Met „Willem van Jan van Burtjes" naar
de hongerende vogels in de Biesbosch
Scandinavië kondigt dooi aan
Dierenvrienden maken dagtochten
door doodstille kreken, plassen en sloten
Herten komen uit hun schuilplaats
Doch uit Zuid-Oost-Europa komt
nieuwe aanvoer van Russische koude
1 Helikopters gaan
voedsel strooien
Voederen van vogels
duurt voort
Honderden dode ganzen
eenden en meerkoeten
DINSDAG 21 FEBRUARI 1956
5
Ook grote vorstschade
in het Westland
Per auto over de Lek
Kadavers
Ongewis
„Goede bout"
W. van der Pluim Jzn. uit Hank, beter
bekend als Willem van Jan van Burtjes,
de gids bij uitstek voor de leden van de
expedities naar de Biesbosch.
gen het schemeren, aan de bijna eindeloze
terugtocht.
Bij elke stap werd de voedselbrug tus
sen de mens en het noodlijdende dier iets
verbroken totdat men bij de dijk tussen
het wilgenhout de dieren, nu weer met enig
voedsel, alleen moest laten.
Het werd langzamerhand donkerder. De
sneeuw werd grijs en de nevel nam bezit
van de Biesbosch. Hoog in de vrieslucht
stonden enkele sperwers op zoek naar
prooi en langs de wallekanten, waar de
vorst de landbouwers voor duizenden gul
dens aan rietschade toebrengt, kropen de
eerste ratten, op zoek naar vogels dood of
levend.
DE AUTO'S REDEN door de dikke
sneeuw grommend weg. Over de Biesbosch
viel weer die enge doodse stilte, langs het
dijkje lagen de roeiboten omgekeerd tus
sen de rijshout-walletjes. Op deze bootjes
is men namelijk bijzonder zuinig in de
Biesbosch, omdat ze straks bij de dooi on
middellijk de plaats innemen van de slee
tjes. Dan zijn ze weer het enige nuttige
vervoermiddel in deze barre, eenzame
woestenij. Dan zal de Biesbosch weer le
ven, met gekrijs van vogels en geklots van
water inplaats van een immense, doodse
stilte.
ocooocooooooooocococococoocooococcooccoccocccccococooco:
Vandaag zouden zes helikopters van
de landmacht, gevlogen door lucht-
machtpersoneel, opstijgen om voedsel
uit te strooien voor de vele vogels, die
in de Biesbosch en omgeving aangewe
zen zijn op hulp van de mensen. De\
helikopters zijn afkomstig van de vlieg
velden Deelen en Woensdrecht. Drie
toestellen zullen hun lading voedsel
storten boven verscheidene punten in 8
de Biesbosch en boven en rond de i
Nieuwe Merwede. De drie andere zullen
opstijgen van een boerderij gelegen tus- -
sen Moerdijk en de Klundert, om de
vogels op en nabij het Hollands Diep
van voedsel te voorzien.
De Biesbosch-vogelactie heeft tot nu 8
H dertig ton voedsel verzameld. Twintig
ton werd daarvan reeds uitgestrooid.
Men verwacht deze hulpactie nog on-
8 geveer veertien dagen te moeten voort-
jjj zetten.
XX)COCOOO<X)CC>30COOaOOOCCOCOOC003CO<XX>DCOOCOC)OCOOCCOOC'5DD
Het comité „Wintervoedering van vo
gels" is over geheel Nederland actief om
de nood van de vogels te lenigen. Het mi
nisterie van Binnenlandse Zaken stelde
vier auto's van de bescherming bevolking
ter beschikking, om het transport van
voedsel naar de gebieden waar de vogels
zich concentreren vlot te laten verlopen.
De centrale posten van het comité in Den
Haag en Amersfoort staan geregeld in te
lefonisch contact met waarnemingsposten
die gebruik maken van vliegtuigen en heli
kopters. De bases bevinden zich in Val
kenburg (marine), Woensdrecht (militaire
basis) en Schiphol (rijkspolitievliegtuig).
Via het ministerie van Landbouw is een
verzoek gericht aan de graanhandelaren
om na te gaan, welke hoeveelheden graan
zij, zo mogelijk gratis, ter beschikking kun
nen stellen. Een fabriek in Delft gaf een
voorbeeld door het afstaan van een grote
partij graan, die onmiddellijk is uitge
strooid.
