar gesteld, zowel Koningin Julia na als Prins Bomhard hebben een beker geschonken voor de beste ploegen. De prij zen zullen door minister Beel worden uit gereikt. Alle deelnemers zullen tenslotte op de Veemarkt aan een openluchtdis deelnemen, verzorgd en geserveerd door de „keuken- trein" van de dienst sociale verzorging. De bedrijfszelfbescherming laat zich evenmin onbetuigd. Er komen 31 groepen naar Rot terdam, uit verscheidene delen van het land. Het programma is uitgebreid en zal, naar wordt verwacht, veel belangstelling trekken. Het Engelse jacht „Sea Melody", dat op 15 Juni de haven van Woolbridge verliet op weg naar Hoek van Holland, maar daar niet aankwam, zodat er ernstige ongerust heid omtrent de bemanning ontstond, is met zijn drie koppen de haven van Harwich bin nengelopen. Hiermede is dus een eind gekomen aan de onzekerheid omtrent een vondst, die de Nederlandse kustvaarder „Bets A. S." meldde op 10 mijl West van het lichtschip „Sandetti": er werden wrakstukken ge zien bestaande uit een groot zeil aan een gebroken mast. Toen daarna in een panne- bericht aan de scheepvaart op de Noord zee werd verzocht uit te kijken naar het vermiste jacht ..Sea Melody", vermoedde men met overblijfselen van dit scheepje te doen te hebben. Later bleek, dat op wrak stukken een naam te lezen was van een schip, die echter niet overeen kwam met die van de vermiste Engelsman. Nadere bijzonderheden ontbreken nog. -XXXV20C*XXXCC0K«CCCCC.-CCCCCC03;<: De stichting oecumenische hulp aan ker ken en vluchtelingen te Utrecht heeft van de vluchtelingeninstanties in Duitsland het verzoek ontvangen zo mogelijk nog tijdens de zomervacantie een 300-tal behoeftige vluchtelingenkinderen uit kampen voor een vacantieverblijf in Nederland uit te nodigen. Elfhonderd kinderen zijn reeds uitgenodigd en voor deze zijn pleeggezin nen gevonden. Thans zoekt men adressen van pleeggezinnen, waar ook de overblij vende 300 kinderen kunnen worden on dergebracht. Om administratieve redenen is het nodig, dat de kinderen in groepen van minimaal 20 voor tenminste 6 weken in één plaats verbliiven. Vorming van een plaatselijk comité is daarbij nodig. Ieder, die vil medewerken, kan zich melden schriftelijk of telefonisch (K3400- 21231) bij de stichting oecumenische huln. Nadere gegevens en inlichtingen worden dan vei'strekt. DAR ES SALAAM, half Jurii „Nooit zul je iets aan de Afrikanen over kunnen laten", zei de man, die een en twintig jaar in Afrika had gewoond. Hij reikte naar zijn whiskey-soda en gromde: „Negers zijn onverantwoordelijk, lui en onbetrouwbaar". Hij zweette toen hij het zei, want zelfs de avondlucht op het terras van de „Ocean Breeze" was zwaar van de stomende hitte, die de regentijd meebrengt over Dar Es Salaam, de hoofdstad van Tanganyika, het geweldige gebied aan Afrika's Oostkust, dat Groot-Brittannië van de UNO in beheer heeft. De blanke planter wond zich nochtans op. „Jullie Europeanen met je moderne waanzin-denkbeelden spelen met vuur. Neem het gebied aan de Westkust, dat onlangs onafhankelijk is geworden. Chaos man. Alles loopt mis. De regering is corrupt. De handel is dood. De cultures verlopen. Biet land gaat naar de bliksem. Schrijf daar maar eens- over," Met eerbiedige belangstelling van de nieuweling vroeg ik deze deskundige in Afrikaanse aangelegenheden, welk land dat wel mocht wezen. Het was wel sneu voor deze expert, maar hij kon echt niet op de naam komen. Zijn flater ver schafte mij een binnenpretje. Ik dacht aan Paul Bomani, die ilc 's ochtends had ontmoet. Paul werd dertig jaar geleden ge boren in een dorp je bij het Victoria- meer in het Noor den van Tanga nyika, een kleine Afrikaanse „toto", een vrolijk bruin kereltje, naakt op de kralenketting om z'n dikke buik je na. Hij leerde lezen en schrijven op een Amerikaans zendingsschooltje en volgde een paar jaar voortgezet onderwijs, totdat zijn vader de kos ten niet meer kon dragen. Om zelf zijn schoolgeld te verdienen, ging h ij in een diamant mijn werken. En alle beweringen van deskundigen over Afrikaanse luiheid, onbekwaamheid en on verantwoordelijkheid ten spijt staat Paul Bomani vandaag de dag aan hel hoofd van een rnillioenen-bedrijf. Hij is directeur van de federatie van Afrikaanse landbouw coöperaties in de Lake-Province. Naar schatting zal de federatie dit jaar voor 125 millioen gulden omzetten aan ka toen, koffie, huiden en mais. Niet kwaad voor een Afrikaanse organisatie, die pas drie jaar geleden op toeren kwam. De fede ratie omvat thans 180 coöperaties met een 20.000 leden en zij groeit zo snel, dat men de registratie van nieuwe leden haast niet bij kan houden. In bezocht in het hoofdkwartier in Mvvan- za een vergadering van de afgevaardigden eenvoudige Afrikaanse keuterboertjes, die enige dagen lang met ernstige belang stelling en in volstrekte ordelijkheid hun problemen bespraken. Zij luisterden tevens welwillend naar de directeuren van énige grote Europese en Amerikaanse firma's, die buiten geduldig in de rij hun beurt af wachtten om offertes te maken voor trac tors, kunstmest en katoeiimaehines en de zaken van voldoende gewicht hadden geacht om zich met charter-vliegtuigen naar Mwanza te haasten. Ik sprak er ook de jon ge, energieke directeur van een groot Ne derlands handelshuis in Dar Es Salaam. Hij zei mij: „Over een jaar of vijf zullen deze coöperaties van Tanganyika een nieuw land hebben gemaakt. Daarom is het zaak nu aan boord te klimmen". Hetgeen deze vooruitziende zakenman dan ook heeft gedaan. Hij steunde de coö peraties met raad en daad en stimuleerde de oprichting van een huiden- en vellen- coöperatie die de moordende Indiase tus senhandel zal uitschakelen De huiden wor den nu op commisiebasis op de wereld markt verkocht, de Afrikaan krijgt ander half a twee maal zoveel voor zijn product en de Nederlandse firma wint behalve haar commissie een ongehoorde goodwill bij de Afrikanen. Al is de fabuleus snelle groei van het coöperatie-stelsel in Tanganyika vrij nieuw en het moet zich nog uitstrekken over een geweldige massa primitief levende men sen zijn geschiedenis gaat terug tot in 1026. Het werd geboren op de groene hel lingen van Afrika's hoogste berg, de Kili- Het gebouw van de K.N.C.U. in Moshi, hoofdkantoor van de koffie-coöperatie der Chagga-stam. De „coming man" van TanganyikaPaul Bomani, leider van de grote Afrikaanse landbouw-coöperaties in de Lake Province. manjaro, die zijn glinsterende ijskop zes duizend meter hoog in de blauwe lucht steekt. Hier verbouwde de intelligente Chagga-stam al sinds 1918 koffie op haar lapjes grond in de regenwouden. Het is de geweldige verdienste van een Engelsman, Arnold Bennett, thans bloed-broeder van de Wachagga, dat hij hen heeft over gehaald tot het coöperatieve stelsel In het stoffige stadje Moshi aan de voet van de Kilimanjaro staat thans een fier monument: het grote moderne gebouw van de KNCU, de unie van Kilimanjaro's in heemse koffieverbouwers. Behalve kanto ren omvat het een drukkerij ,een biblio theek, een hotel en een winkelgalerij er. men is bezig met een nieuwe vleugel voor een handelsschool, een restaurant, een mu seum en een schouwburgzaal. Dat alles komt met Afrikaans geld en onder Afri kaanse leiding tot stand. En - gloeiende kolen op het blanke hoofd - dit ganse in spirerende instituut staat open voor men sen van alle rassen. Naast deze economische organisatie van de 300.000 Wachagga is een politieke tot stand gekomen. De kleine, vroeger elkaar beoorlogende stam-families hebben, een bp- stuurspyramide opgebouwd met eigen par lement, eigen rechtbanken en uitvoerende macht, die onder leiding van Thomas Ma- realle II, Mangi Mkun (opperst stam hoofd) der Wachagga, de