De vogelconcentraties bevinden zich in
het IJselmeer langs de Afsluitdijk, bij
Kampen, Harderwijk, in de Biesbosch,
langs alle grote rivieren, in het Naarder-
meer, op Walcheren, Zuid-Beveland en in
Zeeuws-Vlaanderen. Duizenden vogels
stierven al de hongerdood. Het comité komt
nog steeds brood tekort, hetgeen vooral
nadelig is voor de voedering van zwanen,
eenden en ganzen. De meeste grote ge
meenten helpen zichzelf voortreffelijk. Vo
gels, die daar in de buurt verblijven, heb
ben geen nood.
Het centrale punt in Den Haag belast
zich voornamelijk met de inzameling van
voedsel. Amersfoort bemoeit zich met de
financiële kant van de hulpverlening. Da
gelijks komen er reeds bedragen op giro
nummer 65.G5.00 ten name van de penning
meester comité .Wintervoedering van vo
gels" in Amersfoort binnen. Het laat zich
niettemin aanzien, dat het geld niet toerei
kend is om de kosten te dekken. Daarom
doet het comité nogmaals een dringend
beroep op de bevolking van Nederland ook
met geld het zo noodzakelijke werk te
steunen.
Helikopters van de Marine Luchtvaart
dienst hebben maandag voedsel uitgewor
pen bij verzamelingen vogels bij Harder
wijk bij Kampen en in de Biesbosch. Een
helikopter, die werd bestuurd door luite-
nant-ter-zee-vlieger eerste klasse J. Adri-
aanse, heeft gteracht 500 kg voer af te wer
pen bij een bij Ramspol gesignaleerde troep
zwanen van naar schatting twee tot drie
duizend stuks. Door het slechte zicht moest
dit gedeelte van de opdracht vervallen.
Het is gebleken dat de vogels zich niet
meer kunnen inspannen om het voedsel te
halen dat is neergelaten op enige afstand
van de plaats waar ze zich bevinden.
Sergeant-majoor D. Zijlstra heeft maan
dagmiddag met een helikopter vijfhonderd
kilo voedsel afgeworpen bij vogels in de
Biesbosch.
Uit Zweden, Noorwegen en Finland
komen optimistische berichten over het
weer. Meteorologische diensten melden dat
de periode van zware vorst ten einde loopt
en dat spoedig dooi verwacht kan worden.
Uit Noorwegen worden hogere tempera
turen gemeld en de havens zijn reeds
merendeels ijsvrij. Doch uit Polen en Joe
goslavië komt nog steeds Russische koude
naar het westen en voor onze omgeving
moet op voortgezette vorst worden ge
rekend. Uit vele gebieden van Europa is
maandag melding gemaakt van nieuwe
sneeuwval, lawines en slachtoffers van de
koude. Gevreesd wordt voor grote over
stromingen wanneer het plotseling gaat
dooien.
De stad Passau in zuid-west-Duitsland
heeft de hulp van de Amerikaanse strijd
krachten ingeroepen voor het opruimen
Evenals elders in ons land heeft het
strenge winterweer ook in de tuinbouw
streek het Westland schade aangericht.
Hoe groot die schade precies is kan men
nog niet bepalen. Dit zal pas blijken nadat
de dooi is ingetreden. Enige kassen toma
ten zijn bevroren, maar de grootste schade
is dat men het planten van tomaten heeft
moeten uitstellen. Men krijgt nu waar
schijnlijk een latere oogst.
Ook zijn druiven bevroren. De meeste
last van bevriezing hebben die tuinders,
die pas kort tot stoken over zijn gegaan
en wier installatie nog niet berekend was
op zo'n zware vorst. Ook heeft men moei
lijkheden gehad met oliestookinstallaties
waarin men te dikke olie had. De olie stol
de dan en de verwarming viel uit.
Groot is de schade voorts bij freesia's
en tulpen, nog afgezien van het nagenoeg
stilliggen van de straathandel in bloemen,
waardoor de prijzen worden beïnvloed.
„Een lichtpunt voor ons is echter - hoe
wreed het ook mag klinken - dat ook in
andere landen strenge vorstschade is op
getreden", vertelde ons de rijkstuinbouw-
consulent ir. W. van Soest. Hij verwachtte
dan ook dit voorjaar een grote vraag naar
groenten en de prijzen maken dan wellicht
eventuele schade goed.
De aanvoeren bij de Westlandse veilin
gen zijn nu minimaal, zo verklaarde de
heer L. J. Barendse, voorzitten van de vei-
lingenbond Westland. Hij verwachtte ech
ter niet dat de kwaliteit van de produkten
onder de vorst zou lijden. De tuinders zelf
zien hun brandstoffenrekening enorm stij
gen en zij vragen zich af of de prijzen
dit wel goed zullen maken als de produk
ten eenmaal onder de veilingklok staan.
van een ijsdam in de Donau. Duizenden
West-Duitsers hebben voor kolen in de rij
gestaan. Sinds 1 februari zijn minstens 26
personen in West-Duitsland door bevriezing
om het leven gekomen.
De pogingen om bergwegen in midden-
en zuid-Italië, waar honderden dorpen al
drie weken van de buitenwereld zijn afge
sloten, vrij te maken, zijn door nieuwe
sneeuwval belemmerd. Volgens officiële
gegevens zijn deze maand in Italië tachtig
mensen van koude omgekomen.
In Joegoslavië is het aantal slachtoffers
van de koude in de afgelopen drie weken
tot 106 gestegen.
In Denemarken heeft de koude tot dus
ver 33 slachtoffers geëist.
Deskundigen zijn van oordeel, dat ramp
zalige overstromingen in Frankrijk slechts
achterwege zullen blijven als de dooi zeer
geleidelijk verloopt.
In de meeste landen in Europa zijn de
prijzen van de alledaagse levensbehoeften
gestegen. Naast de ellende van koude en
honger en dakloosheid bracht de winter
nog vernieling aan de te velde staande ge
wassen, werd de produktie beperkt of tot
stilstand gebracht en het transport bemoei
lijkt of geheel onmogelijk gemaakt.
De in Siberië ontstane koudegolf heeft al
ongeveer 800 personen in Europa gedood.
Veel van de schade ligt nog verborgen
onder de lagen sneeuw en men is nog niet
in staat een schatting van het geleden ver
lies te maken. In Frankrijk alleen werd
aan de oogst een schade aangericht van
meer dan een miljard guldens.
Een inwoner van Culemborg is maandag
op eigen risico met een lichte bestelauto
over het ijs in de Lek bij Culemborg ge
reden. De veerbaas, de heer C. Mason,
heeft een weg over het ijs uitgezet. Hij
acht die sterk genoeg voor lichte auto's.
Wielrijders en motorrijders maakten reeds
gebruik van de nieuwe verkeersmogelijk
heid.
Zolang niet officeel is vastgesteld dat
het over het ijs in de Lek rijden zonder
gevaar kan geschieden, gaat de tocht op
eigen risico en behoeft geen geld te wor
den betaald aan het personeel van de veer
dienst.
Verregend vlootbezoek. De kruiser „De
Zeven Provinciën",, de torpedobootjager
„Evertsen", het fregat „Van Ewijck", de on
derzeeboten „Zeeleeuw" en „Walrus" be
zochten tijdens het weekeind Gibraltar.
Door de zware regenval kon een aantal eve
nementen, voor dit bezoek georganiseerd,
niet doorgaan. Een receptie op „De Zeven
Provinciën" werd onder meer bezocht door
de opperbevelhebber van de Britse „Home
Fleet".
WILLEM VAN JAN VAN BURTJES heet offcieel W. van
der Pluim Janzoon en zo staat hij dan ook ingeschreven op
de secretarie van het dorpje Hank in Noord-Brabant. Acht
enzestig jaar geleden werd hij daar geboren, in een van die
dwerghuisjes aan de dijk. Toen hij een jaar of zeven was
wandelde hij op een goede dag die dijk eens af, hij liep
door en belandde tenslotte bij de kreekjes en sloten, de
plassen en eilandjes, die tezamen de Biesbosch vormen. En
op dat moment, toen de kleine Willem tussen het meters
hoge riet verborgen over die watervlakte stond te kijken,
werd er een verbond gesloten tussen Willem van der Pluim
en de Biesbosch. Een verbond, dat jaren heeft geduurd en
dat pas verbroken zal worden wanneer Willem van Jan van
Buitjes niet meer in zijn arkje tussen het griend zal wonen
en zijn eigen Biesbosch voor goed zal hebben verlaten.
Willem zelf zegt echter, ondanks zijn achtenzestig jaren,
dat dat nog wel eens erg lang zou kunnen duren. Al was
hij dan ook in het weekeinde fiks verkouden.
Willem kent de Biesbosch als weinig anderen. Ja, Henk
Groeneveld uit Werkendam weet ook zijn weetje wel, maar
in het zuiden bij Dussen, in het Bakkerskil, het Steurgat en
het Nauw van Paulus is Willem heer en meester. Als jongen
speelde hij er, dagen achtereen, later ging hij stropen, maar
tegenwoordig is hij met akte een gewaardeerd lid van
de jachtvereniging „Diana". Gewaardeerd niet alleen om
dat hij met vèr-ziende ogen over een goed schot beschikt,
maar bovendien omdat hij precies weet waar en op welke
tijden het wild in de uitbossen of de kreken bijeenkomt.