stam vrijwel ge heel zelf administreert. Naast het moder ne gebouw van de KNCU hebben de Wa chagga hun eigen bestuursapparaat ge huisvest in een gebouw, dat zo mogelijk nog moderner en efficiënter is. Beide zouden in het nieuwe Rotterdam niet misstaan. Daar sprak ik Tom Mareal- le, een glimlachende intelligente jongeman die tijdens zijn studie in Engeland, bijna met een Engels meisje trouwde. ..Maar", zei hij, toen dacht ik aan onze eigen pin ups in Kilimanjaro en heb mij naar huis gehaast". Dat grapje verraadde een ver frissende zelfbewustheid. De Wachagga hebben de speerpunt ge vormd van Tanganyika's coöperaties en zij hebben reden daar trots op te zijn. want het coöperatieve actie-terrein breidt zich als een olievlek uit. Vis en mica bijvoorbeeld zijn nieuwe producten op de lijst en het is aanneme lijk dat de coöpe raties en de in heemse productie een flink stuk van Ie totale consump tie zullen gaan be strijken. De rede nen liggen voor de hand de Afri kaanse bedrijfjes zijn voor mechani satie, ziektebestrij ding en betere landbouwmetho den in het alge meen op samen werking aangewe zen en de Afrikaan staat in wezen niet vreemd tegenover het coöperatieve stelsel, omdat het oude stamverband hem al een sterk besef van gemeen schap bijbracht. De vooruitzich ten zijn geweldig. Een Afrikaanse bevolking bouwt hier zelf aan verbe tering van eigen lot, verhoogt haar in komen, kapitaliseert collectief, zal straks eigen scholen stichten en haar intelligent ste zonen naar het buitenland sturen. Zij doorloopt daarbij in de coöperaties en pas sant de lagere school van de democratie. Dat laatste raakt voor het Britse bestuur dat Tanganyika naar uiteindelijke onaf hankelijkheid moet leiden, toch nog wel een teer punt. Onder leiding van de voort varende gouverneur Sir Edward Twining, een man van grote allure, steunt het de coöperaties technisch en economisch op lol''lelijkste wijze. Het is echter zonder vrees, dat de coöperaties uiteindelijk een mach tige politieke rol zullen spelen en Tan ganyika's onafhankelijkheid sneller nader bij zullen brengen dan voor enige Britse politieke en economische belangen wel nuttig is. Ik geloof dat die beduchtheid niet ge heel ongegrond is: de coöperaties kunnen inderdaad een politieke factor van beslis sende betekenis worden. Maar zou dat ongezond zijn? Ik denk aan Kenya's Mau Mau, aan de zich roerende industriële proletariaten van de Congo en Zuid-Afrika, aan wrok en verbittering, die in Afrika allerwege groeit. En ik vergelijk dit alles met Tanganyika's coöperaties, thans bezig hun leden een stevig grondje van economisch bezit onder de voeten te geven en vooral zelf de moei lijkheden van organiseren en besturen lerend. Zal dit hen niet van wilde avon turen afhouden? De Nederlandse zakenman, die zei: ...Je moet nu aan boord klimmen", sloeg de spijker op de kop. Zakelijk en politiek. Afrikaanse boeren op een vergadering van hun coöperatie in Mwanza. Zij luisteren hen kom In de nacht van Zaterdag op Zondag is een varkensschuur van de landbouwer Holtus te Ulft afgebrand. Van de in totaal 42 aanwezige varkens verbrandden er 22, 8 stuks moesten door noodslachting afge maakt worden. De schuur en het vee wa ren zeer laag verzekerd. Maandagmorgen zou een groot deel van de varkens ver kocht worden. Daar de brand tijdens een onweer ontstond, vermoedt men dat blik seminslag de oorzaak was. aandachtig naar de offertes, die directeu ren van landbouw-firma's met wereldnaam en maken. „Afrikanen", zei de blanke planter bitter transpirerend op het donkere terras onder de hoge palmen, „leer mij ze kennen, stinkende kaffers, die nog niet tot tier. kunnen tellen". „Boy", riep ik, „nog een whiskey voor de „bwana mkuba". Want de „bwana mkuba" (groot heer) zag ei- dorstig uit en voor vele bittere trans pirerende „bwana's" op dit donkere