Daarom ging Willem ook maandag mee. Nu echter alleen
als gids voor de leden van een dertig leden tellende expe
ditie naar de verafgelegen wakken, dichtbij de Merwede.
De Sophia-vereniging tot bescherming van dieren trekt er
namelijk geregeld evenals enkele andere organisaties op uit
om de honderden kilo's voedsel, die uit alle delen van het
land in Tilburg arriveren, onder de hongerlijdende eenden,
meerkoeten, ganzen, zwanen en andere vogels te verdelen.
Voor honderden dieren komt deze hulp te laat, want overal
in de Biesbosch treft men op het ogenblik de kadavers van
door honger, dorst en koude gestorven vogels aan. En dat
gaat vooral Willem bijzonder aan het hart.
De familie Bergmans uit Tilburg heeft in Brabant het initiatief genomen voor deze
tochten. Men schakelde de Sophia-vereniging in en al spoedig kwam er van alle kan
ten voedsel binnen: visafval, gerst, tarwe, gemalen vlees, maïs en brood. De kom-
mandant uit de kazerne in Breda stelde enkele drie-tonners beschikbaar en geduren
de enkele weken gaat men op het ogenblik vrijwel elke dag op pad. Naar Made, naar
Werkendam, naar Dussen of naar Hank. Een van deze tochten hebben wij meege
maakt, tezamen met mevrouw en mijnheer Bergmans, enkele ambtenaren van Pu
blieke Werken in Tilburg, een paar militairen, een verzekeringsinspecteur, een
electriciën, een metselaar en een groot aantal landarbeiders. In totaal waren er dertig
mensen, die een tocht van vele kilometers maakten, moedig doorstappend en zich
niet storend aan de fotograaf en de cameraman, die deze dierenvrienden beslist vanuit
alle mogelijke hoeken in de lens wilden krijgen. Zij trokken zich er niets van aan.
Anton Velthoven en Jansen niet, Adams en Willem niet. Zij dachten alleen aan de
vogels, die kilometers verderop op het voer lagen te wachten.
spreekt namelijk niet over eenden en gan
zen, koeten en fazanten. Hij heeft het al
leen over goede, slechte, dure en goedkope
bout en spreekt over elke vogel op een wij
ze, die de vegetariër beslist onaangenaam
is. Willem houdt namelijk bijzonder veel
van lekker eten. Met wild.
Toch is Willem geen dierenbeul, want hij
kan oprecht kwaad worden over „heren
jagers", die op vogels schieten zonder de
finitief neer te halen. Vooral de ganzen
kunnen namelijk heel wat hagel hebben,
zodat ze vaak inwendig geraakt nog door
vliegen.
OOK BIJ DE PLEKJES buiten de grote
ijsvlakte, verscholen achter het hoge, nog
niet gesneden riet, had Willem het even
moeilijk. Daar lagen namelijk de resten
van honderden stijfbevroren meerkoeten,
ganzen en eenden. Even verderop zaten er
zestien kloeten in een kluitje bijeen. Over
vallen in een wak door de strenge vorst.
EEN PAAR KILOMETER voorbij Hank
eindigt het bewoonde deel van Noord-Bra-
zbant. En vreemd genoeg staat juist op dat
punt een tol, die echter in beheer bleek te
zijn bij een klein meisje, dat met een ver
legen lachje het konvooi van vijf auto's
voorbij liet gaan zonder een cent te ont
vangen. Wij passeerden nog een hut, die
bijna bedekt werd door de hoog opgetaste
houtstapels, maar toen was het definitief
afgelopen. Achter het dijkje, waar de
auto's niet verder konden, lag de Biesbosch,
wijd en wit, afgewisseld door dichte bossen
wilgenhout en waaiers rietpluimen. Zo op
het oog een vredig land, geschikt voor een
stevige winterwandeling,, maar in wezen
verraderlijk, voor de vogels, die er bij
strenge vorst geen kruimel voedsel meer
kunnen vinden en voor de mensen, die na
enkele kilometers al elk gevoel voor rich
ting volkomen kwijt zijn.
TOEN WIJ ER KWAMEN met de voedsel-
expeditie was het wonderlijk stil in de
Biesbosch. Heel in de verte ratelde een
trein, maar verder was er geen enkel ge
luid van een levend wezen te bespeuren.
Wij vroegen gids Willem naar de oorzaak
van deze doodsheid en terwijl hij onder zijn
hoge laarzen de puntige ijzers bond, die
voor lange tochten bijna niet te ontberen
zijn, keek hij langs ons heen in de verte.