continent is de whiskey-soda een oude troost in nieuwe tijden. Ontploffing aan boord van Nederlands jacht te Monaco MONTECARLO (AFP) Aan boord van het Nederlandse jacht „Pamela Anne", dat in de haven van Monaco voor anker ligt, heeft Maandagmiddag een ontploffing plaats gehad. De eigenaar van het jacht werd met brandwonden in een ziekenhuis opgeno men. Zijn echtgenote en dochter bleven ongedeerd. De ontploffing zou veroorzaakt zijn door een fles samengeperst gas. In de opmerkelijke rede, die Koningin Juliana Zaterdag te Leiden voor de Nederlandse jongeren beeft uitgesproken, viel het intense verlangen tet wereldeenheid te beluisteren een verlangen dat onze Koningin ook reeds in het verleden zeer duidelijk kenbaar maakte en dat in meer dan een opzicht in de huidige wereldpolitiek een uitzonderlijk geluid is, als men in aanmerking neemt dat het komt uit de mond van een Staatshoofd. Want nog al te weinig beseffen elders ter wereld degenen, die het roer van souvereine staten in handen hebben, dat hun verantwoordelijkheid niet ophoudt aan de grenzen van hun land. Nadat de val van koningen onder een vloedgolf van republikeinse ideeën in de moderne wereldgeschiedenis het failliet der souvereine gedachte scheen te hebben ingeluid, moet een der weinige vorsten, die zich in deze moderne geschiedenis hebben we ter te handhaven, de republikeinse staatsleiders nog leren dat zij hun tijd hebben misverstaan, wanneer zij niet begrijpen dat zij niet geroepen zijn om de enge staatssouvereiniteit met kunstgrepen te continueren temidden van een wereldsamenleving die doorbreking der grenzen eist. Daarmee is' aangetoond dat niet een staatsvorm, doch een geestelijke instelling van de personen aan de top, bepalend is voor waarachtige progressiviteit. Koning'n Juliana heeft, als weinigen, Haar tijd begrepen en aarzelt niet daarvan te getuigen in een rede, waarvan de allure internationaal in de beste zin zin mag worden genoemd. Een brandende vraag werd door de Koningin in het begin van Haar rede ge steld. Een vraag, waarin de brede visie en het doordachte politieke plichtsbesef van de koninklijke spreekster wel zeer duide lijk tot uiting kwamen. Sprekende over de sleur, die velen verhindert wereldproble men onder het oog te zien, vroeg de Ko ningin: „Zijn wij nog in staat, situaties te veranderen; hebben wij daarvoor voldoen de originaliteit?" Hiermede raakte de Koningin ongetwij feld een der teerste plekken in haar onder werp. Zij realiseert zich, dat originaliteit een der gaven is, waarmede de gang dei- historie kan worden begrepen, vooruitge zien, in goede banen geleid1 en aan 's men sen geluk dienstbaar gemaakt. Het verstaan van verschijnselen, het trekken van conse quenties, het ondernemen van organisato rische voorzieningen op grote schaal, het durven breken met conventies, wanneer zij verouderd blijken dat alles kan slechts gebeuren wanneer degenen, die er voor geroepen zijn, originaliteit bezitten. Originaliteit in de wereldpolitiek is niet enkel de eigenschap, dat men ideeën krijgt die niemand anders heeft. Er is geen plaats voor fantastische experimenten of riskante grillen. Wie origineel in de goede zin wil zijn, dient in de eerste plaats de grote lijnen van het wereldhistorisch gebeuren iii hun onderlinge samenhang te onderkennen en te respecteren hij dient, eerder dan anderen, boven het niveau van zijn tijd eigen conventie uit te zien naar de nieuwe horizonten die zich aandienen boven de nog in worsteling zijnde actualiteit. Origi naliteit in de wereldpolitiek is in de eerste plaats: beschikken over de verlichte geest, die zich los kan maken van eigene en kleine belangen en tegelijk die eigene en kleine belangen terugvindt in het grotere geheel, waar zij altijd weer in laatste in stantie geborgen blijken te zijn. Originaliteit is een samenvatting van de