„De vogels zijn te zwak", bromde hij, „des
zomers is 't een lawaai van je welste, maar
nu kunnen ze niet meer".
Hij greep zijn ijsstok, informeerde of
iedereen gereed was en ging op weg, met
stevige stappen, de haak steeds voor zich
uit in het ijs priemend om de meter zoe
kend of het wel hield.
Achter hem volgde de gehele karavaan,
met bijlen, touwen, pikhaken, zakken
voedsel en sleetjes en dit alles tezamen
vormde het beeld uit een niet al te beste
Hollywood-film over landverhuizers.
Dit was echter geen film, maar pure
werkelijkheid.
WILLEM KOOS RUSTIG zijn weg over
de met sneeuw bedekte ijsvlakte. Feilloos
zeker wandelde hij voort, dapper kauwend
op zijn pruim en af en toe omkijkend of
iedereen hem wel volgde. Aan de kanten
kraakte het ijs onheilspellend en een
scherpe tik bewees af en toe, dat er weer
een scheur bijgekomen was. De dikke
sneeuw liet de wandelaars echter in het
ongewisse over de aard van de barst, zo
dat al dit onzekere gaan, naar een ver ver
wijderd doel iets mysterieus kreeg.
De eerste voederplaats was spoedig be
reikt. Er werd een gat in het dikke ijs ge
hakt en toen men weer verder trok waren
er twee grote zakken gerst leeggeschud. De
vogels zaten van grote afstand zielig toe te
kijken. Zij vertrouwden het nog niet en
bleven kouwelijk bijeen in grote zwarte
troepen: slobeenden, kraaien, ganzen,
meerkoeten, reigers, meeuwen, nonnetjes
en zaagbekken, totdat de laatste man ver
dwenen was. Pas toen schoven zij on
danks hun honger, voorzichtig nog naar
het voedsel toe.
DE TOCHT GING VOORT. Steeds ver
der de woestenij in langs kilometers lange,
hoog met riet beplante dijken naar het
Nauw van Paulus.
Daar wachtten de honderden meerkoe
ten, iets minder eenkennig, op de voedsel-
brengers. Een paar reigers trippelden met
stijve poten naderbij en ook de kraaien
fladderden naar het brood toe. Toch bleef
het stil, doodstil. Geen enkele vogel gaf
een geluid en dit zwijgend eten werkte ook
Willem een beetje op de zenuwen. „Daar
is een spoor van een haas", zei hij plotse
ling en hij wees op een paar onduidelijke
pootafdrukjes. „Da's goede bout!" Willem
Een deel van de expeditie, die met Willem
voorop de Biesbosch in trok.
Stijfbevroren liggen overal in de Biesbosch
de kadavers van de gestorven vogels, die
deze winter niet hebben overleefd.
Een mooie gans werd meegenomen om te
worden opgezet en al strooiend vervolgde
de Sophia-expeditie de weg langs het Bak
kerskil naar het Steurgat, waar zelfs nog
een wilde zwaan in een klein stukje open
water eenzaam ronddreef.
Mevrouw Bergmans stapte uit puur en
thousiasme midden in het wak en lag vlak
naast de zwaan tot de nek in het ijskoude
water, kilometers van de bewoonde we
reld verwijderd. Terwijl zij droge kleren
kreeg slaagde men er zonder al te veel
moeite in de zwaan te pakken te krijgen.
Het dier was te sloom om zelfs nog maar
een beetje tegen te stribbelen en werd di
rect de boezemvriend van een Amsterdam
se electriciën, met een originele Russische
beremuts op het hoofd.
In het wak werd het laatste meegebrach
te voedsel gestrooid en toen begon men, te-
In Achterveld, op de grens van de provincies Gelderland en Utrecht, komen de
hongerige herten uit de bossen zich dagelijks tegoed doen aan de bieten in de kuilen
op de boerderijen, waarheen zij door de honger, veroorzaakt door de strenge winter
worden gedreven. Op de foto ziet men twee herten bij een bietenkuïl, waarvan zij
zich niet laten verdrijven door de „schrikvlaggen"die de boeren plaatsen om hun
veevoeder zoveel mogelijk te sparen, of door de aanwezigheid van fotografen.
Een camera klikt en in vliegende vaart gaat het hert er vandoor de witte wereld
en de honger tegemoetStraks keert het echter toch weer terug.
Een van de hongerige dieren bovenop een bietenkuil bij een van de vlaggen, die
het zouden moeten verdrijven.