beste eigenschappen, die een staatsman hebben kan. „Beste" gezien in zijn beteke nis van: het geluk der hem toevertrouwde menigten behartigend en liefhebbend'. Er is alle reden voor, dat woord van Koningin Juliana érnstig en met aandacht te overdenken. Zij is Koningin van een klein volk, een klein land bewonend bin nen enge nationale grenzen. Zo eng, dat zij geen ruimte schijnen te laten voor werke lijke originaliteit. Doch wanneer men ziet hoe van dit kleine land uit krachtlijnen lopen, die de ganse wereld overspannen, wanneer men merkt hoe onze industrie, onze economie, onze wetenschap en onze cultuur die enge grenzen hebben weten te negeren en hun taak in de wereld de wereld als samenievingseenheid hebben aangevat en vaak met glorie vervuld, dan begrijpt men de aansporende klacht van onze Koningin, die vraagt om originaliteit ook ten aanzien van alle andere onderwer pen der wereldsamenleving. Een dergelijke originaliteit zou in wezen het failliet der souvereiniteit betekenen, aangezien zij de geesten zou doen uitbre ken uit de enge keurslijven der staatsom- grenzing en over de nationale omperkingen heen cie mensen zou doen samenwerken in vrede. Doch dit failliet zou tegelijk de triomf van die souvereiniteit zijn, omdat zij bij het einde van haar zelfstandige taak vereerd zou worden met een nieuwe, niet minder belangrijke opdracht: draagster te zijn en te blijven van een niet meer door geweld, doch vrijwillige saamhorigheid aaneengesmede volkseenheid, die juist in deze vrijwilligheid de kracht vindt samen te gaan met anderen op gebieden die zulks vereisen. Een dergelijke, nieuwe souvereiniteit, onderdeel van een economische wereldeen heid, medewerkster aan een politieke we reldvrede, factor in een culturele wereld vrijheid, heeft onze Koningin ongetwijfeld reeds jaren voor ogen gestaan. Zij heeft in deze geest de staatslieden van andere lan den aangespoord, zich niet langer blind te staren op niet-bestaande nationale presti ges en hun eigen taak niet mis te verstaan bij een zich met snelheid ontwikkelende wereldwijde belangenvermenging. Als zij thans de bijzondere nadruk legt op hei samengaan tussen Oost en West en de plicht van het Westen het verarmde Oos ten naar zich op te trekken, dan is dat opnieuw een consequentie van de werk wijze, die zij als de enig mogelijke ener moderne souvereiniteit beschouwt. Het geluk, een verlichte Vorstin aan het hoofd van een moderne souvereiniteit te hebben, kan voor Nederland de kans schep pen in de wereld van straks uit te blinken door originaliteit. Het koningschap heeft op deze wijze een geheel nieuwe inhoud gekregen, die ons volk genoegzaam snel en begrijpend reagerend de mogelijk heid biedt om ook de nieuwste nieuwe tijd vol vertrouwen tegemoet te gaan. ■T. L. Op het gebied van economie, cultuur en voiKsgezonaneid is een ontmoeting tussen Oost en West een onmiskenbare noodzaak. Een Europese medicus kan met zijn kennis de Oosterse mens te hulp komen en zo zal volgens het tooord van Koningin Juliana onze Westerse beschaving haar verantwoordelijkheid voor de wereld honoreren. U kunt het Uzelf gemakkelijk maken g door het abonnementsgeld voor het 5 volgende kwartaal te voldoen op g onze postgirorekening no. 273107 ten 8 name van Haarlems Dagblad. U 8 bespaart daarmee incassokosten en vermijdt geloop aan de deur. Het te gireren bedrag is 6.50, post- g abonnés f7.8 U kunt het ons gemakkelijk maken 8 door Uw giro-opdracht te verzenden x vóór het eind van de maand. Wij behoeven dan geen kwitanties uit te zenden. 8 Voor automatische girobetalingen g (het allergemakkelijkste) zijn for- muiieren op aanvraag gaarne ter x beschikking. In dit geval dient men wel voor voldoende saldo op de g giro-rekening zorg te dragen. X DE ADMINISTRATIE 6 8

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1955 | | pagina 5